Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος ΔΕΝ θα παραιτηθεί και ο Πατρών Χρυσόστομος ΔΕΝ θα γίνει Αρχιεπίσκοπος

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Λέγεται εδώ και καιρό στους εκκλησιαστικούς ...διαδρόμους ότι ο μητροπολίτης Πατρών Χρυσόστομος ορέγεται θρόνου Αρχιεπισκοπικού. 

Σήμερα όμως, ανήμερα της εορτής του πολιούχου της Πάτρας Αγίου Ανδρέου, γράφτηκε καθαρά και φαρδιά πλατιά στο μεγάλο portal της Δ. Ελλάδας the best: 

«Αναφορές από την Κωνσταντινούπολη και την Κύπρο (όπου ο Άγιος Ανδρέας είναι τιμώμενος Άγιος), μέχρι τον οικουμενικό πατριάρχη Βαρθολομαίο και τον αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο περιελάμβανε το σημερινό κήρυγμα του μητροπολίτη Πατρών κ.κ. Χριστόδουλου [σημαδιακό (;) το λάθος του συντάκτη: έκανε τον Χρυσόστομο Χριστόδουλο!) επί τη ευκαιρία της (κεκλεισμένων των θυρών) εορταστικής λειτουργίας, για τον πολιούχο Πατρών Άγιο Ανδρέα. Οι εν λόγω αναφορές σε συνδυασμό με τις πρόσφατες νουθεσίες του μητροπολίτη Πατρών περί εορτασμού του Αγίου Ανδρέα από τα σπίτια μας, «φέτος ο Άγιος Ανδρέας θα είναι στο σπίτι σας» ήταν η ακριβής έκφραση που χρησιμοποίησε, και η οποία έλαβε όπως αναμενόταν πανελλήνια διάσταση, είναι στοιχεία που συνθέτουν μια εμφανή προσπάθεια του κ.κ. Χρυσοστόμου να απευθυνθεί σε εθνικό ακροατήριο. 

Προσπάθεια που σχετίζεται με την πολλαπλώς διατυπωθείσα εκτίμηση εκκλησιαστικών κύκλων ότι ο Μητροπολίτης Πατρών έχει βλέψεις για τον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Η χρονική συγκυρία δε της προσπάθειας χτισίματος ενός «εθνικού» προφίλ του μητροπολίτη Πατρών, σχετίζεται, κατά τις ίδιες εκτιμήσεις, με το γεγονός ότι φαίνεται να πλησιάζει η ώρα που θα αναζητηθεί διάδοχος του αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου, με δεδομένο ότι η επιβαρυμένη υγεία του 83χρονου αρχιεπισκόπου, έπειτα και από την πρόσφατη περιπέτειά του με τον κορωνοϊό, ενδέχεται να τον οδηγήσει σε παραίτηση».

Είναι άραγε τυχαίο που σήμερα, επίσης, ο πρώην αχαιός βουλευτής Νίκος Νικολόπουλος δήλωσε στον Alpha 98,9 πώς ο Αρχιεπίσκοπος πρέπει να παραιτηθεί; «Είχε πει ο Ιερώνυμος στο Έθνος, όταν ο Αρχιεπίσκοπος νιώσει ότι δεν μπορεί να ασκήσει τα καθήκοντά του και είναι ένα περιφερόμενο ράσο δεν θα δεχτεί ούτε να εξευτελιστεί, ούτε να τον κάνει ότι θέλει ο περίγυρός του, ούτε να γίνει ένας Αρχιεπίσκοπος μούμια», εκτίμησε ο Ν. Νικολόπουλος. 

Από την Πάτρα, λοιπόν, ξεκίνησε σήμερα μια έντονη διαδοχολογία. 

Την ημέρα, μάλιστα, που ο Αρχιεπίσκοπος βγήκε από τον «Ευαγγελισμό», όπου νοσηλευόταν για κορωνοϊό, και επέστρεψε στην Αρχιεπισκοπή. 

Όμως ο Ιερώνυμος ΔΕΝ θα παραιτηθεί. Ας ΜΗΝ τρέφουν ελπίδες ούτε ο Πατρών Χρυσόστομος ούτε ο Νικολόπουλος. ΔΕΝ θα παραιτηθεί και δεν θα γυρίσουμε σε μια άγονη χριστοδουλίτιδα. 

Οι τρελές κορώνες, οι ανέξοδες ρητορείες, οι αφόρητοι γλυκεροί και φτηνοί συναισθηματισμοί δεν μας ενδιαφέρουν πια. Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος έφερε στο προσκήνιο της Εκκλησίας – κατά το δυνατόν – την σύνεση, την διάκριση, την σιωπή... Τη νηφαλιότητα, τη σοβαρότητα. Η κοινωνία σήμερα δεν ανέχεται άλλη ρηχότητα και κουφότητα. 

Επί του παρόντος ας γίνει κατανοητό. Ο Αρχιεπίσκοπος ΔΕΝ θα παραιτηθεί και ο ...δελφίνος Πατρών Χρυσόστομος ΔΕΝ πρόκειται να γίνει Αρχιεπίσκοπος. 

Επειδή, μάλιστα, έχει κουραστεί στην Πάτρα και δεν έχει πια κανένα ενδιαφέρον γι’ αυτήν, ίσως εκείνος θα έπρεπε να σκεφτεί την παραίτηση και την απόσυρση στο χωριό του. Εκεί όπου ανήκει.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ Ο ΑΥΤΟΚΛΗΤΙ ΠΑΡΑΓΕΝΟΜΕΝΟΣ

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, Ο Απόστολος Ανδρέας (1610-14)
Μουσείο Ελ Γκρέκο, Τολέδο

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Τιμούμε, δυο χιλιάδες χρόνια τώρα, τον Απόστολο Ανδρέα ως Πρωτόκλητο. Διότι όταν ο Πρόδρομος Ιωάννης εβόησε το «Ίδε ο Αμνός του Θεού», ο μαθητής του Ανδρέας «γέγονε προς την δείξιν αυτόμολος» (Μ. Αθανάσιος), δηλ. αμέσως αναγνώρισε στο πρόσωπο του Ιησού τον αναμενόμενο Μεσσία του κόσμου, τον οποίο οι Προφήτες αιώνες πριν προκατήγγειλαν, και αμέσως «τον παιδευτήν (Ιωάννη τον Πρόδρομο) καταλείψας προς τον κηρυττόμενον έδραμε» (Μ. Αθανάσιος). Έγινε λοιπόν και ονομάστηκε Πρωτόκλητος ο Ανδρέας επειδή «αυτοκλητί παρεγένετο». Στην πρόσκληση του Χριστού «Δεύτε οπίσω μου» ο Ανδρέας πρώτος απάντησε με αφοπλιστική βεβαιότητα: «Ευρήκαμεν τον Μεσσίαν». Γιατί η ψυχή του εν αγωνία προσδοκούσε Αυτόν που θα ερχόταν να σώσει τον κόσμο. Κι έτσι ο Πρωτόκλητος την πρώτη κλήσι στην κλήσι του, και την πρώτη ορμή και την πρώτη ένδοση στην εκλογή της αποστολικής χάριτος την έλαβε αφ’ εαυτού του. Κατά την εκλογή του ο Ανδρέας αναδεικνύεται ένας αστέρας, κατά κάποιο τρόπο, αυτολαμπής και αυτόφωτος. Αυτή η δυναμική κίνηση του Πρωτοκλήτου είναι που λείπει από τους ανθρώπους του καιρού μας, δηλ. όλους εμάς. Αδιαφορούμε για τον Χριστό και την Εκκλησία Του επειδή περιμένουμε σημεία για να πειστούμε, όπως οι Ιουδαίοι, ή ζητάμε σοφία, όπως οι Έλληνες, δηλ. απτότατα δείγματα που θα ικανοποιήσουν πάραυτα την πεπερασμένη – φευ – διάνοιά μας. Κι αυτός ο αφόρητος εγωκεντρισμός είναι που μας τυφλώνει και δεν μπορούμε να πλησιάσουμε την Αλήθεια Χριστός. Ο Απόστολος Ανδρέας, όπως άλλωστε και ο Διδάσκαλός του Ιησούς, δεν έγραψε τίποτα. Απλώς κήρυξε. «Και ους ουκ έπεισεν δημηγορών, τούτους αναιρεθείς εδυσώπησεν· και ους λαλών ουχ είλκυσε, παθών εσαγήνευσε» (Μ. Αθανάσιος). Στην Ορθοδοξία το μαρτύριο πιστοποιεί τη μαρτυρία. Δεν υπάρχει ανακολουθία έργων και λόγων. Αλλά η θυσία μέχρι θανάτου έρχεται να μιλήσει ευγλωττότερα από οποιαδήποτε διδασκαλία. Και ο Απόστολος Ανδρέας γίνεται ο μιμητής του Πάθους του Χριστού. Γράφει με το τίμιο αίμα του την ιστορία του Χριστιανισμού στην Αχαΐα και με όλη του τη δύναμη φωνάζει από το Σταυρό στους χριστιανούς όλων των εποχών: «πάντων απαξαπλώς των προσκαίρων καταφρονήσατε» (Μαρτύριον Αγ. Ανδρέου).

