ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ

Η εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ της Κυριακής, προσφέρει από σήμερα 1-6-08 εκατό τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, ήτοι ηχογραφήσεις, πολλές απ' αυτές δυσεύρετες σήμερα, της περιόδου 1955 - 1972. Είναι η εποχή του "χρυσού" Ελληνικού κινηματογράφου, των Φεστιβάλ Τραγουδιού του ΕΙΡ, του Όσκαρ για το "Ποτέ την Κυριακή", που κάθε άλλο παρά τον συγκίνησε, των συνθέσεών του για θεατρικά έργα της εποχής.

Από τα μέσα της δεκαετίας του '60 και ως το 1972 ζει στη Νέα Υόρκη δρομολογώντας άλλες μουσικές επιλογές, ωσότου επιστρέψει στην Ελλάδα με τον "Μεγάλο Ερωτικό".

Νομίζω ότι η συγκεκριμένη προσφορά της εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ έχει πολλαπλή αξία: συναισθηματική, συλλεκτική, ιστορική.

Ο Ιούνιος είναι ο μήνας του Μάνου Χατζιδάκι. Στα μέσα του αναχώρησε για το ταξίδι του στον ουρανό. Γι' αυτό και θα του αφιερώσω πολλές πολλές αναρτήσεις, σαν ελάχιστο δείγμα ευγνωμοσύνης και αγάπης για όσα μου προσέφερε. Του οφείλω πολλά!

Στην φωτογραφία, από το αρχείο του Μ.Χ. θαυμάστε, φίλοι μου, μια ανατρεπτική πρόβα - οκλαδόν - με Γιώργο Ζαμπέτα και Ζυλ Ντασσέν σε πρώτο πλάνο. Είναι από την κασετίνα που συνοδεύει την προσφορά του ΒΗΜΑΤΟΣ.

ΠΑΤΡΑ: ΩΡΑ ΜΗΔΕΝ

Διαβάζω στην Καθημερινή της Κυριακής (1-6-08), αγαπητοί φίλοι, την ...ζοφερή αναφορά του έγκριτου δημοσιογράφου Δημήτρη Ρηγόπουλου στην μετα - Πολιτιστική Πάτρα. "Δύο χρόνια μετά την Πολιτιστική Πρωτεύουσα κανένα από τα υπεσχημένα μεγάλα έργα δεν έχει προχωρήσει". Άρα η Πάτρα βρίσκεται "αντιμέτωπη με μια δεύτερη μεγάλη απογοήτευση".

Θεωρώ, φίλοι μου, ότι τίποτε δεν πρόκειται να γίνει, όπως δεν έγινε και στην Πολιτιστική, όπως δεν γίνεται και τώρα που μιλάμε, έτσι δεν θα γίνει και αύριο.

Η Πάτρα δεν έχει ανθρώπους με όραμα για την πόλη, ώστε να διεκδικήσουν πράγματα. Η κατάσταση είναι τελματώδης και δεν φαίνεται κανένα φως στο τούνελ. Συν την αδιαφορία των πολιτών της...

Οι υπεύθυνοι του φιάσκου της Πολιτιστικής κυκλοφορούν ελεύθεροι, αν δεν τιμώνται κιόλας. Οι άρχοντες υπνώττουν, ασχολούμενοι με δευτερεύοντα, όσο γίνεται ανώδυνα, δηλ. χωρίς πολιτικό κόστος, ζητήματα, και οι πολίτες διαβιούν εν ραθυμία και αξύπνητον χειμερίαν νάρκην.

Μη μου πείτε πως είμαι απαισιόδοξος. Μιλάει η ίδια η πραγματικότητα, αγαπητοί. Και είναι σκληρή και αδυσώπητη.

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΩΝ ΙΤΑΛΩΝ!

Στο culture της εφημερίδας Ο Κόσμος του Επενδυτή διαβάζω για το Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας του Φράνκο Μοντανάρι. Ενός από τους σημαντικότερους αρχαιοελληνιστές στον κόσμο και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Γένοβας.
Ο καθηγητής Μοντανάρι συγκρότησε μια ερευνητική ομάδα η οποία αποδελτίωσε 1.800 συγγραφείς από περίπου 4.000 έργα! Ο Μοντανάρι έλαβε υπ’ όψιν του και το Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Φωτίου του Μεγάλου (9ος αι.).
«Η καινοτομία μας νομίζω έγκειται σε δυο επίπεδα: καταρχήν στη γραφιστική παρουσίαση της έκδοσης, καθώς είναι σαφές όχι μόνο από επιστημονική, αλλά και από διδακτική άποψη. Επιπλέον είναι γραμμένο -τόσο στα ιταλικά όσο και στα ελληνικά- σε μια γλώσσα προσιτή στο νεανικό κοινό», υποστηρίζει ο Μοντανάρι.

Ο επιμελητής της ελληνικής έκδοσης Αντώνης Ρεγκάκος, καθηγητής στο ΑΠΘ, παρατηρεί με κάποια πικρία: «Ουδέποτε έχει σκεφθεί το Υπουργείο Παιδείας να μοιράσει κάποιο λεξικό της αρχαίας ελληνικής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ώστε να γίνεται πραγματική δουλειά στην ερμηνεία των αρχαίων κειμένων και όχι μηχανική αποστήθιση. Είναι τουλάχιστον περίεργο ότι –σε αντίθεση μ’ εμάς– η Ιταλία δίνει τόσο μεγάλη σημασία στην ορθή εκμάθηση της αρχαίας ελληνικής».
Σκεφθείτε, αγαπητοί φίλοι, τι συμβαίνει γύρω μας… Ευτυχώς, υπάρχουν και οι απανταχού της γης φιλέλληνες, που δουλεύουν πολύ σοβαρά πάνω στον ελληνικό πολιτισμό και τον προβάλλουν αναλόγως. Η άλλη, ανά τον κόσμο, Ελλάς! Και μου έρχεται στο νου ο στίχος του Σαββόπουλου: "Στο χειρότερο του Ελληνισμού κομμάτι, στην Ελλάδα ζεις".

Ο ΑΥΣΤΗΡΟΣ ΝΕΟΣ ΜΟΥΣΙΚΟΣ

Στο σημερινό περιοδικό TV mag της εφημερίδας Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ, διαβάζω, αγαπητοί φίλοι, μια μικρή συνέντευξη του… μεγάλου 18χρονου Κερκυραίου Διονύση Γραμμένου (στην Μαριέττα Κοντογιάννη), που κέρδισε το πρώτο βραβείο στην Eurovision Young Musicians 2008, παίζοντας κλαρινέτο, ένα όργανο που, όπως λέει, τον «εντυπωσίαζε πολύ ο ήχος και η εμφάνισή του, το στήσιμό του σαν όργανο».
Ανθολογώ κάποια απ’ όσα λέει ο Διονύσης Γραμμένος, ο οποίος μας διδάσκει ότι, αν κάποιος ασχοληθεί με τη μουσική σοβαρά, ολοκληρώνεται και ως άνθρωπος.
«Για μένα η εμπειρία (του διαγωνισμού) είχε μεγαλύτερη αξία. Δεν με ενδιέφερε το αποτέλεσμα, αλλά το πώς θα βγει το κομμάτι μου. Και ειλικρινά δεν περίμενα ότι θα κερδίσω».
Στην ερώτηση αν είναι αυστηρός κριτής του εαυτού του: «Σίγουρα πρέπει να είσαι αυστηρός, για να γίνεσαι όλο και καλύτερος».
«Στην Ελλάδα δεν είναι εύκολο να κάνεις μια καλή καριέρα σαν μουσικός. Υπάρχουν βέβαια και Έλληνες που ακούν κλασική μουσική. Σίγουρα, όμως, θέλω να κερδίσω κι ένα κοινό που δεν ασχολείται με την κλασική μουσική».
Ο Διονύσης είναι και πρωτοτετής στο Φυσικό του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στην ερώτηση αν θα ασχοληθεί επαγγελματικά με τη Φυσική απαντά: «Όχι. Η μουσική είναι τέχνη και μ’ αυτή θέλω ν’ ασχοληθώ. Η επιστήμη με βοηθάει να εξελιχθώ και να ολοκληρωθώ ως προσωπικότητα».

Μπράβο στους γονείς του Διονύση που αν και δεν είχαν σχέση με τη μουσική ενθάρρυναν την απόφαση του παιδιού τους.
Μπράβο στον δάσκαλο του Διονύση, τον σπουδαίο σολίστ στο κλαρινέτο Σπύρο Μουρίκη, που βγάζει τέτοιους μαθητές!
Μπράβο στον Διονύση που μας αποδεικνύει περίτρανα ότι υπάρχει και η Άλλη Ελλάδα, του πραγματικού πολιτισμού και της αληθινής δημιουργίας! Του εύχομαι να συνεχίσει αταλάντευτα την αυστηρή του πορεία και είμαι σίγουρος πως θα μεγαλουργήσει.

Η ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΟΔΟΣ ΕΝΑΓΟΜΕΝΗ;

Γεια σας από την καλοκαιρινή, γλυκειά Αθήνα (η φωτό του Νίκου Μάρκου), φίλοι μου.

Τρέχω να προλάβω τις δουλειές μου, αλλά δεν άντεξα να μη σας ενημερώσω για κάτι που μου... σφύριξαν. Να είμαι έτοιμος, λέει, να δεχθώ αγωγή κατά της Ιδιωτικής Οδού, δι' όσα έγραψα δι' ...αδελφόν, εξάδελφον, ανάδελφον, για κάποιον τέλος πάντων, όστις ηνοχλήθη σφόδρα υπό της γραφίδος μου. Περιττεύει, νομίζω, να σας πω ότι προέρχεται αύτη η κίνησις από "εκκλησιαστικούς κύκλους".

Λέγεται, ακούγεται, διαδίδεται το τοιούτον υπό ευτραφών και μη συναδελφών, οι οποίοι "αγωνιούν" δια την αδιέξοδον οδόν της Ιδιωτικής Οδού.

Η πληροφορία αυτή με έπλησε χαράς, αγαπητοί μου. Περιμένω με λαχτάρα την αγωγή, τη μήνυση κι ό,τι άλλο θέλει ο καθείς, διότι γι' αυτό επέλεξα την Ιδιωτική Οδό. Ως έκφραση και στάση ζωής επαναστατική, ανατρεπτική - παρ' ότι δεν είμαι του Μάη του '68 - ενοχλητική, μα πέρα ως πέρα αληθινή.

Θα είναι και ...γεγονός, επιτρέψτε μου, μια δικαστική περιπέτεια επωνύμου ιδιώτου, με αφορμή τα υπ' αυτού γραφόμενα στο blog του.

Σας αφήνω όμως τώρα γιατί με περιμένουν οι εν Αθήναις φίλοι μου στην Τεχνόπολη.

Καλό σας βράδυ και μου εύχομαι πάντα τέτοια!

Ο ΕΛΥΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ!

Στο γνωστό ηλεκτρονικό περιοδικό για την ποίηση poema, φίλοι της Ιδιωτικής Οδού, διαβάζω μια αληθινή είδηση: Το περίφημο Άξιον εστί του Οδυσσέα Ελύτη, το χιλιοδιαβασμένο και μυριοτραγουδισμένο με τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, κυκλοφορεί σε λίγες μέρες στην κινεζική γλώσσα, σε μετάφραση Λιου Ρούι Χονγκ!

Γνωστός ελληνιστής στα κινεζικά πανεπιστήμια, ο Λιου Ρούι Χονγκ (翻译：刘瑞洪) αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους φορείς της σύγχρονης ελληνικής ποίησης στην αχανή ασιατική χώρα. Εχει πολιτογραφηθεί με το αρχαιοελληνικό όνομα "Λεωνίδας". Στις σπουδές του συμπεριλαμβάνεται ο μεταπτυχιακός τίτλος του από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στον τομέα της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Το μεταφραστικό έργο του περιλαμβάνει τους Γιώργο Σεφέρη, Κ.Π. Καβάφη, Γιάννη Ρίτσο. Η έκδοση του "Αξιον εστί" στην κινεζική γλώσσα αναμένεται στις αρχές του καλοκαιριού με αφορμή τη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου στο Πεκίνο (1-4 Σεπτεμβρίου 2008), όπου η Ελλάδα είναι η φετινή τιμώμενη χώρα.

