Η 29η Μαΐου ήταν κάθε χρόνο μια σημαντική ημέρα για τον Σίμωνα Καρά και το δημιούργημά του, τον Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής.
Είναι η μέρα της άλωσης της Πόλης, που αυτός και οι συνεργάτες του τιμούσαν ανελλιπώς από το 1932 με δημόσιο μνημόσυνο (στην Αρχαιολογική Εταιρεία, στον «Παρνασσό» ή αλλού), με το βυζαντινό τελετουργικό που, κατά την εκτίμησή του, αρμόζει σε μια τέτοια εκδήλωση. Και αυτό, «για να κρατήσουμε τη σύνδεση του έθνους με τη μεγάλη ιδέα του γένους, αυτή που έρχεται διά του Βυζαντίου», έλεγε σε συνέντευξη που του είχα πάρει τον Μάιο του 1980 για την «Ε».
Μόνο που συνδέεται με βασιλιάδες, που είναι καταδικασμένοι στη συνείδηση του κόσμου, τόλμησα να παρατηρήσω.
«Μα το τελετουργικό της Ορθοδοξίας είναι συνυφασμένο με το θεσμό της βασιλείας. Πάντως, το μνημόσυνο δεν έχει καμιά σχέση με τους σύγχρονους βασιλείς και δεν εξυπηρετεί καμιά πολιτική παράταξη», ήταν η απάντησή του.
Ταμένοι στην παράδοση
Ο Σίμων Καράς έφυγε από τη ζωή στις 26 Ιανουαρίου 1999 (ήγουν, πριν από δέκα χρόνια και κάτι μήνες), σε ηλικία 96 ετών. Κι έζησε σχεδόν όλο τον περασμένο αιώνα αφοσιωμένος στην έρευνα, τη μελέτη και τη διδασκαλία της ελληνικής μουσικής.
Γυρνώντας βουνά και λαγκάδια ανά την Ελλάδα, με συνοδοιπόρο τη σύζυγό του Αγγελική, φορτωμένος μ' ένα παλιό και βαρύ -20 κιλά!- μαγνητόφωνο Τελεφούνκεν, κατέγραψε πάνω από 25.000 δημοτικά τραγούδια, «από τις πηγές και το στόμα των ανθρώπων, πριν ξεχαστούν και χαθούν για πάντα». Αρκετά από αυτά γυρίστηκαν από τον σύλλογο σε σειρά από 25 δίσκους. Παράλληλα συγκέντρωνε βυζαντινούς ύμνους (που κατέγραφε με βυζαντινά στοιχεία), παλιά βιβλία και χειρόγραφα, μαζί με λαϊκά όργανα και φορεσιές.
«Και υπολογίζετε αυτά που κάνετε ότι θα συνεχιστούν και -χτύπα ξύλο- μετά από εσάς;» είχα ρωτήσει σ' εκείνη τη συνέντευξη.
«Θα συνεχιστούν, θα βρεθούνε άνθρωποι», είπε με βεβαιότητα, προσθέτοντας ότι είχε περισσότερη εμπιστοσύνη στους ανθρώπους και καθόλου στο κράτος.
Και πραγματικά, εκεί στο «κάστρο» του, στο ιδιόκτητο κτίριο του συλλόγου στου Στρέφη (Ερσης 9 και Πουλχερίας), η κυρία Καρά συνεχίζει, με όσους, θα 'λεγα, πιστούς και ταμένους, το έργο του, συμπεριλαμβανομένου και του μνημόσυνου. Που τελέστηκε, για τα 556 χρόνια της άλωσης της Πόλης, την περασμένη Τετάρτη στο Πνευματικό Κέντρο Ρουμελιωτών, με ομιλητή τον καθηγητή Νεοκλή Σαρρή και με βυζαντινούς ύμνους και δημοτικά τραγούδια από τη χορωδία και την ορχήστρα του συλλόγου.
«Θα το συνεχίσουμε»
«Θα το συνεχίσουμε όσο αναπνέουμε», βεβαίωσε η κυρία Καρά, που την επισκέφθηκα την περασμένη εβδομάδα στο «κάστρο». Με κάποια προβλήματα υγείας, αλλά θαλερή πάντα, αποφασιστική και αισιόδοξη για το αύριο του συλλόγου και το ανεκτίμητο υλικό που άφησε αποχωρώντας από τη ζωή ο δάσκαλος.
Θα στηρίξει το σύλλογο και θα διαφυλάξει τη συνέχεια της λειτουργίας του, είχε υποσχεθεί όταν πέθανε ο Καράς, ο τότε υπουργός Πολιτισμού Ευάγγελος Βενιζέλος.
«Τίποτα δεν έχουν κάνει, μόνοι μας προσπαθούμε να τα βγάλουμε πέρα», λέει στη συνάντησή μας η κυρία Καρά.
Οπότε, πώς θα σωθούν ο σύλλογος και το υλικό;
«Θα σωθούν», δηλώνει, αφήνοντας να εννοηθεί ότι κάτι υπάρχει στον ορίζοντα, το οποίο, για την ώρα, δεν είναι σε θέση να κοινολογήσει. Προσθέτει ωστόσο ότι έχουν περιοριστεί οι δραστηριότητες του συλλόγου. Λιγότεροι οι μαθητές της σχολής (που είναι δωρεάν), περιορισμένες οι εκδηλώσεις στο παρεκκλήσι της (όπου γίνονταν ακόμη και γάμοι, με το παραδοσιακό, εννοείται, τυπικό).
Ας δούμε κάποιες απόψεις του δάσκαλου από δυο συνεντεύξεις που του είχα πάρει -την προαναφερόμενη του 1980 και μια δεύτερη τον Απρίλιο του 1990 για την «Κ.Ε.»
**«Παράδοση είναι η διαρκής μετάβαση πνευματικών και κοινωνικών βιωμάτων ενός λαού από τη μια γενιά στην άλλη (...) Ο μεγάλος κίνδυνος να χαθεί η παράδοση είναι το ραδιόφωνο και η τηλεόραση. Αυτά εξεμαύλισαν τον επαρχιώτη, τον έβγαλαν από το περιβάλλον του, το πνευματικό και το εθνικό, και τον έκαναν άβουλον. Κάθεται εκεί πέρα, βλέπει που τραγουδάνε, αυτός δεν τραγουδάει, βλέπει που χορεύουν, αυτός δεν χορεύει -κοιμάται αμερικάνικα και γαλλικά».
**«Με τα μόνα που μπορούμε να σταθούμε σε μια Ενωμένη Ευρώπη είναι η ιστορία μας, η φιλοσοφία, οι τέχνες, η θρησκεία -να σταθούμε ως πνευματικοί άνθρωποι».
Ο Σίμων Καράς αρνιόταν ή δεχόταν με δυσφορία οποιαδήποτε τιμητική διάκριση για το έργο του. «Οταν εκάναμε τον σύλλογο το 1929, ορκιστήκαμε ότι δεν θα πάρουμε ούτε διακρίσεις ούτε θέσεις ούτε αξιώματα ούτε χρήματα. Πληρώνεσαι όταν κοιτάζεις τη μάνα σου; Πληρώνεται το καθήκον; Δεν πληρώνονται αυτά τα πράγματα...»