Σήμερα όντες δούλοι των προσκαίρων, του εφήμερου, του ασήμαντου, ουδόλως μας απασχολεί το διαχρονικό και το αιώνιο, γιατί δεν είναι άμεσο, δεν είναι ελέγξιμο. Μα ο Χριστός στην αιωνιότητα μας οδηγεί, στη ζωή που δε σταματάει με το θάνατο, αλλ’ είναι ατελεύτητη, και δε μπορεί να είναι αλλιώς, αφού τότε θα ήταν ανόητη η πίστη μας στον Αναστημένο Θεάνθρωπο. Σ’ αυτή την προοπτική καλεί ο Απόστολος Ανδρέας τους πάντες. Δηλαδή να παρουσιαστούν αυτόκλητοι μπροστά στον Χριστό ζητώντας να γίνουν μαθητές Του, εγκαταλείποντες τα πρόσκαιρα, προσβλέποντες στα αιώνια, μόνο επειδή πιστεύουμε απολύτως ελεύθερα και πλήρως ενσυνείδητα ότι «Ευρήκαμεν τον Μεσσίαν ό εστι μεθερμηνευόμενον Χριστός».

Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΕΩΣ ΣΤΗΝ ΘΡΟΝΙΚΗ ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ (ΒΙΝΤΕΟ)

Το Μορφωτικό Κέντρο Λόγου “Αληθώς”, που εδρεύει στο Μπανάτο της Ζακύνθου, παρουσιάζει μιαν αξιοζήλευτη δραστηριότητα θεολογικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων τα τελευταία χρόνια. 

Ο εμπνευστής και υπεύθυνος του όλου έργου, Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου π. Παναγιώτης Καποδίστριας, είχε την ιδέα - εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού - διαδικτυακών δράσεων και ήδη έκαναν αρχή οι τηλε-διαλέξεις σημαντικών πνευματικών ανθρώπων του καιρού μας με διάφορα θέματα, υπό την στέγη του προγράμματος “LECTURES ΑΛΗΘΩΣ”. 

Στην πέμπτη κατά σειράν δράση του φετινού διαδικτυακού προγράμματος φιλοξενείται ο κ. Κωνσταντίνος Π. Θύμης, Θεολόγος – Μάστερ Ιστορίας, ο οποίος διαπραγματεύεται το θέμα: «Ο ΛΟΓΟΣ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΗ "ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΓΙΟΝ ΑΝΔΡΕΑΝ ΤΟΝ ΠΡΩΤΟΚΛΗΤΟΝ" (Οικουμενικό Πατριαρχείο, 30 Νοεμβρίου 1759)». 

Αυτή τηλε-διάλεξη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Θρονικής Εορτής του Οικουμενικού Θρόνου (30 Νοεμβρίου) και ως συμβολή στην Ιστορία τόσο των μεγάλων μορφών του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, όσο και της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας.

Στην έκδοση της "Αγιορειτικής Εστίας" με τίτλο "ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΕΩΣ ΕΡΓΑ" (Θεσσαλονίκη 2013), ο επιμελητής, καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. Συμεών Πασχαλίδης, γράφει για τον περίφημο αυτό λόγο: 

Μεταξὺ τῶν λίγων ὁμολογουμένως διασωθέντων ὁμιλητικῶν ἔργων τοῦ Εὐγένιου Βούλγαρη, μὲ μεγάλη, ὡστόσο, ἱστορική, ἀλλὰ καὶ θεολογικὴ ἀξία, συγκαταλέγεται ὁ λόγος του στὸν ἀπόστολο Ἀνδρέα. Πρόκειται γιὰ ἕνα ἀρκετὰ ἐκτενὲς κείμενο μὲ ἐξέχουσα σημασία, ἀφοῦ συνιστᾶ τὸ λόγο ἐκεῖνο ποὺ ἐκφωνήθηκε στὸν πατριαρχικὸ ναὸ τὸ Νοέμβριο τοῦ 1759/60, κατ᾽ ἐντολὴ τοῦ πατριάρχη Σεραφεὶμ Β΄, κατὰ τὸ πρῶτο ἔτος καθιέρωσης τῆς ἑορτῆς τοῦ ἀποστόλου Ἀνδρέα ὡς θρονικῆς ἑορτῆς τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἀπὸ τὸ δραστήριο πατριάρχη Σεραφεὶμ Β΄. 

Τὸ ἱστορικὸ πλαίσιο ἐκφωνήσεως τοῦ λόγου αὐτοῦ καταγράφεται ἀπὸ τὸ Σέργιο Μακραῖο στὰ Ὑπομνήματα Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας, καὶ ἀπὸ τὸν Ἀθ. Κομνηνὸ Ὑψηλάντη ἀργότερα. Σύμφωνα μὲ τὸν Μακραῖο τὸ ἔτος ἐκεῖνο – τρίτο ἔτος τῆς πατριαρχίας του – ὁ πατριάρχης Σεραφεὶμ καὶ ἡ Σύνοδος τοῦ Πατριαρχείου ἀποφάσισαν «λαμπροτέραν ἐν τῇ μεγάλῃ ἐκκλησίᾳ ἐν τῷ ἰδίῳ κλήρῳ ποιῆσαι τὴν ἑορτὴν τοῦ Ἀποστόλου, καὶ συνῆλθον ἐν τῇ πανηγύρει ἅπαντες οἵ τε ἀρχιερεῖς καὶ ἄρχοντες». 

Ὁ Βούλγαρης ἐγκωμιάζει μὲ πανηγυρικὸ ὕφος, ἀνάλογο τῆς ἡμέρας, τὸ πρόσωπο τοῦ ἀποστόλου Ἀνδρέα καὶ προβαίνει σὲ θεολογικὴ ἀνάλυση τοῦ ἀποστολικοῦ ἔργου του μὲ βάση τὴ βιβλικὴ παράδοση καὶ τὰ ἑρμηνευτικὰ σχόλια τοῦ Θεοφύλακτου Ἀχρίδος καὶ τοῦ Θεοφάνους Κεραμέως, τοὺς ὁποίους κατονομάζει ὡς πηγές του. Ἡ μεγάλη ἔκταση τοῦ λόγου συνάδει πρὸς τὴν προσπάθεια τοῦ πατριάρχη Σεραφεὶμ νὰ ἀναδειχθεῖ ὡς ἐπίσημη ἑορτὴ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἡ μνήμη τοῦ ἱδρυτῆ τῆς ἐκκλησίας τοῦ Βυζαντίου, ἀφοῦ ἕως τότε «ἔτρεχεν ἄσημος καὶ ἠμελημένος, ὡσὰν ἀνδριὰς σχεδὸν ἀπερριμένος ἀπὸ τὸν χρόνον καὶ ἀπὸ τὴν παλαιότητα, τοῦ Πρωτοκλήτου Ἀνδρέου ἡ ἑορτή… καὶ ἐτελεῖτο λοιπὸν μία ἑορτή, διὰ νὰ εἴπω ἔτσι, ἀνέορτος, καὶ μία πανήγυρις οὐχὶ πανηγυρική». Ὁ Βούλγαρης δὲν ἀποφεύγει τὶς ἐκκλησιολογικὲς προεκτάσεις σὲ σχέση μὲ τὴν Ἐκκλησία τῆς παλαιᾶς Ρώμης καὶ τὴ θεολογικὴ σημασία τῶν ὅρων «πρωτόκλητος» (Ἀνδρέας) καὶ «πρωτόθρονος» (Πέτρος). Κατακλείει δὲ τὸ λόγο του μὲ μία ἀκόμη ἐκκλησιολογικοῦ περιεχομένου ἀναφορὰ στὴ Ρώμη, ἀλλὰ καὶ στὰ ἄλλα ὀρθόδοξα πατριαρχεῖα, γιὰ νὰ διακηρύξει τελικὰ τὴν καρποφορία τοῦ ἀποστολικοῦ λόγου τοῦ Ἀνδρέα στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ τὴ δίκαιη ἀποκατάσταση τῆς ἑορτῆς του ἀπὸ τὸν μαικήνα του, πατριάρχη Σεραφεὶμ Β΄. 

Ἕνα δυσάρεστο, ὡστόσο, συμβὰν καταγράφεται ὡς θλιβερὸ παρελκόμενο αὐτοῦ τοῦ λαμπροῦ ἑορτασμοῦ καὶ σχετίζεται μὲ τὴν προσπάθεια κάποιου ἄρχοντα, τοῦ Γεωργίου Σταυράκη, νὰ διαβάλει τὸν πατριάρχη στὴν Πύλη γιὰ ρωσοφιλία, δεδομένης μάλιστα καὶ τῆς παρουσίας τοῦ Ρώσου ἁρμοστή στὴν Κωνσταντινούπολη, ἀλλὰ καὶ τῆς κυριαρχικῆς θέσης τῆς ἑορτῆς τοῦ ἀπόστολου Ἀνδρέα στὴν τσαρικὴ Ρωσία.

"Ο ΠΡΩΤΟΚΛΗΤΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ..." ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο μακαριστός Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος μας άφησε πολύτιμη παρακαταθήκη τις – ιστορικές πλέον - ηχογραφήσεις που πραγματοποίησε στο μεγάλο πρόγραμμα ηχογραφήσεων Εκκλησιαστικής Μουσική, το οποίο συνέλαβε, υλοποίησε και εξέδωσε ο φιλόλογος Μανόλης Χατζηγιακουμής. 