Η παγκοσμιοποίηση της ποίησης! Ο οικουμενικός Ελύτης! Ο ακένωτος ελληνικός λόγος!

Αυτή η μετάφραση είναι γεγονός εθνικού περιεχομένου, φίλοι μου. Αλλά ποιος καταλαβαίνει στην Ελλάδα της ...κακομοίρας;

最初是光[1] 在第一个时辰
嘴唇依然粘着陶土[2]
吮尝着世间的万物
绿色的血[3]和土壤里金色的球茎[4]
隽美的大海在沉睡中铺展
天空中未经漂白的丝帛
在角豆树和高大挺拔的棕榈树下
在那儿我独自面对
这个世界
发出悲凉的哭泣[5]
我的灵魂寻觅着信号员和传令兵[6]
记得当时瞅见
三个黑衣女子[7]
面向东方举起了手臂
阳光在她们的脊背上镶嵌了一道金边
身旁掠过的流云渐失在右侧的远方
形态各异的植物
那正是太阳之轴驻我心间
光芒四射 呼唤八方[8]

Η ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΚΑΡΑΓΑΤΣΗ

Εκατό χρόνια συμπληρώνονται φέτος, φίλοι μου, από τη γέννηση του μεγάλου λογοτέχνη μας Μ. Καραγάτση. Η επέτειος αυτή γιορτάζεται πρεπόντως με συνέδρια, αφιερώματα και άλλες εκδηλώσεις προς τιμήν του.
Επέλεξα να σας προτείνω, μέρα της Αλώσεως που είναι, το βιβλίο του Καραγάτση Περιπλάνηση στον κόσμο (Εστία), που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ταξιδιωτικές εντυπώσεις. Την επιμέλεια της σχετικής έκδοσης έχει η Άντεια Φραντζή.

Στο βιβλίο περιλαμβάνονται κείμενα του Καραγάτση για τόπους στους οποίους ταξίδεψε στην Ελλάδα και το εξωτερικό: ελληνική επαρχία, ελληνικά νησιά, Αγγλία, Αμερική, Παρίσι και – εδώ θα σταθώ ιδιαίτερα – Σμύρνη και Κωνσταντινούπολη.
Τα κείμενά του αυτά δημοσιεύθηκαν κυρίως σε εφημερίδες της εποχής.

Το καλοκαίρι του 1951 δημοσιεύει τις εντυπώσεις του από Σμύρνη και Πόλη. Οι παρατηρήσεις του είναι καίριες, οι ιστορικές του αναφορές σημαντικότατες και η οπτική του ορθάνοιχτη! Έχει σημασία ότι προβαίνει σε μια ευρύτατη παρουσίαση του ισλαμικού πολιτισμού και προσφέρει στον αναγνώστη μια αρκούντως γοητευτική εικόνα της τουρκικής ανατολής.
Βυζάντιο, Πόλη ή Ισταμπούλ. Επιγράφει το σχετικό του κείμενο. Και θεωρεί την Πόλη: Ένας τόπος, τρεις κόσμοι. Πανόραμα ανυπέρβλητης ομορφιάς. Η ψυχική γοητεία.
Πολύ ενδιαφέρουσες οι απόψεις του Καραγάτση για το Φανάρι και την «απόλυτη σκοπιμότητα να κτισθούν νέα και μεγαλοπρεπή Πατριαρχεία». Μιλάει ακόμα και για μεταφορά του Πατριαρχείου σε κεντρικότερο σημείο της Πόλης, «που βεβαίως θα είναι μακριά από το ιστορικό Φανάρι, αλλά πολύ κοντύτερα στις παλαιότερες – και πολύ ιστορικότερες έδρες των Πατριαρχείων».

Ο Καραγάτσης είναι πολύ υποψιασμένος!… Περπατάει στην Πόλη ατελείωτα. Ρουφάει σα σφουγγάρι τα πάντα. Αναμοχλεύει την οθωμανική ιστορία, ανασύρει τους θρύλους, προσλαμβάνει τη γνησιότητα της λατρείας στον Πατριαρχικό Ναό και εκεί μέσα στην ταπεινοσύνη του Φαναρίου αναφωνεί: «Η Αγιά Σοφιά ήταν ολόγυρά μου. Η Αγιά Σοφιά ξεχύθηκε από την ψυχή μου και πλημμύρισε το άπειρο. Η Αγιά Σοφιά με το μεγάλο, το βαθύ, το αιώνιο νόημά της».

Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗ

«...Πιστεύω πως μέσα στον Παλαιολόγο έκλεισα όλους τους ψαλμούς και τους χυμούς της γέρικης καρδιάς μου, σαν το παλιό δέντρο που, πριν φύγει για πάντα και γείρει τους κλώνους του να πέσει στη μαύρη γης, θέλει να ανθίσει μια τελευταία φορά και να χαρίσει στον κάμπο τη στερνή του ευωδιά και τα τελευταία του φύλλα. Γι' αυτό αντικρίζω τη μουσική του Παλαιολόγου με κάποιο δέος, ξέροντας πως είναι το στερνό μου τραγούδι...».

Με τις παραπάνω φράσεις συνόδευε στα 1961 ο 78χρονος τότε Μανώλης Καλομοίρης την πέμπτη, τελευταία και πλέον μεγαλόπνοη όπερά του με τίτλο «Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος», βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Μια μουσική τραγωδία - θρύλος!

Με τον «Κωνσταντίνο Παλαιολόγο» κλείνει ο κύκλος της δημιουργίας αλλά και της ζωής του Μανώλη Καλομοίρη αφού λίγους μόλις μήνες μετά την ολοκλήρωση της σύνθεσης ο μεγάλος έλληνας συνθέτης ­ η δημιουργική πορεία του οποίου συνδέθηκε με την ιδέα μιας συμφωνικής μουσικής που θα «συμπύκνωνε» τα χαρακτηριστικά της εθνικής παράδοσης ­ έφυγε από τη ζωή. Ο θάνατος τον βρήκε στις 3 Απριλίου 1962 χωρίς να προλάβει να δει επί σκηνής το κύκνειο άσμα του, η πρεμιέρα του οποίου δόθηκε από την Εθνική Λυρική Σκηνή στις 12 Αυγούστου του ίδιου χρόνου και στο πλαίσιο του τότε Φεστιβάλ Αθηνών.

Η σύνθεση της τριμερούς όπερας είχε ολοκληρωθεί στις 23 Φεβρουαρίου 1961 και λίγο αργότερα εκδιδόταν η παρτιτούρα του έργου από την Εθνική Λυρική Σκηνή. Οι στίχοι και το εν γένει κείμενο του Καζαντζάκη διατηρήθηκαν αυτούσιοι ­ εκτός από κάποιες μικρές παρεμβολές ­ ενώ για λόγους «μουσικής οικονομίας», όπως ο ίδιος ο Καλομοίρης δήλωνε, η δραματική πλοκή τροποποιήθηκε ελαφρώς με τη συντόμευση ορισμένων σκηνών, χωρίς ωστόσο να αλλοιωθούν «ο χαρακτήρας και το χρώμα του έργου του μεγάλου συγγραφέως». Δημοτικό τραγούδι, βυζαντινό μέλος και θρύλοι απεδείκνυαν για μία ακόμη φορά την έντονη έλξη που ασκούσαν στον συνθέτη.

Στιγμιότυπο από την παράσταση του Φεστιβάλ Αθηνών 2001

Καταθέτοντας τον «Κωνσταντίνο Παλαιολόγο» στην Ακαδημία Αθηνών ο Μανώλης Καλομοίρης χαρακτήριζε αυτή την τελευταία του όπερα ό,τι καλύτερο είχε στο είναι του «από δύναμη, από ψυχή, από καρδιά, από απελπισία» μεταφράζοντας την τελευταία σε δημιουργική δύναμη.
«Όχι πως νομίζω ότι έγραψα ένα μουσικό αριστούργημα αντάξιο του θαυμαστού δραματικού λόγου» δήλωνε τότε ο συνθέτης. «Ο Θεός φυλάξοι! Πιστεύω όμως πως με τη μουσική μου στον "Παλαιολόγο" εχάραξα μια σελίδα στην ιστορία της Ελληνικής Τέχνης. Και όχι τόσο για το δούλεμα των βυζαντινών ήχων και ψαλμών όσο γιατί έδειξα πως εδώ στην μουσικήν Ελλάδα που δέρνεται από λογής λογής ανέμους και αμφιβολίες κρατώ ακλόνητα τα καλλιτεχνικά μου ιδανικά, τους πνευματικούς μου θεούς, την πίστη μου στην ελληνική μουσική ιδέα».

Την τελευταία αυτή όπερα του Καλομοίρη μπορείτε να ακούσετε, αγαπητοί φίλοι, από τους ψηφιακούς δίσκους 9-10 του σπουδαίου συλλογικού έργου Αντίς για όνειρο, που περιέχει Έργα Ελλήνων συνθετών 19ου και 20ου αιώνα. Η ηχογράφηση της όπερας προέρχεται από τη συναυλιακή παράσταση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στη Θεσσαλονίκη το Νοέμβριο του 1997. Διευθύνει ο αρχιμουσικός Βύρων Φιδετζής, ο "απόστολος" της νεοελληνικής μουσικής δημιουργίας.

Η ΑΛΩΣΗ ΣΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΜΟΛΔΑΒΙΑΣ

Τον Οκτώβριο του 1996, φίλοι μου, είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ και να προσκυνήσω στα Μοναστήρια της Μολδαβίας (βόρεια Ρουμανία).
Θαύμασα πραγματικά την αρχιτεκτονική και τη ζωγραφική αυτών των μοναστηριών, που αποδεικνύουν περίτρανα ότι το Βυζάντιο συνεχίστηκε και στις περιοχές της Μολδοβλαχίας, μετά την Άλωση της Πόλης. Οι περισσότερες απ’ αυτές τις Μονές γνώρισαν μεγάλη ακμή από το 16ο αιώνα και μετά.

Ένα εντελώς ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, που δεν συναντάμε στον Ελλαδικό χώρο, είναι η εξωτερική αγιογράφηση των καθολικών, δηλ. των κεντρικών ναών των μονών. Πυκνή, όπως και η εντός του ναού, διατηρείται αιώνες τώρα παρά τις ποικίλες καιρικές συνθήκες. Με μια πολύ ενδιαφέρουσα θεματογραφία, οι ιστορήσεις στις εξωτερικές πλευρές των καθολικών, αναδεικνύουν αυτές τις εκκλησίες σε «νύμφες» της μολδαβικής αρχιτεκτονικής.

Στα μοναστήρια της Μολντοβίτσα και του Χουμόρ, ο επισκέπτης ίσταται ενεός μπροστά στη μεγάλη σκηνή της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως, που έχουν απεικονίσει στον εξωτερικό τοίχο, στο χαμηλό επίπεδο της νότιας πλευράς των ναών, Έλληνες και Ρουμάνοι αγιογράφοι τον 16o αιώνα. Η σκηνή (στη φωτό από τη Μολντοβίτσα) είναι πληθωρική και άκρως λεπτομερειακή. Νομίζω ότι δεν είναι τυχαίο το γεγονός της πλαισίωσής της από τον κύκλο του Ακαθίστου Ύμνου, αν σκεφθούμε ότι η Πόλις αφιερώθηκε από τον ιδρυτή της Μέγα Κωνσταντίνο στην Παναγία.
Πάντως αυτή η «πολεμική» απεικόνιση μέσα σε μια αμιγώς εκκλησιαστική θεματογραφία, δηλώνει την απήχηση του συνταρακτικού γεγονότος στον χριστιανικό κόσμο. Ανάλογες ιστορήσεις δεν νομίζω ότι έχουμε αλλού. Είναι σπάνιο ως εικονογραφικό θέμα η Άλωση. Γι’ αυτό και εξαιρετικά ενδιαφέρον.

ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΥΜΝΟΛΟΓΟΙ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Ο φιλόλογος, συνθέτης και εραστής της Πόλεως Θωμάς Κοροβίνης – υπηρέτησε ως εκπαιδευτικός και σε σχολεία της Ομογένειας στην Πόλη - προέβη σε μια ανθολόγηση και μετάφραση ποιημάτων Τούρκων ποιητών για την Βασιλίδα.
Από τις εκδόσεις Οδός Πανός το 2000, κυκλοφόρησε, φίλοι της Ιδιωτικής Οδού, ένα μικρό βιβλίο 65 σελίδων με τίτλο: «Τούρκοι ποιητές υμνούν την Κωνσταντινούπολη». Αυτή η ανθολογία περιέχει επιλεγμένα ποιήματα Τούρκων, που έζησαν και δημιούργησαν στον 20ο αιώνα, εμπνευσμένα από την ιστορία, τις φυσικές καλλονές και την καθημερινή ζωή στην Πόλη. Το βιβλίο κοσμείται από φωτογραφίες της Κωνσταντινούπολης (το διάστημα 1955-1960) του διάσημου φωτογράφου Ara Güler.

Ποιητές όπως ο γνωστός στην Ελλάδα Ναζίμ Χικμέτ και οι Ορχάν Βελή Κανίκ, Οϊζκέρ Γιασίν, Μπεντρί Ραχμί Εγιούμπογλου, Αντνάν Μπουράκ κ.α υμνούν κυριολεκτικά την Πόλη: την απεραντοσύνη της, την θάλασσά της, τους ήχους της, τους δρόμους της, τους ανθρώπους της, τις κρήνες της, τις γέφυρές της, τις μεταμορφώσεις της μέσα στη μέρα, τα πάντα της…

Σας παραθέτω μερικούς σκόρπιους στίχους – ύμνους στην Πόλη. Παρακαλώ προσέξτε το πάθος των Τούρκων γι’ αυτήν:

Χαράζω στο στήθος μου μιαν Ιστανμπούλ

Άνοιξε τον κόρφο σου, Ιστανμπούλ και ήρθα
Έχω μεγάλο πάθος, νοσταλγία ανείπωτη

Εσύ θα με τρελλάνεις Ιστανμπούλ

Μια πέτρα της Σταμπούλ, της ασύγκριτης κι ανεκτίμητης πόλης, αξίζει όσο ολόκληρη Περσία. Στ’ αλήθεια ο Παράδεισος είναι εδώ.

Με τα εκατό χιλιάδες μάτια μου σε σεργιανίζω Ιστανμπούλ

Η Ιστανμπούλ προχωρεί χωρίς να φοβάται τις αλλαγές των καιρών.

Ο ΘΡΗΝΟΣ ΤΟΥ ΧΡΥΣΑΦΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ

Ακούω τον μέγιστο π. Γεώργιο Τσέτση, Μέγα Πρωτοπρεσβύτερο του Οικουμενικού Θρόνου να ψάλλει το Ο Θεός ήλθοσαν έθνη σε ήχο πλ. Δ’ και μεταφέρομαι πραγματικά στη Βασιλεύουσα του Μανουήλ Δούκα του Χρυσάφη λίγο μετά την Άλωση.
Την ηχογράφηση αυτού του ειδικού και μοναδικού στην ιστορία μέλους οφείλουμε στον κράτιστο Μανόλη Χατζηγιακουμή, ο οποίος στη σειρά Σύμμεικτα Εκκλησιαστικής Μουσικής έχει εκδώσει τον Άμωμο κατά την παράδοση της Κωνσταντινούπολης.
Ο σπουδαίος αυτός ψηφιακός δίσκος – πραγματική καταγραφή και συμβολή – κλείνει με τη σύνθεση του Χρυσάφη (ακμή περ. 1440 – 1465) «εις την ανάλωσιν της Κωνσταντινουπόλεως».

Ο Μ. Χ’’γιακουμής σημειώνει για το μάθημα αυτό:
«Πρόκειται για ένα θρηνώδες άσμα, επιτάφιο της Μεγάλης Πόλης (και της Μεγάλης Αυτοκρατορίας), και το οποίο θα πρέπει να θεωρηθεί ως η απαρχή των πολυάριθμων μετέπειτα λαϊκών θρήνων για τη χαμένη Βασιλεία. Στην ουσία, πρόκειται για μελοποίηση των πρώτων στίχων του οη’ ψαλμού, του οποίου τα κείμενα έχει ιδιαίτερη συμβολική αντιστοιχία προς το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός».

Ο π. Γεώργιος Τσέτσης ερμηνεύει εδώ την μοναδική σύγχρονη μεταγραφή του μέλους από τον πατριαρχικό μουσικό Μάρκο Βασιλείου. Η μεταγραφή δεν στοιχείται στην μεταγραφική παράδοση των Τριών Διδασκάλων, αλλά στη νεώτερη των Δυτικών εξηγητών (ας το πούμε έτσι κάπως συμβατικά). Ο Μ.Χ. παρατηρεί πάντως ότι στο μέλος «παντού είναι ευδιάκριτος ο θρηνητικός, ελεγειακός χαρακτήρας, η διαμαρτυρία και η επίκληση (που τονίζονται εντελώς ιδιαίτερα με τις συχνές αναδιπλώσεις των λέξεων), ακόμη ο λαμπρός μουσικός τονισμός στα κατάλληλα, και αναγκαία, σημεία του κειμένου. Με τα δεδομένα αυτά, το μέλος αυτό του Χρυσάφη δεν είναι μόνο ένα σπουδαίο ιστορικό μουσικό τεκμήριο, αλλά και ένα εξίσου σπουδαίο καλλιτεχνικό δημιούργημα». Πολύ ενδιαφέρουσες οι παρατηρήσεις του Μανόλη Χατζηγιακουμή και για την ερμηνεία του π. Γεωργίου στο συγκεκριμένο μέλος για την Άλωση:

«…παρά την αμφισημία της μεταγραφής, εξαίρεται λαμπρά ο καθαυτό ελεγειακός χαρακτήρας, η σύστοιχη διαμαρτυρία και επίκληση, χωρίς ωστόσο υπερτονισμούς και, σημαντικό για την περίπτωση, χωρίς ιδεολογικές φορτίσεις».

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΖΑΣΟΓΛΟΥ

Οι δύο εξαιρετικοί σολίστ, αγαπητοί φίλοι, ο Χρήστος Κολοβός - βιολί και ο Τίτος Γουβέλης - πιάνο, μας παρουσίασαν το περασμένο Σάββατο στη Φιλαρμονική, στο πλαίσιο του Μουσικού Μαΐου, ένα πρωτότυπο πρόγραμμα με έργα Ελλήνων συνθετών. Αφορμή η διπλή επέτειος των 100 χρόνων από τη γέννηση του Κωνσταντίνου Κυδωνιάτη και του Γεωργίου Καζάσογλου.

Για τεχνικούς λόγους η σονάτα αρ. 3 του Κυδωνιάτη, που ήταν στο πρόγραμμα, αντικαταστάθηκε από τη δημοφιλέστατη Δωδεκανησιακή σουίτα του Γιάννη Κωνσταντινίδη που έκλεισε και τη βραδυά.

Οι δύο έλληνες σολίστ την ερχόμενη Κυριακή 1 Ιουνίου θα παρουσιάσουν έργα Ελλήνων συνθετών για βιολί και πιάνο στο Χρόνιγκεν της Ολλανδίας. Μεταξύ αυτών και τα 5 φανταστικά κομμάτια του Γ. Καζάσογλου. Παραθέτω στη συνέχεια το βιογραφικό του συνθέτη, όπως το έχει γράψει ο συγγραφέας του "Λεξικού της Ελληνικής Μουσικής" Τάκης Καλογερόπουλος.

Γεώργιος Καζάσογλου (Αθήνα, 1908- 1984)

Συνθέτης της Ελληνικής Εθνικής Μουσικής Σχολής η μουσική του οποίου δε μιμήθηκε κανέναν και υπήρξε αγνή, λιτή, ευαίσθητη, με τολμηρές αρμονίες και σε ύφος καθαρά δικό του. Ο πατέρας του Μικρασιάτης και η μάνα του Σουλιώτισσα, ξεκίνησε αρχικά βιολί σε ηλικία επτά ετών στην Έδεσσα, όπου είχε μεταβεί οικογενειακώς λόγω της πατρικής εργασίας. Επιστρέφοντας στην Αθήνα (1923) σπουδάζει βιολί, ανώτερα θεωρητικά, σύνθεση, ενορχήστρωση και Ιστορία της Μουσικής στα τρία μεγαλύτερα Ωδεία της πόλης (Ωδείο Αθηνών, Εθνικό και Ελληνικό Ωδείο) δίπλα σε διαπρεπείς μουσικούς των ημερών του, μεταξύ των οποίων οι Βασίλης Σκατζουράκης, Δημήτρης Μητρόπουλος, Μανώλης Καλομοίρης, Μάριος Βάρβογλης και Διονύσιος Λαυράγκας. Επίσης φοιτά στο τμήμα Φιλολογίας του Παν/μίου Αθηνών και Πολιτικών Επιστημών της Παντείου.

Η αγάπη του για τις Τέχνες ήταν τόσο μεγάλη που εκτός του μουσικού του έργου, βρίσκουμε να έχει στο ενεργητικό του πολλά λογοτεχνικά δοκίμια, μελέτες για τη μουσική και μουσικοκριτικές σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες. Ακόμη έδωσε πολλές διαλέξεις γύρω από τη μουσική και συνήθιζε να παρίσταται σε συναυλίες με έργα του σε Αρχαία Θέατρα, όπου εκτός των έργων του μίλαγε και για την ιστορία των θεάτρων. Ένεκα της λατρείας του αυτής συνέθεσε μουσική για 36 σκηνικά έργα (Ευριπίδη, Σοφοκλή, Αισχύλο, Αριστοφάνη, Σαίξπηρ, Γκαίτε, Καζαντζάκη κ.ά.). Ακόμη 5 μπαλέττα, πάνω από 100 τραγούδια σε ποίηση δημοτική, αλλά και μεταξύ άλλων Κωστή Παλαμά, Άγγελου Σικελιανού, Διονύσιου Σολωμού, Στέφανου Μόρφη (αξιοπρόσεχτη η παραγγελία του στο συγκεκριμένο ποιητή και φίλο του, μιας σειράς ποιημάτων δίχως… σίγμα!, μιας που όπως πίστευε, το συγκεκριμένο σύμφωνο πάντα δημιουργεί προβλήματα στην άρθρωση των τραγουδιστών), πάνω από 70 έργα για χορωδία, μουσική για τον «Ολυμπιακό Ύμνο» (1946) και πάρα πολλά έργα για διάφορα σόλο όργανα, μουσικής δωματίου, μικρά σύνολα, ορχηστρικά, καθώς και για διάφορες κινηματογραφικές ταινίες. Όλα τους ξεπερνούν τα 150.

Έλαβε μέρος στις αναβιωμένες Δελφικές Γιορτές του 1930, ενώ μουσική του έχει βραβευθεί σε διάφορους διαγωνισμούς τραγουδιού, με κυριότερο το Α΄ Βραβείο και Χρυσό Μετάλλειο στο διεθνή διαγωνισμό Lutèce του Παρισιού (1976) για το τραγούδι του «Το δάκρυ της βροχής» σε στίχους Νίκου Στασινόπουλου.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του εργάσθηκε σε διάφορα πόστα (καθηγητής μουσικής σε σχολεία, Υπ. Παιδείας, Εθνικό Θέατρο κ.α.). Αξίζει να σημειωθεί ότι όταν στα 1952 ανεβάσθηκαν στο Παρίσι από την Comedie Française οι «Νεφέλες» του Αριστοφάνη σε μουσική δική του και με μαέστρο της παράστασης το γνωστό Γάλλο συνθέτη André Jolivet, ο Igor Stravinsky ξεκίνησε την κριτική του αναφερόμενος στο συνθέτη ως εξής: «Στη μουσική σας άκουσα Ελλάδα και στο σφίξιμο του χεριού σας νοιώθω Ελλάδα. Σας ευχαριστώ». Το όνομά του είναι γραμμένο στη Χρυσή Βίβλο του Bad – Hersfeld, έχει τιμηθεί με αρκετά βραβεία και διακρίσεις για την προσφορά του και την αγωνιστικότητά του. Μότο της ζωής του τα λόγια του:

«Πιστεύω πως κάθε άξιος δημιουργός καλλιτέχνης

οφείλει να γίνεται με το έργο του φορέας του πολιτισμού

της χώρας του».

