ΣΕ ΤΙ ΔΙΑΦΕΡΕΙ Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΗΜΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΡΙΑΝΗ; «ΧΡΙΣΤΟΣ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΟΝ»

Ο Παλαιός των Ημερών (1794) του Ουίλλιαμ Μπλέηκ

Ηρακλής Φίλιος 

iraklisf@theo.auth.gr

Η αλλαγή του χρόνου είναι μία στιγμιαία ανικανοποίητη φυγή του χρόνου προς την επόμενη στιγμή, ενώ η προηγούμενη στιγμή είναι ζωντανή. Ένα δευτερόλεπτο αρκεί για να μεταπηδήσει η αίσθηση του ανεκπλήρωτου στην πλήρωση του ρόλου που έρχεται να διαδραματίσει μία νέα ημερολογιακά συνάντηση. 

Το ερώτημα που διαγράφεται παραπάνω είναι αστείο. Μπορείς να γνωρίζεις την ποιότητα και τα «συστατικά» της σημερινής ημέρας (τα γεγονότα, τις στιγμές της), δεν μπορείς ως να έχεις όχι πλήρη αλλά έστω την ελάχιστη γνώση της αυριανής ημέρας. Αυτό είναι κάτι που αύριο θα το γνωρίζουμε, κάτι που αύριο θα το βιώσουμε. Σαν στιγμές, σαν αλήθεια, σαν κατάσταση, σαν ενάργεια. 

Η αίσθηση που υπάρχει σχετικά με την παροδικότητα και τη διαχρονικότητα, αφήνει πληγές στο γυμνό σώμα ψυχής του σύγχρονου ειδικά ανθρώπου. Και χρησιμοποιώ τον όρο «σύγχρονος» όχι για να συγκρίνω την ανθρώπινη υπόσταση και την έννοια του προσώπου στο παρελθόν και στις μέρες μας, αλλά για να εστιάσω στη εύθραυστη πραγματικότητα που γεννά η αλλοτριωμένη προοπτική των ημερών. Ημερών πικρών, λύπης, πένθους, απούσης της πνευματικής διαύγειας που μπορεί να επιτρέψει με άνεση την «εισβολή» της αγιοσύνης στους ανθρώπινους προσανατολισμούς. 

Η υφή του κόσμου και η γεύση των ηδονών που επαναλαμβάνονται και χωρίς όρια ξεγυμνώνουν την ψυχή του ανθρώπου και τον κάνουν πιο φτωχό σε συναισθήματα, πολιορκεί τη γέννηση κάθε τι νέου πνευματικού στοιχείο της φύσης που αναδύεται από την ζώσα εκκλησιαστική ζωή και που αποτελεί ανόθευτη, αναλλοίωτη και αιώνια εμπειρία βιωμάτων και ζωής για τον άνθρωπο της σύγχρονης κουλτούρας. Είμαι σίγουρος πως για έναν αδιάφορο άνθρωπο που δεν πρωταγωνιστεί στη ζωή της ζωής του και στη ζωή της κτίσης, η αυριανή ημέρα δεν θα διαφέρει από τη σημερινή. Όπως και η τελευταία μέρα του ερχόμενου έτους από την αυριανή ή χθεσινή κ.ο.κ. 

Εξαρτάται κάθε άνθρωπος τι θέλει να βάλει στην ιστορική πορεία του χρόνου ως πινελιά διαμορφωτική και ανάλογη του ρόλου που ο ίδιος καλείται να διαδραματίσει. Ένας άνθρωπος βαριέται και το σήμερα και την επόμενη μέρα και όλες τις μέρες. Ένας χριστιανός ως μέτοχος της αέναης κίνησης προς την ετερότητα που μοιάζει απλησίαστη και απρόσιτη, αλλά ενσαρκώνεται ως κάτι που δεν του ανήκει αλλά κατά χάριν τον κάνει Θεό, δεν μονάζει σε απέραστα λεπτά. Αντίθετα η ιδιοσυγκρασία του που έχει μάθει να μυρίζει Θεό και να ζει Θεό, δεν του δίνει την πολυτέλεια να επαναπαύεται στην αταραξία και στη στωικότητα εκείνου που γεννά το αδημιούργητο και εύκολα προσπελάσιμο. 

Για έναν άνθρωπο του Θεού όλες οι μέρες είναι Γέννηση, Σταύρωση και Ανάσταση. Από τα μάτια της χωμάτινης ζωής του περνάει με ταχύτητα ο ανεκπλήρωτος πόθος που δημιουργείται στην πλειοψηφία όσων αγνοούν τον Θεό από τη ζωή τους και δεν Του επιτρέπουν να εισέλθει στο βάθος των ψυχών τους. Κάθε μέρα η αγία μας Εκκλησία δίνει δυνατότητες, δίνει κλειδιά στον άνθρωπο, τα Ιερά της Μυστήρια και τις Ιερές της Ακολουθίες που είναι η απαραίτητα ανάσα για τον άνθρωπο. Εσπερινός, Όρθρος, Θεία Λειτουργία, Ευχαριστιακή Σύναξη, Ιερό Ευχέλαιο, Αγιασμός, όλες αυτές οι μυστηριακές χαρές δεν αδειάζουν την ψυχή του ανθρώπου. Δεν την αφήνουν μόνη. Δεν τον κάνουν να νιώθει άδειος. Δεν μετατρέπουν τη ζωή του σε μία ανιαρή υπόθεση αλλά σε μία πλήρωση αγιαστική. Ηδονή κοινωνίας με τον Θεό, τον άνθρωπο και την κτίση. 

Ο Χριστός σήμερα, αύριο που ξημερώνει η νέα χρονιά και όλες τις μέρες δεν είναι ένας άλλος Χριστός. Είναι ο Ίδιος Χριστός μέσα στο χρόνο που γεννάται και σταυρώνεται στο λειτουργικό «σήμερον». Άχρονο και χρονικό. Άσαρκο και σαρκούμενο. «᾿Ιησοῦς Χριστὸς χθὲς καὶ σήμερον ὁ αὐτὸς καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας». Ενώ όλα αλλάζουν ο Χριστός δεν αλλάζει. Ο πόθος, ο έρωτας, η αγάπη για τον Θεό φλέγονται και βαδίζουν στην οδό του Παραδείσου, που δεν είναι ουτοπία, μήτε ποιητικός καημός, μα ωραιότητα και ευλογία. 

Θέλω να κλείσω το τελευταίο αυτό άρθρο του 2015 με τα λόγια που απηύθυνε ο Πρωτοσύγκελλος της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών π. Συμεών Βολιώτης σε ευχετήριο επιστολή του προς τους συλλειτουργούς του και συνεργάτες: «Εύχομαι το νέο έτος μας φέρει πιο κοντά στον Θεό και πιο κοντά μεταξύ μας. Με αγάπη, με αλληλοκατανόηση, επιείκεια, πραότητα, σύνεση, διάκριση και συγχωρητικότητα». 

Χρόνια πολλά με αγάπη, καλή χρονιά, ευλογημένη, άγια και φιλοσοφούμενη!!! 

«Ο εορταστικός αναγνώστης» του Δημήτρη Μακρίδη

Του Δημήτρη Μακρίδη

diastixo

Ήταν η περασμένη ώρα που οι καφέδες εναλλάσσονται δειλά δειλά με τα ποτά. Τότε που τα φωτάκια ξεκινούν να δικαιολογούν την ύπαρξή τους και η μουσική δυναμώνει, λες και περιμένει πως κάτι μεγάλο θα συμβεί μέσα στην εορταστική νύχτα. Εκείνη την ώρα τον θυμάμαι να μπαίνει μέσα στην ήδη γεμάτη καφετέρια. Έσερνε μία βαριά βαλίτσα που τη σήκωσε με τα χέρια για να περάσει μαζί με τον ίδιο το ψηλό σκαλοπάτι της πόρτας. Ο αέρας που κυριολεκτικά και μεταφορικά έφερε στο μαγαζί, έκανε τους πάντες να γυρίσουν τα βλέμματά τους προς την είσοδο. Ήταν ντυμένος προχώ, με εμφάνιση που θα καθιερωνόταν ως μόδα ύστερα από κάποιο διάστημα στη μικρομέγαλη πόλη. Με μουστάκι και κίτρινο παλτό, σαν ηθοποιός πειραματικού θεάτρου κάποιας μητρόπολης, κέντρισε το ενδιαφέρον των θαμώνων που μέχρι τότε μπουρδολογούσαν ακατάσχετα. Όλοι προσπαθούσαν να τον φέρουν στη μνήμη τους είτε μικρότερο είτε να θυμηθούν σε ποια τηλεοπτική σειρά τον είχαν δει. Αυτός χαιρέτησε τους πάντες με σιγουριά φτασμένου. Άνετος, χωρίς τον φόβο μήπως πετύχει κάποιον ανεπιθύμητο γνωστό. Έκατσε στο μπαρ ανταλλάσσοντας ευχές και κουβέντες με τον σερβιτόρο στο πνεύμα των ημερών. 

Προσπάθησα να βρω μία ένδειξη της ταυτότητάς του. Αν ήταν κάποιος ντόπιος ή από κάπου γνωστός. «Επώνυμος», όπως λανθασμένα αναφέρουν οι πάντες. Το πράσινο καρτελάκι αεροδρομίου στη βαλίτσα μαρτυρούσε πως ερχόταν πέρα από τα σύνορα. Ένας ανώνυμος νεαρός επιστήμονας θα ήταν, από τους χιλιάδες που βρίσκονταν εκτός της χώρας. Μόλις θα είχε φτάσει στο ΚΤΕΛ μετά την πτήση για να περάσει τις διακοπές των Χριστουγέννων στα πάτρια. Με ερευνητικό βλέμμα παρατηρούσε τη διακόσμηση και τον κόσμο. Όλα όσα συνέβαιναν με κεραίες τεντωμένες. Είδε πως είχα διπλωμένη την τοπική εφημερίδα στο τραπέζι και, πριν προλάβω να του κάνω νεύμα πως «τελείωσα», την είχε ήδη καμακώσει. Τη συμμάζεψε έτσι τσαλακωμένη και σκισμένη από όλη τη χρήση της ημέρας. Έβαλε τις ανακατωμένες σελίδες σε σειρά με σχεδόν μητρική στοργή. Αμέσως ξεκίνησε να τη διαβάζει. Από τότε τα μάτια του δεν σηκώθηκαν, αφού χώθηκε κυριολεκτικά στα νέα. Διάβαζε κάθε σελίδα εξονυχιστικά, όπως προέτρεπαν οι παλιοί δάσκαλοι τους μαθητές τους. Από πάνω αριστερά μέχρι κάτω δεξιά τα πάντα. Δεν τον έβλεπα, αλλά φανταζόμουνα γιατί το έκανε. Προσπαθούσε να βρει την παραμικρή είδηση που θα του θύμιζε κάτι. Δρόμους, συλλόγους, ομάδες, εκκλησίες, σχολεία, μέχρι και διανυκτερεύοντα φαρμακεία. Όλα αυτά που συνθέτουν το δέντρο της πόλης, από τις παμπάλαιες βαθιές ρίζες μέχρι των τελευταίων μηνών ελαφρύ κλαδάκι. 