Από τους πρώτους ψηφιακούς δίσκους του Δεσπότη ήταν ο υπ.αρ. 4 της Σειράς Σύμμεικτα Εκκλησιαστικής Μουσικής (1999), με Ιδιόμελα και Δοξαστικά, Δύναμις και Μεγάλα Προκείμενα, τα οποία έψαλλε βιωματικά κατά τις Ακολουθίες. 

Τα Ιδιόμελα εορτών του Ενιαυτού, που περιλαμβάνονται στο cd αυτό, βασίζονται στο μουσικό κείμενο της «Μουσικής Κυψέλης» του Στεφάνου λαμπαδαρίου (Κων/πολη 1883), αλλά τα έχει επεξεργαστεί ο μακαριστός Νικόδημος, ο οποίος, ως γνωστόν, ήταν και μελοποιός. 

Ο Μανόλης Χατζηγιακουμής παρατηρεί πως «τα Ιδιόμελα αυτά, αν και ανήκουν σε διαφορετικές εορτές, έχουν μεταξύ τους συνθετική και ερμηνευτική ομοιογένεια σαν να πρόκειται για ενιαίο σύστημα. Tο ύφος σ’ αυτά είναι παντού εκφραστικό, χαρίεν και ευφρόσυνο, ενώ η εκτέλεση συλλαβική, έγχρονη, ρυθμική, με ιδιαίτερη έμφαση στον τονισμό των θέσεων, σχεδόν ορχηστική και πυρρίχεια. Στη συγκεκριμένη περίπτωση πρέπει να θεωρηθεί βέβαιο ότι ο ερμηνευτικός και εκτελεστικός τρόπος έχει επηρεάσει καθοριστικά και τη συνθετική επεξεργασία. Έτσι, όλοι οι επιμέρους καλλωπισμοί των μελών υποτάσσονται στην έγχρονη και ρυθμική ερμηνευτική αντίληψη. H ομάδα αυτή των μελών, όπως έχουν καλλωπισθεί και όπως ψάλλονται, δείχνει πόσο ζωντανή είναι ακόμη σήμερα η εκκλησιαστική ψαλτική τέχνη και παράδοση». 

Παραθέτουμε σήμερα το ιδιόμελον της Λιτής της εορτής του Αγίου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου, «Ο πρωτόκλητος μαθητής...» σε ήχο α’, το οποίο έψαλλε ο Δεσπότης στον Πανηγυρικό Εσπερινό του Αγίου.

Κατά την Ακολουθία του Εσπερινού χοροστατούσε άλλος Αρχιερεύς και εκείνος από την θέση του, ως συγχοροστατών, έψαλλε με παλμό και ενθουσιασμό το ιδιόμελο την ώρα που έπρεπε να γίνει η αρτοκλασία. Συνήθως, μετά, έλεγε και το δικό του οκτάηχον «Θεοτόκε Παρθένε...». Αυτή ήταν η δική του παρουσία στον Μέγα Εσπερινό της εορτής του πολιούχου. Ήταν αρκετή για να «στοιχειώσει» την Ακολουθία.

Το cd όπου περιλαμβάνεται το ιδιόμελο αυτό έχει μια ιδιαίτερη σημασία για μένα, καθώς ήμουν υπεύθυνος για την σήμανση των ισοκρατημάτων, συμμετείχα ως ισοκράτης και είχα την τύχη να απολαύσω όλη την σχετική διαδικασία της ηχογράφησης. 

ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΙ ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΕ ΔΥΟ ΖΑΚΥΝΘΙΝΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΟΥΤΟΥΖΗ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Συνεχίζοντας τα «Πρωτοκλήτεια της Ιδιωτικής Οδού», παρουσιάζουμε δύο ξεχωριστές εικόνες από την Ζάκυνθο, με τους αδελφούς Αποστόλους Πέτρο και Ανδρέα. 

Η πρώτη είναι από το ναό του Αγίου Ανδρέα του Αβούρη (τέλη 18ου – αρχές 19ου αι., λάδι σε ξύλο) και υπάρχει στο Μουσείο της Ζακύνθου. 

Η αείμνηστη Έφορος Αρχαιοτήτων Ζωή Μυλωνά που εξέδωσε βιβλίο για το Μουσείο, γράφει για την συγκεκριμένη εικόνα: «Οι δύο Απόστολοι εικονίζονται ολόσωμοι, όρθιοι, με λευκές γενειάδες, σε στάσεις και χειρονομίες που υποδηλώνουν συνομιλία. Ο Πέτρος κρατάει στο αριστερό χέρι του κλειδιά». 

Η Ζωή Μυλωνά θεωρεί πως η εικόνα είναι έργο του ζωγράφου, αγιογράφου, ποιητή και ιερέα Νικολάου Κουτούζη (1741-1813), κρίνοντας από επί μέρους χαρακτηριστικά (πλάσιμο των γυμνών μερών, απόδοση των άκρων, χρωματική κλίμακα κ.α.) αλλά και από την γενικότερη συνθετική αντίληψη. 

Στον Κουτούζη ή σε μαθητή του αποδίδεται και «Η κλήση των Αποστόλων Πέτρου και Ανδρέα», που βρίσκεται στο Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης Ιεράς Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου. 

Στην παράσταση κυριαρχεί η επιβλητική μορφή του Χριστού. Κάτω από το γαλάζιο ουρανό που σκιάζουν πυκνά νέφη, στην θάλασσα της Γαλιλαίας, ο Ιησούς απευθύνεται στον Σίμωνα και τον αδελφό του Ανδρέα που ψάρευαν και τους καλεί να τον ακολουθήσουν. Οι δύο μαθητές εκφράζουν με τη στάση τους την αφοσίωση και την υπακοή τους στον δάσκαλο. 

Πέτρος και Ανδρέας απεικονίζονται συχνά μαζί, όχι μόνο ως αυτάδελφοι, αλλά και ως οι πρώτοι κληθέντες από τον Ιησού. 

Στις δύο αυτές εικόνες τα στοιχεία του ιταλικού μπαρόκ είναι εμφανή, αλλά και η επιδεξιότητα του Κουτούζη στην προσωπογραφία και το ξεχωριστό προσωπικό του στοιχείο.

ΝΙΚΟΣ ΣΚΑΛΚΩΤΑΣ ΚΑΙ ΚΩΣΤΑΣ ΜΥΛΩΝΑΣ ΣΤΗΝ "ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΕΥΒΟΙΑ"

Στο τελευταίο φύλλο (27-11-2020) της εφημερίδας «Προοδευτική Εύβοια» δημοσιεύεται κείμενό μας για την σχέση του μεγάλου συνθέτη Νίκου Σκαλκώτα με τον σπουδαίο τενόρο από την Κερατέα Κώστα Μυλωνά. 

Στην ίδια σελίδα έχουμε και μία ενδιαφέρουσα προδημοσίευση από το υπό έκδοσιν βιβλίο για τον Σκαλκώτα του μουσικολόγου Κωστή Δεμερτζή, ο οποίος και εκδίδει την «Προοδευτική Εύβοια», συνεχίζοντας το έργο του πατέρα του Δημήτρη Δεμερτζή. 

Ευχαριστώ θερμά τον Κ. Δεμερτζή για την φιλοξενία και την συναντίληψη. 

Αναδημοσιεύουμε στη συνέχεια και ένα ιστορικό χρονογράφημα «δια τον Μυλωνάν» του Τιμολέοντα Σταθόπουλου, από το βιβλίο «Μεσόγεια» του Γιώργου Π. Ιατρού. 

Ο Τιμολέων Σταθόπουλος υπήρξε δημοσιογράφος στις εφημερίδες Ακρόπολις και Έθνος, και κριτικός θεάτρου. 

Το χρονογράφημα για τον Κ. Μυλωνά δημοσιεύτηκε στο Έθνος στις 16 Δεκεμβρίου 1919, πριν 101 χρόνια. 

ΜΙΑ ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΧΟΡΩΔΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ ΤΟΝ ΝΟΕΜΒΡΙΟ ΤΟΥ 1996

Σαν σήμερα, 27 Νοεμβρίου 1996, πραγματοποιήσαμε με την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του ιδρυτή της, αείμνηστου Λυκούργου Αγγελόπουλου, μία συναυλία στον Ι. Ναό Παντανάσσης Πατρών, με την διοργάνωση της Λέσχης Φίλων Κλασσικής Μουσικής, της οποίας πρόεδρος ήταν η κυρία Γιώτα Σαραβάλου. 

Με την ΕΛ.ΒΥ.Χ. αποδώσαμε ύμνους από την Ακολουθία του Αγίου Αποστόλου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου και άλλα μέλη, τονισμένα από διάφορους μελοποιούς, αλλά και από τους Πατρινούς: Μητροπολίτη Πατρών Νικόδημο, Κωνσταντίνο Πανά και Σπύρο Γεωργακόπουλο. 

Παραθέτουμε στη συνέχεια το αναλυτικό πρόγραμμα και δημοσιεύουμε εδώ δύο μέλη του Πρωτοκλήτου. Ένα τροπάριο από τον Παρακλητικό Κανόνα του Αγίου, ποίημα του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, το οποίο προσαρμόσαμε στο μέλος του γέροντος Συνεσίου του Σταυρονικητιανού (ήχος βαρύς διατονικός και ρυθμός δακτυλικός εξάσημος) και τροπάρια από τον Κανόνα του Όρθρου (ήχος α’), σε μέλος κολλυβάδικο και στην καταγραφή του ιερέως της Σκιάθου Γεωργίου Ρήγα. 

Ήταν μια συναυλία με έντονο πατρινό χρώμα και λόγω του Πολιούχου και λόγω των πατρινών μελοποιών. Αρκετά από τα μέλη αυτά παρουσιάστηκαν σε πρώτη εκτέλεση. 

Π.Α.Α.

ΚΛΗΡΙΚΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΓΚΟΤΣΟΠΟΥΛΟΣ: «1200 ΑΝΘΡΩΠΟΠΑΡΟΥΣΙΕΣ ΣΕ ΝΑΟ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΚΑΡΑΝΤΙΝΑ»

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο γνωστός κληρικός της Μητροπόλεως Πατρών Αναστάσιος Γκοτσόπουλος, εφημέριος του Ι. Ναού Αγίου Νικολάου, προέβη με πρόσφατες αναρτήσεις του στο διαδίκτυο, σε πολύ ενδιαφέρουσες αποκαλύψεις σχετικά με την πανδημία του κορωνοϊού και την Εκκλησία. 

Δημοσιεύει μια δημοσκόπηση για την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς τον καιρό αυτό, και βλέποντας ότι η Εκκλησία είναι χαμηλά, διαπιστώνει ότι «η Εκκλησία αυτοακυρώνεται» με τη στάση της να υπακούει στα μέτρα του «Καίσαρα», δηλ. της Πολιτείας. Προφανώς θεωρεί πως η Εκκλησία δεν θα έπρεπε να υπακούσει στα υγειονομικά εκείνα μέτρα της Πολιτείας για τον κορωνοϊό, που θέλουν τη λατρεία να τελείται προς καιρόν κεκλεισμένων των θυρών. 

Όμως, σε φιλικό του ιστολόγιο μας αποκάλυψε ότι: 

«Στην πρώτη καραντίνα σε ναό των Πατρών συμμετείχαν (όχι άναψαν κερί και έφυγαν) σε όλες τις ακολουθίες (και Μ. Εβδομάδος) 1.200 ανθρωποπαρουσίες. 

ΚΑΝΕΝΑΣ ΔΕΝ ΑΡΡΩΣΤΗΣΕ. ΟΎΤΕ Ο ΠΑΠΆΣ ΟΎΤΕ ΟΙ ΠΙΣΤΟΙ! 

π.ΑΚΓ». 

Αυτό σημαίνει ότι τουλάχιστον σε ένα ναό των Πατρών εκκλησιάστηκαν, παρά την απαγόρευση, 1200 άνθρωποι, την ώρα που ο ποιμενάρχης, μητροπολίτης Πατρών Χρυσόστομος, λειτουργούσε μόνος κι έρημος… 

Αυτό σημαίνει, επίσης, ότι ο κάθε «ζηλωτής» ιερεύς μπορεί να επιτρέπει τέτοιες «ανθρωποπαρουσίες», ενώ ο μητροπολίτης είναι, λόγω της θέσεώς του, αναγκασμένος να τηρεί τα μέτρα, έστω για τα μάτια του κόσμου… 

Ο κληρικός Γκοτσόπουλος είναι σαφής: «Η Εκκλησία αυτοακυρώνεται» με την υποταγή της στα κυβερνητικά μέτρα, αφού υπάρχουν ιερείς που βάζουν λάθρα μέσα στους ναούς πολλούς πιστούς και δεν κολλούν ούτε αυτοί ούτε οι πιστοί. 

Φαντασθείτε τι γίνεται στην καραντίνα που διανύουμε... Κάτω απ' τη μύτη πολλών...

Δεν ρωτάμε αν ο μητροπολίτης Πατρών Χρυσόστομος συμμερίζεται τα παραπάνω. Τα ενστερνίζεται κι ας χύνει κροκοδείλια δάκρυα… Αλλιώς δεν θα ηχολογούσε αδέσποτος ο κληρικός του χρόνια τώρα.

Η ΜΕΓΑΛΕΙΩΔΗΣ ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΚΗΣ ΧΟΡΩΔΙΑΣ ΤΟΥ ΖΑΓΚΟΡΣΚ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΑΝΔΡΕΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Τα Χριστούγεννα του 1992 άκουσα στο – νέο τότε – Μέγαρο Μουσικής Αθηνών την περίφημη Ρωσική χορωδία της Λαύρας του Αγίου Σεργίου (Ζαγκόρσκ), που έδωσε μία μεγαλειώδη συναυλία υπό την διεύθυνση του σπουδαίου μαέστρου Αρχιμ. Ματθαίου Μόρμιλ. 

Στην μετάκληση της χορωδίας συνέβαλε τα μέγιστα ο τότε Ηγούμενος της Μονής Πεντέλης, Μητροπολίτης Δωδώνης Χρυσόστομος, ο οποίος διατηρούσε από την εποχή του Σοβιετικού καθεστώτος καλές σχέσεις με την Εκκλησία της Ρωσίας. Ήταν γνωστή η ποικιλότροπη βοήθειά του προς τους ομοδόξους Ρώσους τα δύσκολα χρόνια. 

Πέντε χρόνια μετά, τον Δεκέμβριο του 1997 ο Μητροπολίτης Ζακύνθου Χρυσόστομος, ο από Δωδώνης, είχε καλέσει την χορωδία του Ζαγκόρσκ για να ψάλει κατά την πανήγυρι του Αγίου Διονυσίου (17 Δεκεμβρίου). 

Τηλεφώνησε στον Μητροπολίτη Πατρών Νικόδημο, με τον οποίο συνδεόταν από παλιά και τον τιμούσε δεόντως, και του πρότεινε μία συναυλία της χορωδίας στην Πάτρα, ως σταθμό πριν την Ζάκυνθο. 

Ο μακαριστός Πατρών μου ανέθεσε την διοργάνωση κι έτσι την Δευτέρα 15 Δεκεμβρίου 1997 πραγματοποιήθηκε στον Ι. Ναό του Πολιούχου Αγίου Ανδρέου μία ανεπανάληπτη συναυλία, την οποία παρακολούθησαν ο οικείος Μητροπολίτης Νικόδημος και ο συνοδεύων την ρωσική χορωδία Μητροπολίτης Μίνσκ (Λευκορωσίας) Φιλάρετος, μεγάλη μορφή της Ρωσικής Εκκλησίας. Και φυσικά πλήθος λαού που κατέκλυσε τον ναό του Πρωτοκλήτου. 

Η χορωδία ερμήνευσε ύμνους της Αγρυπνίας, της εορτής του Σταυρού και των Χριστουγέννων. 

Παραθέτουμε εδώ το πλήρες πρόγραμμα της χορωδίας στην συναυλία της Πάτρας, αλλά και το βίντεο της συναυλίας της στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. 

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 

Μέρος Α' 

- "Εξ ανατολών ήλιος ... " 

"Τον Δεσπότην... " 

- "Ευλόγει η ψυχή μου τον Κύριον, Κύριε ο Θεός μου εμεγαλύνθης σφόδρα". 

Ψαλμός 103. Ο ύμνος που διακρίνεται για τον πανηγυρικό του χαρακτήρα, εγκαινιάζει την Αγρυπνία.

- "Μακάριος ανήρ ..." 

Ψαλμός 1. Σε κάθε στίχο του ψαλμού προστίθεται η επωδός "Αλληλούϊα". 

- "Κύριε εκέκραξα προς σε, εισάκουσόν μου ..." 

Ψαλμός 140. Ύμνος - προσευχή μετανοίας. 

- "Παρήλθεν η σκιά του νόμου ..." 

Δογματικό Δοξαστικό της Οκτωήχου. 

- "Φως Ιλαρόν..." 

Αρχαιότατος χριστιανικός ύμνος εις δόξαν της Αγίας Τριάδος. 

- "Ο Κύριος εβασίλευσεν..." 

Προκείμενο Εσπερινού. 

- "Καταξίωσον Κύριε ..." 

- Στιχηρό Οσίου Σεργίου. 

- "Νυν απολύεις τον δούλον σου Δέσποτα ..." 

- "Θεοτόκε Παρθένε ..." 

- "Δόξα εν υψίστοις Θεώ ..." 

Στιχηρό μετά το Ευαγγέλιο του Όρθρου των Χριστουγέννων. 

Μέρος Β' 

- "Θεός Κύριος και επέφανεν ημίν ..." 

- "Σώσον Κύριε τον λαόν σου ..." 

Απολυτίκιο εορτής Τιμίου Σταυρού. 

- "Αινείτε το όνομα Κυρίου, αινείτε, δούλοι Κύριον..." 

Ψαλμοί 134 και 135. Στους στίχους προστίθενται οι επωδοί Αλληλούϊα (134) και Ότι εις τον αιώνα το έλεος αυτού (135). 

-"Επί των ποταμών Βαβυλώνος ..." 

Ψαλμός 136 με επωδό "Αλληλούϊα". 

- Μεγαλυνάριο του Αγίου Διονυσίου. 

- "Την αιχμαλωσίαν Σιών ..." 

Αναβαθμοί βαρέως ήχου. 

- "Ανάστασιν Χριστού θεασάμενοι ..." 

Ο ύμνος ψάλλεται από όλους τους πιστούς τις ημέρες του Πάσχα, αλλά και κάθε Κυριακή, μετά την ανάγνωση του Ευαγγελίου του Όρθρου. 

- "Τον Σταυρόν Σου, προσκυνούμεν Δέσποτα..." 

- "Κύριε ελέησον..." 

Εκ της τάξεως της "Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού". 

- "Ο υψωθείς εν τω Σταυρώ εκουσίως..." 

Κοντάκιον του Τιμίου Σταυρού. 

- "Εις πολλά έτη..."

 

Η ΣΤΑΥΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΑΝΑΠΟΔΑ ΚΑΙ ΣΤΑΥΡΟΣΧΗΜΑ ΣΕ ΕΡΓΑ ΤΟΥ 16ου ΑΙΩΝΑ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Σε μία φορητή εικόνα του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών αποδίδεται η σκηνή του μαρτυρικού θανάτου του Αγίου Αποστόλου Ανδρέα, που σταυρώθηκε ανάποδα, με το κεφάλι προς τα κάτω. Μια μεταβυζαντινή εικόνα του β΄μισού του 16ου αι., έργο του Μιχαήλ Δαμασκηνού, ενός από τους σημαντικότερους Κρητικούς ζωγράφους. 

Ο ζωγράφος «αφηγείται» το επεισόδιο της Σταύρωσης του Αγίου Ανδρέα με τρόπο που θυμίζει την βενετσιάνικη τέχνη της εποχής του. Υπάρχουν όμως στην εικόνα και στοιχεία της βυζαντινής τέχνης. Το έργο απεικονίζει μεταξύ δύο ελιών κατά τον άξονα της εικόνας μπηγμένο στο έδαφος και στημένο ανάποδα τον σταυρό, όπου κρέμεται με το κεφάλι κάτω ο πρωτόκλητος Ανδρέας, δεμένος με σχοινιά από χέρια και πόδια στο ξύλο. Τρεις περνούν άλλα σχοινιά και στερεώνουν τον σταυρό στα δέντρα, ο ένας αριστερά με τη βοήθεια στρατιώτη με κράνος, άλλος με μακρυές περισκελίδες και σκούφο σκαρφαλωμένος σε κλαδί ψηλά, τρίτος δεξιά μελαμψός, με κοντό χιτώνα και κρεμασμένο από τη μέση σπαθί. Ρωμαίος αξιωματικός προστάζει νεαρό στο απέναντι δέντρο επάνω, ακουμπισμένος με σταυρωμένα πόδια στον κορμό ελιάς δεξιά. Δύο στρατιώτες μοιρασμένοι πιο πίσω, με αναγεννησιακές στολές και δόρατα που φέρουν πέλεκυ, φαίνεται να προσέχουν ό,τι γίνεται αριστερά τους, δημιουργώντας διαγώνιους άξονες που προκαλούν ισορροπία στην όλη σύνθεση. Γύρω από τα δέντρα μικρά διακοσμητικά φυτά στο έδαφος. 

Ο Μιχαήλ Δαμασκηνός γεννήθηκε στον βενετοκρατούμενο Χάνδακα, το σημερινό Ηράκλειο, γύρω στα 1530/35 και πέθανε στα 1592/93. Έζησε στην Κρήτη και την Ιταλία και άφησε πλούσιο καλλιτεχνικό έργο. Την περίοδο 1577-1582 εργάστηκε στη Βενετία, όπου και ήλθε σε επαφή με τα σύγχρονα ρεύματα της τέχνης. Στα έργα του συνυπάρχουν η βυζαντινή αγιογραφία και οι επιρροές από τη δυτική ζωγραφική. 

Βλέποντας αυτόν τον πίνακα του Μιχαήλ Δαμασκηνού, αναγόμαστε σε έναν άλλο με την Σταύρωση του Αγίου Ανδρέα, αυτόν του ιταλού ζωγράφου Carlo Braccesco (1478-1501). Μισό αιώνα πριν. 

Εδώ ο Απόστολος σταυρώνεται κανονικά, όχι ανάποδα, και μάλιστα σε δέντρο. Η σταύρωση είναι ανάλογη του Χριστού, δηλ. δεν είναι σε χιαστί σταυρό. 

Στο κέντρο της σύνθεσης δεσπόζει ο εσταυρωμένος Απόστολος, αριστερά ευγενείς και στρατιώτες με αναγεννησιακές φορεσιές και στολές και δεξιά λαός γονυπετής και όρθιος που προσβλέπει με δέος στον Πρωτόκλητο. Κάποιοι τον δείχνουν κιόλας. Το φόντο είναι παραλιακό, μιας και ο μαθητής του Χριστού μαρτύρησε κατά την παράδοση στην παραλία της Πάτρας, όπου και ο ναός του. Ανάμεσα στους στρατιώτες κι ένας μελαμψός, όπως και στον πίνακα του Δαμασκηνού. Εδώ όλοι είναι παρατηρητές, μιας και η σταύρωση έχει συντελεστεί. Σταυρωτές και πιστοί ατενίζουν ταυτόχρονα τον Πρωτόκλητο, ο οποίος μιμούμενος τον Δασκαλό του, υφίσταται σταυρικό θάνατο. 

Τον 16ο αιώνα το μαρτύριο του Αποστόλου Ανδρέα εξακολουθεί να εμπνέει Δύση και Ανατολή και να μας δίνει έργα τέχνης απαράμιλλα, με ποικίλους συμβολισμούς.

Ο ΑΡΗΣ ΔΑΒΑΡΑΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΗ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

Αναγεννησιακής τεχνοτροπίας εικόνα της Μνηστείας της Αγίας Αικατερίνης 

στην Αίθουσα Κολυβά του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων.

Απεικονίζει το όραμα της Αγίας κατά το οποίο ο Χριστός βρέφος τής παραδίδει 

το δαχτυλίδι του αρραβώνα. Δωρεά Θάλειας Κολυβά το 1975.

Του Άρη Δαβαράκη

Είναι η γιορτή της αγίας Αικατερίνης σήμερα που είναι πολιούχος της Αλεξάνδρειας και του Όρους Σινά όπου και βρίσκεται το σώμα της, 18χρονο και άγρια βασανισμένο. Σαν Αλεξανδρινός από γονείς γεννημένους στην Αλεξάνδρεια το μυαλό μου φτερουγίζει στην μαγική και όμορφη πόλη μας που δεν υπάρχει πουθενά ζωντανή και τρισδιάστατη όπως την γνώρισα παιδί, είναι όμως εκεί, στην θέση της, στη βάση που της χάραξε ο Δεινοκράτης όταν τον φώναξε από την Αθήνα ο Αλέξανδρος. Θέλω να πω, κάπου βαθειά, κάτω από τα θεμέλια εκατομμυρίων κτισμάτων που χτίστηκαν μέσα σε 25 σχεδόν αιώνες το ένα πάνω στο άλλο, υπάρχουν πέτρες και μάρμαρα και χώματα αρχαία που οι τότε κτίστες τα πιάσανε στα χέρια τους και τα ευλογήσανε καθώς χτίζανε εκείνη την πρώτη πόλη την Πτολεμαϊκή με την Βιβλιοθήκη και τον Φάρο, τα παλάτια και τα μεγάλα στάδια για την εξάσκηση του σώματος και τους αγώνες. Ήταν μια πόλη ιδιαίτερη από τότε και δεν σταμάτησε ποτέ της να είναι. Μια πόλη μεσογειακή, με το κύμα να σκάει δυνατά στην παραλιακή της λεωφόρο –πριν ακόμα γίνει λεωφόρος, όταν ήταν άμμος μονάχα και βράχια, με τ’ αστέρια από πάνω ν’ αστράφτουν τις νύχτες και το αεράκι να φυσάει απαλό διατρέχοντας αυτούς τους 25 αιώνες. Πόσα έτη φωτός είναι οι 25 αιώνες άραγε; Πολύ θα ήθελα να το ξέρω. Γιατί σκέφτομαι πως αν τους ταξιδέψει κανείς μέσα σ’ ένα σύγχρονο διαστημόπλοιο μπορεί να προσγειωθεί στις αμμουδιές της Αλεξάνδρειας πριν φτάσει εκεί ο Αλέξανδρος – και να τον περιμένει. 

Εσύ που γιορτάζεις σήμερα γεννήθηκες στην πόλη μας στο τέλος του τρίτου αιώνα, το 287 – και έζησες μόνο 18 χρόνια, ως το 305. Ήσουν, το λένε όλοι, όμορφη, πλούσια, μορφωμένη – κι’ αυτό που σήμερα θα λέγαμε «διανοουμένη». Τώρα είσαι πνεύμα φωτεινό και συνεργείς στα θαύματα που γίνονται κάθε στιγμή αλλά οι περισσότεροι από μας δεν θέλουμε να τα εντάξουμε στον «ρεαλισμό» μας και προτιμάμε να τα λέμε «συμπτώσεις». Τι σημασία έχει; Έτσι ή αλλιώς η εμπειρία που ζούμε τώρα εμείς εδώ, η τρισδιάστατη, είναι μια κατάσταση που και την έχεις ζήσει και την έχεις αφήσει πίσω σου και την κατανοείς απόλυτα. Έτσι είναι φτιαγμένο το σύμπαν αυτό από παράλληλες πραγματικότητες που έχουνε μεταξύ τους και επαφή και σχέση και αλληλεπίδραση, αλλά η κάθε μια πραγματικότητα φροντίζει να περιορίζεται στα σύνορά της και να μην μπερδεύει τους ανθρώπους – γιατί το μυαλό μας, σ’ αυτήν τουλάχιστον την φάση, την τρισδιάστατη, δεν έχει μάθει να χρησιμοποιεί παρά ένα μικρό ποσοστό των δυνατοτήτων του και θα μπορούσαν να προκληθούν σοβαρές ζημιές και βλάβες στις ψυχές και τα σώματά μας αν μπαινοβγαίναμε σε άλλες διαστάσεις και πραγματικότητες, ή αν οι άλλες διαστάσεις με τους αγγέλους τους, είχανε το ελεύθερο να μπαινοβγαίνουν στο τρισδιάστατο και να δοκιμάζουνε τις αντοχές του «ρεαλισμού» μας. 

Είναι η μοναδική μου ευκαιρία σήμερα καλή μου αγία Αικατερίνη να γράψω επιτέλους ένα μικρό κείμενο, χωρίς φλυαρίες. Να σ’ ευχαριστήσω θέλω που, ποιος ξέρει με ποιόν τρόπο, έβαλες το χεράκι σου να γεννηθώ στην πόλη σου – που όπως λέει κι’ ο σύγχρονός μου ποιητής της, ο πιο διάσημος, με ακολουθεί παντού και στους δρόμους της γερνώ, τους ίδιους. Ίσως όχι τους ασφαλτοστρωμένους και τρισδιάστατους, σίγουρα όμως στις άνω οδούς της όπου τις νύχτες σιγά, χωρίς σώμα, γλιστράω απαλά και αφήνομαι σε αεροδιαδρόμους μυστικούς που όταν ξυπνήσω δεν υπάρχουν πια και ούτε καν τους θυμάμαι. 

Σ’ ευχαριστώ λοιπόν, σου στέλνω την αγάπη μου που ισχύει σε όλες τις διαστάσεις αναλλοίωτη –κι’ ελπίζω του χρόνου τέτοια μέρα να είμαι εκεί που γεννηθήκαμε κι’ οι δυό, να σε γιορτάσω ολόψυχα με βόλτες, θαύματα –και εσπερινούς.

ΕΝΑ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟ ΕΓΚΟΛΠΙΟ ΜΕ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΑΝΔΡΕΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΗ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ένα αρχιερατικό εγκόλπιο με τον Άγιο Ανδρέα, παρουσιάζουμε σήμερα στα «Πρωτοκλήτεια 2020 της Ιδιωτικής Οδού», σχεδιασμένο και φιλοτεχνημένο από τον διεθνούς φήμης και βραβευμένο με Όσκαρ Έλληνα σκηνογράφο και ζωγράφο Βασίλη Φωτόπουλο (1934-2007). 

Ο Βασίλης Φωτόπουλος ανδρώθηκε στη Μονή Βουλκάνου της Καλαμάτας. 

Ο ίδιος μας λέει: «Στ’ άδυτα των ιερών διέκρινα τις αρχαίες χειρονομίες, μάθαινα τη σημασία των συμβόλων, της σκευής, την επίδραση των χρωμάτων, του σωστού φωτισμού, της μελωδίας που συνοδεύει την παράσταση που αιώνια τελείται εκφράζοντας την αγωνία του ανθρώπου για την ταυτότητά του. Έτσι συνειδητοποίησα την ιερότητα της θεατρικής πράξης. Ο μητροπολίτης Χρυσόστομος Δασκαλάκης με υπομονή μας εξηγούσε τη σημαντική του τυπικού, τη σημασία της λεπτομέρειας, την επίδραση του ύφους του λειτουργικού - δρώντος προσώπου - ηθοποιού στο λαό - θεατή. Ήτανε ο πρώτος θεατρικός μας δάσκαλος». 

Λογικό, λοιπόν, να καταπιαστεί και με θρησκευτικά έργα. Από σκηνικά βυζαντινών παραστάσεων μέχρι εικόνες, αρχιερατικούς σάκκους, εγκόλπια και επιστήθιους σταυρούς. 

Ανάμεσά τους κι ένα πρωτότυπο εγκόλπιο με τον Απόστολο Ανδρέα, φτιαγμένο για τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, προφανώς λόγω του γεγονότος ότι ο Πρωτόκλητος είναι ο ιδρυτής της Εκκλησίας του Βυζαντίου και το Φανάρι γιορτάζει την Θρονική γιορτή του στην μνήμη του. 

Τον Μάρτιο του 2008 το Μουσείο Μπενάκη μάς χάρισε μια μοναδική έκδοση, που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της έκθεσης «Το Βυζάντιο του Βασίλη Φωτόπουλου», η οποία οργανώθηκε στο Μουσείο Μπενάκη (04/12/07 - 27/01/08). 

Στις σελίδες της γίνεται αναφορά στη δημιουργική πορεία του Βασίλη Φωτόπουλου, στο θέατρο, τον κινηματογράφο και τη ζωγραφική, καθώς και στην ιδιαίτερη ενασχόλησή του με θρησκευτικά θέματα, όπως ο σχεδιασμός εκκλησιαστικών αντικειμένων. 

Εκεί βλέπουμε και ένα προσχέδιο για το εγκόλπιο του Αγίου Ανδρέου και δίπλα του μια φωτογραφία του Πατριάρχη ο οποίος φοράει την τελική εκδοχή του έργου. 

Το παλαιό σμάλτο, με τη μορφή του Αγίου Ανδρέου προ του σταυρού του μαρτυρίου του έχοντος ανά χείρας ειλητάριον, πλαισιώνεται από χιαστί σταυρό και κοσμείται από λιτούς ημιπολύτιμους λίθους και μαργαριτάρια, ενώ στέφεται από κορώνα στην οποία δεσπόζουν οι αμέθυστοι. 

Την πλούσια εικονογραφημένη αυτή έκδοση προλογίζει ο αείμνηστος Διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, Άγγελος Δεληβορριάς, ο οποίος μεταξύ άλλων σημειώνει για τον Βασίλη Φωτόπουλο: «Η μνήμη μου έχει συγκρατήσει τη μορφή ενός ανθρώπου που δεν πρόδωσε τις πεποιθήσεις του, δεν εξαργύρωσε την προσφορά του, δεν υπέκυψε στα θέλγητρα του χρήματος και της κοσμικότητας. Ήταν ο μόνος άλλωστε απ' όσους έχω γνωρίσει που τόλμησε να απαρνηθεί μια σταδιοδρομία με εξασφαλισμένη επιτυχία, προκειμένου να ξανοιχτεί σε γοητευτικές περιπέτειες νέων εμπειριών και νέων ανακαλύψεων. Κάπως έτσι καταλάβαινα και την αγάπη του για την Εκκλησία, για την Ορθοδοξία σωστότερα. Περισσότερο δηλαδή σε σχέση με την ιστορική διάσταση μιας αυτοσυνειδησίας γαντζωμένης πάνω στη βυζαντινή και τη μεταβυζαντινή παράδοση του ελληνισμού, και λιγότερο σαν επακόλουθο μιας ανομολόγητης εσωτερικής επιταγής για τη διευθέτηση προσωπικών αδιεξόδων ή την προσδοκία μεταφυσικών εκτονώσεων.» 

Όπως έγραψε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος: «Ο μακαριστός Βασίλειος Φωτόπουλος επέτυχεν αληθώς την απεικόνισιν εις τα έργα του τού Ωραίου, του Μεγάλου και του Αληθινού».

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ: ΒΑΣΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΑΙΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΗΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Συνεχίζοντας «Τα Πρωτοκλήτεια της Ιδιωτικής Οδού», μια διαδικτυακή πρόταση για τον Πρωτόκλητο, παρουσιάζουμε σήμερα ένα σημαντικό κείμενο για την Ιεραποστολή του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου (Γιαννουλάτου). 

Το κείμενο τιτλοφορείται «Βασικά δεδομένα και αιτήματα της συγχρόνου ιεραποστολής», το είχε γράψει ως Επίσκοπος Ανδρούσης και περιλαμβάνεται στον τόμο «Συμπόσιον Πνευματικόν επί χρυσώ ιωβηλαίο ιερωσύνης του Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου 1939-1989» (Αθήναι 1989, σ. 705-714). 

Ο Αλβανίας Αναστάσιος είναι γνωστός για την μακρά ιεραποστολική του δράση και εμπειρία. Και ο Πρωτόκλητος Ανδρέας είναι ίσως ο κατ’ εξοχήν Απόστολος της ιεραποστολής στην Αφρική, και όχι μόνο. Θεωρείται Απόστολος – σύμβολο του Κυριακού «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη», λόγω των μεγάλων ιεραποστολικών περιοδειών του, μέχρι να καταντήσει και να μαρτυρήσει στην Πάτρα. 

Στο συγκεκριμένο κείμενο ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος θεωρεί πως οι χριστιανοί «έχουμε κληθεί σε μια ιεραποστολή με παγκόσμιες διαστάσεις, που εκτείνεται σ’ όλο το βάθος της ανθρώπινης ζωής». 

Γι’ αυτό και αναλύει το «συγκεκριμένο και παγκόσμιο», ενδιαφέρεται για την καθολική δικαιοσύνη στην υφήλιο, επισημαίνει την ανάγκη για ορθή κατανόηση των άλλων πολιτισμών και θρησκευτικών παραδόσεων. Εκφράζει μετ΄ επιτάσεως την άποψη ότι στις νέες συνθήκες της εποχής μας, ο ιεραποστολικός στοχασμός και αγώνας πρέπει να συνεχισθούν με: 

α. Άμεση συνάρτηση θεολογικής σκέψεως και αποστολικής εμπειρίας. 

β. Βαθιά συναίσθηση της δυνάμεως του Θεού και της δικής μας αδυναμίας. 

γ. Ξεχείλισμα ευχαριστίας και χαράς. 

Ο τελικός σκοπός είναι η ιεραποστολή, ακόμα και στην πιο πρακτική, λεπτομερειακή έκφρασή της, να αποκτήσει εσχατολογική προοπτική, χριστοκεντρικές διαστάσεις, και να γίνεται αίνος και καταλλαγή, δοξολογία και αγαλλίαση.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ: ANDRIYIVSKA ή Η ΚΑΘΟΔΟΣ ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΣΤΟ ΚΙΕΒΟ

Ποίηση Παναγιώτη Καποδίστρια

 

ANDRIYIVSKA

 

Από την Άνω Πόλη

εκεί στην κατηφόρα προς Podil

ήψατό μου τις.

 

Να 'ταν η Άννα η ξεναγός

ή ο Μιχαήλ ο συνοδίτης;

 

Νήματα λεοντόκαρδα ψαύω στους πάγκους 

καπέλα επαναστατικά 

φτηνά πουκάμισα κοζάκων

αρβύλες εγκαρτέρησης

ή και βαλίτσες εξορίας

μα με των υπαιθρίων πωλητών η Αφή δεν έμοιαζε.

 

Στάση μετά στο σπίτι του Μπουλγκάκοφ

και νοιώθω πόσο η σάτιρα συνθλίβει επηρμένες εξουσίες

ωστόσο

απ' τη Λευκή Φρουρά ώς τη Μορφίνη

απ' την κραυγή ώς την ήττα της

η Αφή κι εδώ δεν είναι αυτή που ψάχνω.

 

Στου Ενός Δρόμου το Μουσείο αργότερα 

μάσκες αποστηθίζω γύψινες

άδειες ενδυμασίες και καρτ ποστάλ ανόνειρα  

μα η Αφή εκείνη δε φορούσε τέτοια πρόσωπα.

 

Τέλος

σ' ένα καφέ που ξαποστάσαμε

ήψατό μου τυχαία ο σερβιτόρος με την Αφή που αναζητούσα.

 

-Ποιος είσαι; τον ρωτώ.

 

-Ανδρέα με λένε!

Διατηρώ σπίτι εδώ στην άνοδο με θέα τον Δνείπερο  

αν και στην Αχαΐα κάποτε

σε σταυρό χιαστό με σταυρώσαν ανάποδα.

 

Έτσι λοιπόν εμπήκα στο Αεί και μένω. 

(Μπανάτο Ζακύνθου, 18-23.11.2020)

Σημείωση Ιδιωτικής Οδού:

Συναντιλήπτωρ και συνοδοιπόρος στα διαδικτυακά μας "Πρωτοκλήτεια" ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας μετά το ποίημα "Χιαστί" που εμπνεύστηκε από τον πίνακα του Γκρέκο "Ο Άγιος Ανδρέας και ο Άγιος Φραγκίσκος", μας φιλεύει ένα ακόμα ποιητικό ψήγμα χρυσού. 

ANDRIYIVSKA! 

Ένα ποίημα - οδοιπορικό του Πρωτοκλήτου στο Κίεβο. 

Ο ρώσος χρονογράφος Νέστορας, λέει ότι ο Απόστολος Ανδρέας, κηρύττοντας το όνομα του Χριστού στη Σκυθία, ύψωσε το σταυρό στα όρη του Κιέβου, το οποίο ακόμη ήταν ακατοίκητο, προφήτευσε για την μέλλουσα δόξα της αρχαίας πρωτεύουσας και προχώρησε μέχρι την λίμνη Ιλμένη, όπου σήμερα είναι η πόλη Νόβγκοροντ. 

Η "Κάθοδος του Ανδρέα" Κιέβου, λοιπόν, εκκινεί από τον Ναό του Αγίου Ανδρέου, όπου παλαιόθεν έπηξε σταυρό ο ίδιος ο Πρωτόκλητος κατά το ταξίδι του εκεί. Σήμερα η κατηφορική αυτή οδός θεωρείται ως "Μονμάρτη του Κιέβου", τόπος δραστηριοποίησης καλλιτεχνών και γενικώς ανθρώπων του πολιτισμού. Εκεί υπάρχει το σπίτι του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, ενός από τους σημαντικότερους σατιρικούς συγγραφείς της ρωσικής λογοτεχνίας και το "Μουσείο του Ενός Δρόμου", δηλ. των διαχρονικών προσωπικοτήτων - κατοίκων της εν λόγω διάσημης Οδού. Στο στόρι του ποιήματος υπάρχει πάντα η μυστική παρουσία του κυρίως κατοίκου της Οδού, Ανδρέα του Πρωτοκλήτου, του Οποίου η Αφή είναι καταλυτική επί των Ελλήνων αμέριμνων και ανύποπτων περιηγητών του Σεπτεμβρίου 2013, δύο μόλις μήνες πριν την επανάσταση του Euromaidan (21.11.2013). 

Ο ποιητής ιχνηλατεί, καθώς φαίνεται, τις Αφές της Οδού, ώσπου "ανακαλύπτει" τον Πρωτόκλητο. 

Το ποίημα υπομνηματίζεται από φωτογραφίες - στάσεις της "Καθόδου του Ανδρέα", τις οποίες αποτύπωσε ο ίδιος ο ποιητής κατά το ταξίδι του εκεί, στις 18.9.2013. 

Σημειωτέον ότι μετά παρέλευση πενταετίας ο περίοπτος Ναός του Αγίου Ανδρέου, στο πάνω μέρος της Οδού, με θέα το μεγάλο Ποτάμι, παραχωρήθηκε από την Κυβέρνηση της Ουκρανίας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο ως έδρα της Εξαρχίας του Φαναρίου στο Κίεβο, επανιδρύοντας το παλαιόθεν Σταυροπήγιό του εκεί και αναθερμαίνοντας τις άλλοτε θερμότατες σχέσεις Μητέρας - Θυγατέρας, δηλαδή Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας και Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Σχέσεις που έχουν ως σημείο αναφοράς τον Πρωτόκλητο, ιδρυτή της Εκκλησίας του Βυζαντίου μα και του Κιέβου, κατά την παράδοση. 

Το ποίημα κλείνει με αναφορά και στον τόπο μαρτυρίου του Αποστόλου, την Αχαΐα, την οποία συνδέουν μυστικά τα πατήματα του Πρωτοκλήτου με το Φανάρι και την πρωτεύουσα της Ουκρανίας. 

Π.Α.Α.

ΟΤΑΝ Ο ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΥΠΟΔΕΧΟΤΑΝ ΤΗΝ ΚΑΡΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΛΗΤΟΥ (ΒΙΝΤΕΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ)

Από το Αρχιερατικό Συλλείτουργο στο Μοναστήρι του Αγίου Ανδρέα (8-10-1967)

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Η Τίμια Κάρα του Αποστόλου Ανδρέα μεταφέρθηκε στην Κύπρο από την Πάτρα για προσκύνημα από τους Κυπρίους πιστούς, στις 7 Οκτωβρίου του 1967, δηλ. τρία χρόνια μετά την επιστροφή της στην Πάτρα από την Ρώμη (26-9-1964). 

Η Κάρα μεταφέρθηκε στο ιστορικό Μοναστήρι του Αγίου Ανδρέα - που είναι σήμερα στα Κατεχόμενα -  με αφορμή τα 100 χρόνια από τα εγκαίνια του νέου Καθολικού (1867). Το Μοναστήρι του Αγίου Ανδρέα ήταν παγκύπριο προσκύνημα. 

Η Τιμία Κάρα σ' αυτή την πρώτη έξοδό της από την Αχαϊκή πρωτεύουσα, ήταν τοποθετημένη στην αρχική της λειψανοθήκη, όπως δηλαδή επεστράφη από την Ρώμη. 

Την κάρα παρέλαβε ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ' και την μετέφερε στο μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα, όπου προέστη Αρχιερατικού συλλείτουργου, στις 8 Οκτωβρίου 1967.

Σε ομιλία του κατά την τελετή υποδοχής της Τίμιας Κάρας, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος είπε μεταξύ άλλων τα εξής: 

«Εις τον χώρον τούτον παρά την αρχαίαν Σαλαμίνα, όπου εγεννήθη και εμαρτύρησεν ο Απόστολος Βαρνάβας, καταγράφεται την στιγμήν αυτήν υπό της Ιστορίας μέγα γεγονός. Ο ιδρυτής της Εκκλησίας της Κύπρου υποδέχεται τον ιδρυτήν της Εκκλησίας του Βυζαντίου. Ο εις την Σαλαμίνα δια λιθοβολισμού μαρτυρήσας Απόστολος υπαντά τον εις Πάτρας δια σταυρού μαρτυρήσαντα Συναπόστολον. Ο εκ των Εβδομήκοντα Πρώτος, ο Απόστολος Βαρνάβας, υποδέχεται εις την ιδιαιτέραν Αυτού πατρίδα τον εκ των Δώδεκα Πρωτόκλητον, τον Απόστολον Ανδρέα…». 

Στιγμιότυπο από την άφιξη της Κάρας του Αποστόλου Ανδρέα το 1967
στο λιμάνι της κατεχόμενης σήμερα Αμμοχώστου.

Η αυτοκινητοπομπή που συνόδευε την Κάρα μέχρι τη Μονή του Αποστόλου Ανδρέα ακολούθησε συγκεκριμένη διαδρομή διερχόμενη από πολλές κωμοπόλεις και χωριά της Καρπασίας, στα οποία οργανώθηκε παλλαϊκή υποδοχή. 

Παραθέτουμε στη συνέχεια ένα ιστορικό βίντεο από το ΡΙΚ, με στιγμιότυπα από το ταξίδι της Κάρας του Πρωτικλήτου στην Κύπρο. 

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΟΠΤΙΚΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ 

00'00'' Μοναστήρι ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΑΝΔΡΕΑ - εξωτερκά πλάνα. Εργάτες καθαρίζουν και εξωραίζουν τον περιβάλλοντα χώρο. 

00'42'' ΛΙΜΑΝΙ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ - πλοίο προσαράζει. Ιερείς, κρατικοί αξιωματούχοι, στρατιωτικό άγημα - σε παράταξη στην προκυμαία. Μεταξύ αυτών ο ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΜΑΚΑΡΙΟΣ Γ', Πρόεδρος Κυπριακής Δημοκρατίας, ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΣ ΓΙΩΡΚΑΤΖΗΣ, Υπουργός Εσωτερικών, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΠΥΡΙΔΑΚΗΣ, Υπουργός Παιδείας. 

01'19'' ΜΑΚΑΡΙΟΣ Γ' - συνοδεία - ανεβαίνουν στο πλοίο. Τελεί τρισάγιο μαζί με τους ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ, Μητροπολίτη Πατρών, ΓΕΩΡΓΙΟ, Μητροπολίτη Νίκαιας, ΙΕΡΟΘΕΟ, Μητροπολίτη Ύδρας. ΜΑΚΑΡΙΟΣ - παραλαμβάνει την κάρα Αποστόλου Ανδρέα. 

01'53'' Κάρα Αποστόλου Ανδρέα - μεταφέρεται σε πομπή. 

02'20'' Άφιξη πομπής στον ναό Παναγίας Χρυσοσπηλιώτισσας Βαρωσίων. ΜΑΚΑΡΙΟΣ Γ΄- ομιλία.

03'40'' Αυτοκινητοπομπή - μεταφορά κάρας - διαδρομή προς μονή ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΑΝΔΡΕΑ. Στάση στην Μηλιά και στο Βασίλι. 

04'07'' Μοναστήρι ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΑΝΔΡΕΑ. ΜΑΚΑΡΙΟΣ Γ', ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, Μητροπολίτης Πατρών, ΓΕΩΡΓΙΟΣ, Μητροπολίτης Νίκαιας, ΙΕΡΟΘΕΟΣ, Μητροπολίτης Ύδρας - τελούν Αρχιερατικό Συλλείτουργο - ψάλτες. 

05'40'' ΜΑΚΑΡΙΟΣ Γ' - Ιερείς - αξιωματούχοι - ανταλλαγή δώρων.  

 

Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ’ εισέρχεται
 με την Κάρα του Αποστόλου Ανδρέα στον ναό της ομώνυμης Μονής
στην κατεχόμενη σήμερα Καρπασία.

ΗΛΙΑΣ ΜΗΝΙΑΤΗΣ "ΔΙΔΑΧΑΙ ΚΑΙ ΛΟΓΟΙ" (1716) - ΜΙΑ ΠΟΛΥΤΙΜΗ ΕΚΔΟΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ "ΑΡΤΟ ΖΩΗΣ"

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο εορτασμός των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 θα έπρεπε να έχει ως κύριο σκοπό την ανάδειξη του πνευματικού βίου της Τουρκοκρατίας, που παρουσιάζει σημαντικά επιτεύγματα. 

Αυτή η πνευματική παραγωγή της Τουρκοκρατίας είναι σχεδόν άγνωστη στους πολλούς, καθώς περιορίζεται στους ειδικούς. Η σχετική έρευνα έχει προχωρήσει πολύ τα τελευταία χρόνια και είναι κρίμα όλος αυτός ο πλούτος να μένει στην αφάνεια. 

Γι’ αυτό αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στον Σταύρο Ζουμπουλάκη, ο οποίος μόλις προέβη, από τον "Άρτο Ζωής" που επιδέξια διευθύνει, σε μια πολύτιμη έκδοση: «Ηλίας Μηνιάτης: Διδαχαί και Λόγοι». 

Οι "Διδαχές και Λόγοι" εκδόθηκαν στη Βενετία το 1716, και γνώρισαν έκτοτε αλλεπάλληλες επανεκδόσεις σε όλη τη διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα. Με την παρούσα έκδοση επιστρέφουμε στο κείμενο του 1716, δηλαδή στην πλησιέστερη προς τα χαμένα αυτόγραφα του συγγραφέα μορφή "Διδαχών", απαλλαγμένη από τις επεμβάσεις και αλλοιώσεις των μεταγενέστερων επιμελητών και εκδοτών. Η νέα έκδοση, εκτός από την εκτενή εισαγωγή της φιλολογικής επιμελήτριας Τασούλας Μαρκομιχελάκη και το αναλυτικό Γλωσσάριο, περιέχει και τρεις ακόμη λόγους του Μηνιάτη που δεν είχαν συμπεριληφθεί στην πρώτη έκδοση της Βενετίας. 

Η Τασούλα Μαρκομιχελάκη, Επ. Καθηγήτρια στην Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ., στον πρόλογό της ευχαριστεί δικαίως τον εμπνευστή της έκδοσης Σταύρο Ζουμπουλάκη, ο οποίος στήριξε όλη την πορεία της. 

Να πούμε ότι όσο ζούσε, ο Μηνιάτης δεν είχε εκδώσει κανένα από τα συναρπαστικά κηρύγματά του, που τα συνέθεσε όλα σε γλώσσα δημώδη προκειμένου να στηριχθεί ο λαός έναντι των εξισλαμισμών και της Καθολικής προπαγάνδας. Το έργο αυτό είχε την πρόνοια να το πραγματοποιήσει ο πονεμένος πατέρας του αμέσως μετά τον θάνατο του γιου του. 

Ο Ηλίας Μηνιάτης γεννήθηκε στην "πόλη Κεφαλληνίας" το 1669, και ήταν ένας από τους έξι γιους του πρωτόπαπα Φραγκίσκου• μορφώθηκε στην ελληνική Φλαγγίνειο Σχολή της Βενετίας, και απεβίωσε στα σαράντα πέντε του χρόνια, ως επίσκοπος Κερνίκης και Καλαβρύτων. Έζησε μια ζωή σύντομη, αλλά γεμάτη ταξίδια και σημαντικές γνωριμίες, διαβάσματα και μελέτη, μα και αγωνία για τον βιοπορισμό• ζωή που καθορίστηκε από την επτανησιακή καταγωγή του και από τις σχέσεις του με τους φιλενωτικούς κύκλους, οι οποίες ευθύνονται για την καχυποψία και την επιφυλακτικότητα που τον ακολουθούν ενίοτε μέχρι τις μέρες μας• ζωή που σφραγίστηκε από τη διδασκαλία και το κήρυγμα, για τα οποία γνώρισε, νεότατος ήδη, την αποδοχή τόσο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που τον ανέδειξε σε επίσημο ιεροκήρυκα του, όσο και του φιλακόλουθου λαού, που του έδωσε τον χαρακτηρισμό «νέος Χρυσόστομος». 

Η Τασούλα Μαρκομιχελάκη, με τρόπο λεπτομερή και συστηματικό, μας δίνει τον βίο του Μηνιάτη και την ανάδειξή του σε μέγιστο ιεροκήρυκα της εποχής. 

Όσον αφορά το έργο εξετάζει: 

- Ορολογία, δομή και θέματα 

- Γλώσσα και ύφος 

- Πηγές και επιρροές 

- Απηχήσεις και πρόσληψη 

- Η εκδοτική ιστορία του βιβλίου 

- Η παρούσα έκδοση 

Οι 800 σελίδες του βιβλίου αποτελούν πολύτιμη παρακαταθήκη του Γένους. 

Ο απροκατάληπτος αναγνώστης, πέρα από τις όποιες ενστάσεις του λόγω «εκκλησιαστικότητας» του βιβλίου, θα δει ότι στην «σκοτεινή» περίοδο της Τουρκοκρατίας εβλάστησαν ρήτορες, συγγραφείς, τεχνίτες του λόγου απαράμιλλοι, που διέσωσαν και στερέωσαν τον «έλληνα λόγο», αλλά και την Ορθοδοξία σε καιρούς δυσχειμέρους.