Από την δισκογραφία Καζάσογλου σας προτείνω, φίλοι μου, το cd με Έργα για βιολί και πιάνο που παίζουν υποδειγματικά οι σπουδαίοι σολίστ Γιώργος Δεμερτζής - βιολί και Θανάσης Αποστολόπουλος - πιάνο. Τα έργα είναι: Σονάτα, Παθητική μελωδία, 5 Φανταστικά κομμάτια και 3 κομμάτια για σόλο βιολί.

ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΣΜΟΣ Ή ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΣΜΟΣ;

Παραξενεύομαι κάθε φορά που διαβάζω ή ακούω κάποιον να αναφέρει τον συντηρητισμό ως Oρθοδοξία και τον προοδευτισμό ως μη Oρθοδοξία ή αίρεση σε πολλές περιπτώσεις. Και αναλογίζομαι, τι σημαίνει κάθε όρος; Και με ποια κριτήρια κάποιος κατατάσσει τις ιδέες ως συντηρητικές ή προοδευτικές; Αναμφίβολα σ’ αυτό το ερώτημα δεν μπορεί να δοθεί οριστική απάντηση καθώς δεν υπάρχουν σαφή αποδεκτά κριτήρια από τη μία ή την άλλη τάση. Θα προσπαθήσω, στη συντομία του άρθρου, να προσεγγίσω το θέμα επισημαίνοντας ότι δεν θα αναφερθώ στην γραμματολογία των δυο πλευρών συστηματικά, που παραμένει σημαντικό υλικό για αναλυτικές μελέτες.

Ο κάθε εξωτερικός παρατηρητής βλέπει να διχάζουν τους πιστούς δυο τάσεις πρόσληψης του «εκκλησιαστικού γεγονότος»· μιλώ για την συντηρητική και την προοδευτική. Οι λεγόμενοι «συντηρητικοί» φαίνονται να είναι τύποι κλασικοί , με λιγότερο ενδιαφέρον προς ό,τι καινούργιο κυκλοφορεί στον κόσμο, το οποίο παρακολουθούν με καχύποπτα βλέμματα. Η Παράδοση, ως στατική, αποτελεί τον κύριο δρόμο στον οποίο πορεύονται για να συναντήσουν τον κόσμο. Ξεχωρίζουν σε όλα τα επίπεδα τον εαυτό τους από τους υπόλοιπους. Η συμπεριφορά τους στην Εκκλησία διαφέρει, είναι ευσεβοφανείς, τα ρούχα τους, το χτένισμα, τα ακούσματα, όλα διαφέρουν μέχρι που τους καταλαβαίνεις από την πρώτη ματιά. Στο «δογματικό» επίπεδο ανήκουν στα παρεκκλησιαστικά κινήματα είτε αυτά είναι οργανώσεις, είτε πνευματικά κέντρα. Με άλλα λόγια, δίνουν έμφαση στις πράξεις ευσέβειας όπως η νηστεία, η ελεημοσύνη, η μελέτη της Αγίας Γραφής, η εξομολόγηση, ανεξάρτητα όμως από την εκκλησιολογική προοπτική. Συνοψίζεται ο χριστιανισμός γι’ αυτούς στην αρχή που λέει ότι ο άνθρωπος σώζεται με τα έργα που «προσφέρει» και «κάνει». Οι θεολογικές τους αναζητήσεις δεν υπερβαίνουν την ενασχόληση με τις αιρέσεις και ό,τι το ταυτίζουν μ’ αυτές, με τις αγρυπνίες, τις «πνευματικές ομιλίες» και τα παρόμοια...

Οι λεγόμενοι «προοδευτικοί», δεν δείχνουν ότι διαφέρουν από τον υπόλοιπο κόσμο σε οποιοδήποτε επίπεδο. Ούτε στην συμπεριφορά τους μέσα στην Εκκλησία, ούτε στο ντύσιμο, ούτε στα ακούσματα, κλπ... Διαλέγονται αρμονικά με τον κόσμο με κριτική ματιά πάνω σε ό,τι προσφέρει. Η Παράδοση γι’αυτούς εμπλουτίζεται και διαμορφώνει καινούργιους εκφραστικούς τρόπους, λόγου χάρη σε λεξιλογικό επίπεδο. Στο «δογματικό» επίπεδο είναι παρούσα η εκκλησιολογική προοπτική, γι’ αυτό φαίνονται σε ο,τιδήποτε κάνουν να «πολεμούν» την οργανωσιακή νοοτροπία, και τα παρεκκλησιαστικά κινήματα. Οι πράξεις ευσέβειας εντάσσονται στο πλαίσιο της καθολικής εκκλησιαστικής ζωής, αλλιώς τις θεωρούν μόνο κοινωνικά ή ηθικά έργα που μπορεί να τα πράξει ακόμα, και το κάνει σίγουρα, ένας άθεος. Συνοψίζεται ο χριστιανισμός γι’ αυτούς στην αρχή που λέει ότι ο άνθρωπος σώζεται με την πίστη.

Ανοίγω παρένθεση εδώ για να εξηγήσω ότι δεν υφίσταται το ψευδοδίλημμα στην Ορθοδοξία μεταξύ πίστης και έργου. Δεν υπάρχει πίστη ανενεργή, αλλά «δι’ αγάπης ενεργουμένη» (Γαλ 5:6). Που σημαίνει ότι δεν μπορούμε να ξεχωρίζουμε το ένα από το άλλο, και στη συνέχεια να επιλέγουμε την σωτηρία με ένα από τα δύο ή με κάποιο συνδυασμό των δύο. Όταν λέμε λοιπόν πίστη είναι αυτονόητο ότι αναφερόμαστε σε βίωμα. Οι θεολογικές τους αναζητήσεις δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ενασχόληση με θέματα που οδηγούν στην επιστροφή του προτύπου της Εκκλησιαστικής ζωής των χριστιανών των πρώτων αιώνων, αναζητήσεις που απασχόλησαν και τους Κολλυβάδες παλαιότερα.

Αρκούμαι, για να αποδείξω τα λεγόμενά μου, στο βιβλίο του Χρήστου Γιανναρά Ενάντια στη Θρησκεία και τους τίτλους των κεφαλαίων του που μέσα σ΄αυτούς διαφαίνονται κατά κάποιο τρόπο οι δυο απόψεις. Βλέπουμε για παράδειγμα τους τίτλους «Η ευχαριστιακή σύναξη ως ιεροτελεστία», «Η έκλειψη της ενορίας», «Ειδωλοποίηση της Παράδοσης», όπου καταλαβαίνουμε πώς είναι τα πράγματα και πώς θα έπρεπε να ήταν αν ακολουθούσαμε την Παράδοση των πρώτων χριστιανών πριν επηρεαστούμε από τα συμπτώματα της άγνοιας (ψυχολογισμό, ηθικισμό...).

Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι οι λεγόμενοι προοδευτικοί συντηρούν τις βασικές εκφάνσεις της πίστης, όπως είναι κατά την Παράδοση των πρώτων αιώνων, ενώ οι λεγόμενοι συντηρητικοί κρατιούνται με τις παραδόσεις κάποιων σκοτεινών και μεταγενέστερων επιδράσεων. Έτσι αντιστρέφονται οι όροι και βλέπουμε πως οι πραγματικά συντηρητικοί είναι οι λεγόμενοι προοδευτικοί και όσοι θεωρούνταν συντηρητικοί βρέθηκαν τελικά αντιμέτωποι με τον λόγο του Χριστού: «ηκυρώσατε την εντολήν του Θεού δια την παράδοσιν υμών» (Ματθ 15:6).

Και ο Θεός βοηθός.

Προμηθεύς

Πίνακας: Η σκαλωσιά που χάλασε τη θέα, Σπύρου Βασιλείου

ΣΟΥΦΙ ΟΡΑΤΟΡΙΟ

Ακούω αυτές τις μέρες, φίλοι αναγνώστες της Ιδιωτικής Οδού, δυο μουσικά έργα του Λιβανέζου βιολιστή και συνθέτη Nidaa Abou Mrad. Προς το παρόν θα αναφερθώ στο ένα από τα δυο, που έχει τον τίτλο «Περί Θείου Έρωτος». Πρόκειται για μια ανθολόγηση διαφόρων συνθετικών έργων του Nidaa που καλύπτει μια τετράχρονη περίοδο μουσικής δημιουργίας, από το 1995- 1999. Ο Nidaa, που είναι και καθηγητής μουσικολογίας, έχει τελειώσει την σχολή της ιατρικής και μετέπειτα αφοσιώθηκε στη μουσικολογία. Οι μελωδίες του έντυσαν κείμενα «μυστικιστικά», όπως τα ποιήματα του Αγ. Ιωάννη του Σταυρού, του Φραγκίσκου της Ασίζης, του Μιχαήλ Νουάιμα, του Χαλλάζ και πλήθος άλλων σουφιστών και ποιητών κυρίως του αραβικού πολιτισμού.

Ο μυστικισμός πλημμυρίζει σε όλα τα κομμάτια από τους τίτλους μέχρι τις λιτές μουσικές γραμμές, που γράφτηκαν σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά της λόγιας αραβικής μουσικής. Τίτλοι όπως «Κοιλάδα της Αναζήτησης, Ιερός Λόγος, Θρησκεία του Έρωτα, Κοιλάδα της Γνώσης, Δύο Έρωτες, Μαριάμ, Λάμψη, Κοιλάδα της Απώλειας, Άσμα Ασμάτων, Αποκάλυψη του Ιωάννη», δεν μπορούν παρά να μας πάρουν εκεί που «είναι ο χρόνος μια μεγάλη εκκλησία» καθώς λέει ο ποιητής της Ιδιωτικής μας Οδού. Αυτή η ανθολογία «Περί Θείου Έρωτος» έγινε για λογαριασμό του μουσικού ιταλικού περιοδικού «Avidi Lumi» που κυκλοφορεί από το «Teatro Massimo» του Παλέρμο.

Η μουσική εδώ έχει φυσικά ένα και μόνο σκοπό. Την έκσταση. Και ο Nidaa το επιτυγχάνει αυτό αβίαστα, αλλά ταυτόχρονα έντεχνα. Θείος έρως εκστατικός!

ΝΕΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΚΟΡΕΑΣ

Σύμφωνα με σημερινή απόφαση της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου νέος Μητροπολίτης Κορέας εξελέγη παμψηφεί ο μέχρι σήμερα επίσκοπος Ζήλων, βοηθός του Κορέας, κ. Αμβρόσιος. Ο μέχρι σήμερα πρώτος Μητροπολίτης Κορέας κ. Σωτήριος, ο οποίος σε ένα χρόνο συμπληρώνει τα 80 του χρόνια, παραιτήθηκε οικειοθελώς, προφανώς προς χάριν του πνευματικού του τέκνου κ. Αμβροσίου.

Η πράξη του Πισιδίας, πλέον, Σωτηρίου είναι δείγμα υψηλού ήθους. Παραιτείται, ενώ δεν τον έχουν εγκαταλείψει ακόμα, απ' όσο γνωρίζω, οι πνευματικές και σωματικές του δυνάμεις. Και δίδει την ιεραποστολική σκυτάλη στον μέχρι τώρα άμεσο συνεργάτη του, εξασφαλίζοντας έτσι και τη συνέχεια του μακροχρόνιου έργου του.

Αυτό που θέλω να επισημάνω εδώ είναι το γεγονός ότι ο Κορέας Σωτήριος, όπως και ο Αλβανίας Αναστάσιος και ο Αμερικής Δημήτριος, που δεν προήχθησαν από την Εκκλησία της Ελλάδος, αναδείχθηκαν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Και έκαναν πατρίδες τους τις χώρες που τους εμπιστεύθηκε η Εκκλησία να ποιμάνουν.

Στην Κορέα όταν πήγε ο κ. Σωτήριος ή στην Αλβανία ο κ. Αναστάσιος δεν υπήρχε τίποτα. Καμία υποδομή. Έφτιαξαν τα πάντα από την αρχή. Αυτοί, ναι, δεν είχαν καρέκλα να καθίσουν. Και "ανέστησαν" Εκκλησίες. Αφιερώθηκαν στους λαούς τους και ουδέποτε κοίταξαν πώς να γυρίσουν στην Ελλάδα, όπως συμβαίνει με νεωτέρους στην ηλικία, αλλά γηρασμένους στο φρόνημα κληρικούς. Κι ακόμα φροντίζουν για τη διαδοχή τους καταρτίζοντας ικανά στελέχη.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Κορέας πορεύεται πλέον με νέο ποιμενάρχη, που έχει σημαντική εκκλησιαστική σταδιοδρομία. Το βιογραφικό του μπορείτε να δείτε εδώ.
Ο Θεός ας τον ενισχύσει στην διακονία του προς δόξαν του Ονόματός Του.

Φωτό: Ο Κορέας Σωτήριος στην είσοδο ορθόδοξου ναού, από τον οποίο και η αγιογραφία.

Στιγμιότυπο από Κυριακάτικη Λειτουργία στον Άγιο Νικόλαο της Σεούλ. Προεξάρχει ο Ζήλων (νυν Κορέας) Αμβρόσιος.

ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

Δεν πρόλαβα, αγαπητοί φίλοι, να γράψω για την συναυλία του Πολύτροπον στα Γιάννενα, όπου παρουσιάσαμε Το Τετράδιο του Πατριάρχη την Παρασκευή πρό των Βαΐων.
Το κάνω τώρα γιατί αξίζει ο δίκαιος έπαινος στους διοργανωτές: Στο Ίδρυμα Κωνσταντίνου Κατσάρη που τελεί υπό την Εφοροεπιτροπεία των Αγαθοεργών Καταστημάτων της Ιεράς Μητροπόλεως Ιωαννίνων, στον κράτιστο φιλόλογο κ. Κώστα Βλάχο και στον δραστηριότατο κ. Γιώργο Τζώρτζη, οργανωτικό υπεύθυνο του ιδρύματος.
Για μένα και τους συνεργάτες μου ήταν μεγάλη τιμή η ένταξη της συναυλίας μας στο ετήσιο πολιτιστικό πρόγραμμα του Ιδρύματος Κατσάρη, που προσφέρει εκδηλώσεις απαιτήσεων στην πρωτεύουσα της Ηπείρου. Η αίθουσα Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, όπου έγινε η εκδήλωση, είναι μια σύγχρονη αίθουσα εξοπλισμένη με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Για να καταλάβετε, ανάλογος χώρος στο κέντρο της Πάτρας δεν υπάρχει.
Στο τέλος της εκδηλώσεως ο υπεύθυνος τεχνικός μου έδωσε το dvd της βραδιάς! Πρώτη φορά μου συνέβη κάτι τέτοιο!
Η φιλοξενία ήταν άψογη, η συναναστροφή με τους ανθρώπους πέρα ως πέρα αληθινή και ουσιαστική.
Θέλω να τους ευχαριστήσω και από το ιστολόγιό μου και να τους ευχηθώ με το ίδιο πάθος να συνεχίζουν να προσφέρουν στον τόπο τους και να δίνουν την καλή μαρτυρία του Ηπειρώτικου πολιτισμού.
Οι συνεργάτες μου, οι φίλες λυρικές τραγουδίστριες Μαργαρίτα Συγγενιώτου και Δάφνη Πανουργιά, ο ακλινής πιανίστας μου Τάσος Σπηλιωτόπουλος και η χαρίεσσα μαθήτριά μου Λίλα Μπακλέση, ευχαριστηθήκαμε τα Γιάννενα. Κι ευχηθήκαμε να ξαναβρεθούμε εκεί, πάλι με μια καλή αφορμή.

Στη συνέχεια δημοσιεύω το προλόγισμα του φιλολόγου κ. Κώστα Βλάχου, στον οποίο επάξια ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος απένειμε το 2000 το οφφίκιο του Άρχοντος Διδασκάλου του Γένους της Μ.τ.Χ.Ε.

Ποίηση και μουσική μιας ανθολογίας

Πενήντα τέσσερα χρόνια μετά… Πενήντα τέσσερα χρόνια πριν… Τότε που η Ελληνική Κοινότητα της Κωνσταντινουπόλεως έσφυζε από ζωή. Τα σχολεία της, η Μεγάλη του Γένους Σχολή, τα Ηπειρωτικά Ζάππειον και Ζωγράφειον και τα μικρότερα κοινοτικά, γεμάτα από Ελληνόπουλα. Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης συγκεντρώνει την αφρόκρεμα των Ορθοδόξων σπουδαστών. Φιλανθρωπικά καταστήματα, φιλολογικοί σύλλογοι, περιοδικά και εφημερίδες υψηλής περιωπής, έντονη πνευματική και καλλιτεχνική ζωή. Σ’ ογδόντα περίπου εκκλησιές και μοναστήρια προσφέρεται η λογική λατρεία και το κεράκι του Ρωμιού. Κι ένας δρόμος, ο μεγάλος δρόμος του Πέραν, όλο ελληνικά καταστήματα, κι όπου ακούς σχεδόν μόνο ελληνικά. Κι απάνω απ’ όλα ένας Πατριάρχης, ο Αθηναγόρας ο Ηπειρώτης, να σκεπάζει με το ράσο της μεγαλοσύνης και της αγάπης άπασαν την Οικουμένην. Ποιος θα μπορούσε να προβλέψει τι θα συνέβαινε σε λιγότερο από ένα χρόνο, το Σεπτέμβριο του 1955… Κλαίμε για κείνα, κλαίμε και για τα τωρινά…

Τότε, λίγο πριν τη συμφορά, ένας μαθητής του Γυμνασίου της Ιεράς Θεολογικής Σχολής διαλέγει ένα τετράδιο και στην πινακίδα του γράφει: «Ποιήματα/ Δημήτριος

Αρχοντώνης/ Ιερά Θεολογική Σχολή/ 14-11-1954». Ο δεκατετράχρονος μαθητής κατάγεται από την ελληνικότατη νήσο Ίμβρο, όπου ο πατέρας του διατηρεί καφενείο. Ο Δημήτριος ζει τώρα στο ειδυλλιακό περιβάλλον της Μονής, χτισμένης στην κορφή του Λόφου της Ελπίδας, στη Χάλκη. Οι νεανικές ευαισθησίες του εκλεπτύνονται και επαυξάνονται μέσα στη σχολική, λειτουργική και μοναστική ζωή. Έξω από το καθολικό της Μονής το κάλλος της Δημιουργίας, μέσα ο αίνος της Δημιουργίας: «Ως εμεγαλύνθη τα έργα σου Κύριε…».
Κι είναι η ευτυχισμένη σύνθεση φυσικού και πνευματικού περιβάλλοντος, που διευκολύνει την ανάδειξη των ταλάντων σε ποικιλία εκφάνσεων, στη θεολογία, στην πατρώα μουσική, στη λογοτεχνία.

Για τον Δημήτριο Αρχοντώνη, ο χώρος της Χάλκης είναι οικείος, ως προέκταση της Ίμβρου. Εδώ όμως έχει στη διάθεσή του, εκτός της θεολογικής, και μια αξιόλογη σχολική βιβλιοθήκη, εδώ ακούει διακεκριμένους διδασκάλους, συναναστρέφεται σπουδαίους συμμαθητές.
Δεν επιδίδεται στη συστηματική εκμάθηση της πατρώας μουσικής, μολονότι διαθέτει και ωραία φωνή (βαρυτόνου, τώρα) και καλό «αυτί». Επιλέγει τη λογοτεχνία ως τρόπο εκφράσεως. Όλη η συγκίνηση, η ευαισθησία, η καλλιτεχνική του διάθεσι εκφράζεται μέσα από τη μελέτη της λογοτεχνίας. Και σήμερα, παρά τον φόρτο των καθηκόντων του, η ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων παραμένει η αγαπημένη ενασχόληση και ανάπαυση του Πατριάρχη.
Ο Δημήτριος Αρχοντώνης «δεν είναι ποιητής, είναι εραστής της ποιήσεως», παρατηρεί ένας εκλεκτός ποιητής, ο Πέργης Ευάγγελος. Όποια ποιητική δημιουργία ιδιαιτέρως τον συγκινούσε ή και τον εξέφραζε, την κατέγραφε στο τετραδιάκι του καταρτίζοντας έτσι το προσωπικό του ποιητικό ανθολόγιο.
Τη χαρά του φαίνεται ότι τη μοιράζεται με καθηγητές και συμμαθητές του, που συμβάλλουν κι εκείνοι με αντιγραφές ή και με πρωτότυπα δικά τους ποιήματα στην ποιητική αυτή συγκομιδή. Από το 1954 μέχρι το 1970, που γίνεται η τελευταία καταγραφή, και που ο Δημήτριος έχει γίνει ήδη Βαρθολομαίος και υπηρετεί στην τροφό Σχολή ως βοηθός του Σχολάρχου, στο ανθολόγιο καταχωρίστηκαν 79 ποιήματα, 35 ελλήνων ποιητών και 3 μόνον ξένων.

Ένας ειδικός μπορεί να κάνει πολλαπλές αναγνώσεις του ανθολογίου και να προβεί σε παιδαγωγικές, ψυχολογικές ή άλλες παρατηρήσεις. Ένας μη ειδικός, που έτυχε να συναντήσει, έστω και μια φορά, τον Οικουμενικό Πατριάρχη, θα αισθανθεί ότι ο παλιός ανθολόγος εκπέμπει αγάπη για τον Ποιητή, την Ποίηση, δηλ. την Δημιουργία – οι πρωτοβουλίες του άλλωστε για τη σωτηρία του περιβάλλοντος σε παγκόσμιο επίπεδο του απέφεραν και το προσωνύμιο του πράσινου Πατριάρχη – και την ποίηση, ευαισθησία και ανθρωπιά, ευγένεια και τρυφερότητα, αλλά και ποιοτικό χιούμορ, στοιχεία που εκφράζονται και από τους ανθολογούμενους ποιητές. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος επικυρώνει με τη ζωή του τις παιδικές και νεανικές ποιητικές του προτιμήσεις, στις οποίες βρήκε αντιστοιχίες της ψυχής και της προσωπικότητάς του.
Ενώνουμε λοιπόν κι εμείς τις ευχές μας μ’ εκείνη του Πατριάρχη: η έμπονος αύτη μουσική προσπάθεια που κατέβαλε και καταβάλλει το καλλιτεχνικό συγκρότημα Πολύτροπον να «συντελέση εις την πνευματικήν ανάτασιν των φιλοτέχνων ακροατών προς παν το υψηλόν και ωραίον».

Καιρός όμως να έλθουμε, έστω και συντόμως, και στο συγκρότημα Πολύτροπον, που ιδρύθηκε από ένα προικισμένο και ρέκτη θεολόγο, μουσικό και ιεροψάλτη, καθηγητή στο Αρσάκειο Πατρών, τον κ. Παναγιώτη Ανδριόπουλο. Συγκροτείται από νέους μουσικούς, με κλασική μουσική παιδεία, και ειδικεύεται στην παρουσίαση του έργου Ελλήνων συνθετών με ιδιαίτερη έμφαση στη μελοποιημένη ποίηση. Υπό το γενικό σχεδιασμό και την επιμέλεια του ιδρυτή του, έχει πραγματοποιήσει πολλές συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Τον περασμένο Νοέμβριο, στην Ακαδημία Τεχνών του Μονάχου και την πρώτη τρέχοντος μηνός (Απριλίου), προσκεκλημένος του Προξένου μας στο Μόναχο, επ’ ευκαιρία της εορτής της Εθνικής Παλιγγενεσίας, ο κ. Παναγιώτης Ανδριόπουλος παρουσίασε, στο Μόναχο πάλι, τραγούδια της Κωνστάντιας Γουρζή από το κύκλο Ιερατική Ποίηση, μελοποιημένα δηλ. ποιήματα Ορθοδόξων κληρικών.

Το Ίδρυμα Κωνσταντίνου Κατσάρη ευχαριστεί θερμώς τους συντελεστές της αποψινής εκδηλώσεως, τις κυρίες Μαργαρίτα Συγγενιώτου, μέτζο σοπράνο, Δάφνη Πανουργιά, σοπράνο, Λίλα Μπακλέση, αφήγηση, Μαρία Στρατσιάνη, απαγγελία, και τους κυρίους Παναγιώτη Ανδριόπουλο, γενικό σχεδιασμό και επιμελητή, και Τάσο Σπηλιωτόπουλο, πιανίστα.
Με υγεία να χαρούμε όλοι όλη τη χαρά της Αναστάσεως με πνευματικήν ανάτασιν προς παν το υψηλόν και ωραίον.

Ο ΠΑΠΑΛΟΥΚΑΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Διαβάζω στο σημερινό ΒΗΜΑ:

Παρασκευή βράδυ και η πολύβουη Ιστικλάλ πάλλεται στον ρυθμό εκατοντάδων νεαρών Τούρκων που έχουν ξεχυθεί στην παλιά συνοικία των Ελλήνων για να απολαύσουν τη γλυκιά κωνσταντινουπολίτικη νύχτα. Χρειάζεται να ανοίξει κανείς δρόμο μέσα στο πλήθος για να φθάσει στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας. Η σκηνή διαδραματίστηκε προ ολίγων ημερών, τη βραδιά των εγκαινίων μιας ελληνικής έκθεσης. Μόλις διαβείς το κατώφλι του Σισμανόγλειου Μεγάρου που τη στεγάζει, όλα μοιάζουν αφοπλιστικά οικεία. Το φως της Μυτιλήνης και της Πάρου, το ασκητικό αγιορείτικο τοπίο, οι σπουδές στο σχέδιο και στο χρώμα ενός από τους κορυφαίους ζωγράφους του 20ού αιώνα φέρνουν ελληνικές μυρωδιές στην καρδιά μιας πόλης φορτισμένης με μνήμες. Η έκθεση «Σπύρος Παπαλουκάς 1915-1956» (γιατί περί αυτής ο λόγος) που παρουσιάστηκε στην Αθήνα, ξεκίνησε το ταξίδι της στο εξωτερικό από την Κωνσταντινούπολη με τις ευλογίες του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου , παρουσία των ανθρώπων του Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. και Μ. Θεοχαράκη, διοργανωτών της έκθεσης.

Στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ διαβάζω για το ίδιο θέμα την εμπεριστατωμένη ανταπόκριση του Γιώργου Καρουζάκη:

Ακόμα και σήμερα η Ιστικλάλ, ο περίφημος εμπορικός δρόμος της Κωνσταντινούπολης, διατηρεί μια μελαγχολική ελληνική ανάμνηση.
Δεν είναι μόνο οι μισοκατεστραμμένες προσόψεις των επιβλητικών κτιρίων, που ανήκαν κάποτε στην ακμάζουσα ελληνική κοινότητα της Πόλης. Ιδανική μουσική υπόκρουση στη βόλτα των 800.000 ανθρώπων, που διασχίζουν καθημερινά την «Grand Rue de Peran» -η ονομασία της Ιστικλάλ το 19ο αιώνα- είναι η μουσική της Ελένης Καραΐνδρου, το μελαγχολικό βαλς από το «Μελισσοκόμο» του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Τα τεράστια ηχεία έξω από τα δισκάδικα της Ιστικλάλ δεν παίζουν πια, όπως παλιότερα, τη γιαλαντζί ελληνική ποπ αλλά τη μουσική της Ελένης Καραΐνδρου και ρεμπέτικα με τη φωνή της Σωτηρίας Μπέλου!

Από τις πιο συγκινητικές στιγμές στην Κωνσταντινούπολη, τα τραγούδια των παιδιών από τα Ομογενειακά Σχολεία της Πατριαρχικής Μεγάλης του Γένους Σχολής, του Ζωγραφείου Λυκείου και του Ζαππείου Παρθεναγωγείου.

Στον αριθμό 60 της Ιστικλάλ στέκεται ακμαίο το ελληνικό κόσμημα της περιοχής. Πρόκειται για το Σισμανόγλειο Μέγαρο, το μοναδικό κτίριο του Ελληνικού Δημοσίου, το οποίο πριν από μερικά χρόνια ανακαινίστηκε από την ελληνική κυβέρνηση με κόπο αλλά υποδειγματικά. Με πρωτοβουλία του Γενικού Προξενείου της Κωνσταντινούπολης λειτουργεί σήμερα ως δραστήριο Πολιτιστικό Κέντρο.

Το απόγευμα της περασμένης Παρασκευής ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος εγκαινίασε στο Σισμανόγλειο Μέγαρο την έκθεση «Σπύρος Παπαλουκάς: 1915-1956». Το Ιδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β&Μ Θεοχαράκης συνεχίζει με αυτή την έκθεση - πενήντα και πλέον αντιπροσωπευτικούς πίνακες - την παρουσίαση του έργου του Σπύρου Παπαλουκά στο εξωτερικό. Σε συνεργασία αυτή τη φορά με το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη και την αδελφότητα των Οφικιάλων του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Αρκετοί από τους εναπομείναντες Ελληνες (περίπου 3.000 σήμερα) της Πόλης, επιφανείς Τούρκοι, όπως ο διευθυντής του Τοπ Καπί Ιλμπέρ Ορταεϊλί, και δεκάδες επισκέπτες στάθηκαν μπροστά από τους πίνακες του Παπαλουκά για να θαυμάσουν τις λιτές και στέρεες ζωγραφικές συνθέσεις του. Στη μυστική αρμονία των έργων του, «που ξαναβρίσκουν την αισιοδοξία της ζωής και επιτρέπουν στο ελληνικό φως, μοναδικής διαύγειας και ηδύτητας, και τον αέρα να τις διαπεράσει», αναφέρθηκε ο επιμελητής της έκθεσης Τάκης Μαυρωτάς. Λίγα λεπτά νωρίτερα ο μαθητής του Παπαλουκά και πρόεδρος του Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β & Μ Θεοχαράκη, Βασίλης Θεοχαράκης, μίλησε για την τέχνη του Παπαλουκά και απευθυνόμενος στους Ελληνες και Τούρκους παρευρισκόμενους, είπε: «Γιατί να μην είμαι ευχαριστημένος που αυτή τη στιγμή βλέπω να βρίσκονται στην αίθουσα τόσοι πολλοί Τούρκοι; Δεν είναι δυνατόν να μας χωρίζουν τα παλιά μίση και τα παλιά πάθη. Πρέπει κάποια στιγμή να τα ξεχάσουμε γιατί είμαστε γείτονες και πρέπει να ζήσουμε μαζί».

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος εγκαινίασε την έκθεση αναφερόμενος στη χαρμόσυνη ατμόσφαιρα της μεταπασχαλίου περιόδου που διανύουμε. Ο λόγος του, μειλίχιος και ουσιαστικός, επισήμανε την ψυχική τέρψη και την πνευματική ευφροσύνη της ζωγραφικής του Παπαλουκά («ενός Ρωμιού γνήσιου, σεμνού και με βαθιά ευσέβεια») υπενθυμίζοντας τα λόγια του ζωγράφου: «Οποιος δεν καταλαβαίνει αισθητικά το Βυζαντινό, ας μου επιτρέψει να νομίζω ότι δεν εννοεί ολότελα το Αρχαίο. Και όταν ένας καλλιτέχνης δεν εννοεί το ελληνικό παρελθόν, πώς θα μπορούσε να δημιουργήσει το ελληνικό μέλλον».

Πάντως εκείνοι που αδυνατούν να αναγνωρίσουν το βυζαντινό παρελθόν της Κωνσταντινούπολης είναι οι τουρκικές αρχές. Ο Ελληνας πρόξενος Αλέξης Αλεξανδρής μάς επιβεβαίωσε ότι η Τουρκία αρνείται να δεχτεί οποιαδήποτε οικονομική βοήθεια, ακόμα και από την Ευρωπαϊκή Ενωση, για τη συντήρηση του μνημείου της Αγίας Σοφίας.

Περιπετειώδης, τέλος, είναι και η ιστορία του Σισμανόγλειου Μεγάρου, κτιρίου του 19ου αιώνα, ιδιοκτησία ενός Βρετανού υπηκόου, που καταστράφηκε από το μεγάλο σεισμό του 1896. Αργότερα επεκτάθηκε και αποτέλεσε την κατοικία της ελληνικής οικογένειας μεγαλεμπόρων Σισμάνογλου, οι οποίοι και το δώρισαν στο ελληνικό κράτος. Για αρκετά χρόνια υπήρξε ερείπιο και τη δεκαετία του '70 πεδίο μάχης μεταξύ των αριστερών Κούρδων και των Γκρίζων Λύκων. Την περίοδο της ανακαίνισής του εντοπίστηκαν στα σκοτεινά και υγρά χαλάσματά του μέχρι και ανθρώπινοι σκελετοί.

Στην Πόλη γίνονται όλα, αγαπητοί φίλοι! Το ενδιαφέρον εκεί είναι ότι οι "εκδηλώσεις" έχουν οντολογική διάσταση, όχι απλά "πολιτιστική". Είναι μια διαρκής επαλήθευση του ποιητού: "Τη Ρωμιοσύνη μη την κλαις εκεί που πάει να σβήσει... Νάτη πετιέται από παντού κι αντρειεύει και θεριεύει"!

Πίνακες του Παπαλουκά με Αγιορείτικα θέματα

ΨΗΓΜΑΤΑ ΧΡΥΣΟΥ

ΠΟΛΥΒΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Η Χρυσή Διαθήκη

(Αθήναι 1901)

- Φεύ! Ποίαν φρικτήν ποινήν επέβαλεν ο Θεός εις τον άνθρωπον.

Έδωκεν ως μέτρον της ηδονής του την στιγμήν, και ως μέτρον

της οδύνης του τον αιώνα. Απαίσιον μετρικόν σύστημα, καθ' ό

το απείρως μέγα κέκτηται ως πολλοστόν το απείρως σμικρόν.

- Ο άνθρωπος δεν έχει ανάγκην μακράς διδασκαλίας δια να

εκπολιτισθή. Όταν έχει διάθεσιν προς τούτο, εκπολιτίζεται

αφ' εαυτού, μόλις ακούσει ότι υπάρχει πολιτισμός.

- Η ιστορία δεν θα σου αποκαλύψη αγριώτερον τύραννον,

ούτε τρομερώτερον δεσπότην από το Εγώ του ανθρώπου.

Έκαστος ημών έχει ενθρονίσει εν αυτώ από ένα τύραννον,

απαύστως απαιτούντα, απαύστως κορεννύοντα την δίψαν του

από το ίδιον αίμα του, και συνεπώς απαύστως διψώντα.

Σε βεβαιώ, ότι ο Νέρων ήτο ο δυστυχέστερος των υποτελών του,

διότι είχεν εν εαυτώ έτερον Νέρωνα, αγριώτερον και

θρασύτερον του τυρρανούντος την Ρώμην.

Πίνακας Αλληγορία του Νικολάου Γύζη (1842 - 1901)

ΑΛΕΞΗΣ Ο ΕΝΘΕΟΣ!

«Το νέο βιβλίο Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, Παρακαταθήκη Λόγων που επιμελήθηκε ο δημοσιογράφος Δημήτρης Ριζούλης και περιλαμβάνει τις 22 ιστορικότερες ομιλίες του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου καθώς και τις χαρακτηριστικότερες δηλώσεις του, θα παρουσιαστεί την Κυριακή 1η Ιουνίου στις 8 το βράδυ στο ξενοδοχείο Patras Palace, με ομιλητές μεταξύ άλλων, τον Μητροπολίτη Πατρών κ.κ. Χρυσόστομο, τον πρ. βουλευτή και γ.γ. ΜΚΟ της ΝΔ Ν. Νικολόπουλο, τον αντιδήμαρχο πολιτισμού του Δήμου Πατρέων Αλέξη Σκαρμέα και τον εκδότη Ν. Καραμανλή».

Με συγχωρείτε, αγαπητοί φίλοι, αλλά μου είναι αδύνατον να μη σχολιάσω την ανωτέρω είδηση.

Ο Σεβασμιώτατος να μιλήσει για τον μακαριστό. Εξελέγη επί Αρχιεπισκοπείας του, τον αποκάλεσε και «άριστο των αρίστων» ο μακαριστός, το καταλαβαίνω.
Ο κ. Νικολόπουλος νομιμοποιείται επίσης. Ο μακαριστός είχε τελέσει κάποιον απ’ τους γάμους του τέως και κάποια εγκαίνια προεκλογικού του κέντρου, είχαν μια σχέση τέλος πάντων.

Ο συμπαθής Αλέξης όμως; Από πού κι ως πού; Διότι ο φίλτατος αντιδήμαρχος πριν γίνει άρχων του πολιτισμού, μου ειρωνευόταν – ευστόχως, δεν μπορώ να πω – τον μακαριστό στου «Καραβίτη». Όχι με κακία, αλλά με μια σατιρική, χιουμοριστική διάθεση.
Τώρα τι θα πει; Θα τον εκθειάσει; Αλλά ξέχασα, συγγνώμη!

Από την ώρα που ο Αλέξης έγινε αντιδήμαρχος μεταμορφώθηκε σε ένθεο πρώτου μεγέθους! Μέχρι του σημείου να συνδιοργανώνει αναστάσιμες φιέστες και να ομιλεί σε φιλολογικά μνημόσυνα για τον μακαριστό!

Βοήθειά μας!

Πετρογραφία της Βάσως Κατράκη, Μνήμη Ελή

ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ

Ο συγγραφέας και ο διανοητής, με τα ιδιαίτερα μέσα που του δίνουν η κουλτούρα του και οι ικανότητές του, ασκεί επιρροή στην κοινωνία. Όμως αυτή η επιρροή αποτελεί μέρος του ρόλου του ως πολίτη: λέει αυτό που σκέφτεται και αναλαμβάνει την ευθύνη των λόγων του. Kανείς δεν απαλλάσσεται από αυτή την ευθύνη. Ούτε καν εκείνος που σωπαίνει και, ως εκ τούτου, αφήνει να μιλούν οι άλλοι και να καταλαμβάνεται ο κοινωνικο-ιστορικός χώρος ενδεχομένως από ιδέες τερατώδεις. Δεν μπορούμε, λοιπόν, να καταγγέλλουμε την «εξουσία των διανοουμένων» και, ταυτοχρόνως, να θεωρούμε ότι οι Γερμανοί διανοούμενοι που σώπασαν μετά το 1932 είναι συνένοχοι των ναζί.

Mία από τις εκδηλώσεις - μόνο μία - της γενικής και βαθιάς κρίσης της κοινωνίας είναι η κρίση της κριτικής. Γεγονός είναι ότι υπάρχει γενικευμένη ψευδο-συναίνεση. H κριτική και η εργασία των διανοουμένων απορροφώνται από το σύστημα τώρα πολύ περισσότερο από άλλοτε και με τρόπο πολύ πιο έντονο. Όλα τα αλέθουν τα Mέσα Mαζικής Eνημέρωσης. Tα δίκτυα συνενοχής είναι παντοδύναμα. Σήμερα, τις αποκλίνουσες και ετερόδοξες φωνές δεν τις καταπνίγουν ούτε η λογοκρισία ούτε οι εκδότες. Tις καταπνίγει η γενικευμένη εμπορευματοποίηση.

Aκόμη και σε ό,τι είναι τελείως κοινότοπο και τετριμμένο δίδεται χροιά «επαναστατική». Για τη διαφήμιση ενός βιβλίου χρησιμοποιείται συχνά η εξής φράση: «Iδού ένα βιβλίο που φέρνει επανάσταση στον τομέα του». Aλλά και για τη διαφήμιση των ζυμαρικών την ίδια φράση χρησιμοποιούν: «τα ζυμαρικά Panzani έφεραν επανάσταση στη μαγειρική». H λέξη «επαναστατικός» - όπως, επίσης, οι λέξεις «δημιουργία» και «φαντασία» - έχει καταντήσει διαφημιστικό σλόγκαν (αυτό το φαινόμενο ονομάστηκε πριν από λίγα χρόνια ιδιοποίηση). H περιθωριακότητα παίρνει μία θέση κεντρική και γίνεται αντικείμενο διεκδίκησης. H ανατροπή είναι μία ενδιαφέρουσα γραφικότητα που συμπληρώνει την αρμονία του συστήματος. H σύγχρονη κοινωνία έχει μία τρομερή ικανότητα να πνίγει κάθε αληθινή απόκλιση, είτε αποσιωπώντας την, είτε μετατρέποντάς την σε ένα ακόμη φαινόμενο ανάμεσα στα άλλα· ένα φαινόμενο εμπορευματοποιημένο όπως τα άλλα.

Mπορούμε να γίνουμε ακόμη πιο διεξοδικοί. Οι κριτικοί μόνοι τους προδίδουν το ρόλο τους ως κριτικών. Οι συγγραφείς προδίδουν την υπευθυνότητα και τη σοβαρότητά τους. H συνενοχή του κοινού είναι τεράστια. Tο κοινό ασφαλώς μόνον αθώο δεν είναι, αφού αποδέχεται το παιχνίδι και προσαρμόζεται σε ό,τι του δίνουν. Tα πάντα γίνονται εργαλείο του συστήματος, ενός συστήματος ανώνυμου. H κατάσταση αυτή δεν είναι ούτε έργο ενός δικτάτορα, ούτε έργο μιας χούφτας μεγάλων καπιταλιστών, ούτε έργο μιας ομάδας διαμορφωτών της κοινής γνώμης· είναι, απεναντίας, ένα τεράστιο κοινωνικο-ιστορικό ρεύμα, το οποίο έχει πάρει μια τέτοια κατεύθυνση που όλα τα κάνει να γίνονται ασήμαντα.

Κορνήλιος Καστοριάδης

Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΜΗ ΚΤΙΖΕΙΝ

Η Οικολογία είναι αναμφισβήτητα το θέμα των καιρών. Δεν είναι πλέον πολυτέλεια, κόμμα, ιδεολογία ή μόδα, αλλά επιτακτική ανάγκη, που δε χωράει αναβολή.
Αν οι πολίτες του πλανήτη δεν αποκτήσουν επειγόντως γνήσια οικολογική συνείδηση που να έχει πρακτικό αντίκρισμα, τα πράγματα προμηνύονται ζοφερά…
Η Εκκλησία δεν μένει απαθής μπροστά στην οικολογική πρόκληση. Αναπτύσσει μια πρωτοποριακή θεολογία που έχει μεγάλη σημασία και ελπίζω να έχει και την ανάλογη απήχηση.
Όμως, θα ήθελα να προτείνω, αγαπητοί φίλοι της Ιδιωτικής Οδού, ένα άμεσο μέτρο, που ίσως φαντάζει ακραίο, αλλά πρέπει πρώτα η Εκκλησία να εφαρμόσει.
Ένας διεθνούς φήμης αρχιτέκτονας, του οποίου δυστυχώς το όνομα λησμονώ αυτή τη στιγμή, είχε πει σε πρόσφατη συνέντευξή του ότι η μόνη «οικολογική» αρχιτεκτονική είναι το μη κτίζειν. Ας είμαστε ρεαλιστές, μόνο αν δεν κτίζουμε δεν επιβαρύνουμε το περιβάλλον.
Νομίζω ότι η εκτίμησή του είναι πέρα ως πέρα ρεαλιστική και απαιτεί άμεση εφαρμογή από την Εκκλησία, η οποία πρέπει να δώσει το παράδειγμα.
Δεν είναι δυνατόν, θα πει κανείς, να μην οικοδομεί η Εκκλησία. Σωστά. Ας το κάνει όμως στην εσχάτη ανάγκη!

Όχι να κτίζει μοναστήρι όποιος θέλει, όπου θέλει. Ας πάει σε ένα από τα αμέτρητα εγκαταλειμμένα μοναστήρια ανά την Ελλάδα, να το αναστηλώσει και να το ζωοποιήσει.
Για τους εντός των πόλεων ναούς. Δεν χρειάζονται καινούριοι. Μόνο αν η ανάγκη είναι αδήριτη να επιτρέπεται η ανοικοδόμηση. Έχουμε ναούς, οι οποίοι δυστυχώς δεν κατακλύζονται από πιστούς παρά μόνο τις μεγάλες γιορτές.

Αν η ενορία χρειάζεται Πνευματικό Κέντρο, ας αναζητηθεί κτίριο στην περιοχή προς αγοράν και διαμόρφωσιν. Γεμίσαμε Πνευματικά Κέντρα τα οποία είναι κλειστά! Ή ανοίγουν τις Κυριακές για τον καφέ των μνημοσύνων.
Οι εκτάσεις της Εκκλησίας δεν θα πρέπει να μεταβάλλονται σε τεράστια κτιριακά συγκροτήματα, έστω προς όφελός της. Προέχει το περιβάλλον. Πρέπει να μπει ένα φρένο, επιτέλους, στη μανία του κτίζειν και στο χώρο της Εκκλησίας.
Για μια θεολογία της οικολογίας που γίνεται πράξη με την απραξία του μη κτίζειν. Πρόκειται για πράξη ύψιστης ευθύνης και αγάπης προς τον άνθρωπο και την κτίση.

Τις φωτογραφίες τράβηξα σε βιότοπο στην λίμνη Κονστάνς στα Γερμανοελβετικά σύνορα, όπου βρέθηκα τον περασμένο Μάρτιο.

ΑΥΤΕΣ ΟΙ ΑΘΛΙΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ...

Εντελώς τυχαία προ ολίγων ημερών άκουσα στο ραδιόφωνο ένα κύριο Γιώργο Κυμιωνή να εξηγεί στους δημοσιογράφους που τον είχαν βγάλει «στον αέρα» πώς αποπέμφθηκε πάραυτα από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Εκκλησίας της Ελλάδος, εξαιτίας της παρέμβασης ενός βουλευτή του ΛΑΟΣ!
Την είδηση διαβάζω και σήμερα στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία.
Ο κ. Κυμιωνής έκανε ως εθελοντής ραδιοφωνικός παραγωγός μια εκπομπή με το πραγματικά καυτό θέμα: αυτοκτονίες στο στρατό.

Ο καλεσμένος του Ν. Αργυρίου, εκπρόσωπος της «Επιτροπής Αλληλεγγύης Στρατευμένων» είπε σε κάποια στιγμή: «Μόνο αυτοί (ΛΑΟΣ και ΝΔ) υποστηρίζουν τη στράτευση στα 18, ενώ υπάρχει βουλευτής που έχει κηρυχθεί ανυπότακτος και τώρα κάνει θητεία 45 ημερών. Είναι ο Κ. Αϊβαλιώτης. Δηλαδή, ένα κόμμα που πρωτοστατεί με πανοπλίες και σάριζες στις διαδηλώσεις για το Μακεδονικό, τελικά έχει βουλευτή που είναι απλά ανυπότακτος».
Με παρέμβαση του Κ. Αϊβαλιώτη παύθηκε ο παραγωγός της εκπομπής.

Κρίμα… Έστω ότι ήταν ατυχής η αναφορά σε πολιτικό πρόσωπο. Γιατί ο διευθυντής του σταθμού επικαλέστηκε την εντολή του Αρχιεπισκόπου για μη ανάμειξη του σταθμού στα πολιτικά. Έστω λοιπόν ότι έγινε λάθος (που την αλήθεια έλεγε ο άνθρωπος). Έπρεπε η Εκκλησία να κάνει ό,τι κάνει ο κόσμος; Να αποπέμπει τον ανιδιοτελή άνθρωπό της υποτασσόμενη στα κελεύσματα του οποιουδήποτε βουλευτή;

Το θεωρώ αδιανόητο. Αυτές οι πρακτικές δεν αρμόζουν στην Εκκλησία. Και βέβαια μου φαίνεται εξωπραγματικό το δηλωθέν υπό του προέδρου του ΛΑΟΣ στην Κ.Ε.: «Εάν ο ίδιος ο παραγωγός πει "mea culpa" και με την παρέμβαση τη δική σας, τότε να πάρω τον πατέρα Αναστάσιο και να του πω "παρ' τον πίσω". Καταλαβαίνω ότι εκεί φοβήθηκαν και τον έδιωξαν»!!!

Φρίττω και σιωπώ…

Φωτό: Γιώργος Παπαχαραλάμπους

ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΙΑΣ ΚΑΤΗΧΗΤΡΙΑΣ

Όταν μικρό παιδί έπαιζα στην αυλή των θαυμάτων του σπιτιού που γεννήθηκα στον Παντοκράτορα, στην Άνω Πόλη της Πάτρας, έβλεπα την γηραιά κυρία Μαρία Οικονομοπούλου, παλιά δασκάλα του Αρσακείου, να περιφέρεται στον μαγικό κήπο της. Ένας μαντρότοιχος χώριζε το σπίτι μας απ' το δικό της αρχοντικό. Η μπάλα μας έπεφτε συχνά στον κατάφορτο από ψηλά δένδρα κήπο της κι έτσι την είχα δει κάποιες φορές όταν χτυπούσαμε, τα παιδιά της γειτονιάς, την πόρτα της για να "φτάσουμε" το τόπι που είχε σκαλώσει στις πυκνές φυλλωσιές ενός δέντρου.

Οι γείτονες έλεγαν ότι η κυρία Μαρία ήταν "της Εστίας". Καταλάβαινα ότι ήταν μια πολύ πιστή γυναίκα που είχε αφιερώσει τη ζωή της στο κατηχητικό έργο. Όμως τότε ήμουν μικρός... Τώρα που μεγάλωσα αρκετά, ολότελα ξαφνικά, χάρη στην εμπιστοσύνη της ανιψιάς της Μαρίας Οικονομοπούλου, της κ. Ευδοκίας, βρίσκομαι μπροστά στο αρχείο της γερόντισσας των παιδικών μου χρόνων. Κι έχω την άνεση να το μελετήσω και να οσφρανθώ τον αέρα μιας άλλης εποχής, που στιγμάτισε την Πάτρα.

Έγραψα, λοιπόν, ένα σύντομο άρθρο που δημοσιεύεται σήμερα στην εφημερίδα ΓΝΩΜΗ, με αφορμή ένα πρώτο ξεφύλλισμα του αρχείου μιας κατηχήτριας. Ιδού, φίλοι μου.

Τα ιδιωτικά αρχεία, μικρότερα ή μεγαλύτερα σε έκταση, είναι πλέον πολύτιμη πηγή πληροφοριών και αντικείμενο έρευνας από τους ειδικούς.
Η θεματολογία τους ποικίλλει, ανάλογα με τον δημιουργό τους. Αρχείο ενός λογοτέχνη, ενός μουσικού, ενός λαογράφου, ενός δασκάλου, αλλά και ενός απλού ανθρώπου, ο οποίος μπορεί να ήταν συλλέκτης σημαντικών για το σήμερα πραγμάτων. Από εφημερίδες μέχρι βιβλία και αντικείμενα μιας άλλης εποχής.

Μελετώντας τη ζωή και το έργο της Πατρινής μουσουργού Ελένης Οικονομοπούλου (1912 –1999), εντόπισα τη συγγένειά της με την αείμνηστη δασκάλα στο Αρσάκειο Πατρών Μαρία Οικονομοπούλου, δυναμικό στέλεχος της Χριστιανικής Εστίας.
Η ανιψιά και των δύο σημαντικών αυτών γυναικών κ. Ευδοκία Οικονομοπούλου μού εμπιστεύθηκε – και την ευχαριστώ θερμώς! - προς μελέτην και ανακοίνωσιν το άκρως ενδιαφέρον αρχείο της θείας της Μαρίας Οικονομοπούλου, το αρχείο μιας κατηχήτριας! Η αείμνηστη διδασκάλισσα ήταν ταγμένη στο κατηχητικό έργο που επιτελούσε, τουλάχιστον από την δεκαετία του 1930, η «Αναμορφωτική Οργάνωσις Πατρών – Χριστιανική Εστία», το οποίο ήταν στην ουσία το Κατηχητικό έργο της τοπικής Εκκλησίας. Στο αρχείο της Μ. Οικονομοπούλου σώζονται τα έγγραφα των Μητροπολιτών Πατρών Αντωνίου και Θεοκλήτου, δια των οποίων ανατίθεται σ’ αυτήν η διεύθυνση του Κατηχητικού σχολείου του Ι. Ναού Παντοκράτορος. Επίσης η Μαρία Οικονομοπούλου διηύθυνε και δίδασκε στο Κατηχητικό Θηλέων του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου. .

Αρκετά από τα έγγραφα του αρχείου είναι προπολεμικά, πολλά αναφέρονται στην λειτουργία των Κατηχητικών κατά τη διάρκεια της Κατοχής (γεγονός που έχει ιδιαίτερη ιστορική αξία λόγω της αθρόας συμμετοχής των νέων) και πολλά επίσης στην μεταπολεμική Πάτρα, μέχρι και τη δεκαετία του 1950.
Η κατηχητική κίνηση τότε στην Πάτρα ήταν πολύ ζωηρή, εξαιτίας της δράσης της Χριστιανικής Εστίας, που τελούσε υπό την ευλογία της Μητροπόλεως, και η οποία είχε στους κόλπους της τους περίφημους αρχιμανδρίτες Χριστόδουλο Παπαγιάννη, Χρυσόστομο Βενετόπουλο (μετέπειτα Μητροπολίτη Φωκίδος) και γνωστούς ευρύτερα, συν τω χρόνω, λαϊκούς θεολόγους όπως ο Κωνσταντίνος Κούρκουλας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην έκθεση της Ιεράς Μητροπόλεως Πατρών για το κατηχητικό έτος 1947 – 1948 αναγράφεται ότι λειτούργησαν 52 Κατηχητικά σχολεία με σύνολο εγγραφέντων 5290 και σύνολο «παρακολουθησάντων τακτικώς» 3760 άτομα! Ιδιαίτερα σημαντική η αναφορά των ονομάτων όλων των Κατηχητών.
Ήταν η χρυσή εποχή των κατηχητικών!

Κατά την περίοδο της Κατοχής έχουμε και ένα πρόγραμμα που καλείται «Ιεραποστολαί εις χωρία» και συνίσταται στην αποστολή κατηχητριών σε χωριά της Αχαΐας «προς τόνωσιν του θρησκευτικού συναισθήματος εις τας γυναίκας». Φυσικά, η Κυριακάτικη αυτή εξόρμησις περιελάμβανε και κατηχητικό στα παιδιά μετά την Θ. Λειτουργία.
Τότε ανέπτυξε μεγάλη δράση η Μαρία Οικονομοπούλου. Ας σημειωθεί ότι και η εξαδέλφη της Ελένη – η μετέπειτα συνθέτρια- ήταν και αυτή κατηχήτρια πριν εγκατασταθεί οριστικά στην Αθήνα.
Σημαντικό κομμάτι του αρχείου της Μ. Οικονομοπούλου είναι τα χειρόγραφά της. Έγραψε χιλιάδες σελίδες κατηχητικών μαθημάτων και διέσωσε δεκάδες τευχίδια με κατάστιχα των μαθητριών που φοιτούσαν στα Κατηχητικά Θηλέων των ενοριακών Ναών Παντοκράτορος και Αγίου Νικολάου.

Η θεματολογία των μαθημάτων ποικίλη: Εκκλησία και κοινωνία, Ιστορία του Χριστιανικού πολιτισμού, Θεός και κόσμος, Χριστιανικός ανθρωπισμός (με υποκατηγορίες όπως, π.χ., Η Χριστιανική κοινωνική πρόνοια εν τω Βυζαντίω), Αι γυναίκες εις τον προχριστιανικόν κόσμον και εν τω Χριστιανισμώ, θέματα από το Ευαγγέλιο, αναφορές στις χριστιανικές αρετές και βίοι αγίων.

Τα μαθητολόγια αποτελούν σημαντικότατη πηγή για τα κορίτσια και τις νέες που φοιτούσαν στα Κατηχητικά σχολεία της Πάτρας από το 1937 και εξής. Με τα χέρια της η Μαρία Οικονομοπούλου έγραφε χιλιάδες στοιχεία, που φωτίζουν πτυχές της τότε Πατρινής κοινωνίας: Όνομα και επώνυμο κατηχητόπουλου, διεύθυνση οικίας, σχολείο στο οποίο φοιτούσε (το Αρσάκειο δεσπόζει!) και τάξη (δημοτικού ή γυμνασίου), επάγγελμα πατρός. Δίπλα, με μεγάλη επιμέλεια, σημειώνονταν με κουκίδες ή βελάκι οι απουσίες. Η τελευταία στήλη του μαθητολογίου ήταν οι «Παρατηρήσεις», που δεν γράφονταν συστηματικά.
Στο αρχείο της Μαρίας Οικονομοπούλου υπάρχουν και διάφορα άλλα στοιχεία για τα Κατηχητικά, όπως εγκύκλιοι ή σχέδια ενός μαθήματος, πληροφορίες για το κατηχητικό έργο του αείμνηστου Αρχιμ. Γερβάσιου Παρασκευόπουλου, κι ακόμα έγγραφα που αποτελούν καταγραφή φιλανθρωπικού έργου και συγκεκριμένων δράσεων κύκλων κυριών, οικονομικοί απολογισμοί κ.α.
Ανεξάρτητα από το αν διαφωνεί κανείς με το έργο και την όλη δραστηριότητα των Χριστιανικών Οργανώσεων, πρέπει να λάβει υπ’ όψιν του ο κατά το δυνατόν αντικειμενικός ερευνητής, το συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο. Τότε η όλη πνευματική και κατηχητική κίνησις ήταν στα χέρια των Οργανώσεων. Και οι κατά τόπους Επίσκοποι επευλογούσαν, αφού δεν είχαν να αντιτάξουν τι. Μήπως ακόμα και σήμερα το ίδιο δεν συμβαίνει σε κάποιες περιπτώσεις, παρά τις ραγδαίες κοινωνικές και άλλες εξελίξεις;

Αρχεία σαν αυτό της αείμνηστης Μαρίας Οικονομοπούλου, μας δίνουν τη δυνατότητα να προσεγγίσουμε την εκκλησιαστική ιστορία της Ελλάδας των τελευταίων 70 ετών με πληρέστερο τρόπο. Αν αυτό γίνει συστηματικώ τω τρόπω, θα προβούμε σε εκτιμήσεις, παρατηρήσεις και αποτιμήσεις που θα μας οδηγήσουν σ’ ένα πιο συνειδητοποιημένο αύριο. Γιατί η Εκκλησία δεν πορεύεται ερήμην του χθες, ούτε με μισή συνείδηση του σήμερα. Αλλ’ εν επιγνώσει αληθείας, σπεύδει προς υπάντησιν του Ερχομένου, όστις διακρατεί στην παλάμη του πάντας ημάς. Ζώντες και τεθνεώτες.

Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος

Μάιος 2008