Απολάμβανε την κάθε λέξη. Όλον αυτό τον μικρόκοσμο που παίρνει μεγάλες διαστάσεις στα μάτια των ντόπιων. Παράλληλα, γέλασε με τις κοινότοπες ειδήσεις των ημερών. Πως η τιμή της γαλοπούλας θα είναι ακριβή φέτος. Με το ρεπορτάζ πως τα «έψαλαν» στους άρχοντες, το οποίο αναφερόταν στα πατροπαράδοτα κάλαντα. Πράγματα χιλιοειπωμένα, που θα μπορούσε να τα μαντέψει και ο ίδιος. Σίγουρα θα νευρίασε με τους –στα γεράματα– φιλότεχνους που προβάλλουν τις μούρες τους παρά τα έργα του ζωγράφου στα εγκαίνια της έκθεσης. Με την πληθώρα των φιλανθρωπιών στο πλαίσιο της μόδας, που χάνουν τη σημασία της πράξης. Ίσως θυμήθηκε και τη γιαγιά του, που εξαφανιζόταν ανήμερα των Χριστουγέννων μόλις πριν από το γιορτινό τραπέζι και επέστρεφε ασθμαίνοντας στο τελείωμά του. Έβρισκε τις πιο απίθανες δικαιολογίες για να ξεγλιστρήσει και να μην την καταλάβουμε. Όλοι γνωρίζαμε πως πήγαινε να βοηθήσει σε κάποιο εορταστικό συσσίτιο, μα κανένας δεν της έλεγε δεύτερη κουβέντα. Γιατί σεβόμασταν πως δεν το κραύγαζε. Δεν έδινε φραγκοδίφραγκα και έβγαζε 100 φωτογραφίες. Δεν προσέφερε 1 από τα 100 της ρούχα σε μια ταρατατζούμ τελετή. Στερούνταν την οικογένειά της μία γιορτινή μέρα χαμένη στη νότια μεριά της πόλης. Και έτσι, με αλήθειες και ψέματα πέρναγαν οι γιορτές και η ζωή. Το Διαδίκτυο κατέκλυσε τις ζωές όλων, αλλά ήταν ο εορταστικός αναγνώστης που μου θύμισε τη σημασία του τοπικού Τύπου, δίνοντας αξία σε κάτι πεταμένο μέσα στην ημέρα. Μου έκανε εντύπωση πως δεν ακούμπησε την εορταστική μπίρα. Ήταν το μόνο που δεν του έλειπε. Στην Κεντρική Ευρώπη, όπου δούλευε, υπήρχαν πολύ καλύτερες ποικιλίες – άσε που τις τράβαγε και το κλίμα. Αυτό που είχε για καιρό ξεχάσει ήταν η μεσογειακή βαβούρα, το βαλκάνιο πανηγύρι, οι βραχνές –από τον τσιγαρόβηχα– δυνατές φωνές. Όλη αυτή η εικόνα που πλαισιώνει κάποιες σελίδες με μελάνι. 

Προσπαθούσε να φανταστεί ποιος την πήρε από το πρωί. Τα χνότα που τη γέμισαν, τους μορφασμούς των ματιών από τις ειδήσεις που διάβασαν, τα δάχτυλα που την άγγιξαν και ίσως άφησαν κάτι. Ξεκίνησαν να του έρχονται πρόσωπα στο μυαλό. Η πρώτη ήταν η σερβιτόρα, με τα χρωματιστά αθλητικά και το κολάν, που θα την έφερε πρωί πρωί από το περίπτερο. Οι γέροι θα την περίμεναν ανυπόμονα και ο πιο γρήγορος θα την άρπαξε αμέσως. Θα τη σήκωσε ψηλά διαβάζοντας «τα νέα» στην ομήγυρη, που θα κούναγε απαξιωτικά το κεφάλι. Όλοι θα σχολίαζαν δυνατά τα πολιτικά κουρδισμένοι από τις πρωινές εκπομπές. Στη συνέχεια, θα έρχονταν και νεότεροι που θα συμπλήρωναν τη χορωδία που μουρμουρίζει με τη συνοδεία ταβλοκοπανήματος. 

Παρατήρησε με κάποιο προσεχτικό ξεφύλλισμα ίχνη καφέ στην κοσμική στήλη. Ήταν η σειρά των γυναικών να δράσουν. Απρόσεκτες, θα λέρωσαν το φύλλο συζητώντας για τα πάντα, ενώ χτένιζαν σαν τελωνοφύλακες του Ψυχρού Πολέμου πελάτες και περαστικούς. Γύρισε σελίδες και στα αθλητικά είδε κομμένη κάποια φωτογραφία από το τοπικό ποδόσφαιρο. Φαντάστηκε τώρα κάποιον μουσάτο νέο να την έχει στα χέρια του. Με χαλαρό περπάτημα θα έφτασε καταμεσήμερο, ενώ θα άραξε στην καρέκλα κουρασμένος από κάποιο ανύπαρκτο οκτάωρο. Φορώντας φόρμα και κοντομάνικο Δεκέμβρη μήνα για να φαίνονται τα γυμνασμένα του χέρια και όχι η γύμνια των ιδεών του. Θα άπλωσε κινητά, τσιγάρα και μπρελόκ με τη στρατιωτική μονάδα όπου υπηρετούσε στο τραπέζι και θα παρήγγειλε τον καφέ του. Θα φυλλομετρούσε αδιάφορα την εφημερίδα, ενώ παράλληλα θα τσέκαρε στο κινητό τα κοινωνικά δίκτυα. Βλέποντας και τη δικιά του δήλωση, θα την ανέβασε σε δευτερόλεπτα στα κοινωνικά δίκτυα κόβοντας παράλληλα το χάρτινο απόσπασμα για τη μητέρα του. Να χαρεί και αυτή λίγο που άχρηστο τον ανεβάζει, άχρηστο τον κατεβάζει. 

Στο τέλος, κοίταξε και μένα. Αφού εγώ είχα τελευταίος την εφημερίδα. Κάποιος που τη διαβάζει μέσα στο μαύρο σούρουπο δεν θα ανήκει σε αυτούς που κοιτάνε μόνο τους τίτλους. Θα με τοποθέτησε σίγουρα στην κατηγορία των αναγνωστών. Σε αυτούς που έρχονται πάντα βραδάκι όταν έχουν «κάτσει» οι ειδήσεις. Για να δουν τη θέση της εφημερίδας και τα σχόλια του διευθυντή μακριά από τις πρωινές ειδησεογραφικές εκρήξεις. Έχοντας διαβάσει διεθνή και αθηναϊκό Τύπο, τιμάνε και το τοπικό υλικό. Αφού πρόταγμά τους είναι η ανάγνωση. Αυτό που έπραττε και ο εορταστικός αναγνώστης τώρα. 

Ένιωσα να έχω κάτι κοινό μαζί του, και όχι μόνο αυτό. Όλο το παρουσιαστικό του μου φανέρωνε μία απροσδιόριστη οικειότητα. Ίσος πάνω-κάτω ηλικιακά, μου θύμιζε καλούς φίλους που λείπουν. Ήμουν έτοιμος να τον ρωτήσω, με την ξεχασμένη παιδική αφέλεια που επιστρέφει μόνο στις γιορτές, αν έχει ακόμα το παιδικό καπέλο των Chicago Bulls ή σε ποια αποθήκη βρίσκονται καταχωνιασμένα τα επιτραπέζιά του. Και δεν θα έμενα εκεί, έτσι ορεξάτο που τον έβλεπα. Θα περπατάγαμε την πόλη καφέ-καφέ, φούρνο-φούρνο, λακκούβα-λακκούβα. Αφήνοντάς τον να ανακαλύψει μόνος του τις αλλαγές και να νιώσει μία ασφάλεια για πράγματα που δεν αλλάζουν ποτέ. Όπως για την εικόνα της Καραϊσκάκη, που ακόμα δεν βρίσκεις να διπλοπαρκάρεις. Θα αφήναμε το κέντρο και θα τραβάγαμε προς τα έξω. Έχοντας πλέον την πρώτη γνώση, θα αφήναμε να μας φανερωθεί η διαστρωμάτωση ανά περιοχή. Να πιάσουμε γνήσιο παλμό σαν παλιοί ρεπόρτερ. Να χωθούμε σε συζητήσεις, να στριμωχτούμε στο λεωφορείο της γραμμής. Ακούγοντας «ήσαντε, πλατεία Βούδη, Παντάνουσσα» και άλλα πολλά από την τοπική αργκό. Διαβάζοντας αυτόματα δεκάδες επιστολές αναγνωστών, αφού θα ήμασταν μέσα στον κόσμο. 

Μια πριν γίνει οτιδήποτε από αυτά, που ίσως και να τα φαντάστηκα, πιο γνώριμα πρόσωπα κατέφθασαν στο μαγαζί. Ξεχώρισαν ευθύς τον ταξιδιώτη και όρμησαν να τον αγκαλιάσουν. Μόλις που πρόλαβε να αφήσει την εφημερίδα, πριν χωθεί στις αγκαλιές τους. Λίγο ήθελε και θα τον σήκωναν στους ώμους για το «καλώς όρισες». Το ρεπορτάζ ήταν ζωντανό και ολοκληρώθηκε πλήρως. «Χρόνια πολλά, λεβεντάκο μου!» άκουσα καθαρά μέσα σε χαρές και γέλια.

"ΤΟΥ ΓΛΕΝΤΙΟΥ" / ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ ΜΕ ΤΗ ΣΟΦΙΑ ΒΕΜΠΟ

Του Γιώργου Παπαστεφάνου

Το ότι έχω κόψει τα ξενύχτια, δεν σημαίνει πως η δική μου επιλογή είναι η σωστή. Οι υπόλοιποι ας κάνουν ό,τι θέλουν. Για όσους λοιπόν σκέπτονται να το ρίξουν έξω μέρες που είναι, έχω ένα τραγούδι πού ίσως τους ανεβάσει κι ας μην είναι γνωστό,ούτε και τόσο φρέσκο. Για την ακρίβεια, κοντεύει να κλείσει τα 60. Και από τους συντελεστές του κανένας πια δεν ζει. Μάνος Χατζιδάκις, Σοφία Βέμπο, Μίμης Τραϊφόρος για τους στίχους. Δεν ξέρω αν και ο τρόπος που γλεντούσαν οι παλιοί υπάρχει ακόμη ή αν τώρα οι Έλληνες γλεντούν μόνο στο στυλ που μάς δείχνει η Τηλεόραση. 

Λένε λοιπόν οι στίχοι: "Πω πω απόψε τί θα γίνει, βρε ποτήρι δεν θα μείνει ούτε ένα αδειανό, όξω απόψε θα το ρίξω κι έχω κέφι να ρουφήξω ίσαμε ένα ωκεανό. Διώχτε της ζωής τα νέφη, θέλω κέφι κέφι κέφι και τραγούδι ως το πρωί, γιατί απόψε έχω κοντά μου τον πιο όμορφο έρωτά μου κι είναι όμορφη η ζωή". 

Η ορχήστρα του Χατζιδάκι πραγματικά πετάει, με την κουρασμένη φωνή της Σοφίας να προσπαθεί να ακολουθήσει. 

Το 1957, είχε ανέβει στο θέατρο «Κυβέλης» της πλατείας Συντάγματος, η σάτιρα των Μίμη Τραιφόρου - Μήτσου Βασιλειάδη «Άνθρωποι και παλιάνθρωποι». Θεατρική περίοδος: 20 Δεκεμβρίου 1957-16 Μαρτίου 1958. Θίασος Σοφίας Βέμπο και Ορέστη Μακρή. Και ανάμεσα στους συμμετέχοντες, η Μαρίκα Κρεββατά, ο Γιώργος Γαβριηλίδης, η Σμαρούλα Γιούλη, ο Απόστολος Αβδής, ο Στέφανος Στρατηγός και αρκετοί άλλοι. Ατού της παράστασης, τα τέσσερα τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, με τη ραγισμένη πια φωνή της Σοφίας Βέμπο. Όταν συνάντησα το Μάνο στο σπίτι του, το 1962, τού τα ζήτησα και εκείνος μου έδωσε μια μαγνητοταινία, την οποία φύλαξα στην ταινιοθήκη της Ραδιοφωνίας.

Η ΦΑΤΝΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΟΝ ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΝΑΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ

Του Γιάννη Γιγουρτσή 

Φιλολόγου στην Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή 

Η συγκλονιστική φετινή φάτνη, έξω από τον καθολικό ναό του Αγίου Αντωνίου (San Antonio) στην Κωνσταντινούπολη δεν αφήνει περιθώρια για παρερμηνείες. 

Η επιγραφή γράφει πως είναι αφιερωμένη «Στην μνήμη των προσφύγων που πέθαναν στις θάλασσες μας, στην προσπάθειά τους να βρουν ένα νέο σπίτι». 

Τα περισσότερα αντικείμενα που χρησιμοποιούνται για το σκηνικό προέρχονται από ανθρώπους, που δεν ολοκλήρωσαν ποτέ το ταξίδι τους αυτό, που δεν κατάφεραν να διασχίσουν την θάλασσα. 

Η δεύτερη επιγραφή το γράφει ορθά κοφτά και ξάστερα, χωρίς να αφήνει περιθώριο στην φαντασία «Τα αντικείμενα ανήκουν σε πρόσφυγες που πνίγηκαν στην θάλασσα». Έτσι απλά και σκληρά. Σαν την αλήθεια. Είναι φανερό πως τα περισσότερα ανήκουν σε παιδιά: παιδικά σωσίβια, ρούχα, ένα λούτρινο παπάκι, ένα ζευγάρι πλαστικές παντοφλίτσες… 

Στο Σαν Αντόνιο πήγα όπως κάθε χρόνο τέτοιες μέρες για να προσκυνήσω και να δω τον λαμπρό στολισμό που μας λείπει στην όλο και πιο μίζερη τα τελευταία χρόνια κατά την περίοδο των γιορτών Κωνσταντινούπολη. Μπαίνοντας στο μεγάλο προαύλιο έχει δεξιά ένα εντυπωσιακό χριστουγεννιάτικο δέντρο. Αριστερά είναι η φάτνη. Πλησίασα, για να την φωτογραφίσω. Είχε λίγο κόσμο μπροστά. Κάποιοι κοιτούσαν, κάποιοι άλλοι φωτογραφίζονταν με φόντο την φάτνη. Δεν νομίζω πως καταλάβαιναν τι έβλεπαν… 

Στην αρχή δεν κατάλαβα και εγώ… Μου φάνηκε λίγο παράξενος ο στολισμός και ξαφνικά… ξαφνικά λες και έφαγα ένα δυνατό χαστούκι και ζαλίστηκα… Βρέθηκα για κάποια δευτερόλεπτα σε κατάσταση σοκ. Λες και ήμουν στην ακτή της Συκαμίας στην Μυτιλήνη ή του Μπόντρουμ στην Τουρκία, λες και έβλεπα την θάλασσα να ξερνά σωσίβια, προσωπικά αντικείμενα, την ξεφουσκωμένη βάρκα. Σα να είδα για μια στιγμή έναν άνθρωπο να ζητά βοήθεια, και ακόμα φρικτότερο ένα παιδί να αγωνίζεται να μείνει στην επιφάνεια του νερού, να καταπίνει και να ξερνά νερό θαλασσινό… Παραισθήσεις… 

Ένιωσα πανικό… . Κατάλαβα το πόσο λίγα ξέρω και ας νομίζω ότι ξέρω, το πόσα λίγα κάνω και ας νομίζω ότι κάνω κάτι…. Το πόσα λίγα μπορώ να κάνω… Η αλήθεια μπροστά μου γυμνή, άσχημη και φρικτή…. Χωρίς να το θέλω τα μάτια μου βούρκωσαν. Ένα έντονο ξαφνικό τσούξιμο με έκανε να τα κλείσω.Τα ένιωσα να υγραίνονται. Και αμέσως ένας λυγμός . Και μετά ένας δεύτερος. Σήκωσα το χέρι και έκλεισα το στόμα μου. Ο πανικός μου μεγάλωσε. Έψαξα γωνιά για να γυρίσω αλλά δεν υπήρχε, ο τόπος ήταν ανοιχτός και πολύ φωτεινός. Έτρεξα μέσα στην εκκλησία και προχώρησα γρήγορα μέσα για να χαθώ σε μία από τις σκοτεινές γωνίες της. Το μόνο που δεν ήθελα ήταν να γίνω ένα θέαμα μελό. Δεν άξιζε σε κανέναν. Προσπάθησα να ηρεμήσω. Κοίταξα προς το ιερό. Αγγελάκια κρεμασμένα από ψηλά περιφέρονταν θαρρείς πάνω από την Αγία Τράπεζα. Αριστερά μια φάτνη ακόμα, «κανονική» αυτή. Δεξιά ένα ακόμη όμορφο χριστουγεννιάτικο δέντρο. 

Κυριαρχούσε παντού το μπλε φως. Το μπλε της θάλασσας σκέφτηκα αμέσως, έκανα να βουρκώσω πάλι, αλλά κρατήθηκα 

Μετά από λίγο ένιωσα καλύτερα και σηκώθηκα για να φύγω. Βγαίνοντας πρόσεξα το ημερολόγιο του ναού και το πρόγραμμα με τις ακολουθίες. 

Ήταν Τρίτη, 29 Δεκεμβρίου και η Εκκλησία μας τιμά την μνήμη των χιλιάδων νηπίων που έσφαξε ο Ηρώδης μέσα στην εγκληματική μεγαλομανία και τις φοβίες του. 

Η ίδια τραγική μοίρα, τα ίδια λάθη, η ίδια φρίκη, οι ίδιες τύψεις που θα μας κατατρύχουν, όσο νιώθουμε ακόμα πως είμαστε άνθρωποι. 

Από τον Αστυάνακτα έως τον Αϊλάν Κουρντί, ο πόλεμος δείχνει το πιο φρικτό του πρόσωπο στα πιο αθώα του θύματα. 

Και τότε και σήμερα και πάντα και κάθε φορά που οι άνθρωποι πιάνουν ξανά «τον παλιό δόλο των θεών…»

Ο "ΑΥΤΟΧΕΙΡ" ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΜΗΤΣΑΚΗ ΜΕ ΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΕΩΡΓΑΛΑ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ACT ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Το 2016, που μας έρχεται σε δύο εικοσιτετράωρα, συμπληρώνονται 100 χρόνια από τον θάνατο του λογοτέχνη και δημοσιογράφου Μιχαήλ Μητσάκη (1868 [κατ’αλλους 1865] – 1916). 

Τι καλύτερο, λοιπόν, από το να θυμηθούμε και να τιμήσουμε τη μνήμη αυτού του πεζογράφου, ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Νέας Αθηναϊκής Σχολής, με την μετάληψη του κειμένου του Αυτόχειρ. 

Το πεζογράφημα ανεβαίνει στην πρώτη του θεατρική εκδοχή στο θέατρο act στις σκάλες Γεροκωστοπούλου στην Πάτρα, σε σκηνοθεσία του Κώστα Παπακωνσταντίνου και ερμηνεία του Δημήτρη Γεωργαλά. 

Το κλασικό αυτό κείμενο του Μητσάκη δεν είναι παρά ένας ύμνος στην Πάτρα! Οι περιγραφές του αφηγητή για την πόλη στην οποία μένει για λίγο ως επισκέπτης, δεν είναι παρά μια Πάτρα των ονείρων ή η Πάτρα των αγγέλων, που θα ‘λεγε κι ο Διονύσης Καρατζάς. 

«Άγγελοι είναι και όσοι ανεβαίνουν σκοτεινοί 

από τα νερά κι από το χώμα. 

Από πόθο ψηλώνουν, ισκιώνοντας κοινή πατρίδα. 

Είναι οι πρόσφυγες τ' ουρανού, οι μετανάστες της ανάγκης 

και οι εργάτες των ονείρων, που λάμπουν σαν το δάκρυ». 

Ο Μητσάκης περιγράφει στον Αυτόχειρα τους «εργάτες των ονείρων» του 19ου αιώνα, οι οποίοι δίνουν μια εξαίσια ζωή στην πόλη, που κι όταν κοιμάται δεν ησυχάζει... 

Η ιστορία εξελίσσεται στην πόλη της Πάτρας λίγο πριν το 1900. Ο συγγραφέας - αφηγητής φτάνει στην πόλη ως ταξιδιώτης και καταλύει σ’ ένα ξενοδοχείο, όπου μαθαίνει για μια αυτοκτονία που συνέβη και διαβάζει το σημείωμα του αυτόχειρα, που του δείχνει ο αστυνόμος: Μόνο πέντε λέξεις, «Αυτοκτονώ. Ας μην ενοχληθή κανείς». Και πάνω σ’ αυτές τις πέντε λέξεις συνυφαίνεται αμείλκτο το ερώτημα: «Ποίος λοιπόν ήθελε να ενοχληθή για την ευγενίαν του ο άγνωστος αυτός ξένος, ο οποίος ήρθε χθες μία νύχτα για να κοιμηθή σήμερα τον τελευταίον του ύπνον εις ένα ξενοδοχείον; ...»

Καθώς άκουγα τον Δημήτρη Γεωργαλά να προφέρει τα αλλεπάλληλα «Ποίος λοιπόν ήθελε να ενοχληθή...», του Μητσάκη, σκέφτηκα πως ο Μητσάκης πέθανε στο Δρομοκαΐτειο! Η ψυχική του υγεία είχε κλονιστεί νωρίς... «Ποίος λοιπόν ήθελε να ενοχληθή...». 

Πάντως ο «Αυτόχειρ» στο θέατρο act δεν είναι σκοτεινός. Ο Δημήτρης Γεωργαλάς υπηρετεί το κείμενο και την λιτή σκηνοθετική γραμμή του Κώστα Παπακωνσταντίνου, με μια χαρίεσσα –θα έλεγα - διάθεση, αναδεικνύοντας την ενδιαφέρουσα μικτή γλώσσα του Μητσάκη (καθαρεύουσα και δημοτική) και παρακoλουθώντας όλες τις μεταπτώσεις του αφηγητή. Και επειδή ο Δ. Γεωργαλάς είναι και Πατρινός, σου μεταδίδει την βιωματική αίσθηση των περιγραφών της πόλης, κι ας μιλάμε για μια Πάτρα ενός και πλέον αιώνα. Άλλωστε ο ηθοποιός ίσταται μετωπικά στο κοινό, κάτι που κάνει πιο άμεση την αφήγηση, για να μην πω διαδραστική. 

Ο Αυτόχειρ του Μητσάκη –παραγωγή του Θεάτρου act – είναι ένα Πατρινό, αλλά ταυτόχρονα και υπαρξιακό λογοτέχνημα. Αναδεικνύει τον τρόπο ύπαρξης ενός τόπου, αλλά, ταυτόχρονα, και την ανεξιχνίαστη τραγωδία της ύπαρξης... 

Το «Ποίος λοιπόν ήθελε να ενοχληθή...», του Αυτόχειρα του Μητσάκη, μου θύμισε και το «Ποίος να τον αγαπήση αυτόν» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη για τον ήρωά του μπαρμπα Γιαννιό στο «Έρωτας στα χιόνια». 

Έτσι, φεύγεις από το θέατρο act με την ποιητική γλώσσα του Μητσάκη στ’ αυτιά σου και με το ερώτημα αμείλικτο μέσα σου, τόσο επίκαιρο και στις μέρες μας για πολλά: «Ποίος λοιπόν ήθελε να ενοχληθή...»...

Ο ΕΜΕΤΙΚΟΣ ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΙΕΡΑΡΧΩΝ ΕΙΝΑΙ ΑΝΤΙΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΠΑΡΑΛΗΡΗΜΑ

Ο Ιωσήφ Βιβιλάκης, καθηγητής στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, έγραψε ένα κείμενο στο ιστολόγιό του, με αφορμή τις ακραίες αντιδράσεις επισκόπων της Ελλαδικής Εκκλησίας για την ψήφιση του Συμφώνου συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια, με τίτλο: "Αγαπώ τον Χριστό, όχι τους παπάδες". 

Παραθέτουμε εδώ κάποια αποσπάσματα σχετικά με το Κήρυγμα μίσους, υπενθυμίζοντας ότι ο Ιωσήφ Βιβιλάκης έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με το κήρυγμα και την ιστορία του, δίνοντάς μας και το σπουδαίο βιβλίο του "Το κήρυγμα ως performnace" (εκδόσεις Αρμός).

Ολόκληρο το κείμενό του μπορείτε να διαβάσετε εδώ. 

"...Όμως, οι κραυγάζοντες επίσκοποι, οι υποτιθέμενοι πατέρες μας, με έναν λόγο δηλητηριώδη κηρύττουν μίσος και διχασμό. Μιλούν ως άρχοντες του αιώνος τούτου και όχι ως πρόσωπα που διακονούν τον άνθρωπο, φανερώνοντας σε μανία παροξυσμού 

Αντί για ευλογίες, κατάρες! 

Αντί παρηγορίας αναθεματισμό! 

Αντί ενδιαφέροντος ξέσπασμα οργής! 

Όμως, ο Χριστός ποτέ δεν χρησιμοποίησε την κατάρα στον λόγο του! Προειδοποίησε, ίσως κάπου απείλησε, αλλά δεν καταράστηκε. 

Με σοκαριστικούς τίτλους σε κείμενα όπως «Αποβράσματα της κοινωνίας σήκωσαν κεφάλι» και με υπότιτλο προτροπή «Φτύστε τους» (του Αμβρόσιου), με εκβιασμούς περί διακοπής σχέσεων με όσους το ψηφίσουν και επιχειρήματα που ενοχοποιούν μιλώντας περί «παραχρήσεως τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος… ἀνατροπή τῆς ἀνθρώπινης ὀντολογίας πού ἔχουν ὡς ἐπίχειρα τρομακτικές ἀσθένειες, ἀφόρητο πόνο καί ἀκόμη τόν ἴδιο τόν θάνατο» προσπαθούν να αρθρώσουν τί; Τη φωνή του Ιερεμία; Ή να ερμηνεύσουν το Ευαγγέλιο οι δήθεν εκπρόσωποι του Θεού, oι δήθεν αναμάρτητοι και καθαροί;

Αλήθεια, ο Αμβρόσιος ποιούς προτρέπει να φτύσουν τους συνανθρώπους μας; Δηλαδή ποιους ενθαρρύνει να προβούν σε διαπομπεύσεις; Γιατί τί άλλο είναι το φτύσιμο από μια πράξη δημόσιας αποστροφής και αηδίας; Μια βίαιη συμπεριφορά που υπέστη ο ίδιος ο Ιησούς από τους βασανιστές του, λίγο πριν τον θανατώσουν. Και, προφανώς, δεν την γνωρίζουν οι εισαγγελείς της δήθεν χριστιανικής νομιμότητας. 

Το πρόβλημά τους 

Για όλα αυτά θα πει ο φίλος μου ο Ευτύχης: «Όλοι αυτοί οι τύποι αυτό που φοβούνται, όπως ο διάολος το λιβάνι, τι είναι; η ελευθερία. Δεν μπορούν, τρελλαίνονται. Μπροστά στην ελευθερία τρελλαίνονται. Θέλουν να βολευτούν κάπου. Αυτό είναι το θέμα. Έχουν φτιάξει ένα πλαίσιο για να χωθούν μέσα για να αισθάνονται ασφαλείς. Δεν μπορούν να αισθανθούν ασφαλείς, ρισκάροντας. Η επίθεση είναι το δικό τους πρόβλημα. Και πού ξέρεις ότι αυτός δεν είναι καταπιεσμένος; Μπορώ να το εικάσω, ελευθέρως. Δεν μπορώ; Αυτό είναι φασισμός. Τους έχουμε και τους κοιτάμε αυτούς τους ιεράρχες στο όνομα της ελευθερίας του λόγου. Είναι χειρότεροι από τους Σωτηρικούς. Και πώς τους αντιμετωπίζεις; με κοινωνική απομόνωση. Δεν το σκέπτομαι τιμωρητικά, αλλά έτσι θα έχει λιγότερη απήχηση ο λόγος τους στην κοινωνία. Δεν μπορώ να αφήσω έναν άνθρωπο να καθορίζει τις κοινωνικές αντιλήψεις εν έτει 2015. Για αυτό θέλουμε κράτος: για να είναι εγγυητής της ασφάλειας και του σεβασμού των μειονοτήτων». 

Δεν είναι τυχαίο βέβαια ότι όλη αυτή η αισχρή πολεμική του Αμβροσίου, που σε κάνει να ντρέπεσαι με τις διακρίσεις και τη φοβία που προσπαθεί να νομιμοποιήσει, επαναλαμβάνει διαρκώς λέξεις, όπως: κρίση, κριτής, άνομες πράξεις, κρίνουμε, επικρίνουμε. Ίσως έχει σχέση με το γεγονός ότι ο Αμβρόσιος υπήρξε αστυνομικός στα μαύρα χρόνια της δικτατορίας, ίσως, όμως, ο λόγος να είναι βαθύτερος και τον γνωρίζει εκείνος και η συνείδησή του. Ή, ενδεχομένως, και ο πνευματικός του…

Εγώ στέκομαι σε αυτά που διαβάζω και είναι βαριά, ασήκωτα και σκληρά στις δύσκολες μέρες μας, γιατί συνιστούν λόγο απομάκρυνσης από την τράπεζα που όλοι έχουμε κληθεί. Σε τί διαφέρει αυτός ο επίσημος λόγος των εκκλησιαστικών ταγών από τους αλλόδοξους φονταμενταλιστές που βλέπουν παντού εχθρούς της ιδεολογίας τους; Ποιός θα είναι ο ηθικός αυτουργός σε βίαιες πράξεις αποδοκιμασἰας συνανθρώπων μας που κατά την άποψη ορισμένων πρέπει να εισπράξουν αυτό που τους ταιριάζει: να ξευτελιστούν για κάτι κακό πού έκαναν, να διαπομπευθούν, να εξαφανιστούν από προσώπου γης. Να πάνε στον αγύριστο! 

Ποιά κανονικότητα; 

Και αυτό το κακό τονίζεται από τον Αμβρόσιο με κάθε έμφαση: είναι «αποβράσματα», «δεν είναι φυσιολογικοί άνθρωποι». Και μαζί στο στόχαστρο και οι πολιτικοί: «Είναι μερικά αποβράσματα της Κοινωνίας, περιθωριακοί άνθρωποι, ελαττωματίες, εξευτελισμένοι, άνθρωποι του σκότους οι οποίοι τώρα πιά με την ευκαιρία της υπεροχής της αριστερής πτέρυγας σήκωσαν πια κεφάλι!» Αλήθεια, ποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι φυσιολογικός μετά την πτώση του ανθρώπου; 

Αυτό, λοιπόν, το παραλήρημα που δείχνει να αποσκοπεί στην εξόντωση του «μιάσματος» δεν θα το χαρακτηρίσω «ομοφοβικό» γιατί ξεπερνάει την ομοφοβία ο εμετικός μονόλογος των ιεραρχών. Θα το πω «αντιεκκλησιαστικό» με την έννοια ότι σπέρνει ενοχές, απειλές και εκφοβισμό, προκαλώντας μέσα στο σώμα της Εκκλησίας μας σύγχυση, διχασμούς, αντιπαλότητες. Οι φωνές των αγαπημένων ανθρώπων που ακούω και συνομιλώ είναι δυνατές και θλιμμένες: «Αγαπώ Χριστό όχι παπάδες».

Άραγε, ποιός είναι ο άνθρωπος του σκότους; ένας που θρηνεί με τον δικό του τρόπο τον δικό του νεκρό ή εκείνος ο οποίος καπηλευόμενος την ιδιότητά του δείχνει έμπρακτα απέχθεια προς τον άλλο επειδή τον θεωρεί μη φυσιολογικό και, ακριβώς, στο όνομα του Θεού καταλύει εντελώς το μοναδικό μήνυμα της ενότητας; Αλήθεια, έχουν αναρωτηθεί οι, παρομοίως, σκεπτόμενοι ιεράρχες που έχουν ψήφο στη σύνοδο ότι και οι ίδιοι μπορεί να εμφανίζονται ως «μη φυσιολογικοί»; Αφού ως μοναχοί είναι εκπρόσωποι ενός πανάρχαιου κινήματος που είχε ως επιλογή τον μη συμβατικό ετερόφυλο γάμο. Και είχε ως επιλογή μια συμφωνία συμβίωσης στον αντίποδα μιας κανονικότητας που όριζε τη γονιμότητα ως εντολή και καθήκον στην ανθρώπινη ζωή; 

Όλη αυτή η ρητορική του μίσους αποκλείει την αγάπη. Και οι ίδιοι που την εκφράζουν αποκλείουν τον εαυτό τους από την αγάπη."

Νικόλαος Χαλδαιάκης: Diario Latinoamericano

Νικόλαος Χαλδαιάκης - Ελισσάβετ Χαρταβέλλα
[Diario Latinoamericano] 

18/7 

Μόλις πριν λίγο αφίχθηκα στη γή της Αργεντινής στο λιμάνι της Αγιώτατης Τριάδος και των καλών Ανέμων! Buenos Aires! 

(θα σε κρατώ κοντά μου φυλαχτό) 

Σε φιλώ καλή μου 

στα όνειρα μου περπατούσα/ λατινική αμερική πέρα ως πέρα/ στο αριστερό μου πέλμα κρατούσα/ αργεντίνικο λιμάνι_ don't cry for me argentina I 

19/7 

από την νότια / χειμωνιάτικη απόληξη μου/ το μέρος των πονεμένων / κάπως μαλακώνει / τη δριμύτητα/ των αισθήσεων 

ένα κ δυο κ τρία/ κύματα δε μετράω/ φοινικόδεντρα μ' ακολουθούν τώρα πια/ που φέρουν άλλους χρησμούς 

ναι/ ακριβώς/ καθώς το ζητούμενό μου / ή καλύτερα / μας / θα αποδειχθεί / πέρα από μέτρημα / που δεν καταφέρεται / πάντα / εναντίον / της παντελούς έλλειψης σε μαθηματικά / αλλά σε μια ακολουθία / που τείνει / με μια κάποια πρακτικότητα / να αποδείξει / πως ο χρησμός θέτει το ζήτημα / του μαζί / πέρα από θάλασσες και ωκεανούς / αν είμαστε ικανοί / να το γευθούμε / ως καρπόν / του ταξιδίου / ή αυτού που αδιόρατα μας ενώνει

20/7 

σπίτια χαμηλά... η (προ)οπτική ενός ουρανού με γαληνεύει

Και σήμερα ο ουρανός είναι Γαλανός / η οπτική / αυτή / πριν / μετά/που σε είδα / με γαληνεύει / ούτως ή άλλως/ ο χρόνος / σε αυτή / τη ματιά μας / δεν παίζει ρόλο / αφού υπάρχει / ο ρόλος / έχει να κάνει/ μόνο με το ανύπαρκτο 

Το δώρον / του να δίνεις / το μέρος σου / στον άλλον / όχι ως αντίτιμον / ή διόδιον εξόδου / αλλά ως εθελούσιος εγκλωβισμός / σε αυτό που πάντα / ήσουν / ήμουν / χωρίς φόβο / αλλά με πάθος/ ζωογόνο / για αυτό / που υπάρχει / και κάνει το κάθε τι / από τον άλλον / μέρος / τόπο / ζωή / όχι κλεμμένη

[επίμετρον/ και έτσι η ποίηση / οφείλει να υπηρετεί / αυτό που υπάρχει / τη ζωή / τον άλλον / ποιητής /σημαίνει / δούλος / του άνω / κλητήρας μιας ποιότητας που σε καταδιώκει / εξωδίκως/] 

Κι αν φαίνεται / πως ξεμακραίνω/ με την ιδιότητα / του σάκου / των αμαρτιών / που βαραίνουν / τις μικρές μου πλάτες / αντίδωρον / πάλι και πάλι / θα αναζητώ / εκ των ψιχίων / της δικής σου τράπεζας / των πιπτόντων λέξεων / που εναποθέτεις / ως άλλη ανακούφισης / ιαματικόν παλάτιον και επιστροφής εισιτήριον / στη χώρα Σου / Γη και θρόνον / του βασιλέως 

[οι φοίνικες/ο ουρανός/ο δρόμος/ο χρησμός/Buenos Aires] 

όμορφη πόλη... 

22/7 

Η ομορφιά κρύβει μέσα της ισότιμα και ισόρροπα την ακριβή γεωγραφία της νήσου μας/ μια σημαδούρα Φωτεινή / που σε κρατά σε ικανή πάντα απόσταση από αυτήν/ η ομορφιά για να παραμείνει / οφείλει να απομακρύνεται / από το φως του κόσμου / απόσταση χρειάζεται για να τη δεις / σαν τις φωτογραφίες/ εξ' επαφής δεν φαίνονται / ως από ευκύκλου τόξου των νεφών/ πλήρεις ριφήσονται χάλαζαι/ καθώς οφείλουμε να προτρέψουμε την αποτροπή /της αλώσεως του σκοπού / του τέλους / του ταξιδίου/ να παραμείνουν όλα σε μια απόσταση/ όχι ασφαλείας/ αλλά διανύσματος σωτηρίας 

και αφού γεωγράφησα στεριές/ κ θάλασσες/ το πιο γλυκό μάθημα/ γεωγραφίας/στο κορμί σου το 'κανα (μηδείς αγεωγράφητος εισήτω) 

η πλάτη σου/ είχε τις ακριβείς διαστάσεις του Βοσπόρου/ αφού ακουμπώντας την/ ένοιωσα το ρεύμα του Rio De La Plada 

[κι όμως παρόλο που η αφή αυτή διέσχιζε την πραγματικότητα/αντιλαμβανόμουν ολοένα και εντονότερα/πόσο αγεωγράφητος/ήμουν/ενώπιόν σου/αφήνοντας το ποτάμι να μπεί στη θάλασσα/κάνε με / Rio de la Plata]

23/7 

οι φοίνικες/με καταδιώκουν/σε γωνίες του προσώπου σου/που συναντώ 

οι φοίνικες σε καταδιώκουν/ κ το αποξεραμένο καλοκαίρι τρύπα/ τις φτέρνες της αντοχής σου 

Και Εσύ που το βλέπεις /με βοηθάς / να το δω 

όσο με τα πέλματα νησιά αναζητώ/ κι όσο ένα πέλαγος με κυλά/ μόνο ομορφιά θα γεύομαι 

κάπου εκεί / στη γεύση σου ανάμεσα / στα πέλματα / στα δαχτυλάκια/τριγύρω να κουρνιάσω/ να μου βάζεις νησιά στα μάτια [ως έκπτωτο πτηνό] 

[αφού σφαγίασες όλους τους στρατιώτες που φυ(ι)λούσαν τα παράλια/μπόρεσες και εισήλθες σχεδόν μόνη στην Κυανή Ακτή/τα φαντάσματά τους σε ακολουθούσαν σιωπηλά/και ροδοπέταλα έπεφταν στην άμμο/που είχε γίνει κόκκινη από το αίμα τους/τι περίεργο/παρόλο το αίμα/παρόλο το θανατικό/αυτό ήταν κάτι αναστάσιμο/όταν κατέβηκες από την σχεδία είδες Εκείνον /με κλάματα στα μάτια/να σε ευχαριστεί/φιλώντας σου τα αλμυρά πέλματα/όλο το βράδυ/του είχες σώσει τη ζωή/κι αυτόν ήταν το πιο σπουδαίο/αυτό έκανε/το θάνατο των στρατιωτών/μαρτύριο του εσταυρωμένου]

24/7 

(δεν ξέρω αν το νιώθεις, πολλή έμπνευση μας κυλά) 

[φταίνε οι φοίνικες που ακουμπούν τα πέλματά Σου] 

[είναι που περπατάς ψηλά] 

ή ("ψηλά τη χτίζεις τη φωλιά") 

[like. my dream.the opportunity.to be wide.and.close.two parallel.sessions.] 

{like an advice second message. for the first originated moment. of life.of love.}

{μια στιγμή αγάπη/βρες τι ακολουθεί/ανάσενε/θα δεις/πως αντέχεις/χωρίς /αυτή/αναπνοή/αγάπη/πίσω πάλι/το ίδιο/συνεχώς}

 1/8 

[Ουρουγουάη/Μοντεβιδέο/δεν είναι Θάλασσα είναι ποτάμι/Rio de la Plata/η γη /των κρυφών επιθυμιών] 

8/8 

[Σαν Τι Άγω /ηρώτων Σε/κύκλω/ορέων/χιόνων/και νεφών] 

[Σαντιάγο Χιλής]

ΦΙΛΟΣΟΦΟΥΜΕΝΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

Ηρακλής Φίλιος 

iraklisf@theo.auth.gr

Μην μπορώντας ο άνθρωπος να αντέξει τις αλήθειες της ζωής, είδε τον Ιστορικό Ιησού ως επαναστάτη ή ως κάτι άλλο. Δεν με ενδιαφέρει πως Τον είδε. Με λυπεί πως δεν Τον είδε. 

Χρόνος και καιρός, στιγμές και αιωνιότητα. Όλα αυτά σπερματικά ενωμένα στο ενιαίο σχέδιο της του Θεού Οικονομίας. Τι υπέροχα η αγία μας Εκκλησία πάντρεψε ανθρωπολογία και σωτηριολογία. Αυτό που στους πρωτόπλαστους φάνηκε ανυπέρβλητο εμπόδιο, καταδίκη, αφανισμός, ο χρόνος το ευλόγησε και το βούτηξε σε μία εμπειρία άχρονη που έγινε χρονική και σε μία υπόσχεση που ντύθηκε τη σάρκα της ελπίδας υπό το φως της Αναστάσεως. 

Δεν είναι απλό μα δεν είναι κι εύκολο. Δεν είναι στιγμή για δογματικούς συσχετισμούς μήτε για την προέλευση των όρων «Λόγος» και «υπόσταση». Είναι στιγμή ανάστασης. Ανάστασης μέσα στο φως ενός σπηλαίου. Μιας αθλιότητας κτιστής που δέχτηκε στον κρύο, αφιλόξενο και άχαρο χώρο της οτιδήποτε δεν χωράει και δεν γίνεται. Οτιδήποτε ζει στην αφάνεια και δεν ψηλαφιέται. Ένας χώρος ενσάρκωσε όχι απλά μία ελπίδα. Αυτό θα μου θύμιζε ποιητική νοσταλγία. Ενσάρκωσε κάτι ανώτερο. Την Ανάσταση. Το σπήλαιο της Ανάστασης. Ή μάλλον της γέννησης της Ανάστασης. Γιατί μία γέννηση ως κίνηση υπόκειται στη φθορά. Μία γέννηση όμως της Ανάστασης υπόκειται στην αναίρεση εκείνου που ζητά επίμονα ο χρόνος. 

Η γέννηση ενός ανθρώπου δεν είναι είδηση. Η γέννηση του Θεανθρώπου είναι μία αποφατική έκπληξη άδηλης μυστηριακής συναίσθησης του τι είμαστε, ανάμνηση του τι δεν γίναμε και πίστη στο τι γινόμαστε. Δεν είναι και λίγο να γίνεις Θεός κατά χάριν. Και μάλιστα με μία εντελώς παράδοξη και αντιστροφική κίνηση. Οι θεοί των θρησκειών περιμένουν τον άνθρωπο. 

Ο Θεός του χριστιανισμού πηγαίνει στον άνθρωπο. Κινείται προς τον άνθρωπο. Δεν περιμένει ο άνθρωπος να Τον αναζητήσει. Προτιμά να βγει όμως από την θεϊκή ασφάλεια και βεβαιότητα της Υπάρξεως Του, να ξεβολευτεί από τη θέση ισχύος και να γίνει πτωχός. Να καταδεχτεί να γίνει άνθρωπος. Και τι είναι άνθρωπος; Ένα δημιούργημα που πάλι χώμα θα γίνει. Ένα πρόσωπο που δελεάστηκε από την εύκολη λύση, την εύκολη εξουσία και αρνήθηκε την κοινωνία με τον Τριαδικό Θεό. 

Πώς να περιγράψει ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Μ. Βασίλειος και οι άλλοι θεοφόροι Πατέρες το μυστήριο αυτό; Ένας Θεός, όχι οποιοσδήποτε Θεός που δέχεται να γεννηθεί στη μήτρα μιας γυναικός. Ο Θεός που περιγράφεται αποφατικά και αρνητικά, που δεν ορίζεται, δεν προσεγγίζεται, δεν αγγίζεται, κατεβαίνει για να διευκολύνει τον άνθρωπο που έπεσε να ανέβει. Και γεννάται στη μήτρα μιας γυναικός. Πόσο θαυμάσια το λέει ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος: «βλέπε Χριστόν εν μήτρα, και τα εν μήτρα νόησον και μήτραν υπεκδύντα, και πόθεν εξερχόμενος ο Θεός μου διήλθε!». Αυτά ήταν δυσνόητα για τον θεοποιημένο νου του Άρειου, του Νεστόριου και της παρέας αυτής που δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι ο Θεός μπορεί να γεννηθεί από μία άνθρωπο. 

Όλη η ανθρωπότητα και η κτίση πλέον χορεύει και υμνεί τον Θεάνθρωπο. Εκείνον που χρόνια ανέμενε να δεχτεί στους κόλπους της για ωα πάψει αυτή η παρέλαση ιδεολογιών και πολιτικών συστημάτων που δεν είχα μέσα τους ανάσα Θεού. Αλλά και μετά τη γέννηση όλες οι υποσχέσεις για ελευθερίες και ίσα δικαιώματα που έφερε η κάθε επανάσταση, ξεγύμνωσαν την ανθρώπινη υπόσταση αφαιρώντας της το δικαίωμα να συμμετέχει στο μυστήριο της Εκκλησίας. Όμως ήρθε η θεία γέννηση. Η ενσάρκωση της φιλοσοφίας της γέννησης. Η Ανάσταση! 

Ο ΙΣΧΥΡΟΣ ΑΝΔΡΑΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ π. VSEVOLOD CHAPLIN ΑΠΗΛΛΑΓΗ ΤΩΝ ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝ ΤΟΥ…

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Με αφορμή φωτογραφία που κυκλοφόρησε προ καιρού στο διαδίκτυο, με ένα Ρώσο επίσκοπο να ευλογεί πανηγυρικώς τους ρωσικούς πυραύλους που θα επιχειρούσαν στην Συρία, είχαμε θέσει, σε σχετική ανάρτηση, τον προβληματισμό μας κατά πόσον η Ορθόδοξη Εκκλησία μπορεί να ευλογεί φονικά όπλα, χωρίς την παραμικρή αναστολή ή έστω δεύτερη σκέψη. 

Επειδή το όλο θέμα πήρε διαστάσεις, μία ανακοίνωση του Γραφείου Τύπου του Πατριαρχείου Αντιοχείας έκανε λόγο για παρερμηνεία των δηλώσεων του εκπροσώπου του Πατριαρχείου της Μόσχας π. Vsevolod Chaplin. Η Ιδιωτική Οδός, όμως, κατέδειξε ότι ο π. Vsevolod Chaplin εννοούσε με όσα είπε «ιερό πόλεμο», αφού – δυστυχώς – αυτό είναι που εκφράζει εν τοις πράγμασι η Ρωσική Εκκλησία. 

Η είδηση που μας δίνει σήμερα ο έγκυρος Guardian, είναι ότι ο π. Vsevolod Chaplin απεπέμφη από την θέση του την παραμονή των Χριστουγέννων! Ήταν, από το 2009, επικεφαλής του Συνοδικού Τμήματος επί των Σχέσεων Εκκλησίας και Κοινωνίας. 

Ο ίδιος ο π. Vsevolod Chaplin δήλωσε στην εφημερίδα RBK: «Όλα ξεκίνησαν πριν από ένα χρόνο, καθώς διαφώνησα για λόγους αρχής με τη στάση της χώρας στο Ουκρανικό ζήτημα. Δεν έπρεπε να περιμένουμε, αλλά να δουλέψουμε ώστε να εξασφαλίσουμε πως οι αρχές θα ακούσουν τις φωνές των ανθρώπων που θεωρούν τους εαυτούς τους ως Ρώσους». 

Στη συνέχεια χαρακτήρισε τους τωρινούς πολιτικούς ηγέτες της χώρας ως μία «αθάνατη ελίτ που εμποδίζουν την ανάπτυξη της χώρας». Επίσης, δεν παρέλειψε να επιτεθεί κατά του Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλου εκφράζοντας την άποψη πως δεν θα αντέξει πολύ καιρό στη θέση του, ωστόσο έμπειροι παρατηρητές υποστηρίζουν πως οι εκκλήσεις του Chaplin για διαφωνία με την ηγεσία της Εκκλησίας της χώρας δεν πρόκειται να βρουν ευρεία υποστήριξη ανάμεσα στους ρώσους ιεράρχες.

Ο π. Vsevolod Chaplin δεν ήταν τυχαία στη θέση αυτή. Εξέφραζε απόλυτα τον υπερσυντηρητισμό της Ρωσικής Εκκλησίας, αλλά και την υποταγή της στην εξουσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, κάτι που και ο Guardian επισημαίνει, υπογραμμίζοντας πως ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος είναι παρών σε όλα τα κυβερνητικά συμβούλια που έχουν ως αντικείμενο τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία.

Ακόμα δεν γνωρίζουμε ποια είναι η πραγματική αιτία της απομάκρυνσης του π. Vsevolod Chaplin, αφού ουσιαστικά στοιχιζόταν στη γραμμή του Πατριαρχείου. Πιθανόν προέκυψαν εσωτερικού τύπου διαφωνίες - φαίνεται ότι σε μερικές περιπτώσεις ο κληρικός το παράκανε - και κρίθηκε σκόπιμη η απομάκρυνσή του από μια νευραλγική θέση. 

Μένει να δούμε αν ο διάδοχός του θα είναι πιο …ήπιος, αν και δεν διαφαίνεται κάποια αλλαγή στην σκληρή γραμμή του Πατριαρχείου Μόσχας σε διάφορα ζητήματα. 

Ο Vsevolod Chaplin μάλλον έπρεπε να …θυσιαστεί για να γίνει μια επανεκκίνηση, χωρίς ουσιαστικές αλλαγές.

ΠΟΥ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ Η ΑΓΑΠΗ;

Με αφορμή την ανάρτηση της Ιδιωτικής Οδού Ο Χριστός ξανά πρόσφυγας… φίλη του ιστολογίου μας προώθησε την ευχετήρια κάρτα της εταιρίας ERGOLOGIC με τον πρόσφυγα Χριστό στα νερά του Αιγαίου, έργο του Χρήστου Κούλη της Creative Lab. 

Είναι πολύ παρήγορο το γεγονός ότι μια σύγχρονη εταιρία δίνει ένα τέτοιο θεολογικό μήνυμα με την χριστουγεννιάτικη κάρτα της, την οποία στέλνει στον κόσμο της. 

Πάνω στην ιστορία, διαβάζω το συγκινητικό ρεπορτάζ (22-12-2015) του δημοσιογράφου Στρατή Μπαλάσκα, που ζει στη Μυτιλήνη και καλύπτει το προσφυγικό δράμα και γράφει για τον μικρότερο πρόσφυγα της ημέρας: 

«Γεννήθηκε στον δρόμο, από το Αφγανιστάν στην Ευρώπη. Κάτω από ένα δέντρο... Μόλις πριν από πέντε μέρες. 

Χθες το πρωί ο μικρός πέρασε με τους γονείς του μέσα σε μια φουσκωτή βάρκα από τη μια μεριά της Ασίας, στην άλλη μεριά της Ευρώπης. Μικρό προσφυγάκι, ο μικρότερος της μέρας που έφερε χιλιάδες σαν κι αυτόν σε ό,τι όλοι πίστεψαν για «γη της επαγγελίας». 

Τον είπαν Μοχάμεντ, τι σημασία έχει. Πέντε ημερών μόλις και έχει γλυτώσει από έναν άλλο Ηρώδη. Έναν αόρατο Ηρώδη που πλανιέται πάνω από τα νερά του Αιγαίου. Και παίρνει παιδιά. Όλοι ‘μάθαν κάποτε για τον Αϊλάν. Για τους άλλους που τον ακολούθησαν δεν έμαθαν ποτέ, ούτε καν πώς τους έλεγαν. 

Μα για κοίτα, ο Μοχάμεντ «έτρεξε». Μόλις πέντε ημερών μωρό «έτρεξε» και γλύτωσε. Καβάλα σε μια άλλη καμήλα με άλλους μάγους αυτή τη φορά, άνδρες του Λιμενικού Σώματος της Ελλάδας σε ένα σκάφος που τον μαζέψαν το πρωί της Δευτέρας κι αυτόν και τους γονείς του και τους άλλους συντρόφους τους στο μεγάλο ταξίδι. Γλύτωσε από τον δικό του Ηρώδη, η πλαστικιά βάρκα που βυθιζόταν έμεινε πίσω κι αυτός βρέθηκε στην αγκαλιά της Ζωής. Η Ζωή Λειβαδίτη, διασώστρια, χρόνια πολλά, δεκάδες χρόνια τώρα, έτσι απλά επειδή αγαπά τον άνθρωπο. Αγκάλιασε τον Μοχάμεντ, τον ζέστανε, ρούχα καθαρά και ζεστά για όλους, και για κοίτα ζεστασιά που έχει σε ετούτη την αλλιώτικη φάτνη στο νοσοκομείο της Μυτιλήνης πια...» 

Σίγουρος ο Μοχάμεντ πως στη «γη της επαγγελίας» αν μη τι άλλο είναι ζεστά... 

Ε... πιτσιρίκο από το Αφγανιστάν. Καλά Χριστούγεννα ρε..."

"Η ΓΕΝΝΗΣΗ" ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΦΙΚΟΥ

Μια Γέννηση του ταλαντούχου αγιογράφου και καλλιτέχνη των δρόμων - καθώς φτιάχνει υπέροχα graffiti πάση τη κτίσει - Αντώνη Φίκου.

Ο ίδιος εξηγεί το σκεπτικό του για την σύγχρονη βυζαντινή αγιογραφία:

"...σε ένα κόσμο όπου η τέχνη υποφέρει από την ασθένεια του “πρωτοτυπισμού” και της “αυτοέκφρασης”, η βυζαντινή ζωγραφική μπορεί να αποτελέσει μια εξαιρετικά λειτουργική οικουμενική ζωγραφική γλώσσα, ικανή να δεχθεί ζωγραφικούς ιδιωματισμούς και διαλέκτους, προσφέροντας ταυτόχρονα ελευθερία έκφρασης στον καλλιτέχνη και αντιληπτότητα στους θεατές."
Καλά Χριστούγεννα, αγαπητοί συνοδίτες. 

ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΣΤΟ ΠΕΡΑΝ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΦΕΤΟΣ!

Όλοι οι φίλοι του Ζωγραφείου Λυκείου στην Πόλη, Ρωμιοί και Ελλαδίτες, για έκτη συνεχή χρονιά μαζί με τους μαθητές της Σχολής έψαλλαν, σήμερα παραμονή Χριστουγέννων, τα Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα στο ΠΕΡΑΝ! 

Στο Σισμανόγλειο Μέγαρο του Γενικού Προξενείου της Ελλάδος και συνεχίζουν στο Πατριαρχείο, στο Γηροκομείο Βαλουκλί, στους ψυχασθενείς ομόθρησκους και αλλόθρησκους αδελφούς. 

Η Ελληνική Κοινότητα στην Κωνσταντινούπολη δίνει το δυναμικό παρών και αυτά τα Χριστούγεννα στην Ιστικλάλ, στο κέντρο της Πόλης, με παραδοσιακά κάλαντα που τραγούδησε με την συνοδεία του ακορντεόν του ακάματου διευθυντή του Ζωγραφείου Γιάννη Δεμιρτζόγλου. 

Ο Γιάννης Δεμιρτζόγλου τιμήθηκε για την μεγάλη προσφορά του στην Ομογένεια από την Ακαδημία Αθηνών, προχθές 22 Δεκεμβρίου 2015. Σήμερα ήταν στις επάλξεις!  

Και του χρόνου, αδελφοί της Πόλης!

Η Ρωμιοσύνη εκεί να ανθεί και να φέρνει κι άλλο!

 

Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΞΑΝΑ ΠΡΟΣΦΥΓΑΣ... / ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Ο θεολόγος Θανάσης Παπαθανασίου έστειλε και στην Ιδιωτική Οδό τις Χριστουγεννιάτικες ευχές του:

Τα φετεινά Χριστούγεννα ο Χριστός ξανά πρόσφυγας, ξανά μικρός προσπαθεί να φύγει απ' το μαχαίρι του Ηρώδη. Ξανά το μαχαίρι ή η σβάστικα ή τα ταμεία του Ηρώδη προσπαθούν να διαφεντέψουν τον κόσμο...

Να ζήσουμε τα Χριστούγεννα ως πράξη ρήξης με κάθε λογής θάνατο, ως ξεκίνημα μιας πορείας που θα καταλήξει στην Ανάσταση!

Δεν ξέρω αν ο Θανάσης Παπαθανασίου όταν έγραφε τις ευχές του είχε υπ' όψιν του το Χριστουγεννιάτικο Μήνυμα του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου, γιατί τον Χριστό πρόσφυγα προβάλλει και ο Πατριάρχης:

Διὰ νὰ σωθῇ ἀπὸ τὰς φονικὰς διαθέσεις τὸ Βρέφος Ἰησοῦς, ἠναγκάσθη νὰ φύγῃ εἰς Αἴγυπτον, καταστὰν οὕτω, θὰ ἐλέγομεν μὲ τὴν ὁρολογίαν τῆς ἐποχῆς μας, «πολιτικὸς πρόσφυξ»... Αὐτὸ τὸ τεχθὲν καὶ εἰς Αἴγυπτον πορευόμενον Θεῖον Βρέφος εἶναι ὁ πραγματικὸς ὑπερασπιστὴς τῶν σημερινῶν προσφύγων, τῶν διωκομένων ὑπὸ τῶν συγχρόνων Ἡρωδῶν.

Ο Θ. Παπαθανασίου γράφει: Ξανά το μαχαίρι ή η σβάστικα ή τα ταμεία του Ηρώδη προσπαθούν να διαφεντέψουν τον κόσμο...

Και ο Πατριάρχης: κατὰ τὴν ἐποχήν μας, πολλοὶ ἄνθρωποι σκέπτονται ὅπως ὁ ἐκτελεστὴς ἐκεῖνος τῶν νηπίων Ἡρώδης, ὁ ἄνομος καὶ ἀδίστακος, καὶ ἐξολοθρεύουν τοὺς συνανθρώπους των διὰ ποικίλων τρόπων.

Ο Θ. Παπαθανασίου στις ευχές του παραθέτει και το γνωστό ευαγγελικό:
"Πείνασα, και δεν μου δώσατε να φάω. Δίψασα και δεν μου δώσατε να πιω. Ξένος ήμουν, και δεν με φιλοξενήσατε. Γυμνός, και δεν με ντύσατε. Ασθενής και σε φυλακή, και δεν με επισκεφθήκατε. Τότε, θα του πουν: Κύριε, πότε σε είδαμε να πεινάς ή να διψάς ή ξένον ή γυμνό ή ασθενή ή σε φυλακή, και δεν σε υπηρετήσαμε; Και θα τους απαντήσει, λέγοντας: Σας διαβεβαιώνω ότι, αφού δεν το κάνατε αυτό σε έναν από τούτους τούς ελάχιστους, δεν το κάνατε ούτε σε μένα".
ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ (ευαγγέλιο Ματθαίου 25: 42-45).  

Το ίδιο επισημαίνει και ο Πατριάρχης στο μήνυμά Του:
Ἂς προσφέρωμεν ἕκαστος ὅ,τι δυνάμεθα εἰς τὸν ἐν τῷ προσώπῳ τῶν προσφύγων ἀδελφῶν μας ὁρώμενον Κύριον.

Φυσικά η θεολογική ιδέα περί του Χριστού πρόσφυγα δεν είναι καινούρια. Είναι όμως ενδιαφέρουσα η σημερινή διατύπωσή της από τον Προκαθήμενο της Ορθοδοξίας κι έναν σημαντικό θεολόγο του καιρού μας, ομοιότροπα. Την ώρα, μάλιστα, που περιπέτεια των προσφύγων είναι σε πλήρη εξέλιξη και στα ακριτικά ελληνικά νησιά και τα Χριστούγεννα επί θύραις...
Γι' αυτό έχουμε όλοι ανάγκη την Πατριαρχική ευχή:
Ἡ χάρις καὶ τὸ πλούσιον ἔλεος τοῦ πρόσφυγος Βρέφους Ἰησοῦ εἴησαν μετὰ πάντων ὑμῶν! 
Π.Α.Α.

ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ "ΠΟΛΥΦΙΛΗΤΗ" ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΨΙΛΑΚΗ - Παρουσιάζει ο ΚΩΣΤΗΣ ΜΑΥΡΙΚΑΚΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 

Νίκου Ψιλάκη 
«Πολυφίλητη» 

Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ 

Πολιτικού Μηχανικού ΕΜΠ 

«Πολυφίλητη» μπορεί να ‘ναι γυναίκα. Μπορεί να ‘ναι τόπος, πατρίδα που χάθηκε, νησί. Μπορεί και να ‘ναι μνησιπήμων πόνος, ανάμνηση. Μπορεί να ‘ναι η Κρήτη, το τελευταίο πετράδι στην κορώνα της βενετσιάνικης Ανατολής ͘ ο Χάνδακας, που ασφυκτιούσε στην 22χρονη πολιορκία των Οθωμανών, μέχρι το Σεπτέμβριο του 1669, που παρέδωσε τα κλειδιά του, πάνω σε ασημένιο δίσκο στο Μεγάλο Βεζύρη Αχμέτ Κιοπρουλή, τον Πρωθυπουργό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που στα 22 του χρόνια, έμπαινε τροπαιούχος στη ρημαγμένη πόλη από την πύλη του Αγίου Ανδρέα. Μπορεί, πολυφίλητα, να ‘ναι όλα μαζί: Η μνήμη και ο ίμερος (πόθος) των τελευταίων Βενετοκρητικών υπερασπιστών του, για την πατρίδα που αποχαιρετούσανε, αγναντεύοντας την για τελευταία φορά από το απέναντι ξερονήσι της Ντίας, όπως ο Αδάμ τον παράδεισο που έχανε. «Πολυφίλητοι», μπορεί να‘ ναι και όλοι εκείνοι που έπαιρναν το δρόμο της προσφυγιάς, φορτώνοντας το εναπομείναν βιός τους και τα ιερά κειμήλια στις βενετσιάνικες γαλέρες και σε κάθε λογής άρμενο που ζύγωνε τις ακτές του Χάνδακα. Άλλοι για τα Επτάνησα κι άλλοι για τη Βενετιά, προδομένοι για πολλοστή φορά από τους ηγέτες της Δύσης ͘ τον Φίλιππο Β’ της Ισπανίας, το Βασιλιά Ήλιο της Γαλλίας και τον Πάπα Κλήμη IX που ξεπούλησαν τη «διεθνοποίηση» του προβλήματος της Κρήτης.
Μέσα σ’ ένα διαρκές τοπίο συλλογικής εθνικής παρακμής, ο ερίτιμος φίλος Νίκος Ψιλάκης, αιφνιδιάζει ευχάριστα με το τελευταίο του πόνημα «ΠΟΛΥΦΙΛΗΤΗ». «Σαν έτοιμος από καιρό», με πολύχρονη και καλλίπλουτη διακονία στη δημοσιογραφία, τα κρητολογικά γράμματα, την ιστοριογραφία και τη λαογραφία, με πολλές περγαμηνές και πετράδια σε κάθε τι που έχει καταπιαστεί, ο Ν. Ψιλάκης αποπειράται για δεύτερη φορά και στο χώρο της λογοτεχνίας˙ εκείνης της ιστορικής μυθιστορίας. Αγγίζει, μια άγνωστη σε πολλούς εποχή, τον μεγάλο Κρητικό Πόλεμο και την πολιορκία του Χάνδακα, τη μεγαλύτερη πολιορκία στην ιστορία του κόσμου, που για τα δεδομένα της εποχής ισοδυναμούσε με παγκόσμια σύρραξη. Δεν την αναβιώνει όμως ιστοριογραφικά, αλλά αναδημιουργεί την ατομική ζωή και συγκίνηση μέσα από φανταστικά πρόσωπα και γεγονότα. Μας δίνει το καθημερινό, το οικείο, το ανθρώπινο˙τη ζωή μέσα σε μια πολιορκημένη πόλη στις καθημερινές στιγμές της. Άλλωστε, αυτή είναι και μια δεσπόζουσα άποψη για το ιστορικό μυθιστόρημα: Η εξεικόνιση της ατομικής ζωής και συγκίνησης σε περιστάσεις και χρόνια ιστορικού ενδιαφέροντος.

Ο Ν. Ψιλάκης, δίνει ξανά τα επιτυχημένα και επάξια διαπιστευτήριά του και στο χώρο της σύγχρονης ποιοτικής ελληνικής λογοτεχνίας, σ’ εκείνο το δύσκολο κομμάτι του ιστορικού μυθιστορήματος. Μέσα από ένα σημαντικό κοσμοϊστορικό γεγονός, πλάθει ήρωες με συναισθήματα και αναγωγές που πιστοποιούν ότι η λογοτεχνία είναι εδώ για να εξακολουθεί να μας θυμίζει ότι η ζωή δεν είναι αρκετή.
Μια νέα γυναίκα μ’ ένα νόθο βρέφος στην αγκαλιά της, περιπλανάται ώσπου να προλάβει να κλειστεί στην πολιορκημένη πόλη. Το επόμενο βράδυ, το αφήνει έκθετο στα σκαλιά του Αγίου Σαλβαδόρου, και κλείνεται στη μοναξιά της προσπαθώντας να επιβιώσει σε μια θρηνητική πόλη που δεν τη χωράει. Κοιμάται σε χαλάσματα και σε ξενώνες, γίνεται τροφός ενός ορφανού κοριτσιού και τελικά καταλήγει σε μια γειτονιά στα ακρομπέντενα του Κάστρου, όπου ζει το ζόφο της 22χρονης πολιορκίας και αποκλεισμού.
Η μέχρι σήμερα λογοτεχνική απόδοση του Κρητικού Πολέμου στην ελληνική μεταπολεμική πεζογραφία, κυρίως, περιοριζόταν σε έναν τόμο της τριλογίας του Διονύση Ρώμα «Ο θρήνος της Κάντιας» και σε τμήμα των «Μαυρόλυκων» του Θαν. Πετσάλη – Διομήδη. Έργα διαχρονικά, που γράφτηκαν πριν από πολλά χρόνια και μέχρι σήμερα αποτελούν δύο από τις πιο ενδιαφέρουσες πεζογραφικές προσεγγίσεις του μεγάλου Κρητικού Πολέμου. Δεν συνιστούν όμως, τόσο ιστορικές μυθιστορίες, όσο χρονικά. Το κενό αυτό, στο σύγχρονο ελληνικό ιστορικό μυθιστόρημα έρχεται με το έργο του «Πολυφίλητη» να το καλύψει με το χρωστήρα της γραφής του, ένας διαπιστευμένος πλέον θεράποντας της μυθιστορίας και ένας εύμουσος υπηρέτης της συλλογικής μνήμης, όπως ο Ν. Ψιλάκης.
Δεν θέλω να ερμηνεύσω το συγγραφέα, που ασφαλώς όπως όλοι, έτσι κι εκείνος, όταν αρχίζουν την αναμέτρηση με τη λευκή σελίδα, θα ήθελε το έργο του να συνδιαλέγεται με τους αναγνώστες και να «κλείνει το μάτι» σε αλληγορίες, συμβολισμούς και συνειρμούς για τα πιστεύω του, που αφήνει σαν μαγιά μέσα από αυτή την περιπέτεια της γραφής. Άλλωστε, στη λογοτεχνία υπάρχει αυτή η αμφίπλευρη ερμηνευτική όσμωση των συναισθημάτων μεταξύ συγγραφέα και αναγνώστη και το να υφαίνει κάποιος μια ιστορική μυθιστορία στον ιστορικό χρόνο, είναι εξίσου σημαντικό με το να ανακαλύπτει αλληγορίες και αναγωγές στον ενεστώτα. Θα τολμούσα να πω, ότι στον παρόντα χρόνο προβάλλονται, ο φόβος και ο αποκλεισμός. Ο κάθε φόβος και ο κάθε αποκλεισμός που καταλήγει στην εξορία και τον ξεριζωμό. Τα συναισθήματα της Φραντζέσκας (πρωταγωνίστριας) δεν διαφέρουν καθόλου από το φόβο και τον αποκλεισμό που βιώνει σήμερα μια νεαρή Παλαιστίνια κοπέλα, στη βάρβαρη πολιορκία διαρκείας στη Γάζα της Παλαιστίνης. Και σίγουρα, σε μικρότερο βαθμό, οι κάθε λογής αποκλεισμένοι και αποσυνάγωγοι των ημερών μας, μέσα από τη διαχρονική πολιορκία που βιώνουν, από έναν αόρατο εχθρό που έχει περιζώσει την ελληνική και τις δυτικές κοινωνίες. Κι ακόμη αν το γενικεύσουμε, ο αποκλεισμός της εκούσιας απομόνωσης του σύγχρονου ανθρώπου στον εαυτό του, απ’ «τα τείχη τα μεγάλα κι αψηλά που έχτισε γύρω του» κατά τον ποιητή.

Ο συγγραφέας, βαθύς γνώστης της ιστορίας, αλλά που γνωρίζει να απομακρυνθεί αρκούντως και διακριτικά από αυτή, (αφού δεν θέλει να την ξαναγράψει), με τη δημιουργική φαντασία του, που αποτελεί βάση του μυθιστορήματος, μας θυμίζει ότι η ποιοτική ιστορική μυθιστορία, είναι μια απόπειρα φορτισμένη με νοήματα στον ύψιστο βαθμό. Ο δημιουργός, ξέρει να βάζει την ιστορία σε τέτοιο ποσοστό, ώστε να του επιτρέπει να αναπτυχθεί ελεύθερα σαν μυθιστόρημα ˙ έτσι που ούτε η πρώτη να παραβιάζεται, αλλά ούτε και το δεύτερο να ζημιώνεται αισθητικά. Η αυτούσια ιστορία άλλωστε και οι ιστορικές μορφές δεσμεύουν το συγγραφέα να επιτύχει την ιδεώδη σύνθεση του φανταστικού με το ιστορικό, του εικονικού με το πραγματικό που αποτελεί και την επιτομή του ιστορικού μυθιστορήματος. Και ο Ν. Ψιλάκης με μια αξιοθαύμαστη μαεστρία και συνέπεια στη δημιουργική φαντασία του, καταφέρνει να τηρήσει με εξαιρετική πιστότητα και ακρίβεια τη σύνθεση ενός συναρπαστικού έργου. Άλλωστε η απάντηση στο αίνιγμα της συγγραφής, είναι να παραμένει κανείς πιστός στη φαντασία του, λέει ο Χ. Λ. Μπόρχες. Και ο συγγραφέας αυτό, το πέτυχε. 

ΚΩΣΤΗΣ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗΣ 

komavr@otenet.gr

Χάρτης του Χάνδακα κατά την τελευταία περίοδο της πολιορκίας του (1666 – 69) που εκτυλίσσεται το ιστορικό μυθιστόρημα του Ν. Ψιλάκη, σχεδιασμένος από τον Ελβετό στρατιωτικό μηχανικό οχυρώσεων Hans Rudolf Werdmüller που δούλεψε εκείνη την περίοδο για λογαριασμό των Βενετικών Αρχών στην πολιορκούμενη πόλη. Ο χάρτης συμπληρωμένος και μεταγλωττισμένος δημοσιεύτηκε στα Κρητικά Χρονικά από τον Στ. Σπανάκη ενώ το πρωτότυπο βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ζυρίχης.

"ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΕΝΝΑΤΑΙ" - "ΑΝΕΣΤΗ Ο ΚΥΡΙΟΣ"!

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ
“ΕΦΥΜΝΙΟΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΤΟΥ 1914”

Τη μέρα που οι νεκροί παίξαν ποδόσφαιρο 

ανέστη ο Κύριος. 

Κόκκος σταριού στη σέντρα του αυταπόδεικτου. 

Των αντιμάχω οι αγκωνιές αρμόζονταν 

προς του φωτός τις θημωνιές π᾽ ανέκρουαν 

“ανέστη ο Κύριος”. 

Οι στρατιώτες του δέκατου τέταρτου 

χρόνου του αιώνος μπήκαν στο αγώνα 

με ξέφρενα χτυπήματα ευφροσύνης 

γιατί – κακά τα ψέματα – όλοι λέγαν 

“ανέστη ο Κύριος”. 

Σε σπήλαιο σκοτεινότερο κι από τον ήλιο 

γεμάτο με φτερά βοδιού και μουλαριού 

τα σύμπαντα ξεχύνονταν σ᾽ ένα ποτήρι, 

τις βέρες ανταλλάζαν κεραυνοί, 

“Χριστός γεννάται”, ανέκραζαν, “ανέστη ο Κύριος”. 

Μόνο που ήρθαν ξάφνω οι στρατηγοί 

των δυο πλευρών και πιάσαν τις φωτογραφίες 

επ᾽ αυτοφώρω και τσακίσαν τα κουμπιά 

των δυο στρατών κι αφήσανε τον Κύριο 

π᾽ ανέστη απαρηγόρητο σε τάφο. 

Χριστούγεννα 2012

Αυτά έγραψε ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης. Σαν λαμπρός ποιητής και θεολόγος που είναι, κι ας μη το πολυπιστεύει.
Και το Σάββατο 19 Δεκεμβρίου 2015 παρουσιάστηκε στη Χαλκίδα, στον χώρο του βιβλιοπωλείου "Πορθμός" το βιβλίο του Θανάση Παπαθανασίου "Η Ρήξη με το Μηδέν. Σφηνάκια πολιτικής θεολογίας", όπως το 'χαμε πει εδώ στην Ιδιωτική Οδό. 
Για το βιβλίο μίλησε ο αρχιμανδρίτης Φιλόθεος Θεοχάρης, "κληρικός με παρρησία και διαυγή θεολογική ματιά, η οποία δεν χαρίζεται σε καμιά στρέβλωση του εκκλησιαστικού βίου, από τον εθνικισμό ως την πλουτοκρατία και πάει λέγοντας", κατά τον Θανάση Παπαθανασίου.
Ο ίδιος ο Θ. Παπαθανασίου κατέγραψε στον προσωπικό του λογαριασμό στο fb λίγες αράδες από τα λόγια του: 
"Η ιστορία του ανθρώπου καταγράφεται μεταξύ δύο σπηλαίων, μεταξύ μιας εξόδου και μιας εισόδου: ο άνθρωπος κάποτε βγήκε από τα σπήλαια, και τώρα εκεί τον σπρώχνει η βαρβαρότητα του Νεοφιλελευθερισμού. Η πρόταση που κομίζει ο Χριστιανισμός κινείται επίσης μεταξύ δύο σπηλαίων, αλλά κατ' αντίστροφη φορά: μεταξύ μιας εισόδου και μιας εξόδου. Ο Χριστός γεννιέται σε ένα σπήλαιο, εισβάλλει στα σκοτάδια που καταπίνουν τον άνθρωπο. Και ολοκληρώνει την ρήξη του αυτή με την έξοδο από το σπήλαιο του τάφου, δηλαδή με την Ανάσταση. Φίλοι, Χριστός γεννάται - Καλή Ανάσταση! Παντού!". 
Ήξερε, άραγε, ο Παπαθανασίου το ποίημα του Χαραλαμπίδη; Αν ναι, μπράβο του! Αν όχι, πάλι μπράβο του! Γιατί συνέλαβε και διατύπωσε λιτά, μα με σαφήνεια - όπως κι ο Χαραλαμπίδης - την σχέση Γέννησης και Ανάστασης, με αφορμή το σπήλαιον! Κάτι που δηλώνει και η εικόνα της Γεννήσεως, με τον Χριστό βρέφος μέσα σε τάφο (σαρκοφάγο) και σπαργανωμένο με νεκρικά οθώνια. 
Και στην υμνογραφία τα ίδια συναντάμε: «Σήμερον ο Θεός δι΄ αστέρος μάγους εις προσκύνησιν άγει, προμηνύοντας Αυτού την τριήμερον ταφήν ως εν χρυσώ και σμύρνη και λιβάνω». 

Έτσι, "Χριστός γεννάται την πριν πεσούσαν αναστήσων εικόνα". 

Ή, κατά τον Παπαθανασίου "Φίλοι, Χριστός γεννάται - Καλή Ανάσταση! Παντού!"  

Στο ίδιο μήκος κύματος και ο φίλος Γιάννης Γιγουρτσής από την Πόλη, ο οποίος έγραψε απόψε στο fb: "Πλησιάζουν τα Χριστούγεννα φίλοι μου, μα εμένα μου έρχεται να σας ευχηθώ: Καλή Ανάσταση"!

Π.Α.Α.