Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Το Καλλιτεχνικό Σύνολο "Πολύτροπον" (υπεύθυνος: Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος) διοργανώνει την Τετάρτη 1 Οκτωβρίου 2025, και ώρα 7 μ.μ. στην Αίθουσα Διδασκαλίας της Μουσικής Βιβλιοθήκης του Συλλόγου «Οι Φίλοι της Μουσικής» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, μια εκδήλωση - αφιέρωμα στον ποιητή Άθω Δημουλά (1921-1985), με αφορμή την συμπλήρωση 40 χρόνων από το θάνατό του.
Στην εκδήλωση θα μιλήσουν οι:
Έλση Δημουλά, Οικονομολόγος, Δημοτική Σύμβουλος Φιλοθέης - Ψυχικού,
Βασιλική Δημουλά, Επίκουρη Καθηγήτρια Συγκριτικής Γραμματολογίας, στο Τμήμα Φιλολογίας ΑΠΘ,
Άθως Δημουλάς, Δημοσιογράφος,
Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος, Θεολόγος - μουσικός.
Ποιήματα του Άθου Δημουλά στα Αραβικά θα διαβάσει, σε δική του μετάφραση, ο φιλόλογος και δάσκαλος της Αραβικής γλώσσας, Roni Bou Saba.
Θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά μελοποιημένη ποίηση του Άθου Δημουλά από τους συνθέτες: Δημήτρη Μηνακάκη, Θεοδώρα Μαγγίνα και Φένια Παπαδόδημα.
Ο Άθως Δημουλάς είναι ποιητής της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο πολιτικός μηχανικός και συνέχισε τις σπουδές του με υποτροφίες στο εξωτερικό (Βέλγιο, Αγγλία, Γαλλία), ειδικευόμενος στις Στατικές Κατασκευές και τη Σιδηροδρομική. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα εργάστηκε ως πολιτικός μηχανικός και διευθυντής στους Σιδηροδρόμους.
Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1951 με την έκδοση της πρώτης του ποιητικής συλλογής που είχε τίτλο "Ποιήματα". Τιμήθηκε με το Β΄ Κρατικό βραβείο Ποίησης (1966 για τη συλλογή "Άλλοτε και αλλού"). Έργα του μεταφράστηκαν στα αγγλικά, πολωνικά και αραβικά.
Το 1952 παντρεύτηκε την ποιήτρια Κική Δημουλά, απέκτησαν δύο παιδιά και έζησαν μαζί έως το θάνατό του το 1985.
Σταχυολογούμε, στη συνέχεια, όσα είχε πει η Κική Δημουλά για τον ποιητή σύζυγό της Άθω, στις κατά καιρούς συνεντεύξεις της. Είναι αποκαλυπτικά της βαθιάς σχέσης που είχε μαζί του και της μεγάλης επιρροής που τής άσκησε.
Στο Αυτοβιογραφικό της σημείωμα η Κική Δημουλά έγραψε:
«Ἀνώτερες σπουδές: ἡ μακρὰ ζωή μου κοντὰ στὸν ποιητὴ Ἄθω Δημουλᾶ. Χωρὶς ἐκεῖνον, εἶμαι σίγουρη ὅτι θὰ εἶχα ἀρκεστεῖ σὲ μιὰ ρεμβαστική, ἀμαθῆ τεμπελιά, πρὸς τὴν ὁποίαν, ἴσως καὶ σοφά, ἀκόμα ρέπω. Τοῦ ὀφείλω τὸ λίγο ἔστω ποὺ τῆς ξέφυγα, τὴν ἀτελῆ ἔστω μύησή μου στὸ τί εἶναι ἁπλῶς φωνῆεν στὴν ποίηση καὶ τί εἶναι σύμφωνον μὲ τὴν ποίηση, τοῦ ὀφείλω ἀκόμα τὴν πικρότατη δυνατότητα νὰ μπορῶ σήμερα, δημόσια, νὰ τὸν μνημονεύω εἰς ἐπήκοον τῆς πολυπληθοῦς λήθης».
Στην τελευταία συνέντευξη που έδωσε η Κική Δημουλά στο περιοδικό «ΓΥΝΑΙΚΑ» του «Εθνικού Κήρυκα, τον Ιούνιο του 2019, είπε για τον Άθω Δημουλά:
«Οι ανώτερες σπουδές μου ήταν η μακρά ζωή μου κοντά στον ποιητή Αθω Δημουλά. Δεν ήταν της γενικής αποδοχής άνθρωπος. Ηταν στεγνός αισθηματικά, αλλά ήξερε πολύ καλά όλη την ποίηση και αυτό με βοήθησε πολύ να τον έχω κοντά μου. Δεν του άρεσε το αίσθημα που χύνεται από πολλά ποιήματα. Ηταν ένα ευφυές και πολυδιαβασμένο πλάσμα. Εγώ μπροστά του έσβηνα από το χάρτη. Πάντα ήθελα να περπατάμε στον δρόμο αγκαζέ. Εκείνος όχι. Το θεωρούσε γελοίο. Ημουν πάντα παραπονούμενη».
Στις «Συναντήσεις με την Κική Δημουλά» της Κατερίνας Πατρώνη, η ποιήτρια εξομολογείται:
«Μ’ άρεσε τότε που ζούσε ο Αθως και πηγαίναμε διάφορες εκδρομές με το αυτοκίνητο. Ηταν από τις ιδανικές στιγμές. Το ότι υπάρχει ένας άλλος δίπλα σου, ότι ερήμην του σκέφτεσαι και δημιουργείς, είναι πάρα πολύ σπουδαίο. Είχα πολλές φορές σκεφτεί ότι κλέβοντας από την προσοχή του άλλου, κλέβοντας από την άγνοιά του, δημιουργείς. Το ένιωθα με τον Αθω. Τον ευχαριστούσε να το κάνω, βέβαια. Δεν τον ενημέρωνα αλλά δεν με διέκοψε και ποτέ μαντεύοντας! Ναι, μου είναι αλησμόνητη η σιωπή μέσα στο αυτοκίνητο, ο καθρέφτης δεξιά απ’ όπου περνούσαν αποκεφαλισμένα τα τοπία, έχω πολλές εικόνες ακόμα. Αλλά δεν είμαι πια, εδώ και πολλά χρόνια, τρυφερή. Και φοβάμαι ότι αυτό, μάλλον το έκανε ο θάνατος του Αθου. Πολύ το φοβάμαι…».
Σε συνέντευξή της στη Μυρτώ Λοβέρδου (Bovary), είπε για την ποιητική σχέση της με τον Άθω Δημουλά:
"Στα 18 μου έβγαλα ένα φυλλάδιο με ποιήματα. Αλήθεια δεν ξέρω πως, αλλά γνώριζα από τότε τον Αθω Δημουλά. Και ήταν μια παρακίνηση. Εκείνος έγραφε ήδη. Νομίζω ότι ήθελα να τον γοητεύσω. Δεν ξέρω αν τον γοήτευσα. Αυτό το πράγμα της ποίησης ήταν ο κουμπάρος που μας ένωσε. Με βοήθησε πάρα πολύ. Δεν έκανα τίποτα χωρίς να συμφωνήσει εκείνος. Αυτό το διαδέχτηκε η κόρη μου. Πήρε τη θέση του Αθω από την ώρα που πέθανε. Η κόρη μου είναι ένας σπουδαίος σύμβουλος. Είναι σημαντινό πράγμα να έχουμε καλούς συμβούλους. Γιατί από σένα ξεφεύγουν τα πράγματα μέσα στη μαγεία και την ορμή να γράψεις. Ενώ η κόρη μου και ο Αθως με είχαν προφυλάξει και μ΄έχουν προφυλάξει από πολλά, από λάθη, από πλατιασμούς..."
Σε συνέντευξη της στην Κατερίνα Ανέστη (Lifo), είπε μεταξύ άλλων:
«Το πατρικό μου σπίτι είναι στην οδό Πυθίας. Ονειρευόμουνα πάντα πότε θα απομακρυνθώ απ’ τους γονείς μου, πότε θα φύγω από την οδό Πυθίας. Ο Άθως Δημουλάς βρέθηκε να ζει ένα τετράγωνο πιο κάτω από μένα. Οδός Πυθίας. Παντρεύτηκα, ζούσα στο σπίτι του Δημουλά, κοντά στους γονείς μου αλλά και στη μητέρα του Άθω. Δεν ξέφυγα από έναν κλοιό που με ενοχλούσε. Έζησα σε αυτό το σπίτι που δεν ήθελα να ζω και που έκανα προσπάθειες να φύγω και δεν τις πέτυχα. Και τώρα θα σας δώσω ένα παράδειγμα του ξεστρατήματος από το πεπρωμένο: Αφού πέρασαν τριάντα χρόνια στη οδό Πυθίας με τον Άθω Δημουλά, κάποια στιγμή κατέστη δυνατόν και να πειστώ και να τον πείσω να αλλάξουμε σπίτι. Και αγοράζω ένα σπίτι στην Αγία Παρασκευή. Δεν τον ήθελε εκείνος, εγώ μανιακή. Το φτιάχνω, κουβαλάμε κούτες με βιβλία, εγκαθίσταμαι και σε έξι μήνες φεύγω και ξαναγυρίζω στην οδό Πυθίας από την οποία πάντα ήθελα να φύγω».
Στην ερώτηση της δημοσιογράφου αν ήταν δική της επιλογή η επιστροφή, η Κική Δημουλά απάντησε:
«Δική μου. Του είπα δεν αντέχω. Έζησα εκεί τα υπόλοιπα χρόνια, ώσπου εκείνος έπαψε να ζει. Έμεινα για λίγα χρόνια εκεί και η κόρη μου πάνω από εμένα, μετά η κόρη μου έφυγε και μου είπε, «Τώρα θα φύγεις από αυτό το σπίτι και θα πας εκεί που έμενα εγώ, ακριβώς δίπλα». Ενέδωσα. Μεταφέρθηκα μόλις τρία σπίτια πιο εκεί και αυτό μου ενέπνευσε τον τίτλο «Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως»… Αυτό βέβαια είναι ένα χονδροειδές παράδειγμα».
Σε συνέντευξή της στην Όλγα Μπακομάρου (Ελευθεροτυπία 16-3-2002) η Κική Δημουλά απαντάει σε ερωτησεις για τον Άθω:
Ο Άθως Δημουλάς πώς πέρασε απ' τη ζωή σας; Γιατί υπάρχει ο, αδιευκρίνιστος ακόμα για πολλούς, «μύθος» της βαριάς σκιάς του επάνω σας.
«Αυτό είναι ένα μεγάλο λάθος. Αντιθέτως, μου έδωσε την πολύ δύσκολη έγκρισή του στα πράγματα που με βοήθησαν να ζήσω και μετά τον θάνατό του. Εκείνος ήταν ο ελέγχων τις ποιότητές μου, πάνω στο θέμα της ποιήσεως τουλάχιστον. Φεύγοντας, μου άφησε τις τελειότητές του. Οι ατέλειες ξεχάστηκαν. Και την ποίηση, βεβαίως, όπου είχα πλέον μπει σαν σε καταφύγιο. Εκείνος με ωθούσε συνεχώς προς τα εκεί, διότι εγώ ήμουν ένας άνθρωπος τεμπέλης από τη φύση μου».
Και σε συνέντευξη της πάλι στην Όλγα Μπακοµάρου (Ελευθεροτυπία, 10-03-07) η ποιήτρια μιλάει για την καταλυτική επίδραση του Άθου Δημουλά στη ζωή της.
«Ήταν το βήµα µου, ήτανε τα πόδια µου, τα χέρια µου, η αρτιότης µου. Εγώ ήµουν ένα µικρό κορίτσι που διαµορφώθηκα µαζί του. Αν είχα παντρευτεί µε έναν άλλο άνθρωπο που δεν είχε ιδέα από ποίηση, µπορεί να µην είχα καν συνεχίσει. Αλλά η επιθυµία του ήταν να είµαι ποιήτρια. Εποµένως έπρεπε να ανταποκριθώ. Ήταν ένας συναρπαστικός άνθρωπος. Πανέξυπνος, µορφή πολύ ευγενική, εσωστρεφής φοβερά. Ψυχρός ηθεληµένα, γιατί το θεωρούσε πάρα πολύ κακόγουστο να είναι κανείς φανερά ευαίσθητος-εξου και η ποίησή του ήταν περιβεβληµένη µε λεπτές κρούστες πάγου, που έπρεπε να τις διατρήσεις για να φτάσεις στα θερµά κλίµατα του ψυχισµού της. Με την ίδια ακριβώς δύσκολη διαδικασία έφτανα κι εγώ, κατά τη µακρά συµβίωσή µας στη δυσαναπλήρωτη καλοκαιρία της».
1985: Πεθαίνει ο Άθως Δηµουλάς. Η ίδια δηλώνει σε διάφορες συνεντεύξεις της:
«Έζησα µαζί του τριάντα πέντε χρόνια και τα τελευταία δεκατρία χρόνια χωρίς αυτόν. Ο θάνατός του µου έκοψε τα χέρια και τα πόδια, µε αχρήστευσε, µ’ έκανε να τρέµω να βγω έξω, να συναντήσω ανθρώπους. Ποτέ δεν έχω παρηγορηθεί από αυτή τη διακοπή της συµβίωσης».
«Το πένθος δεν υποχωρεί. Ακριβώς επειδή η απώλεια είναι µεγάλη, σιγά σιγά τα καταφέρνει να µοιάζει µε ύπαρξη. Και δεν εννοώ αυτά τα φαντάσµατα που γεννά η µνήµη. Όχι. Είναι κάτι σαν µεθοδική προσπάθεια, από τη µια µεριά του νεκρού πια, να ζήσει κι άλλο. Για τον ίδιο τον εαυτό του».
«Όταν ο Άθως έφυγε, έγραψα το Χαίρε Ποτέ, που ήταν όλο γεµάτο από κείνον. Ο θάνατός του µου έδωσε θέµα, αν και είναι οδυνηρό να το επικαλεστώ».
Σε συνέντευξη της στον Μάκη Προβατά (Εφημερίδα «Το Βήμα», 27-9-2015), η Κική Δημουλά απαντάει στην ερώτηση «Πότε συνειδητοποιήσατε ότι υπάρχει η ποίηση;»
«Στην επαφή με τον Αθω Δημουλά, τον άντρα μου. Mαθηματικός, πολιτικός μηχανικός και κατά την Κατοχή παρέδιδε μαθηματικά. Δεν καταλάβαινα τίποτα, ενώ εκείνος ήταν και ποιητής, αν και δεν ευτύχησε να του αναγνωριστεί ως τον βαθμό που έπρεπε. Ημουν δεκατεσσάρων ετών όταν μου μίλαγε για ποίηση. Αυτός μου έμαθε τον Καβάφη. Είχα γίνει δεκαεφτά όταν με κατσίκωσε ο διάολος να γράψω κάτι λυρικά. Στον Αθω οφείλω ότι συνέχισα να γράφω. Μου έλεγε "εσύ είσαι ποιήτρια, εγώ δεν είμαι". Tου έδειχνα ένα στίχο και μου έλεγε "προχώρα" ή "μην προχωράς"».
Τέλος, στην συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του με τον τίτλο «Τα Ποιήματα, 1951-1985», η Κική Δημουλά έγραψε το ακόλουθο σημείωμα:
«Την επιλογή των ποιημάτων την είχε κάνει από το 1981 ο Άθως Δημουλάς, μόλις αρρώστησε – επεμβαίνοντας αυστηρά, όπως ο ίδιος σημειώνει στα χαρτιά του, στις έξι πρώτες, κυρίως, συλλογές του. Καθυστερούσε ωστόσο την έκδοση, με την ελπίδα να προφτάσει την ολοκλήρωση μερικών ακόμη ποιημάτων, ώστε να αυξηθούν τα λίγα, που βρίσκονται στο τέλος αυτού του τόμου, με τον προαποφασισμένο από εκείνον τίτλο: Μια πρόθεση στο χάος. Δική μου είναι μόνο η τήρηση της υπόσχεσης, που μου ζήτησε τις τελευταίες μέρες, να φροντίσω την έκδοση των ποιημάτων του. Έτσι έγινε και δεν επιβάρυνα την αγωνία κάποιου στίχου του:
Της προσοχής του ποιος κάτοχος θα γίνει και νομέας…».
Φωτογραφίες από το προσωπικό αρχείο της κας Έλσης Δημουλά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου