ΤΟ ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΟ ΓΛΕΝΤΙ ΣΤΟ ΜΟΔΙ ΤΗΣ ΧΑΛΚΗΔΟΝΑΣ (ΦΩΤΟ)

Ελπίζω κάποτε να με αξιώσει ο Θεός να παραβρεθώ σ’ αυτό το Κοινοτικό Αποκριάτικο γλέντι που συνδιοργανώνουν κάθε χρόνο ο Μορφωτικός Σύλλογος Μόδα και η Φιλόπτωχος Αδελφότης Χαλκηδόνος στην Κωνσταντινούπολη. Το απολαμβάνω πάντα …ηλεκτρονικά και οσφραίνομαι την γνησιότητά του και την χαρά που εκπέμπει.

Έτσι και φέτος, δημοσιεύουμε στην Ιδιωτική Οδό χαρακτηριστικά στιγμιότυπα από το Αποκριάτικο γλέντι των Ρωμιών της Χαλκηδόνας, από το οποίο δεν έλειψε, φυσικά, ο πολιός ποιμενάρχης, ο πολύς Γέρων Χαλκηδόνος Αθανάσιος.

Και του χρόνου με υγεία! 

Π.Α.Α.

ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΟΥ ΠΑΤΡΙΝΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ

Ο αγώνας μεταξύ Αποκριάς και Σαρακοστής – Pieter Bruegel the Elder

Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος

Το δικό μου Πατρινό Καρναβάλι θα περιλάμβανε: 

- «Το Αποκρηάτικο Όνειρο» (A Dream in Carnival) της συνθέτριας Ελένης Λαμπίρη (κεφαλληνιακής καταγωγής που έζησε και έδρασε μεγάλο μέρος της ζωής της στην Πάτρα), σε λιμπρέτο Γρηγορίου Ξενοπούλου. Μια οπερέτα – η πρώτη γυναίκας συνθέτριας – που ανέβηκε στα Παναθήναια του 1913 και δεν ξαναπαίχτηκε ποτέ… 

- Την σουίτα μπαλέτου «Ελληνική Αποκριά» του Μίκη Θεοδωράκη, που είχε ανεβάσει το «Ελληνικό Χορόδραμα» της Ραλλούς Μάνου (1953-54), στην χορογραφία της Ρ. Μάνου ή και σε μια σύγχρονη εκδοχή, αν προτιμάτε. 

- Το έργο «Η τελευταία μάσκα – fallimento» του Κώστα Λογαρά, σε σκηνοθεσία Θόδωρου Τερζόπουλου, που ανέβηκε στην Πάτρα το 2006 στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας και σίγουρα θα έπρεπε να ξαναπαιχτεί. 

- Την ποιητική συλλογή «Πικρό Καρναβάλι» του Νάνου Βαλαωρίτη (Ψυχογιός 2013). 

- Την ποιητική συλλογή «Απόκρεω» του Βασίλη Αρφάνη (Γαβριηλίδης 2004). 

- Την όπερα του Τζουζέπε Βέρντι «Χορός Μεταμφιεσμένων» (Un ballo in maschera). 

- Την ορχηστρική σουίτα «Καρναβάλι των ζώων» (Le Carnaval Des Animaux και ο υπότιτλος Grande fantaisie zoologique) του σπουδαίου γάλλου συνθέτη Καμίγ Σεν Σανς (1835-1921). Πρόκειται για ένα από τα δημοφιλέστερα έργα κλασικής μουσικής για παιδιά. 

- Το "Καρναβάλι" (Carnaval, Op. 9) του Ρόμπερτ Σούμαν, για σόλο πιάνο (1834 - 1835). Ο υπότιτλος του έργου: Scènes mignonnes sur quatre notes (Μικρές σκηνές σε τέσσερις νότες). Αποτελείται από 21 μέρη που συνδέονται με ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Η χρονική του διάρκεια είναι περίπου 30 λεπτά. Ιδανική ερμηνεύτρια θα ήταν η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου, ειδική στον Σούμαν. 

- Τα «ανίερα-ιερά» παραδοσιακά τραγούδια της Αποκριάς, όπως τα εξέδωσε η Δόμνα Σαμίου. 

Μεγάλο καρναβάλι Οστάνδη 1934 – Felix Labisse

- Μια έκθεση ζωγραφικής με πίνακες διάσημων ζωγράφων για το Καρναβάλι , π.χ. Καρναβάλι του Harlequin του Joan Miro (1923) ή Καρναβάλι του Candido Portinari (1924) ή και το Καρναβάλι στην Αθήνα του Νικολάου Γύζη (1892). Φαντασθείτε να μεταφέρονταν όλοι οι σχετικοί πίνακες στην Πάτρα! Διεθνές γεγονός! 

- Μια έκθεση γλυπτικής, με αφορμή το Καρναβάλι. Παραγγελίες σε έλληνες γλύπτες. Τα έργα θα εκτίθονταν σε εμβληματικούς χώρους της πόλης. Υπαίθρια καρναβαλική γλυπτοθήκη. 

- Μία θεολογική ημερίδα με αφορμή την περίφημη ομιλία του μακαριστού Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος (ιεράρχου του Οικουμενικού Θρόνου) για τον Καρνάβαλο, που εκφωνήθηκε στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών το 1970. 

- Τα κείμενα για τις Απόκριες στην Κωνσταντινούπολη του Γέροντος Χαλκηδόνος Αθανασίου (επίσης ιεράρχου του Οικουμενικού Θρόνου). 

- Τα «Επίκαιρα» για το Πατρινό Καρναβάλι, ήτοι συγκέντρωση όλου του παλιού, ασπρόμαυρου υλικού για τον θεσμό, καθώς και οι αναφορές σε ελληνικές ταινίες. 

Αυτά και κάποια άλλα ακόμα… 

Καλή Σαρακοστή, αγαπητοί συνοδίτες.

ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ: ΠΑΣΧΑΛΙΕΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΚΡΗ ΓΗ

Οι "Πασχαλιές μέσα από τη νεκρή γη" του Μάνου Χατζιδάκι είναι μεταγραφή για μικρή ορχήστρα (1961) ρεμπέτικων τραγουδιών, ενορχηστρωμένων με τέτοιο τρόπο, που να εκφράζουν την τραγική ατμόσφαιρα του 1945. Ο δίσκος εκδόθηκε στα 1962 και γνώρισε 7 εκδόσεις (η 7η το 2008) και περιλαμβάνει 14 τραγούδια. 

Συμπεριλαμβάνεται και  "Τραγούδι του γέρο ναύτη"  (Ναύτη, γέρο-ναύτη), ένα από τα τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι γραμμένο για το θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ (1959). Το "Τραγούδι του γέρο ναύτη" -αντικατέστησε μετά την πρώτη έκδοση- το “Κομπολογάκι”, το οποίο επανήλθε με την έκδοση του 1998 (σε CD).

Το εξώφυλλο είναι του Γιάννη Τσαρούχη. 
Στο οπισθόφυλλο της αρχικής έκδοσης ο Μάνος Χατζιδάκις γράφει:
"Ο τίτλος του έργου, μου βγήκε μέσα από το δεύτερο στίχο της «Έρημης Χώρας» του Έλιοτ, που πρωτογνώρισα το 1943 στη θαυμαστή μετάφραση του Γιώργου Σεφέρη.
Ήμουν δεκαοχτώ χρονώ και ως τα είκοσί μου, που τελείωσε ο πόλεμος, ανακάλυπτα την Μεσόγειο, τον Ήλιο, τον Χριστό, την Ελλάδα και τα Ρεμπέτικα. Κάτι περίεργες και πρωτοφανέρωτες για μένα μελωδίες, μου κινήσαν την προσοχή και με φέρανε σε περιοχές πιο αυστηρές και πιο αληθινές. Μπήκα μέσα σε μικρά μαγαζιά, απίθανα κρυμμένα κι απλησίαστα, σε χώρους μυσταγωγικούς, με κείνη την τολμηρή αστοχασιά της νεότητας, μαγεμένος από τα γυάλινα κεντήματα των μπουζουκιών, από τον επίμονο και διαπεραστικό ήχο του μπαγλαμά, θαμπωμένος από το μεγαλείο και τη βαθύτητα των μελωδικών φράσεων, ξένος, μικρός κι αδύναμος, πίστεψα με μιας πως το τραγούδι αυτό που άκουγα, ήταν δικιά μου, μια ολότελα δικιά μου υπόθεση. Τον ίδιο καιρό, ο Τσαρούχης μου συνειδητοποιούσε το λυρισμό της γειτονιάς μου, ο Ελύτης τη λατρεία του Ελληνικού Ήλιου και ο Σεφέρης με τον Γκάτσο τη δυσκολία και τη σοφία της Ελληνικής γης, ενώ το υγιές ένστικτό μου με οδηγούσε μακριά από τη ρηχότητα των «πολιτισμένων» ελαφρών μας τραγουδιών ή από τη Βαλκανική Ρωμιοσύνη της «σοβαρής» μας μουσικής. Τα μπουζούκια τότε, στα μικρά και χωρίς αξιώσεις κέντρα τους, δεν είχαν φωτεινές επιγραφές από Νέον, δεν είχαν βεντέτες και ονόματα ηχηρά, δεν παρίσταναν τους «Έλληνες» για τους Τουρίστες, αλλά με σεμνότητα, με λάμπες πετρελαίου πολλές φορές, λειτουργούσαν απλά και ξεδίπλωναν με φανταστική δύναμη, μεράκια, βιώματα και πάθη, γνησίως Ελληνικά. Το 1949, πρωτομίλησα γι’ αυτά τα τραγούδια, με φανατισμό και με αφέλεια, αλλά και με ιδέες και τόλμη, σε μια σειρά διαλέξεων που οργάνωσε το «Θέατρο Τέχνης». Κανείς δεν με πίστεψε, όμως όλοι συγχώρησαν τη νεανικότητά μου.

Το 1950, παρουσίασα τις «Έξι Λαϊκές Ζωγραφιές». Όλοι νόμισαν πως εξευγένισα επιτυχώς τα μπουζούκια, χωρίς να σκεφθούν πώς, ποια ανάγκη μπορούσε να με οδηγήσει στο να εξευγενίζω τραγούδια μη ευγενή, γιατί να διοχετεύω το οποιοδήποτε ταλέντο μου στην υπηρεσία μιας μουσικής, που για να υπάρξει, είχε την ανάγκη μου; Είχαν και πάλι λάθος. Η επιτυχία όμως των «Έξι Λαϊκών Ζωγραφιών», ξύπνησε τους εμπόρους, τα ελαφρά θέατρα, τους μικροπρεπείς μουσικούς, τη βαθμιαία αναπτυσσόμενη τουριστική επιδίωξη, το εύκολο «Ελληνικόν μένος» των διεθνών μας προσωπικοτήτων, ώσπου ήρθε η ταινία «Ποτέ την Κυριακή» και στάθηκε η χαριστική βολή σ’ αυτό που υπήρξε κάποτε το Λαϊκό μας τραγούδι.
Σήμερα, ύστερα από είκοσι χρόνια, σαν προσευχή, θέλησα να κάμω αυτόν τον δίσκο και νομίζω πως πέτυχα να ξαναζωντανέψω όλο εκείνο το μελωδικό υλικό, που χρόνια τώρα διατηρούσα μέσα μου και συγχρόνως να εκφράσω όλη την εφηβική ευαισθησία ενός Νέου Έλληνα με παράδοση, μαζί με κείνη τη λεπτή κι ανοιξιάτικη θρησκευτική ατμόσφαιρα του Επιταφίου. Μαζί κι ο Έλιοτ με τον Τσαρούχη, που ζωγράφισε το εξώφυλλο, συνθέτουν την αληθινή νεανική μου ευαισθησία και ζωγραφίζουν μ’ όλες τις αποχρώσεις μια λιτανεία από εντατικές στιγμές. Η φιλοδοξία μου ήταν να φτιάξω ένα έργο, για όλους τους αληθινούς Νέους.
«Για τους γενναίους, τους ελεύθερους και δυνατούς», όπως θα έλεγε ο Εγγονόπουλος την εποχή εκείνη". 

Η ΠΕΝΤΑΓΛΩΣΣΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ

φωτογραφίες: Ιδιωτική Οδός

Περιπλάνηση στον κόσμο του Ελύτη... 
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΗΝΑΚΗΣ
Καθημερινή

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ 

Ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας! 

επιμ.: Ιουλίτα Ηλιοπούλου 

μουσική: Γιώργος Κουρουπός 

μτφρ.: αγγλικά: David Conolly, γαλλικά: Béatrice Stellio-Conolly, ιταλικά: Paola Maria Minucci, ισπανικά: Νίνα Αγγελίδου 

εκδ. Ικαρος, σελ. 316 (+ δύο cd) 

«Ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας» – αυτόν τον στίχο θα τον κατατάσσαμε στην κατηγορία, εάν βέβαια υπήρχε, εκείνων που είναι καταγεγραμμένοι στο DNA όσων μιλούν ελληνικά. Ο Οδυσσέας Ελύτης, το έτερο ελληνικό Νομπέλ Λογοτεχνίας, ανήκει και εκείνος στους ποιητές στους οποίους τα παγκόσμια γράμματα –πόσο μάλλον τα ελληνικά– οφείλουν διαχρονική ευγνωμοσύνη. Εξάλλου, ποιος γεωγράφος, ποιος περιπατητής, ποιος περιηγητής έχει καταγράψει καλύτερα το φως, το χρώμα και το παλλόμενο σώμα της Ελλάδας; 

Είναι, όμως, μόνον αυτό; Ο Οδυσσέας Ελύτης, που το 2016 συμπληρώθηκαν 20 χρόνια από τον θάνατό του, ήταν –είναι– οι λέξεις που μπήκαν σε κάθε στόμα που ηχεί ελληνικά, καταγράφοντας την αγωνία του 20ού αιώνα, με τις κοσμογονικές αλλαγές στην Ιστορία και στις Τέχνες. Και οι εκδόσεις Ικαρος χαρίζουν μία έκδοση αποσπασμάτων από το έργο του, σε πέντε γλώσσες: ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά και ισπανικά – μια έκδοση που πραγματοποιήθηκε με την ευγενική χορηγία της Alpha Bank. 

Η αντιπαραβολή των ξενόγλωσσων αποδόσεων είναι ένα συγκινητικό corpus για όσους ενδιαφέρονται για τον ήχο της ποίησης. Κάτι που φρόντισε να επιτείνει ο συνθέτης Γιώργος Κουρουπός, αφού δύο cd συνοδεύουν την πολυτελή έκδοση, με μελοποιήσεις και αναγνώσεις ποιημάτων, ερμηνευμένες από τους Τάση Χριστογιαννόπουλο, Θεοδώρα Μπάκα, Δημήτρη Καταλειφό και Ιουλίτα Ηλιοπούλου, η οποία είχε και την επιμέλεια της έκδοσης. 

«Στόχος μου στη μικρή αυτή επιλογή ήταν να σχηματιστεί ένα πορτρέτο του ποιητή, μια σύντομη και ουσιαστική περιπλάνηση στον αυτοβιογραφικό και δοκιμιακό λόγο του Οδυσσέα Ελύτη, μαζί με μία ανθολόγηση χαρακτηριστικών ποιητικών μονάδων, που ιχνογραφούν στα μάτια του μυημένου ή και του αμύητου αναγνώστη τη λυρική ταυτότητα, τις ποιητικές αρχές του Ελύτη, το αξιακό του σύστημα. Επελέγησαν χαρακτηριστικά ποιήματα από διαφορετικές περιόδους της γραφής του, αλλά και εικαστικά έργα του Ελύτη, τέμπερες και συνεικόνες, που κοσμούν την έκδοση, μαζί με φωτογραφίες του ποιητή», αναφέρει στην «Κ» η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου. 

Γιώργος Κουρουπός και Ιουλίτα Ηλιοπούλου

Ο συνθέτης Γιώργος Κουρουπός, από πλευράς του, λέει στην «Κ» ότι «το πρώτο έργο του Ελύτη με το οποίο καταπιάστηκα ήταν ο –συγκλονιστικός για μένα– “Μικρός Ναυτίλος”. Η μεγάλη ποικιλία γραφής του συγκεκριμένου έργου μού αποκάλυψε τα βασικά κλειδιά που θα με βοηθούσαν να “ξεκλειδώσω” όλα τα ποιήματα του Ελύτη που μελοποίησα ως τραγούδια για φωνή και πιάνο (Lieder), αλλά και για τη συμφωνική μου πρόταση του “Μονογράμματος”. Πάντως, είναι τέτοιος ο όγκος και η ποικιλία του έργου του Ελύτη, που όσες φορές και να επανέλθει κανείς τόσο πιο πλούσιος γίνεται». 

Πράγματι, ακόμη κι ένα απλό ξεφύλλισμα του πολυτελούς τόμου, με μουσική υπόκρουση τις μελωδίες του Γιώργου Κουρουπού και τις φωνές των καλλιτεχνών, αρκεί προκειμένου το ελυτικό σύμπαν να «ξεκλειδωθεί», να μεταμορφωθεί από λέξεις σε κινούμενες εικόνες, είτε εκείνες πηγάζουν από τη φαντασία είτε από την εμπειρία – ο Ελύτης είχε, έτσι κι αλλιώς, το χάρισμα να μετατρέπει ακόμη και τους υπερρεαλιστικούς τριγμούς σε αληθοφανή ήχο. 

«Οι πιο προφανείς αρετές της ποίησης του Ελύτη είναι ο πλούτος της γλώσσας, η διεισδυτική του αντίληψη για τον κόσμο, η πολυσημία των λέξεων και του συνδυασμού τους, καθώς και η ηχητική-μουσική αντίληψη των λέξεων, των στίχων – της γλώσσας εν γένει», υπογραμμίζει ο Γιώργος Κουρουπός, για να τον συμπληρώσει η Ιουλίτα Ηλιοπούλου: «Διαβάζουμε Ελύτη για να ανακαλύψουμε “το λίγο και ακριβές” της ταυτότητάς μας, τη δύναμη της εναντίωσης στο τρέχον, την πίστη στο ουσιώδες και διαρκές, την πίστη σ’ αυτήν την άλλη δύναμη που ξέρει να γίνεται “φως μες στο σκοτάδι, συνείδηση μέσα στον παραλογισμό”». 

Μοιραία, κάθε τέτοια έκδοση διεμβολίζει το ασαφές παρόν, τη ρευστή υφή των πάλαι ποτέ βεβαιοτήτων – ίσως, δε, η ακατάπαυστη επανεπίσκεψη στο έργο του Ελύτη είναι μία προσπάθεια να βρούμε κρατήματα μέσα στην περιρρέουσα ανησυχία. «Δεν γνωρίζω πόσο “φρέσκια” μπορεί να φαίνονται η ποίηση αλλά και η μουσική μου ερμηνεία του Ελύτη στ’ αυτιά της νεότερης γενιάς, στη μίζερη περίοδο που διανύουμε. Θέλω να πιστεύω πως υπάρχουν πάντα ευαίσθητοι νεαροί αναγνώστες, που μπορούν –ιδιαίτερα μέσω της μουσικής– να προσεγγίσουν ευκολότερα μια τόσο πνευματική και, συνάμα, συγκινητική δημιουργία», σημειώνει ο Γιώργος Κουρουπός.

Ο Γιώργος Κουρουπός ανάμεσα στις τρεις κύριες μεταφράστριες της Ανθολογίας.
Από αριστερά: Beatrice Connoly (γαλλικά), Paola Maria Minucci (ιταλικά) και Νίνα Αγγελίδη (ισπανικά)

«Το επιπλέον που ανακαλύπτουμε είναι το βαθύτερο νόημα ενός κόσμου όχι μόνο δομημένου σε στέρεες αξίες, αλλά ενός πνευματικού κόσμου που μάχεται, αντιτίθεται, διεκδικεί μια ζωή στα μέτρα της καρδιάς του, στο ήθος της γλώσσας του, στην αισθητική του τοπίου του και προπάντων στην οικουμενικότητα των ιδεών του. Διαβάζουμε Ελύτη για να αποκαλύψουμε το πιο αθώο και δυναμικό είναι μας. Η χρονική στιγμή στην οποία βρισκόμαστε εμείς, η δική μας πνευματική πορεία μάς επιτρέπουν ή όχι τη μεγαλύτερη εμβάθυνση στα κείμενα, τη διαφορετική και πληρέστερη ανάγνωση ακόμη και οικείων ποιημάτων», προσθέτει η Ιουλίτα Ηλιοπούλου. 

Και, στ’ αλήθεια, τα «οικεία ποιήματα» συναγωνίζονται για το ποιο πρώτα θα περιγράψει, με τη γνώριμη λυρική διαύγεια του Ελύτη τη δεδομένη χρονική συγκυρία. Και όλα αυτά, διότι το σκάψιμο στις –διαφορετικής θερμοκρασίας χρώματος και αισθήματος– λέξεις του ποιητή επανεπιβεβαιώνει αυτό που ο ίδιος είχε γράψει: «Ζητούσα μια παρηγοριά πέραν από τα όπλα ή την ατομική τύχη του καθενός μας. Και την έβρισκα σε μια δύναμη άλλη, που ξέρει να γίνεται φως μέσα στο σκοτάδι, συνείδηση μέσα στον παραλογισμό, διάρκεια μέσα στην αθλιότητα των μισερών ανθρώπινων έργων. Πρόκειται για ένα αίσθημα εμπιστοσύνης που σου γεννά για τη ζωή η δυνατότητα της Τέχνης να την αναπλάθει σ’ ένα ανώτερο επίπεδο, να σε πείθει ότι όλα είναι, από ένα σημείο και πέρα, εφικτά» («Το χρονικό μιας Δεκαετίας» από τα «Ανοιχτά χαρτιά»).

Δείτε τις σχετικές αναρτήσεις της Ιδιωτικής Οδού:
- Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΕΝΤΑΓΛΩΣΣΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΥΤΗ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ (ΦΩΤΟ)
- ΜΙΑ ΠΕΝΤΑΓΛΩΣΣΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ ΜΕ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΥΡΟΥΠΟΥ

Η ΚΑΡΜΕΝ ΤΟΥ BIZET, ΤΗΣ PLISETSKAYA ΚΑΙ ΤΟΥ SHCHENDRIN

Π.Α. Ανδριόπουλος

Ο Ρώσος συνθέτης και πιανίστας Rodion Shchedrin (γενν. 1932) συνέθεσε την Carmen Suite το 1967, δηλαδή πριν 50 χρόνια. 
Η τριετία 1965-68 ήταν εξαιρετικά δημιουργική καθώς τότε συνέθεσε μερικά από τα πιο σημαντικά έργα του. Το έναυσμα για το έργο αυτό, έδωσε το όνειρο της συζύγου του και μεγάλης μπαλαρίνας Maya Plisetskaya να υποδυθεί τον πληθωρικό χαρακτήρα της Carmen (από την ομώνυμη όπερα του Bizet, 1875) σε μπαλέτο. Η μουσική των μπαλέτων “Anna Karenina” και “Seagull” (Γλάρος) γράφτηκε από το συνθέτη πάλι για την Plisetskaya. Η πλαστικότητα της μεγάλης αυτής χορεύτριας διαγράφεται σε όλο της το μεγαλείο, χάρη στην συναισθηματική και βαθιά εκφραστικότητα της Carmen Suite, την κομψότητα της δομής της, τις ατελείωτες, αβίαστες μελωδίες και τις ξαφνικές παύσεις.

Ο φιλόσοφος Νίτσε είχε πει για την μουσική της Carmen: “Αυτή η μουσική είναι αμαρτωλή, ραφιναρισμένη, φανταστική, κι όμως διατηρεί τη δύναμή της ν’ αρέσει. Έχουν ακουστεί στη σκηνή άλλοτε, πιο αγωνιώδεις και τραγικοί τόνοι;”

Ο ίδιος ο συνθέτης R. Shchedrin εξηγεί τον τρόπο δουλειάς του: «Με την δική μου οπτική, η ορχήστρα στο μπαλέτο οφείλει να ηχεί “θερμότερα” από την ορχήστρα μιας όπερας. Δούλεψα με σοβαρότητα. Ενώ υποκλινόμουν στην ευφυία του Bizet, προσπαθούσα να “υποβάλλω τα σέβη μου”, όχι δουλικά, αλλά δημιουργικά. Και πάνω απ’ όλα, θέλησα να εκμεταλλευτώ όλες τις δεξιοτεχνικές δυνατότητες των οργάνων που επέλεξα». Ο Shchedrin με την σουίτα του ανέδειξε τη διαχρονικότητα της Carmen του Bizet και την κατέστησε ακόμη περισσότερο δημοφιλή, υπογραμμίζοντας την ρυθμική ζωντάνια που συνδυάζεται με μια πλούσια αισθησιακή γραφή.
Αυτά σκεφτόμουν σαν έβλεπα προ μηνός στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών την έκθεση "Ο Μαγικός Κόσμος του Θεάτρου Μπολσόι", με ενδεικτικά, αλλά σημαντικά εκθέματα από τα χιλιάδες του Μουσείου του Θεάτρου Μπολσόϊ. 
Η Maya Plisetskaya δεν υπάρχει πια ανάμεσά μας βιολογικά, αλλά ζει για πάντα μέσα μας ως Κάρμεν, Άννα Καρένινα ή Γλάρος. 

ΣΕ ΑΡΓΙΑ ΕΠ' ΑΟΡΙΣΤΟΝ Ο ΠΑΤΡΙΝΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΤΡΩΑΔΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Στις 27 Δεκεμβρίου 2016, με σχετικό κείμενό μας, αποκαλύψαμε ότι ο εκ Πατρών επίσκοπος Τρωάδος Πέτρος (Μποζίνης), λειτούργησε την ημέρα των Χριστουγέννων στον Πανεπιστημιακό Ναό των Τριών Ιεραρχών στο Ρίο της Πάτρας, με την άδεια του Μητροπολίτου Πατρών Χρυσοστόμου, «ο οποίος φέρει μεγάλη ευθύνη για την αντικανονική χορήγηση της», γράφαμε επί λέξει. 

Η ευθύνη για την χορήγηση της αδείας έγκειται στο γεγονός ότι ο επίσκοπος Τρωάδος εγκατέλειψε, σχεδόν αμέσως, την διακονία που του εμπιστεύθηκε η Μητέρα Εκκλησία (βοηθός επίσκοπος της Μητροπόλεως Βελγίου) και την οποία ελαφρά τη καρδία (όπως φαίνεται) απεδέχθη - και απεσύρθη στην Ελλάδα, επικαλούμενος Κύριος οίδε τι. Εκλήθη στο Φανάρι για απολογία, αλλά προφασίστηκε διάφορα προβλήματα… 

Στα τότε γραφόμενά μας, αρκετοί στο διαδίκτυο αντέδρασαν, θεωρώντας ότι υπερβάλλουμε ή ότι λέμε και ψέματα ακόμη, ένεκα κάποιων «σκοπιμοτήτων». Τώρα έχουμε διασταυρωμένη πλέον την πληροφορία ότι ο επίσκοπος Τρωάδος Πέτρος ετέθη σε αργία επ’ αόριστον από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, μετά από σχετική απόφαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου, ενώπιον της οποίας αρνήθηκε να προσέλθει και να απολογηθεί. 

Η απόφαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου, κοινοποιήθηκε σε όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες.

ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ: ΥΜΝΟΣ ΣΤΟ ΜΑΥΡΟ

Black and Violet, 1923 by Wassily Kandinsky

Η ΚΑΛΙΑΚΟΥΔΑ 

ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου 

"Τὸ μαῦρο εἶναι ἕνα νεκρὸ τίποτα, 

μία αἰώνια σιωπὴ χωρὶς ἐλπίδα". 

(W. Kandinsky) 

Ὡς γνωστόν, ποικίλλει ἡ ψυχολογία, παθολογία καὶ ὁ συμβολισμὸς τῶν χρωμάτων. Ἐδῶ ὅμως ὁ λόγος μόνον διὰ τὸ μαῦρον. Τὸ χρῶμα τῶν μοναχῶν, τῶν κληρικῶν ἢ τοῦ διαβόλου, τῶν πτωχῶν ἢ τῶν πλουσίων, τῆς μοδὸς ἢ τῆς διαμαρτυρίας. Ἐντυπωσιακὴ ὡς ἐκ τούτου εἶναι ἡ ἐννοιολογικὴ πολυμορφία τὴν ὁποίαν ἔλαβε τοῦτο διαχρονικῶς εἰς τὰς ποικίλας κοινωνίας καὶ τοὺς πολιτισμούς.

Εἰς τὴν περὶ δημιουργίας ἀφήγησιν ἀναφέρεται:... "καὶ σκότος ἐπάνω τῆς ἀβύσσου... καὶ εἶπεν ὁ Θεὸς γενηθήτω φῶς καὶ ἐγένετο φῶς καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὸ φῶς ὅτι καλόν" (Γεν. 1, 1-2). Ἄρα ὅλων τῶν χρωμάτων προηγεῖτο τὸ μαῦρον. Εἶναι τὸ πρωταρχικὸν χρῶμα εἰς τὸ ὁποῖον ἐξ ἀρχῆς ἐνυπάρχει μία ἀρνητικὴ εἰκών. Καὶ εἰς αὐτὸ εἶναι ἀδύνατος ἡ ζωή (πρβλ. τὸ τοῦ Κυρίου: "Ἐγὼ εἰμὶ τὸ φῶς τοῦ κόσμου" [Ἰω. 8, 12]). Ἀποτελεῖ ὅμως τὴν εἰκόνα ἑνὸς κατάμαυρου κόσμου ἐξ οὗ τὰ πάντα προέρχονται καὶ συγχρόνως ἐμπνέει τὸν φόβον. Καὶ αὐτὴ ἡ ἀμφισημία του κυριαρχεῖ διαχρονικῶς εἰς ὅλην τὴν ἱστορίαν του. 

Οὕτως ὁλόκληρα μετὰ 1.000 ἔτη, τὸ μαῦρον εἰσέρχεται εἰς τὴν καθημερινὴν ζωὴν καὶ τὸν κοινωνικὸν κώδικα, ἐνῶ ἐξαφανίζεται μεγάλως ἡ ἀμφίσημος συμβολική του. Εἰς τὴν Ρωμαϊκὴν ἀρχαιότητα καὶ τὸν πρώϊμον Μεσαίωνα τὸ καλὸν καὶ τὸ κακὸν συνυπάρχουν εἰρηνικῶς. Ἀφ' ἑνὸς τὸ μαῦρον συνδέεταί πως μὲ τὴν ταπείνωσιν, τὸ μέτρον, τὴν αὐθεντίαν καὶ τὴν ἀξιοπρέπειαν, ἀφ' ἑτέρου δὲ μὲ τὸ βασίλειον τῶν νεκρῶν καὶ τοῦ σκότους, τοὺς καιροὺς ἀπογνώσεως καὶ μετανοίας, τῆς ἀρνήσεως τῆς σαρκός, τῆς ἁμαρτίας καὶ τῶν σκοτεινῶν δυνάμεων. Κατὰ τὴν φεουδαρχικὴν ἐποχὴν εἰς τὰς συζητήσεις θεολόγων καὶ ἠθικολόγων, τὰς λειτουργικὰς πρακτικάς, τὴν τέχνην, τὰς ἱπποτικὰς πρακτικάς, παντοῦ ἵσταται τὸ μαῦρον, συνδεδεμένον μὲ τὴν κακίαν καὶ τὸν θάνατον. 

Ἀπὸ τὴν ἐποχὴν τοῦ ὀψίμου Μεσαίωνος εἰς ὅλα τὰ πεδία τῆς κοινωνικῆς ζωῆς, τὸ μαῦρον λαμβάνει μεγάλην ἀξίαν χωρὶς νὰ χάνονται τελείως καὶ αἱ ἀρνητικαί του πλευραί. Εἰσέρχεται εἰς τὰ κοσμικὰ σαλόνια μὲ τὰς κομψὰς κυρίας τῆς "Ἐλίτ", τὴν πανίσχυρον μόδαν καὶ τὴν πολιτείαν. Πρὸς τοῦτο ἐβοήθησεν ἡ οἰκοσημολογία, ἡ ὁποία τὸ ἠλευθέρωσεν ἐκ τῶν ἐκφοβιστικῶν συνεπειῶν καὶ ἔφερεν ὀπίσω τὴν χρωματικὴν γκάμαν. Ἀπὸ τοῦ 13ου αἰ. χρησιμοποιεῖται εἰς τὴν ἐνδυμασίαν τῶν Πατρικίων καὶ τῶν ἀξιωματούχων ἐκφράζον τὸ ὕψος τῆς θέσεως, ἀργότερον δὲ καὶ ὡς τὸ χρῶμα τῆς ἀρετῆς. Ἐπίσης κυριαρχεῖ εἰς τὰς πριγκηπικὰς αὐλάς, τὴν Κουρίαν καὶ τοὺς βασιλικοὺς οἴκους, τοὐλάχιστον μέχρι τοῦ 17ου αἰ., ἀπὸ δὲ τοῦ 19ου καὶ εἰς τὴν ἐξωτερικὴν ἀμφίεσιν τῶν ὀρθοδόξων κληρικῶν.

Πάντως ἀπὸ τοῦ 15ου αἰ. εἰς τὴν ἱστορίαν τοῦ μαύρου ἐμφανίζεται μία νέα ἐποχή. Χάνει ὅπως καὶ τὸ λευκὸν τὴν ἔννοιαν τοῦ ἀληθοῦς χρώματος, κατὰ δὲ τὸ μέσον τοῦ 17ου αἰ. τὰ χρώματα αὐτὰ ἀντιτίθενται πρὸς τὰ λοιπά. Τοῦτο ὀφείλεται εἰς τὴν ἀνακάλυψιν τῆς ἐγχρώμου τυπογραφίας καὶ τῶν πειραμάτων τοῦ Νεύτωνος (1565), ὁ ὁποῖος ἀνεκάλυψε τὸ φάσμα τοῦ φωτὸς μὲ ἀπροβλέπτους μέχρι σήμερον ἐξελίξεις. 

Αἱ συνέπειαι τῆς ἀλλαγῆς αὐτῆς ἦσαν βαρεῖαι καὶ πολλαί, τὴν ἔναρξιν τῆς ὁποίας πιθανῶς ἐδημιούργησαν θρησκευτικοὶ καὶ ἠθικοὶ εἰδικοὶ τοῦ φθίνοντος Μεσαίωνος, κληρονόμος τῶν ὁποίων φαίνεται ἐν πολλοῖς ἡ Μεταρρύθμισις1. 

Τὸ μαῦρον εἶναι σύμβολον γενικότερον τῆς ἐκλεπτύνσεως, τοῦ καλοῦ γούστου καὶ τοῦ αἰσθησιασμοῦ συνδεόμενον καὶ μὲ τὴν σεξουαλικὴν λαγνείαν καὶ τὸν σαδομαζοχισμόν. Τὸ πρῶτον ἐπιτυγχάνεται διὰ τῆς ἐντέχνου ἀντιθέσεώς του μὲ τὸ λευκόν, πρᾶγμα τὸ ὁποῖον ἐκμεταλλεύεται ἀφαντάστως ἡ ἀκριβὴ βιομηχανία τῶν "μινιμαλιστικῶν"! dessous μὲ τὰς τερψιομματικὰς σχεδιαστικάς της "φαντασμαγορίας". Βεβαίως πιθανῶς δὲν εἶναι καθόλου προκλητικὸν καὶ ὀρεκτικὸν ὅταν ἐπεκτείνεται καὶ εἰς τὰ πινάκια καὶ τὰς πετσέτας -ἁπλῶς ἐπειδὴ εἶναί τι τὸ νέον- τῶν χώρων κάποιων "λίαν κυριλέ" ἑστιατορίων. 

Θετικαὶ λοιπὸν πλευραὶ τοῦ μαύρου χρώματος εἶναι τό "γκλαμούρ", ἡ συναισθηματικὴ σταθερότης, ἡ ἀποδοτικότης, ἡ ἀσφάλεια καὶ ἀρνητικὰ ἡ καταπίεσις, ἡ συναισθηματικὴ ψυχρότης, τὸ μυστήριον, ἡ ἀπειλὴ κ.ἄ. 

Ὡς ἐκ τούτου πολλαὶ εἶναι αἱ περιπτώσεις κατὰ τὰ ὁποίας χρησιμοποιεῖται τὸ ἐπίθετον μαῦρον συμβολικῶς καὶ ἄλλως, ὅπως εἰς τὸν ἄνθρωπον (πρβλ. καὶ τὸ "ὁ ἄνθρωπος τῆς νύχτας"), τὸ μοῦτρον -ἐδῶ δὲν πταίουν βεβαίως οἱ ἀφρικανοί!-, τὴν ἤπειρον, τὰ μάτια, τὰ μαλλιά (ὄχι τὰ βαμμένα), τὴν ψυχήν, τὰς ἰδέας, τὴν μαγείαν, τὴν Βίβλον, τὴν ἡμέραν (πρβλ. τὸ τοῦ Ἀθανασίου Διάκου: "πολλὴ μαυρίλα πλάκωσε, μαύρη σὰν καλιακούδα"), τὸν οὐρανόν, τὰ σύννεφα, τὴν γαλήν, τὸν κόρακα, τὴν πουλάδα (ἐσχάτως), τοὺς πίνακας, τὴν ἀγοράν, τὰ χρήματα, τὴν ποίησιν, τοὺς τίτλους ἀσμάτων, τὰ ἄνθη (τριαντάφυλλον, τουλίπα), τὸν ζωμόν, τὸ τέϊον, τὸ πιπέρι καὶ ἄλλα ἀθῶα καὶ μή.

Γίνεται δὲ χρῆσις αὐτοῦ εὐρέως κατὰ τὰς κηδείας, τὸ πένθος -τὸ ὁποῖον σήμερον διαρκεῖ εἰς τάς "βαρυπενθούσας" συχνάκις λόγῳ τοῦ ταχυρρύθμου τῆς ἐποχῆς, μόνον περὶ τοὺς ἕξη μήνας!-, τὰς ἰδεολογικὰς ἐκτροπάς τοῦ ναζισμοῦ, τοῦ φασισμοῦ, τοῦ θρησκευτικοῦ δῆθεν φονταμενταλισμοῦ, τὴν τέχνην2, τὴν βιομηχανίαν τῶν ἀπαστραπτόντων αὐτοκινήτων διὰ τοὺς ἐπισήμους, τοὺς πλουσίους καὶ τούς "πτωχούς" ἐπιδειξίας. 

Ἴσως δὲ καὶ ὅλα αὐτὰ νὰ ὁδήγησαν τὸν μεγάλον K. Malevich νὰ ζωγραφίσει εἰς τὴν νέαν κοσμογονίαν του τὸ περίφημον "μαῦρο τετράγωνο"3, ἐπανερχόμενος εἰς τὴν ἐκ τοῦ μηδενὸς δημιουργίαν.

____________________________________________________ 

1- M. Pastoureau, Schwarz, Geschichte einer Farbe, Ντάρμσταντ 2016. 

2- O. Westheider, Die Farbe Schwarz in der Malerei Max Beekmanns, Βερολῖνο 1995. 

3- Π. Ἀνδριόπουλου, Τὸ μαῦρο τετράγωνο τοῦ Μαλέβιτς, Ἰδιωτικὴ Ὁδός, 6.3.2014. http://panagiotisandriopoulos.blogspot.com.tr/2014/03/blog-post_6.html.

ΜΝΗΜΗ ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΝΔΟΥΡΟΥ (1926-2017)

Π.Α. Ανδριόπουλος

Τον μεγάλο σκηνοθέτη Νίκο Κούνδουρο, που αναχώρησε σήμερα για τ' άστρα, είχα την τύχη να τον δω από κοντά τον Ιούλιο του 2011 στο Ελαιοτριβείο Βρανά στο χωριό Παπάδος της Μυτιλήνης, όταν έγιναν τα επίσημα εγκαίνια της έκθεσης Η Λέσβος του Ελύτη, που στεγάζεται στον υποβλητικό χώρο της ειδικά διασκευασμένης μικρής λαδαποθήκης του βιομηχανικού μνημείου της Γέρας.
Ο πρόεδρος της Εταιρίας Αρχιπέλαγος, η οποία ανακαίνισε και ανέδειξε το Ελαιοτριβείο Βρανά (παππού του Ελύτη) σε χώρο πολιτισμού, ο Νίκος Κούνδουρος χαιρέτισε με τον δικό του μοναδικό τρόπο τον Οδυσσέα Ελύτη!
«Χαίρε Οδυσσέα Ελύτη. Δεν είσαι μόνος. Δεν είσαι μόνος σήμερα εδώ, ποιητή... Οι ψυχές όλων των ποιητών της Ελλάδας πλανώνται πάνω και γύρω από αυτήν εδώ την πλάκα με την εικόνα σου σύμβολο και ξύπνημα μνήμης», σημείωσε ο μεγάλος σκηνοθέτης.
Μίλησαν, επίσης, εκείνη τη βραδιά: η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου, ο τότε υπουργός Νίκος Σηφουνάκης και ο σκηνοθέτης Μάνος Ευστρατιάδης. 
Αμέσως μετά, η Ιουλίτα Ηλιοπούλου, ο Νίκος Κούνδουρος και ο Νίκος Σηφουνάκης, αποκάλυψαν στην είσοδο του μουσείου ένα ορειχάλκινο επίτοιχο ανάγλυφο με τη μορφή του ποιητή που φιλοτέχνησε ο διακεκριμένος γλύπτης καθηγητής Θόδωρος Παπαγιάννης, το οποίο υποδηλώνει τη σχέση του Ελύτη με το συγκεκριμένο χώρο και με το νησί της Λέσβου.
Ο Νίκος Κούνδουρος ήταν και στην συναυλία που πραγματοποιήθηκε με μελοποιημένη από τον Γιώργο Κουρουπό, με ερμηνευτές τον Σπύρο Σακκά και την Δάφνη Πανουργιά. 
Ήταν αναμφισβήτητα ένας μεγάλος έλληνας! 
Του αφιερώνω το αριστουργηματικό έργο "Για μια Μικρή Λευκή Αχιβάδα" του Μάνου Χατζιδάκι, το οποίο άλλωστε τού είχε αφιερώσει ο ίδιος ο φίλος του Μάνος Χατζιδάκις. 
Χαίρε Νίκο Κούνδουρε! Δεν είσαι μόνος...

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥΣ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΥΣ ΣΤΑΘΜΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ΒΙΝΤΕΟ)

Στο διαδικτυακό κανάλι intv.gr μια συνέντευξη με τον Βλάση Βλασίδη, Επίκουρο καθηγητή στο Τμήμα Βαλκανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και την δημοσιογράφο Σοφία Καρεκλά, υποψήφια διδάκτορα στο Τμήμα Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ του ΑΠΘ, με θέμα τους εκκλησιαστικούς τηλεοπτικούς σταθμούς στην Ελλάδα.

Παρουσίαση: Παναγιώτης Ανδριόπουλος 

Σκηνοθεσία: Γιώργος Αρβανίτης

Δείτε την συνέντευξη εδώ. 

ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΡΦΑΝΗΣ: Α Π Ο Κ Ρ Ε Ω

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

«Οι μισές απόκριες ανήκουν στους νεκρούς», λέει ο ποιητής, παραπέμποντας ίσα στα συναξάρια: Το Σαββάτο προ της Απόκρεω «μνήμην επιτελούμεν πάντων των απ’ αιώνος κεκοιμημένων» και το Σάββατο της Τυρινής «μνήμην επιτελούμεν πάντων των εν ασκήσει λαμψάντων». Οι νεκροί μάς καλούν σ’ ένα «διπλό ταξίδι». Σε μια εσχατολογική προοπτική όπου ο υλικός κόσμος χάνει τη συνοχή του και ο χρόνος τη διάρκειά του καθώς «παγιδευμένοι είμαστε στην αβεβαιότητα…».

Η «μελέτη θανάτου» των αρχαίων και η «μνήμη θανάτου» των χριστιανών, συναντώνται εκεί όπου «ξαφνικά πρόσωπο ζωντανό φορά μάσκα θανάτου». Και ζει το πρόσωπο ζώντας τον θάνατό του. Χωρίς, ίσως, να το ξέρει.

«Κι όποια μνήμη κρύβεται στο κρυφτό

φοβάται πως για πάντα θα χαθεί

κι όποια κρύβεται νεκρή

φοβάται πως ζωντανή θα τη βρούν».

Η μνήμη που κρύβεται στο κρυφτό γεννάει λήθη. Η άλλη που κρύβεται νεκρή τίκτει αιωνιότητα. Τα πάντα , στην ποίηση του Β. Αρφάνη, διηγούμενα φθορά, θάνατο και ματαιότητα, υποδηλώνουν την αναζήτηση και τα βάθη κάποιου άλλου Είναι. Το Είναι του Ενός Καθολικού Προσώπου που ανακαλύπτεται διά της αγνωσίας:

«Χωρίς να ξέρω το ένα πρόσωπό μου

το ένα και μοναδικό που σε μια μόνο πόλη ζει

σε ένα σπίτι μόνο επιστρέφει

μόνο μια πόρτα ανοίγει».

Η αιωνιότητα, δια της μνήμης θανάτου, κρούει την θύρα της ψυχής, που είναι κλειστή από το φόβο. Την ανοίγει και κατοικεί μόνιμα πια εκεί ο «άφοβος φόβος» που φέρνει η τελεία συναίσθησις του θανάτου.

Το Καρναβάλι του Β. Αρφάνη είναι, λοιπόν, τα παιδικά χρόνια, τα παιχνίδια στον κήπο, χορός με τους αθέατους, οδυνηρή εναλλαγή προσώπου και μάσκας, «σώματα που είναι άφαντα από χρόνια», σπίτια μνήμης, μνήμες που με δείπνο μοιάζουν, η εικόνα της μάνας του που χορεύει κοκέτα, δυο ερωτευμένοι που δεν γνωρίζονται, ο χαρταετός στον ουρανό μαζί με το πέταγμα του εαυτού, ένας καφές μοναχικός – συνομιλία με το χρόνο, προσκλητήριο νεκρών, μνήμη θανάτου.

Το Καρναβάλι του Β. Αρφάνη είναι ένα φιλί. Ένα φιλί ηδονικό που δίνει στο Χάρο «ο ωραίος της παρέας που μοιραία γυναίκα είχε ντυθεί», ένα

«φιλί ειρηνικό

που έκανε ύστερα τον γύρω της παρέας

σαν το κοινό ποτήρι το κρασί

στα μυστικά μας δείπνα».

Στο Καρναβάλι του Β. Αρφάνη η Κυριακή βάφεται Κόκκινη. Συναντάς ζευγάρια που γλίτωσαν από τους κεραυνούς, μικροπωλητές που στους πάγκους στεγνώνουν τα μάγια, παλιούς θεούς ανάμεσα στα τραπεζάκια, ζητιάνους που γλίτωσαν από τις κατολισθήσεις και φοράνε τα καλά τους γάντια. Και για φινάλε: «Η πόλη επέζησε χάρις στο Θεό».

Και ο Θεός ζει δια της μνήμης θανάτου. Η μνήμη του θανάτου δίνεται στον άνθρωπο από τον Θεό, για να τον σώσει από τον θάνατο, λένε οι Πατέρες. Εδώ ο ποιητής ιστορεί τις δικές του Απόκριες ως γεγονός υπαρξιακό, που προϋποθέτει νηφάλιο μέθη μιας αυξανόμενης μνήμης θανάτου, που πάσχει τα ανθρώπινα και τα θεία.

Από τη συλλογή ΑΠΟΚΡΕΩ του Βασίλη Αρφάνη (φιλολογικό ψευδώνυμο του πατρινού λογοτέχνη Βασίλη Λαδά), η οποία εκδόθηκε στα 2004 (Αθήνα, εκδ. Γαβριηλίδης), επέλεξα και διάβασα στην πρώτη εκδήλωση με τον γενικό τίτλο "Πατρινοί συνθέτες - Πατρινοί ποιητές", που διοργανώνω εδώ στην Αθήνα, το ποίημα "Με κρασί και μύρα". 

"Με κρασί, με μύρα, με αρώματα

θα πλύνω τα κόκαλά σου..."

Γιατί όπως λέει ο ποιητής: «Οι μισές απόκριες ανήκουν στους νεκρούς»...

H "ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΚΡΙΑ" (CARNAVAL) ΤΟΥ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ ΠΟΥ ΑΓΑΠΗΣΕ Ο ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ

Από το πρόγραμμα της συναυλίας της Ορχήστρας των Χρωμάτων της 28-3-1990

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Στις 28 Μαρτίου 1990, ημέρα Τετάρτη, παρακολούθησα στο ΠΑΛΛΑΣ την 4η συναυλία της Ορχήστρας των Χρωμάτων, της νεοϊδρυθείσης τότε ορχήστρας από τον Μάνο Χατζιδάκι (Νοέμβριος 1989) που τάραξε τα νερά των μουσικών πραγμάτων της χώρας.

Το πρόγραμμα της συναυλίας ανατρεπτικό. Στο πρώτο μέρος Το βόδι πάνω στα κεραμίδια του Μιγιώ και 4 άριες με τον τενόρο Σώτο Παπούλκα. Στο δεύτερο μέρος η Ελληνική Αποκριά, σουίτα μπαλέτου του Μίκη Θεοδωράκη.

Έμεινα άναυδος με την Ελληνική Αποκριά ή Carnaval του Θεοδωράκη. Έργο που άρχισε να γράφεται το 1947, όταν ο συνθέτης ήταν εξόριστος στην Ικαρία, και ολοκληρώθηκε το 1953 με αφορμή τον ομώνυμο μύθο που εμπνεύστηκαν ο Βασίλης Ρώτας και ο Σπύρος Βασιλείου (μια απλή ερωτική ιστορία από την Αποκριά στην Παλιά Αθήνα) και απέδωσε το Ελληνικό Χορόδραμα της μεγάλης χορογράφου Ραλλούς Μάνου, η οποία χόρεψε και τον κύριο ρόλο. Η χορεύτρια και μετέπειτα χορογράφος Ντόρα Τσάτσου ερμήνευσε το ρόλο του Παιδιού της ταβέρνας. 
Ο Θεοδωράκης βασίστηκε για το έργο, στα σχέδια που είχε ήδη κάνει όταν ήταν εξόριστος στην Ικαρία. Τότε που τον είχαν εντυπωσιάσει τα λαϊκά τραγούδια που τραγουδούσαν οι συνεξόριστοί του, και ιδιαίτερα ο «Ανδρέας Ζέππος», ένα δημοφιλές τραγούδι του μικρασιάτη Γιάννη Παπαϊωάννου. Πράγματι, το θέμα του τραγουδιού αυτού κυριαρχεί στο «Μεγάλο Χορό». Σημειώνουμε ότι το τραγούδι αυτό άρεσε πολύ και στον Μάνο Χατζιδάκι, ο οποίος μας έδωσε μια ορχηστρική διασκευή του στις "Πασχαλιές μέσα από τη νεκρή γη". 
Όμως από κει και πέρα, όλα τα υπόλοιπα μελωδικά θέματα μπορούν να θεωρηθούν σαν προαναγγέλματα της μετέπειτα τραγουδιστικής του περιόδου. Με το ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ο Θεοδωράκης επιχειρεί για πρώτη φορά να «ντύσει» νεοελληνικές μελωδίες και χορούς με συμφωνικά ορχηστρικά χρώματα. Αργότερα θα χαρακτηρίσει την προσπάθειά του αυτή σαν «μετασυμφωνική» μουσική. Δηλαδή αναζήτηση της χρυσής τομής μεταξύ της λαϊκής και της έντεχνης μουσικής. 

Μακέτα του σκηνικού και κοστουμιών του Σπύρου Βασιλείου

Δομημένο, λοιπόν, με συνιστώσες του λαϊκού και του δημοτικού μας πολιτισμού, το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στην Όπερα της Ρώμης το 1954. Το Ελληνικό Χορόδραμα, που έκλεινε τότε τρία χρόνια ζωής, έδωσε τρεις παραστάσεις στην Όπερα της Ρώμης, ύστερα από επίσημη πρόσκληση της Ιταλικής Κυβέρνησης. Μαζί με τις επαναλήψεις των χοροδραμάτων του Μάνου Χατζιδάκι (καλλιτεχνικού διευθυντή του Ελληνικού Χοροδράματος) Έξι Λαϊκές Ζωγραφιές και Το Καταραμένο φίδι, παρουσιάστηκε και η Ελληνική Αποκριά, που ήταν η δεύτερη συνεργασία του Μ. Θεοδωράκη με το Ελληνικό Χορόδραμα (η πρώτη ήταν το 1952 με το Ορφέας και Ευρυδίκη). Την ορχήστρα διηύθυνε ο Ανδρέας Παρίδης. Υπάρχει μια ιστορική ηχογράφηση του 1954, υπό τον Ανδρέα Παρίδη. 
Το έργο σημείωσε μεγάλη επιτυχία και έκτοτε δόθηκε σε πολλές παραστάσεις στην Αθήνα. Με τη μορφή της συμφωνικής σουίτας παίχτηκε τον ίδιο χρόνο από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στην αίθουσα « Ορφεύς», πάντοτε υπό τη διεύθυνση του Ανδρέα Παρίδη.

Μ. Θεοδωράκης, Ανδρέας Παρίδης, Μ. Χατζιδάκις
Ρώμη  1954

Ο Μίκης Θεοδωράκης γράφει για εκείνη την εποχή:

"Νομίζω ότι ο Μάνος βρήκε τότε, στη δεκαετία του ’50, τον δρόμο του που αργότερα θα γινόταν και δικός μου δρόμος. Το θέατρο, το Ελληνικό Χορόδραμα και αργότερα ο κινηματογράφος τον βοήθησαν να λυτρωθεί από τις φαντασιώσεις των προτύπων της ευρωπαϊκής μουσικής και να ακολουθήσει έναν δρόμο μοναδικό, προσωπικό, πρωτότυπο και βαθιά ελληνικό. Ο Καραγκιόζης ήταν ένα καθαρό αριστούργημα γεμάτο μελωδικές ιδέες, η μια πιο φωτεινή απ’ την άλλη, και ρυθμικές παραλλαγές γεμάτες πρωτοτυπία και λάμψη. H πρώτη γραφή του για πιάνο ήταν για μένα και η πιο γνήσια και αποκαλυπτική. Όταν ακολούθησε η ενορχήστρωση, τότε άρχισαν και τα προβλήματα που παραμένουν άλυτα έως σήμερα. Πώς μπορείς να ενορχηστρώσεις ένα καθαρά ελληνικό έργο χωρίς να προδώσεις τον βαθύτερο χαρακτήρα του;

Στο μεταξύ η δική μου αγωνία συνεχιζόταν παίρνοντας όλο και πιο δραματική μορφή για μένα. Με το ένα μάτι στη Δύση και με το άλλο στην Ελλάδα… Τι να κάνω; Πώς να το κάνω; Πώς να συνδυάσω, πώς να παντρέψω αυτούς τους δύο κόσμους;

φωτογραφία από την παράσταση του Ελληνικού Χοροδράματος με την Ελληνική Αποκριά (1954)

Όταν άκουσε ο Χατζιδάκις τη δική μου Ελληνική Αποκριά τον είδα με μεγάλη μου ανακούφιση να συμφωνεί. Άλλωστε το έπαιζε συχνά με την Ορχήστρα των Χρωμάτων και είχε κάνει απόπειρες να ολοκληρώσει μια ηχοληψία όπως ο ίδιος την ήθελε: με τελειότητα. Τι ήταν εν τέλει το έργο αυτό; Νομίζω μια πρόταση για ενορχήστρωση ενός καθαρά ελληνικού μουσικού υλικού…

Ευτύχησα να είμαι μαζί του στην Όπερα της Ρώμης στα 1954, όταν ο Ανδρέας Παρίδης διηύθυνε με τους Ιταλούς μουσικούς τον Καραγκιόζη και την Ελληνική Αποκριά. Βγαίναμε και οι δύο για πρώτη φορά στην εμβληματική Ευρώπη των μεγάλων συμφωνιστών! Την επομένη εγώ θα πήγαινα στο Παρίσι να δαμάσω επιτέλους τα φαντάσματα της συμφωνικής μουσικής που με βασάνιζαν, ο δε Μάνος θα γύριζε στην Ελλάδα ακολουθώντας έναν δρόμο που ο ίδιος είχε στρώσει και που θα είχε ως αποτέλεσμα την κατάκτηση μιας κορυφής που ήταν ίσως η πιο ψηλή για όλους μας: το Ελληνικό Τραγούδι". (εφημ. Το Βήμα, 15-6-2003).

Ο Μάνος Χατζιδάκις στο πρόγραμμα εκείνης της συναυλίας της 28ης Μαρτίου 1990, οπότε και διηύθυνε την Ορχήστρα των Χρωμάτων στην Ελληνική Αποκριά σημείωνε:

"Η Ελληνική Αποκριά είναι γέννημα μιας περιθωριακής ευαισθησίας που έμελλε να σφραγίσει τον τόπο εδώ και 40 χρόνια, σε πείσμα των κρατούντων και των εμπόρων" Και σχολιάζοντας στη συνέχεια τα μέρη του έργου γράφει για την "Καμήλα": "Μες στην οποία υπάρχει το υπέροχο θέμα του σαξοφώνου που το έκλεψα συνειδητά για να γράψω το τραγούδι μου Το πέλαγο είναι βαθύ, πιστεύοντας όπως ο Στραβίνσκυ πως ...οι μεγάλοι κλέβουν ενώ οι μέτριοι μιμούνται".

Και καταλήγει ο Χατζιδάκις: "Οφείλω να ομολογήσω ότι κατέχομαι από ιδιαίτερη συγκίνηση που παρουσιάζω απόψε αυτό το έργο του Μίκη. Είναι ένα κομμάτι από τη ζωή μου".

Το 2005, χρονιά κατά την οποία γιορτάστηκαν τα 80χρονα του Μίκη, η Ορχήστρα των Χρωμάτων υπό τον Μίλτο Λογιάδη ερμήνευσε, στο πλαίσιο συναυλιών (στο Μέγαρο Μουσικής) με Συμφωνικά έργα του Θεοδωράκη, και την Ελληνική Αποκριά, που τόσο αγαπούσε ο Μάνος Χατζιδάκις. Αυτή η εκτέλεση κυκλοφόρησε και σε ψηφιακό δίσκο (Legend). 

Παραθέτουμε εδώ κάποια αποσπάσματα από το έργο, τα μέρη του οποίου είναι τα εξής:

Overture (Εισαγωγή) 

Men ’ s Dance (Ανδρικός χορός) 

Grand Dance (Μεγάλος Χορός) 

Erotic Dance (Ερωτικός Χορός) 

Divertimento (Ντιβερτιμέντο) 

Three Carnival Dances (Τρεις Χοροί του Καρναβαλιού) 

α. Maypole (Γαϊτανάκι) 

β. Little Horse (Αλογάκι) 

γ. Camel (Καμήλα) 

Girl ' s Dance (Χορός της Κοπέλας) 

Finale (Φινάλε)

Αξίζει εδώ να σημειώσουμε πως η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΚΡΙΑ (CARNAVAL) παρουσιάστηκε τον Οκτώβριο του 1957 με τη Συμφωνική Ορχήστρα του B.B.C. υπό τη διεύθυνση του Collin Davis. 

Παραθέτουμε ένα μέρος της ιστορικής εκείνης ερμηνείας (πριν 60 χρόνια). 

Πολλά από τα μέρη του έργου αυτού ο συνθέτης τα ενσωμάτωσε στο μπαλέτο ΖΟΡΜΠΑΣ, στα 1988, κατά την επιθυμία του χορογράφου Lorca Massine και της Arena di Verona, που ήθελαν να αποτελείται από τους πιο λαμπρούς χορούς και τραγούδια του Θεοδωράκη.

ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΟ ΓΛΕΝΤΙ ΣΤΑ ΨΩΜΑΘΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ (ΦΩΤΟ)

Για πρώτη φορά μετά από χρόνια ο επαναδραστηριοποιηθείς Μορφωτικός Σύνδεσμος Υψωμαθείων διοργάνωσε με μεγάλη επιτυχία την αποκριάτική του συνεστίαση, κατά την οποία τον Παναγιώτατο Πατριάρχη μας εκπροσώπησε ο Τριτεύων κ. Νήφων. 

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε μετά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας στον Ιερό Ναό Αγίας Κυριακής Κοντοσκαλίου, προεξάρχοντος του Σεβ. Επόπτου της Περιφερείας Σηλυβρίας Μαξίμου, στην πρόσφατα ανακαινισμένη μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων της Κοινότητας Κοντοσκαλίου. Οι άνω των 120 συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν τα πλούσια εδέσματα που ετοίμασαν οι κυρίες του Συνδέσμου, ενώ μουσικό συγκρότημα εκτέλεσε με εξαιρετική επιτυχία τραγούδια από ευρύ μουσικό ρεπερτόριο. 

Οι αδελφοί μας ομογενείς από την Πόλη και την Ελλάδα είχαν την ευκαιρία να διασκεδάζουν και να ξεφαντώσουν για ένα τετράωρο χορεύοντας και τραγουδώντας. Έκπληξη αποτέλεσε το γεγονός ότι μετά από κάποια ώρα συμπολίτες μας τραγούδησαν οι ίδιοι με μεγάλη επιτυχία λαϊκά και παραδοσιακά τραγούδια. Η όλη εκδήλωση μας ξαναζωντάνεψε μνήμες από τα φημισμένα παλιά Ψωμαθιανά γλέντια. Ακολούθησε λαχειοφόρος με πολλά και πλούσια δώρα, τα οποία εξέπληξαν ευχάριστα. Η επιτυχία της εκδήλωσης και η μεγάλη συμμετοχή μας κάνει να ανανεώσουμε το ραντεβού μας για το αντίστοιχο Πασχαλινό γλέντι. 

Για την επιτυχία της οργάνωσης εκφράζονται ευχαριστίες στον Σεβ. Επόπτη μας, για την εμπνευσμένη του καθοδήγηση, στους Κληρικούς της Περιφερείας μας για τη σταθερή τους υποστήριξη στις δράσεις μας, στα μέλη και τις κυρίες του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου μας, τα οποία με αυταπάρνηση πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους και στους υπολοίπους εθελοντές, καθώς και στην έντιμη Επιτροπή και τον Πρόεδρο Αναστάσιο Χονδρόπουλο, που συνέβαλαν στη διοργάνωση της εκδήλωσης. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Αρτακηνός καλλιτέχνης Γεώργιος Κεβρεκίδης φιλοτέχνησε έργο ειδικά για την εκδήλωση. Κατά την ημέρα αυτή θα ήταν αδύνατο να ξεχάσουμε τους ξενιτεμένους αδελφούς μας Ψωμαθιανούς, Κοντοσκαλιανούς και Βλαγκιώτες, τους οποίους και αναμένουμε κοντά μας στο επόμενο γλέντι μας.

Από το Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ: "Καλλιτέχνες της Ρωσικής Εμιγκράτσιας στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου"

Σήμερα, Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου 2017, παρουσιάστηκε το βιβλίο «Καλλιτέχνες της Ρωσικής Εμιγκράτσιας στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου - Άγνωστες πτυχές της Ελληνικής Μουσικής Ιστορίας»  του Valeriy Ismagilov. 

Η σχετική εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο Πολιτιστικό Κέντρο Μπενετάτου στο Παλαιό Ψυχικό. 
Ο Valeriy Ismagilov, Δρ Μουσικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, γεννήθηκε στη Ρωσία και ζει στο Ψυχικό. Αποφοίτησε από τη Σχολή Πιάνου του Κρατικού Ωδείου Τσαϊκόφσκι της Μόσχας, αποκτώντας το δίπλωμα σολίστ, παιδαγωγού και συνοδού πιανίστα για σύνολα μουσικής δωματίου και λυρικού τραγουδιού. 

Στην μελέτη που παρουσιάστηκε απόψε, ο Ismagilov, αναφέρεται διεξοδικά στους μουσικούς από τη Ρωσία, οι οποίοι κατά την περίοδο του μεσοπολέμου διακρίθηκαν σε όλες τις σφαίρες της μουσικής της Ελλάδας, είτε λόγιας είτε ελαφράς: υπήρξαν λαμπροί πιανίστες, διηύθυναν τη συμφωνική ορχήστρα, πρωταγωνιστούσαν στο λυρικό θέατρο, συνέθεταν μουσική που εμπλούτισε την ελληνική μουσική φιλολογία, έγραφαν άρθρα για τα εκπαιδευτικά και τα καλλιτεχνικά προβλήματα του τόπου, άνοιγαν τις Ανώτερες Μουσικές Σχολές και γαλούχησαν μια πλειάδα διακεκριμένων Ελλήνων μουσικών. 

Για το βιβλίο, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πελασγός το 2016, μίλησαν οι: 

- Νίκος Μαλλιάρας, καθηγητής ιστορικής μουσικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών

- Δημήτρης Μπαλτάς, Δρ Φιλοσοφίας 

- Σταύρος Κιβωτίδης, αρχισυντάκτης του περιοδικού «Ελληνο-Ρωσικό Πανόραμα». 

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με μια μικρή συναυλία (πιάνο-φωνή), κατά την οποία παρουσιάστηκαν χαρακτηριστικά έργα της εποχής των Ν. Μέτνερ, Α. Σκριάμπιν και Σ. Ραχμάνινοφ, με συμμετοχή της σοπράνο Eλλήνας Ιωαννίδου. Στο πιάνο ήταν ο Valeriy Ismagilov. 

Παραθέτουμε στη συνέχεια την ομιλία του Δημήτρη Μπαλτά, ο οποίος είχε γράψει και στην Ιδιωτική Οδό για το βιβλίο. Δείτε την σχετική ανάρτηση εδώ. 

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΑΛΤΑΣ - Καλλιτέχνες της ρωσικής εμιγκράτσιας στην Ελλάδα του μεσοπολέμου by Panagiotis Andriopoulos on Scribd

ΜΝΗΜΗ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΥΤΑΡΑ (1934-2017)

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Τον Οκτώβριο του 2008 επισκέφθηκα την έκθεση Ιστορώντας μορφές με έργα του Δημήτρη Μυταρά στο Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β&Μ Θεοχαράκη. Ξεχώριζε φυσικά η "δέησή" του! Μια εγκατάσταση με θέμα «Παναγία η Καταφυγιώτισσα» που την πρωτοπαρουσίασε εκεί και ήταν το εκκλησάκι που ζωγράφισε στο Σούνιο το 2006, πανομοιότυπο σε φυσικό μέγεθος. 

Πέρασαν 10 χρόνια από τότε που διάσημος έλληνας ζωγράφος αγιογράφησε την μικρή αυτή εκκλησία στο 58ο χιλιόμετρο Αθηνών - Σουνίου, στην Παλαιά Φώκαια. Ο ίδιος εξήγησε το εγχείρημά του: 

«Δεν είμαι αγιογράφος. Θα ήταν λάθος να ακολουθήσω το τυπικό του Διονυσίου εκ Φουρνά. Όμως η ζωγραφική μου είναι κοντά στην ουσία της παράδοσης. Η βυζαντινή τέχνη είναι μια πολύ μεγάλη τέχνη. Εξελίχθηκε από την αρχαία ελληνική ζωγραφική, τα πορτρέτα φαγιούμ, και προωθήθηκε από το θεοκρατικό σύστημα του Βυζαντίου στη διαμόρφωση ενός ύφους διαφορετικού, που επηρέασε την Αναγέννηση. Είναι η ζωγραφική καταγωγή μας, γιατί υπακούει στο ελληνικό φως. Οι σκιές είναι θερμές, τα φώτα ψυχρά. 

Ο τρόπος που αναλύει το περιβάλλον και την παράθεση των χρωμάτων πέρασε και στη σημερινή ζωγραφική. Το ελληνικό φως είναι διαφορετικό. Δίνει την αίσθηση του χρυσού και κάνει τα αντικείμενα τρεις φορές πιο φωτεινά. Ζωγράφισα ό,τι έβλεπα γύρω μου και με συνέπεια στη βυζαντινή άποψη ως προς το χρωματολόγιο, όχι ως προς το θεματολόγιο».

«Αγιογράφος δεν είμαι», ξαναλέει ο ζωγράφος. «Το έφτιαξα όπως το ένιωσα εκείνη τη στιγμή. Έβαλα ένα μάτι που βλέπει ο Θεός και ζωγράφισα τον Χριστό και την Παναγία. Και τεράστιους αγγέλους. Μπήκε ένας δεσπότης στο εκκλησάκι και μου είπε: “κ. Μυταρά, είστε καλά; Τι κάνετε; Πού είναι το τέμπλο; Οι άγιοί μας;”. Ήταν τόσο φοβισμένος, σαν να είχε δει τον διάβολο! Εγώ έτσι είδα τον Θεό. Τον Θεό τον βλέπω γύρω μου στη φύση! Ο Θεός καταγράφεται στον χώρο!», λέει ο ζωγράφος. 

Πέρα από τη βυζαντινή παράδοση, στο εκκλησάκι υπάρχουν μόνο δύο εικόνες στο τέμπλο, του Χριστού και της Παναγίας, που είναι αγκαλιασμένοι – θα λέγαμε - από φτερωτούς ανθρώπους. Δεν υπάρχουν άγιοι, παρά μόνο ζωγραφισμένες μορφές που πετούν, ανάμεσα σε πουλιά και φυτά της Αττικής. Είναι μορφές-άνεμοι «που κουβαλούν τον πόνο της ανθρώπινης μοίρας». 

Ή όπως θα ‘λεγε κι ο Ελύτης στο Δοξαστικόν: 

Οι σημάντορες άνεμοι που ιερουργούνε 

που σηκώνουν το πέλαγος σα Θεοτόκο 

που φυσούν και ανάβουνε τα πορτοκάλια 

που σφυρίζουν στα όρη κι έρχονται 

Λέει πάλι ο Μυταράς: «Ζωγράφισα το εσωτερικό μιας μικρής εκκλησίας κοντά στο σπίτι μου στο Σούνιο. Βρίσκεται επάνω σε μια μικρή χερσόνησο, όπου η θάλασσα περιβάλλει το χώρο. Πιστεύω ότι αν υπάρχει Θεός βρίσκεται εκεί. Η φύση είναι ζωντανή, γεμάτη σκίνα και άγρια λουλούδια. Οι άνεμοι είναι καθημερινά γύρω σου και αισθάνεσαι την παρουσία τους. Τα πουλιά γεμίζουν τον ουρανό: γλάροι, χελιδόνια, κοτσύφια και σπουργίτια. Όλα αυτά τα ζωγράφισα μέσα στο εκκλησάκι. Προσωποποιημένοι άνεμοι με τα ονόματά τους, δέντρα, καράβια και πουλιά, είναι όλα εκεί.» 

Και πάλι μας παραπέμπει στους ανέμους του Ελύτη: 

Ο Μαΐστρος, ο Λεβάντες, ο Γαρμπής 

ο Πουνέντες, ο Γραίγος, ο Σιρόκος 

η Τραμουντάνα, η Όστρια 

«Και στη μέση ο Χριστός είναι η δυνατή παρουσία ενός αληθινού νέου, γεμάτου φλόγα επαναστάτη», λέει ο Μυταράς. 

"Aγαπάς, σέβεσαι ορισμένα πράγματα και κάποια στιγμή αρχίζεις να τα ξεχωρίζεις. Τι είναι το ένα; Τι είναι το άλλο; Τι είναι η θρησκεία; Πόσο ουσιαστικό αυτό είναι στη ζωή ενός ανθρώπου; Τι του δίνει ή τι δεν του δίνει; Ο Χριστός μίλησε συγκλονιστικά και πλήρωσε πολύ ακριβά γι' αυτό. Μάταια προσπαθούμε να κάνουμε πράξη το λόγο του. 

Όταν προσφέρθηκα να εικονογραφήσω το εκκλησάκι είπα ότι δεν θέλω χρήματα, όχι για να πάω στον παράδεισο, αλλά για να μη μου επιβάλλουν οι άλλοι τις απόψεις τους. Το αποτέλεσμα μπορεί να ξενίζει, να μοιάζει προκλητικό, όμως το εκκλησάκι αυτό είναι μια προσευχή που πάντα χρωστούσα. Όταν σταθείς εκεί, θα αισθανθείς την επαφή με τον Θεό καθώς φυσούν οι άνεμοι. Δεν είμαι φανατικά χριστιανός, είμαι βαθύτατα χριστιανός. Όλοι οι κληρικοί ας ξαναδιαβάσουν την Καινή Διαθήκη, να δούνε όσα έκανε ο Χριστός, που τα αποσιωπούνε. Ξεχνάνε το "να δίνεις έναν από τους δύο χιτώνες σου". Σήμερα ισχύει το "κάνατε τον οίκο του Θεού, οίκο εμπορίου". 

Δεν ξέρω αν ο Μυταράς ονόμασε την Παναγία «Καταφυγιώτισσα». Δράττομαι της ευκαιρίας, όμως, για δυο λόγια. Το σχετικά σπάνιο για την Παναγία επίθετο «Καταφυγή» προέρχεται από τη βυζαντινή υμνολογία (π.χ. στον Μεγάλο Παρακλητικό Κανόνα ψάλλουμε: "Προς τίνα καταφύγω άλλην αγνή;"), στην οποία αναγνωρίζεται και τονίζεται ο καθοριστικός και παρηγορητικός ρόλος της μητέρας του Θεανθρώπου ως σωτήριου καταφυγίου των χριστιανών. Γι’ αυτό και στο πρώτο τροπάριο του Μικρού Παρακλητικού Κανόνα ψάλλουμε: «Πολλοίς συνεχόμενος πειρασμοίς, προς Σε καταφεύγω, σωτηρίαν επιζητών…» ή στο μεγαλυνάριο «… προς σέ καταφεύγω την Κεχαριτωμένην, ελπίς απηλπισμένων, συ μοι βοήθησον». 

Η Παναγία η Καταφυγιώτισσα του Μυταρά ας είναι ανεμόεσσα. Κι ψυχή μας «εκατόφυλλη ανοιχτή στον άνεμο της Παναγίας!» (Ελύτης). 

Ο Δημήτρης Μυταράς, έφυγε για την αιωνιότητα σήμερα, Πέμπτη 16 Φεβρουαρίου 2017.

Ήταν αναμφισβήτητα ένας εκ των σπουδαιότερων σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων.

Στο έργο του κυριάρχησαν τα εξπρεσιονιστικά στοιχεία και το έντονο χρώμα. Στο μεγαλύτερο μέρος του έργου του τα θέματα είναι ανθρωποκεντρικά και συχνά προσωπογραφικά. Η αφαιρετική διάθεση, η ελευθερία της γραμμής και οι χρωματικές εντάσεις συνυπάρχουν με την οξύτητα της παρατήρησης, είτε πρόκειται για απεικονίσεις προσώπων είτε άλλων θεμάτων. Είναι καταφανής η βαθύτερη σχέση του με τις παραδοσιακές αξίες της ζωγραφικής.

Ως σκηνογράφος και ενδυματολόγος επιμελήθηκε δεκάδες θεατρικές παραστάσεις, Δίδαξε εσωτερική διακόσμηση στο Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο (1964-72) και από το 1969 άρχισε να διδάσκει στην ΑΣΚΤ της Αθήνας, όπου εξελέγη καθηγητής το 1977 και διετέλεσε Πρύτανης από το 1982 έως το 1985. Το έργο του παρουσιάστηκε σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.Το 2008 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και τιμήθηκε με τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικα.