Ο ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΚΑΙ Η "ΑΓΙΑ ΡΩΣΙΑ"

Ο ρώσος μητροπολίτης Καζάν Κύριλλος στην Κέρκυρα με τον οικείο μητροπολίτη 

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο μητροπολίτης Κερκύρας Νεκτάριος επισκέφθηκε στα τέλη Οκτωβρίου την Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη. Συλλειτούργησε με επισκόπους του Πατριαρχείου Μόσχας και σε ένα κρεσέντο ομιλίας του είπε προς το εκκλησίασμα: “Υψώνω τα χέρια μου τα αρχιερατικά και ευλογώ τον ευλογημένο λαό της Ρωσίας και σεις να προσεύχεσθε για τον λαό της Ελλάδος, ο οποίος – μην ακούτε τους κυβερνώντες – ο λαός αγαπάει πολύ τη Ρωσία. Αγαπάει πολύ τους ρώσους αδελφούς και σήμερα γι’ αυτό είμαι κοντά σας για να σας μεταφέρω την αγάπη και τον χαιρετισμό”. 

Η Ελληνική Κυβέρνηση έχει ταχθεί εξαρχής στο πλευρό της Ουκρανίας, λόγω της ρωσικής εισβολής, και η Εκκλησία της Ελλάδος αναγνώρισε το Αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Ουκρανίας που παραχώρησε το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Προφανώς ο Κερκύρας Νεκτάριος είναι απέναντι και στην χώρα του και στην Εκκλησία του. 

Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε στο κείμενό μας Κερκύρας Νεκτάριος: “Μην ακούτε τους κυβερνώντες, ο λαός αγαπάει πολύ τη Ρωσία”. 

Το CORFUTVNEWS που αποκάλυψε την μετάβαση του Κερκύρας Νεκταρίου στη Ρωσία, έγραψε πρόσφατα πως ο μητροπολίτης ενοχλήθηκε ιδιαιτέρως από την δημοσιοποίηση του γεγονότος και στο πλαίσιο εκδήλωσης προπηλακίζοντας λεκτικά την δημοσιογράφο Ρέα Ντούρου, της είπε ότι “θα πηγαίνω ταξίδια όπου θέλω χωρίς να παίρνω άδεια από κανέναν” και συνέχισε ότι “δεν θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει αν πήγε στην Μόσχα …”. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο ρεπορτάζ το είχαν δημοσιεύσει ΜΜΕ της Μόσχας και ότι η Μητρόπολη Κερκύρας αποσιώπησε την επίσκεψη στη Ρωσία. 

Όμως, φαίνεται πως ο Κερκύρας Νεκτάριος …κοιμάται και ξυπνάει με την «Αγία Ρωσία», γι’ αυτό και – όπως αναφέρεται σε δελτίο τύπου της Μητροπόλεως Κερκύρας – «την Κυριακή 30 Νοεμβρίου 2025, εορτή του Αγίου Ενδόξου και Πανευφήμου Αποστόλου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων, κ. Νεκτάριος, συλλειτούργησε μαζί με το Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Καζάν, κ. Κύριλλο εκ της αδελφής Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο οποίος και προεξήρχε της Θείας Λειτουργίας, στον Ιερό Προσκυνηματικό Ναό του Αγίου Σπυρίδωνος στην πόλη της Κέρκυρας. Οι δύο Ιεράρχες συνδέονται από πολλών ετών με στενή πνευματική φιλία και στο τέλος της Θείας Λειτουργίας αντάλλαξαν ευχαριστίες και θερμές ευχές». 

Την ημέρα, λοιπόν, της Θρονικής εορτής του Οικουμενικού Πατριαρχείου, την ημέρα που ο Πάπας Λέων ΙΔ’ ήταν στην Πατριαρχική Λειτουργία στο Φανάρι, ο Κερκύρας Νεκτάριος επέλεξε να συλλειτουργήσει με έναν ιεράρχη της Εκκλησίας της Ρωσίας, η οποία έχει σταματήσει τη μνημόνευση τόσο του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου όσο και του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου, λόγω του Ουκρανικού. 

Συλλειτούργησε, δηλαδή, ο Κερκύρας Νεκτάριος με ιεράρχη μιας Εκκλησίας που έχει κηρύξει εδώ και χρόνια ακοινωνησία και στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και στην Εκκλησία της Ελλάδος, στην οποία ανήκει. Φαίνεται, λοιπόν, πως το …καταφύγιο της «Αγίας Ρωσίας» στην Ελλάδα είναι η Μητρόπολη Κερκύρας., όπου το …λευκό επανωκαλλύμαυχο μπορεί να …ανεμίζει ανενόχλητο. 

Πάντως το γεγονός ότι ο Κερκύρας Νεκτάριος δεν δημοσιοποίησε την επίσκεψή του στη Ρωσία κάτι σημαίνει… 

Από την άλλη δε διστάζει να καλεί ρώσους ιεράρχες στην επαρχία του, ενώ γνωρίζει ότι η Ρωσία έχει διακόψει την μνημόνευση του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου. Αλλά ο Κερκύρας Νεκτάριος έχει, μάλλον, δική του… ατζέντα.

Ο Καζάν Κύριλλος στον Άγιο Σπυρίδωνα Κέρκυρας 

Φένια Παπαδόδημα & B.Y.S trio «Άστρον πεσμένον»

Φένια Παπαδόδημα & B.Y.S trio «Άστρον πεσμένον» 

Πέμπτη 18 & Παρασκευή 19 Δεκεμβρίου, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών 

Μουσική Βιβλιοθήκη Αίθουσα Γ. Μαρίνος 

Η Φένια Παπαδόδημα παρουσιάζει το νέο της άλμπουμ «Άστρον πεσμένον» με τραγούδια που έγραψε τα τελευταία χρόνια και τα οποία παίχτηκαν και ηχογραφήθηκαν από το B.Y.S trio των Χ. Μπουκάλη. Κ. Γιαξόγλου και Ν. Σιδηροκαστρίτη. 

H παρουσίαση θα γίνει την Πέμπτη 18 και την Παρασκευή 19 Δεκεμβρίου, στις 20:30, στη Μουσική Βιβλιοθήκη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, στην Αίθουσα Γ. Μαρίνος. H Παπαδόδημα γράφει μουσική και στίχους κάτω από την επήρεια «της μαγείας του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη». Αναπνέοντας τις «υπερκόσμιες» εικόνες του, τους μαγικούς ήχους που συνθέτουν τα τοπία μίας διαρκούς εσωτερικής - ερωτικής προσευχής. Τραγούδια που γράφτηκαν στο όριο του «κρεμνού», με το ένα πόδι στο κενό και το άλλο στην αγάπη, αντλώντας έμπνευση μέσα από τις ιστορίες του για ένα άνθος στο γιαλό, ένα όνειρο στα κύμα, για τη φωνή ενός Δράκου, για έναν Άγγελο επισκέπτη, για τις μάγισσες και τους φεγγαροπαρμένους, τους ξένους τους υπερόριους και τους νεκρούς ταξιδιώτες. Μέσα από τους στίχους των τραγουδιών της σκιαγραφείται ένας κόσμος μετέωρος, πνευματικός, αινιγματικός, γνώριμος στους αλαφροΐσκιωτους μόνο, στους κυνηγούς των πεσμένων άστρων, των ανεξήγητων λάμψεων στην άκρη του ορίζοντα. 

Ο ήχος του B.Y.S trio δίνει στα τραγούδια μίαν άλλη διάσταση δημιουργώντας μία ιδιαίτερη και υπερβατική ατμόσφαιρα. Στην ηχογράφηση του δίσκου, μαζί τους έχουν συμπράξει, αφήνοντας το προσωπικό τους αποτύπωμα, ο Χάρης Λαμπράκης στο νέυ, ο Θωμάς Μελετέας στο ούτι και η Ήβη Παπαθανασίου στο τσέλο. Η χορωδία Cantus Angelicus υπό τη διεύθυνση της Αναστασίας Χατζηπαύλου, προσφέρει ένα ακόμη πολύτιμο ηχόχρωμα στη σύνθεση του μουσικού τοπίου. 

Οι παρουσιάσεις πραγματοποιούνται σε συνεργασία με το Μελωδικό καράβι. 

Φένια Παπαδόδημα – Μουσική - στίχοι- φωνή 

B. Y. S τρίο: Νίκος Σιδηροκαστρίτης – τύμπανα Κώστας Γιαξόγλου- πιάνο Χρυσόστομος Μπουκάλης – κοντραμπάσο 

Χορωδία Cantus Angelicus, διεύθυνση Αναστασία Χατζηπαύλου 

Χάρης Λαμπράκης – νέυ 

Ήβη Παπαθανασίου- τσέλο 

 

Η Φένια Παπαδόδημα είναι ηθοποιός, τραγουδίστρια, συνθέτης και σκηνοθέτης. Τα τελευταία χρόνια γράφει μουσική και τραγούδια για το μουσικό θέατρο αντλώντας έμπνευση από τα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και την Οδύσσεια του Ομήρου. Ολοκληρώνει τις σπουδές της στη Βυζαντινή μουσική, ερμηνεύοντας και ηχογραφώντας ύμνους. Παράλληλα σκηνοθετεί το ντοκιμαντέρ «Το καταφύγιο στην Ομόνοια», που συμμετέχει σε διεθνή φεστιβάλ. Δημιουργεί έναν προσωπικό μουσικό τρόπο αφήγησης,τόσο στο θέατρο όσο και στο σινεμά, όπου η μουσική οδηγεί τη δραματουργία και τη δράση. Έχει παρουσιάσει μεταξύ άλλων τη μουσική εκδοχή της Νέκυιας της Οδύσσειας. «Όταν σε λίγο κατεβήκαμε στη θάλασσα», στο Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου και στο Θέατρο Τέχνης, τη μουσική παράσταση « Ο Ξεπεσμένος Δερβίσης» του Α. Παπαδιαμάντη στην Εναλλακτική Λυρική Σκηνή, το «Άνθος του γιαλού» του Α. Παπαδιαμάντη στο Ίδρυμα Κακογιάννη και τη μουσική παράσταση «Η Ελλάδα μέσα από τα μάτια του Ζακ Λακαρριέρ» στο Εθνικό Θέατρο. Σε συνεργασία με τον ζωγράφο Γιώργο Κόρδη και μουσικούς από διαφορετικές παραδόσεις, ανεβάζει τις παραστάσεις «Έξοδος», «Ίσως και να ‘μαστε αδέρφια τελικά» και «Νυκλιάνοι» για τις οποίες γράφει μουσική και τραγούδια.

ΤΟ ΟΡΑΤΟΡΙΟ "Η ΦΑΤΝΗ" ΤΩΝ ΝΙΚΟΥ ΓΚΑΤΣΟΥ ΚΑΙ ΣΩΚΡΑΤΗ ΒΕΝΑΡΔΟΥ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο Σωκράτης Βενάρδος (1927-1983), με καταγωγή από τη Σμύρνη, υπήρξε πρωτοψάλτης στην Μονή Πετράκη, λογοτέχνης, καθηγητής μουσικής και συνθέτης θρησκευτικών έργων. Στη δισκογραφία έχει καταθέσει μερικές αξιόλογες εργασίες, όπως η "Φάτνη" (1971), ο "Ύμνος της αγάπης" (1977), το ορατόριο "Κοσμάς ο Αιτωλός" (1980), αλλά και το εθνικοπατριωτικό λαϊκό ορατόριο "Εθνεγερσία" (1973). Έγραψε, επίσης, μουσική για αρχαίες τραγωδίες, όπως την «Μήδεια», μετά από προτροπή του Γιάννη Τσαρούχη, αλλά και μουσική για ταινίες μικρού μήκους. 

Αξίζει να σημειωθεί πως ο Σωκράτης Βενάρδος διηύθυνε την "Κασσιανή" και κάποια ακόμα πρώιμα εκκλησιαστικά έργα του Μίκη Θεοδωράκη, για τετράφωνη μικτή χορωδία και ορχήστρα (ενορχήστρωση Σ. Βενάρδου), που κυκλοφόρησαν σε δίσκο βινυλίου το 1978. 

Η «Φάτνη» είναι ένα λαϊκό ορατόριο του Σωκράτη Βενάρδου για σόλο φωνές, αφηγητή, χορωδία και ορχήστρα. Βασίζεται σε κείμενο του Καταλανού ποιητή Joan Alavedra (1896-1981) μεταφρασμένο στα ελληνικά από τον ποιητή Νίκο Γκάτσο. Μάλιστα το ίδιο κείμενο έχει μελοποιηθεί στην πρωτότυπη (καταλανική) γλώσσα και από τον μεγάλο Ισπανό τσελίστα και συνθέτη Pablo Casals. Το έργο αποτελεί ύμνο στην ειρήνη και ως τέτοιο παρουσιάστηκε και στην Αθήνα, στο πλαίσιο του Ελληνικού Φεστιβάλ στα 1966.

Ο Γκάτσος μετέφρασε το ποίημα κατόπιν παραγγελίας και το διασκεύασε, συμπτύσσοντας ή περικόπτοντας μέρη, προκειμένου να μελοποιηθεί από τον Σωκράτη Βενάρδο σε μορφή λαϊκού ορατορίου με στοιχεία βυζαντινής και δυτικής μουσικής. 

Το θέμα του έργου αναφέρεται στη γέννηση του Χριστού και στο προσκύνημα των βοσκών και των Μάγων δοσμένο με μια λαϊκή απλοϊκότητα. Το ίδιο απλή είναι και η μουσική προσέγγιση του Σωκράτη Βενάρδου, η οποία κινείται από τα καθαρά λαϊκά μονοπάτια μέχρι τις παρυφές της δυτικότροπης λόγιας μουσικής με αρκετές καλές στιγμές μελωδικού λυρισμού, αλλά και στομφώδεις εξάρσεις χορωδιακής μεγαλοπρέπειας. 

Αφηγητής είναι ο Ιορδάνης Μαρίνος. Τα σολιστικά μέρη αποδίδουν μέλη της χορωδίας και μεταξύ αυτών ο βαρύτονος Θόδωρος Δημήτριεφ, ο οποίος «στοίχειωσε» με την ερμηνεία του το «Άξιον εστί» των Οδυσσέα Ελύτη – Μίκη Θεοδωράκη. 

Στην «Φάτνη» συμμετέχουν, επίσης, δυο καινούργιοι τότε λαϊκοί ερμηνευτές, ο Μανώλης Μητσιάς και η Δήμητρα Γαλάνη, στην πρώτη τους δισκογραφική εμφάνιση ως καλλιτεχνικό δίδυμο. Επίσης, συμμετέχει, ως σολίστ, ο πρωτοψάλτης Γιώργος Λαμπρόπουλος, στενός συνεργάτης του Σωκράτη Βενάρδου, και στα άλλα ορατόρια του. 

Εδώ δημοσιεύουμε το κείμενο του Ν. Γκάτσου, όπως δημοσιεύτηκε στον τόμο «Νίκος Γκάτσος – Όλα τα τραγούδια» (εκδόσεις Πατάκη, 2018, σ. 529-535).
Η Αγαθή Δημητρούκα, που επιμελήθηκε την αναθεωρημένη έκδοση του τόμου, έχει πει σε συνέντευξή της για το συγκεκριμένο έργο: «Για τη «Φάτνη» δεν υπήρχαν πουθενά οι στίχοι, οπότε έκανα απομαγνητοφώνηση. Για να μη χάσω, ας πούμε, τους στίχους στα χορωδιακά μέρη, επεξεργάστηκα το υλικό σε στούντιο. Είναι εξαφανισμένο το έργο αυτό κι εγώ το έχω σε ένα και μοναδικό βινύλιο. Έπρεπε, επίσης, να κάνω την παραβολή με το καταλανικό κείμενο και να το χωρίσω σε στίχους, έχοντας την αίσθηση του μέτρου.» 

Το κείμενο του Γκάτσου δημοσιεύεται σε συνεχή ροή με διακριτές τις ενότητες στίχων. 

Το παραθέτουμε στη συνέχεια όπως δημοσιεύεται, για πρώτη φορά, στον τόμο «Όλα τα τραγούδια».

 

Ο Σωκράτης Βενάρδος έγραψε για την «Φάτνη»: 

«Στο αποκορύφωμα της βρισκόταν μια σύγκρουση που από πολύ παλιά με συγκλονίζει, όταν μου εμπιστεύθηκε το κείμενο του Ορατορίου ο Νίκος Γκάτσος. Δύο λάτρεις μέσα μου, χρόνια δε λένε να μονοιάσουν: Η μελωδία της Βυζαντινής Μουσικής, που από παιδί της έδωσα την ψυχή μου και η Αρμονία της Ευρωπαϊκής, που αργότερα με κατέκτησε. Με τη «Φάτνη» διστακτικά δώσανε τα χέρια οι δύο τους και μια ελπίδα χάραξε πως κάτι καινούριο ξεπροβάλλει. Οι αναζητήσεις δεν τελείωσαν, μα πολλά βγήκαν συμπεράσματα: Μέχρι πόσο μπορεί κανείς να προχωρήσει στην εναρμόνιση των ήχων τις Βυζαντινής μουσικής χωρίς να χάσουν τον χαρακτήρα και το ήθος τους, και μέχρι πόσο μπορεί η Αντίστιξη και η Αρμονία να προσφέρονται χωρίς να προβάλλονται; H «Φάτνη» έχει μια βαριά κληρονομιά Τη μελοποίηση την άρχισα το καλοκαίρι του 1969 στους δρόμους της Πεντέλης. Μια αφηρημάδα μου έμεινε από τότε για κάθε τι που ήταν άσχετο με το έργο. Μου μιλούσαν για άλλα, σοβαρά θέματα κι εγώ τραγούδαγα τους σκοπούς και ξεδιάλεγα νέες ιδέες. Οι πρώτες μου εμπνεύσεις, γράφτηκαν στην Βυζαντινή μουσική φυσικά πάνω σε περιθώρια εφημερίδων, σε πακέτα που κράταγα, σε μικρά πρόχειρα χαρτάκια. Μα η μεγάλη δυσκολία και το αίσθημα της ευθύνης ορθώθηκαν μπροστά μου αργότερα, στην ενορχήστρωση. Γύρευα σώνει και καλά να πάρω ότι γινόταν απʼ τη δυτική τέχνη σαν υλικό μόνο, για να κτίσω οικοδόμημα καθαρά Ελληνικό, Βυζαντινό. Τώρα, όλο τον μόχθο μου τον προσφέρω. Δεν ξέρω πόσους θα συγκινήσει. Θα ήθελα πολλούς! Δεν με ενδιαφέρει καθόλου το αν “πιάσει” το έργο. Ο Τσαρούχης μου φωνάζει απʼ το Παρίσι: – Δεν είναι κέρδος να βγει στην πιάτσα της Αθήνας ένας ακόμη μουσικός που να προσφέρει είδη ευρείας καταναλώσεως. Δύο δόξες υπάρχουν: Η Δόξα της «Κόκα-Κόλα», να φτιάχνεις δηλαδή και να πουλάς ότι ζητάει η κατανάλωση, και η Δόξα του Δημιουργού, που βγάζει ανόθευτα και ανυστερόβουλα μέσα απʼ την ψυχή του αυτή την ασίγαστη δύναμη για να την προσφέρει στον Άνθρωπο.» 

Οι πωλήσεις του δίσκου όπως σωστά προέβλεψε και ο συνθέτης ήταν απογοητευτικές και αυτό μπορούμε να το λάβουμε υπ’ όψιν και από την σπανιότητα του. 

Ο Μανώλης Μητσιάς λέει σε μια συνέντευξή του γι’ αυτή τη δουλειά: «Αυτό ήταν ένα πράγμα λίγο βυζαντινό, ας πούμε. Το είχε ξεκινήσει ο Βενάρδος, με παρακάλεσε ο Γκάτσος και πήγα την τελευταία στιγμή. Απ’ αυτό έχω μόνο το εξώφυλλο, τον δίσκο κάπου τον έχω δώσει και δεν μου τον επιστρέψανε…» 

Παραθέτουμε το τραγούδι που ερμηνεύει στον δίσκο ο Μανώλης Μητσιάς.

Ο δίσκος κυκλοφόρησε αρχικά από την Columbia, το 1974 επανεκδόθηκε από την ίδια εταιρεία με διαφορετική ετικέτα και το 1980 ξανακυκλοφόρησε από την «Ωδή» του Σωκράτη Βενάρδου. Όπως σημείωνε ο συνθέτης στο οπισθόφυλλο αυτής της έκδοσης: 

«H “ΩΔΗ” δεν είναι μια εταιρεία δίσκων. Είναι μια φίρμα που χρησιμοποιείται για να προσφέρονται στους φίλους έργα με θρησκευτικό, κοινωνικό και πατριωτικό περιεχόμενο. Τέτοιου είδους έργα δεν τα αναλαμβάνουν οι εταιρείες, γιατί τα θεωρούν “αντιεμπορικά” και, φυσικά, δεν προβάλλονται από τα μέσα ενημερώσεως. Έτσι, μοναδικός τρόπος για να γίνουν γνωστά, μένει η διάδοσή τους μεταξύ των φίλων. Μόνο με τον τρόπο αυτό αντιμετωπίζεται σταδιακά ένα μέρος από τα δυσβάστακτα έξοδα, εξασφαλίζεται η συνέχεια και – το κυριότερο – δικαιώνεται ο μόχθος και οι θυσίες που απαιτούνται για την πραγμάτωσή τους». 

Ας κλείσουμε την αναφορά μας στην «Φάτνη» των Γκάτσου – Βενάρδου, με το φινάλε του έργου, που παραπέμπει στον αγγελικό ύμνο των Χριστουγέννων: 

Δόξα εν Υψίστοις! 

Τον Κύριον αινείτε εν τοις Υψίστοις! 

Επί γης ειρήνη! 

Ειρήνη στους καλούς της γης ανθρώπους 

Τι σώθηκε για πάντα τώρα ο κόσμος απ’ το κακό 

Ειρήνη στους καλούς ανθρώπους 

Ο πόλεμος για πάντα θα αφανιστεί 

Ειρήνη!

ΣΤΗΝ "ΓΛΙΣΤΡΙΔΑ" ΤΟΥ STREETRADIO.GR (ΗΧΗΤΙΚΟ)

Ο μουσικός - θεολόγος Παναγιώτης Ανδριόπουλος ήταν ο καλεσμένος της εκπομπής Γλιστρίδα, στο street radio.gr, το Σάββατο 6 Δεκεμβρίου 2025, από 8 έως 10 το βράδυ, σε μία ευρεία συζήτηση με αφορμή τα βιβλία του "Τα Χατζιδακικά" και "Τα Θεοδωρακικά". 

Μιλάμε για ...πολλή κουβέντα με τους Βασίλη Γραβαρίτη, Σπύρο Μαντζαβίνο και Μάριο Ρήγα. 

Μπορείτε να ακούσετε την εκπομπή ΕΔΩ. 

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ π. ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΑΥΓΗ "ΔΙΑΥΓΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ"

Την Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου 2025 στον Ιερό Ναό Αγίας Φιλοθέης στην Φιλοθέη, πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του βιβλίου «Διαυγής Πνευματικότητα, Μαθητεύοντας δίπλα στον Βαρσανούφιο και τον Ιωάννη» (εκδόσεις Ακρίτας), του π. Ιωάννη Χρυσαυγή, Αρχιδιακόνου του Οικουμενικού θρόνου. 

Οι ομιλητές παρουσίασαν το βιβλίο από ψυχολογικής και θεολογικής πλευράς, αναλύοντας κάθε κεφάλαιο με ιδιαίτερη ακρίβεια και παραλληλίζοντας την πορεία της πνευματικής σχέσης πνευματικού και μαθητή με την σχέση ψυχοθεραπευτή και θεραπευόμενου. 

Για το βιβλίο μίλησαν: 

- π. Αντώνιος Καλλιγέρης, Διευθυντής Γραφείου Γάμου & Οικογένειας Ι. Αρχιεπισκοπής Αθηνών

- Αναστασία Μωραΐτάκη, ψυχολόγος, Υπαρξιακή Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια 

- π. Ιωάννης Χρυσαυγής, Αρχιδιάκονος του Οικουμενικού Θρόνου και συγγραφέας του βιβλίου 

- Συντονισμός: Παναγιώτης Ανδριόπουλος, θεολόγος – μουσικός. 

Το βιβλίο κυκλοφορεί στα ελληνικά με πρόλογο του Αρχιμανδρίτη Τύχωνα, Καθηγουμένου της Ι. Μονής Σταυρονικήτα του Αγίου Όρους, ενώ στην αγγλική έκδοση τον πρόλογο έκανε ο μακαριστός Μητροπολίτης Διοκλείας Κάλλιστος Ware, δάσκαλος του π. Ιωάννη Χρυσαυγή. 

Ο Peter Brown, Επ. Καθηγηής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Princeton γράφει για την σημασία της έκδοσης: «Οι πνευματικές επιστολές του Βαρσανουφίου και του Ιωάννη, ανοίγουν ένα παράθυρο στην καρδιά του χριστιανικού μοναχισμού των πρώτων αιώνων. Η ανταλλαγή των ερωταποκρίσεων αυτών αγγίζει κάθε είδους ελπίδες, φόβους και πειρασμούς (ακόμη και τους πιο συνηθισμένους και καθημερινούς), όπως βιώνονται από κάθε λογής άνθρωπο, μοναχό ή λαϊκό. Είναι εδώ που βλέπουμε τους δύσβατους βράχους όπου αποστάζονται οι μελίρρυτες σταγόνες της Θείας Σοφίας.» 

Παραθέτουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από την ομιλία του π. Ιωάννου Χρυσαυγή.

 

"ΠΡΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΜΟΝ" ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ ΣΠΥΡΟ ΜΑΝΤΖΑΒΙΝΟ (ΒΙΝΤΕΟ)

Η ενορία του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού παρουσιάζει την διαδικτυακή εκπομπή «Προς Εκκλησιασμόν», όπου φιλοξενούνται εργάτες του πνεύματος και της τέχνης. 

Στην 83η εκπομπή προσκεκλημένος ο Σπύρος Μαντζαβίνος. 

Επιμελείται και παρουσιάζει ο Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος. 

Κάμερα - επεξεργασία βίντεο: Κατερίνα Λεονάρδου.

 

Ο Σπύρος Μαντζαβίνος γεννήθηκε στις 14 Απριλίου του 1995 στην Αθήνα και κατάγεται από τα Κοριάννα της Κεφαλλονιάς. Σπούδασε Ιστορία και Κλασική Φιλολογία στο Tubingen της Βάδης Βυρτεµβέργης και Σκηνοθεσία στη Σχολή Κινηµατογράφου Σταυράκου. Το 2018 εξέδωσε τη συλλογή διηγηµάτων Μνηστηροφονία και άλλες ιστορίες (Εκδόσεις Καστανιώτη) και ήταν υποψήφιος για το βραβείο πρωτοεµφανιζόµενου συγγραφέα του περιοδικού Κλεψύδρα. Έχει σκηνοθετήσει την ταινία Πανελλήνιον, η οποία απέσπασε τρία βραβεία στο 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης (2024): το βραβείο του Ελληνικού Κέντρου Κινηµατογράφου, της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών και της Επιτροπής Νεότητας του Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης και ήταν υποψήφια για καλύτερο ντοκιμαντέρ της χρονιάς στα Βραβεία Ίρις της Ελληνικής Ακαδημίας Kινηματογράφου. Τιμήθηκε επίσης με το βραβείο Orpheus ως Best Documentary στο Los Angeles Greek Film Festival. Τέλος ήταν υποψήφια ως καλύτερο ντοκιμαντέρ στο Berlin Greek Film Festival και στο Διεθνές Μεσογειακό Φεστιβάλ στη Μασσαλία (Prix Med Festival) και σύντομα θα προβληθεί στους θερινούς κινηματογράφους και στην πλατφόρμα του ertflix. Είναι επίσης ζωγράφος και χαράκτης.

Μαρία Χατζηαποστόλου: Ο Μάνος Ελευθερίου του τόπου και της ουτοπίας

Ο Μάνος Ελευθερίου του τόπου και της ουτοπίας 

Μαρία Χατζηαποστόλου 

Εκδόσεις Μετρονόμος 

Ένα βιβλίο για τον Μάνο Ελευθερίου, τον δημιουργό των πιο εμβληματικών στίχων που ακόμη βρίσκονται στα χείλη όλων και που συντροφεύουν κάθε στιγμή της ζωής μας, στην εργασία, την παρέα, την πορεία, τον έρωτα και τον θάνατο. Τραγούδια αγιασμένα που γεννήθηκαν με πόνο και αγάπη και από ανοιχτή πηγή εκπορεύτηκαν και σμιλεύτηκαν μέσα σε κλίμα ιεράς οργής και αγανάκτησης για την κυρίαρχη κοινωνική αδικία, αποτελώντας δυνάμεις φωτός και αντίστασης. 

Οι σημαντικότεροι σταθμοί της ζωής του, η πολυδιάστατη σκέψη του και η πλούσια εργογραφία του, η στιχουργική μα και λογοτεχνική δημιουργία, οι συναντήσεις με θρυλικές μορφές και η δημιουργική αλληλεπίδραση, η παθιασμένη αγάπη για το θέατρο και η στοργή προς τους λειτουργούς του, οι προδοσίες, οι ήττες, οι νίκες, οι αγώνες, οι φίλοι, τα μαλαματένια λόγια του ποιητή, τα λόγια και τα χρόνια που δεν πήγαν χαμένα... 

Η καθοριστική έννοια του χρόνου στη σκέψη του και η νοητή κάθοδος του ποιητή και των ηρώων του στον Άδη, η δύναμη της Παντοδυναμίας και ο αόρατος κόσμος των αγγέλων που γίνεται ορατός, η ανθρωπολογική διάσταση και ο αγιασμός των πραγμάτων στο σύμπαν του Μάνου Ελευθερίου, η αρρώστια και η γιατρειά, η περί Χριστού σκέψη και φυσικά η αγιότητα και η σχέση της με το περιθώριο στην κοινωνία των ανθρώπων. 

Για τον Μάνο Ελευθερίου που άνοιξε νέους δρόμους για τον Πολιτισμό της Ελλάδας και της οικουμένης, η στιχουργική και κατ’ επέκτασιν η ποίηση αποτελεί πράξη αφύπνισης, συνεχούς επαγρύπνησης και αγωνιστικότητας, καθώς ακόμη και αν όλα φαντάζουν από την αρχή μάταια, εκείνος στέκεται γενναία και περήφανα απέναντι σε ό,τι αποτελεί εμπόδιο και τροχοπέδη για τη ζωή. 

Ένας χαιρετισμός είναι το παρόν βιβλίο προς έναν αληθινό άνθρωπο και για αυτό μεγάλο δημιουργό. Μία βαθιά υπόκλιση στο μεγαλείο της απλότητας αυτού του ανένταχτου αναρχικού, μα όχι άναρχου ανθρώπου, που δεν περιχαρακώθηκε σε στεγανά, δεν επιδίωξε ποτέ τίποτε και παρέμεινε πραγματικά ελεύθερος. 

Ο ποιητής του φαρμακωμένου καιρού, ο πρύτανης των στιχουργών, ο άρχοντας των ταπεινών ανατρέπει κάθε μας βεβαιότητα, είναι ο καθρέφτης του προσώπου μας, αλλά και το ίδιο μας το πρόσωπο, η φωνή της συνείδησής μας, η ελπίδα που δεν χάνεται. Η εσωτερική φωνή που μας καλεί μυσταγωγικά να επαναπροσδιορίσουμε τη μεταφυσική μας σχέση με τον κόσμο, ώστε να ανακαλύψουμε και πάλι τη χαμένη αγιότητα. 

 

Της Μαρίας Χατζηαποστόλου 

IN MEMORIAM 

Φθινόπωρο του 2017 στην Κρήτη συνάντησα τον δάσκαλο Χρυσόστομο Σταμούλη. Με παρότρυνε να μελετήσω και να γράψω για τον ποιητή Μάνο Ελευθερίου. 

Και το ταξίδι ξεκίνησε. Η παρότρυνση αυτή μου άνοιξε νέους δρόμους. Ένα σύμπαν με στίχους, τραγούδια, θέατρο, μυθιστορήματα, διηγήματα, μνήμες και μουσικές. Ένας κόσμος που δεν πεθαίνει ποτέ, γιατί η ομορφιά νικά πάντοτε. 

Και συναντήθηκα και πάλι με τα τραγούδια του Μάνου Ελευθερίου που είναι ανάσες του Θεού στον λυγμό του ανθρώπου. Οξυγόνο μέσα στην ασφυξία του. Αντίσταση του έρωτα σε ό,τι ανέραστο. Μάχη της μνήμης με τη λήθη. Ο Μάνος Ελευθερίου είναι η φωνή της συνείδησής μας. 

Και ευγνωμονώ τον δάσκαλο που μου χάρισε αυτή την ανάσα αιωνιότητας μέσα στη δίκοπη ζωή: Κρυφά και φανερά σ’ ακολουθούνε / oι συμμορίες κι οι βασανιστές / και ψάχνουν μέρα νύχτα να σε βρούνε, / μα δεν υπάρχει δρόμος να διαβούνε / γιατί ποτέ δεν ήταν ποιητές / το χώμα που πατούν να προσκυνούνε. 

 

Αντί Προλόγου 

Στον Άδη σεργιανώντας 

Σαν ένα ποτήρι αγιωργίτικο κρασί που σου ζεσταίνει την καρδιά και διαλύει όλο το φαρμάκι του κόσμου. Έτσι αισθάνομαι τον Μάνο Ελευθερίου. Σαν έναν ακούραστο ασκητή που συνεχίζει να προσεύχεται, ακόμη κι όταν όλα φαντάζουν ολότελα χαμένα. Κυρίως τότε. Γιατί μονάχα αυτό του απέμεινε. Η ελπίδα. Και τώρα που τίποτα δεν είναι δεδομένο, ήλθε η ώρα του θαυματοποιού Μάνου, τη στιγμή αυτή της γεθσημάνιας αγωνίας και αβεβαιότητας, να μάς μαγέψει και πάλι με τον δικό του μοναδικό τρόπο. Ένας άλλος Μάνος που δεν γνωρίζουμε, ζει και αναπνέει εδώ. Ο Μάνος που αγαπούσε να ανάβει κάθε βράδυ το καντήλι του, που αισθανόταν κάθε Μεγάλη Παρασκευή την αύρα του Επιταφίου στο πρόσωπό του, που δεν έπαυε να πιστεύει στο θαύμα, με μια βαθιά ευλάβεια που δεν φαινότανε, για τούτο και καθιστούσε ουσιαστική την πίστη του. Ο Μάνος που είχε την εγκαρδιότητα ενός λιτού –αλλά γεμάτου από αγάπη και φίλους– τραπεζιού. 

«Αν μ’ αγαπάς, όταν φύγω από αυτή τη ζωή, αν μου στήσουν προτομή, θέλω να πηγαίνεις αργά τη νύχτα και να τη μουτζουρώνεις», έλεγες στην αδελφή σου. Δεν θέλησες εσύ την εφήμερη δόξα, γιατί κάτεχες καλά τη δόξα των ανέμων. Δεν θέλησες προτομές και ανδριάντες, οδούς και πλατείες. Τα μάταια μεγαλεία του κόσμου τούτου. Δεν θέλησες να δοθεί το όνομά σου σε σχολείο της ιδιαίτερης πατρίδας σου. Θέλησες να μη μείνει τίποτα από εσένα, παρά μόνο τα τραγούδια σου. Αφήνοντας φαρμακωμένο τον καιρό και τις καρδιές μας, άδειες από τη ζεστασιά του βλέμματός σου. Αφήνοντάς μας, μόνους σ’ έναν κόσμο που λιγοστεύουν οι ποιητές. Γιατί εσύ δεν φοβήθηκες την αποδόμηση. Κάπου εκεί θα είμαι κι εγώ Μάνο, στη σκοτεινιά του κήπου, να μουτζουρώνω την προτομή σου, με μαύρο σπρέι –όπως ήθελες και να χλευάζω και εγώ με τη σειρά μου, τη βεβαιότητα και τον ναρκισσισμό. Γιατί δεν χρειαζόμαστε προτομή για να σε θυμόμαστε. Μάς αρκεί να σιγοψιθυρίζουμε τους στίχους σου και να ερωτευόμαστε με αυτούς. Με τα μαλαματένια λόγια, τα πρώτα λόγια, τα λόγια της αγάπης, αλλά και τα παραπονεμένα λόγια, στα τραγούδια που έχουν αίμα και καρδιά που είν’ αρρώστια που δε γίνεται καλά. 

Θερμές ευχαριστίες οφείλω στον Υπεύθυνο των Εκδόσεων Μετρονόμος, κ. Θανάση Συλιβό, ο οποίος από την πρώτη στιγμή και λόγω της μεγάλης αγάπης του, προς τον Μάνο Ελευθερίου, αποδέχθηκε με χαρά να φιλοξενήσει αρχοντικά τις σκέψεις μου, στον καλό μου φίλο Ευάγγελο Βεργανελάκη για την εξαιρετική φιλολογική επιμέλεια και εσχάτη ως πρώτη εσομένη, την αδελφή του Μάνου, την αγαπητή μου, Λιλή Ελευθερίου, που αιμοδοτούσε τη σκέψη μου αδιαλείπτως με ανέκδοτα κείμενα του Μάνου και με ατελείωτες ώρες συζήτησης, ζέσταινε την καρδιά μου, μού έδινε θάρρος και θέριευε την αγάπη μου για εκείνον, η οποία ήλθε η ώρα και σαρκώθηκε στη μορφή του παρόντος βιβλίου. Καλό μας ταξίδι, συνταξιδιώτες! 

Η Μαρία Χατζηαποστόλου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Ζωγραφική και Ιστορία της Τέχνης, ενώ είναι Απόφοιτος και Διδάκτωρ του Τμήματος Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εργάζεται ως Εκπαιδευτικός στη Μέση Εκπαίδευση, ενώ είναι συγγραφέας των βιβλίων: Το πρόσωπο του Χριστού στο Νίκο Καζαντζάκη (εκδόσεις «Αρμός»), το οποίο απέσπασε το Α΄ Διεθνές Βραβείο «Νίκος Καζαντζάκης» από τη «Διεθνή Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη» (Δ.Ε.Φ.Ν.Κ.), Όταν ο Νίκος Καζαντζάκης «συνάντησε» τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (εκδόσεις «Αρμός»), Ο Μάνος Ελευθερίου του τόπου και της ουτοπίας (εκδόσεις «Μετρονόμος»).

Η ξεχωριστή βιβλιοφιλική έκδοση: Οδυσσέας Ελύτης - Ο ζωγράφος Θεόφιλος

Οι Ελληνικές Ομοιογραφικές εκδόσεις και το «Σπίτι του Ελύτη» - Μουσείο παρουσίασαν μια ξεχωριστή βιβλιοφιλική έκδοση: Οδυσσέας Ελύτης - Ο ζωγράφος Θεόφιλος. 

Πρόκειται για μία τρίγλωσση έκδοση (ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά) που περιλαμβάνει το κείμενο του Οδυσσέα Ελύτη: Ο ζωγράφος Θεόφιλος μαζί με τα ογδόντα έξι έργα του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ που βρίσκονται στο Μουσείο Θεόφιλου στη Βαρειά της Μυτιλήνης.

Μεταφραστές CONNOLLY DAVID, SOUFARAPIS MALAMATI 

Η εκδήλωση παρουσίασης αυτής της πραγματικά ξεχωριστής έκδοσης, έλαβε χώρα στο «Σπίτι του Ελύτη» - Μουσείο την Τετάρτη 3 Δεκεμβρίου 2025. 

Για τον ζωγράφο Θεόφιλο και τη θέση του στο νεοελληνικό πολιτισμό μίλησε η Ιστορικός Τέχνης και Θεωρίας του Πολιτισμού (ΕΚΠΑ) Αθηνά Σχινά, ενώ η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου αναφέρθηκε στον Θεόφιλο του Ελύτη, διαβάζοντας και χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το περίφημο δοκίμιο του σπουδαίου ποιητή για τον λαϊκό ζωγράφο. Τέλος, ο εκδότης Νίκος Κομν. Χατζηγεωργίου εξήγησε την ιδιατερότητα της συγκεκριμένης έκδοσης. 

Η διακεκριμένη πιανίστρια Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου απέδωσε συνθέσεις δικές της, του Γιάννη Κωνσταντινίδη και του Γιώργου Κουρουπού. 

Για πρώτη φορά στην ελληνική, αλλά και παγκόσμια Βιβλιογραφία επιχειρήθηκε η συνύπαρξη δύο σπουδαίων δημιουργών σε ένα εκδοτικό corpus υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών. Για την έκδοση τηρήθηκαν όλα εκείνα τα εκδοτικά πρωτόκολλα, που διέπουν τις Ομοιογραφικές (Facsimile) Εκδόσεις, έτσι ώστε τα έργα του Θεόφιλου να παρουσιάζονται αποτυπωμένα, χρωματικά και αισθητικά, με απόλυτη προσομοίωση στα πρωτότυπα. 

Αξιζει να σημειωθεί ότι η πρώτη παρουσίαση του έργου έγινε στη Λέσβο, τόπο καταγωγής του Οδυσσέα Ελύτη, αλλά και του Θεόφιλου, στον εμβληματικό χώρο του Μουσείου–Ελαιοτριβείου ΒΡΑΝΑ, στον Παπάδο της Λέσβου, στις 6 Σεπτεμβρίου 2025. 

Πουθενά, σε κανένα μέρος του κόσμου, ο Ήλιος και η Σελήνη δε συμβασιλεύουν τόσο αρμονικά, δε μοιράζονται τόσο ακριβοδίκαια την Ισχύ τους, όσο επάνω σ' αυτό το κομμάτι γης που κάποτε, ποιος ξέρει σε τι καιρούς απίθανους, ποιος θεός, για να κάνει το κέφι του, έκοψε και φύσηξε μακριά, ίδιο πλατανόφυλλο καταμεσής του πελάγους. Μιλώ για το νησί που αργότερα, όταν κατοικήθηκε, ονομάστηκε "Λέσβος", και που η θέση του, όπως τη βλέπουμε σημαδεμένη στους γεωγραφικούς χάρτες, δε μοιάζει να ανταποκρίνεται και πολύ στην πραγματικότητα. Μπορεί να φαίνεται παράξενο, αλλά μια-δυο ώρες αφού το πλοίο της γραμμής εγκαταλείψει τη Χίο είναι σα να εγκαταλείπει ολόκληρο τον γνωστό κόσμο. Μπαίνει σε θάλασσες που άξαφνα μοιάζουν ανεξερεύνητες, και ο απροειδοποίητος ταξιδιώτης, που ταλαντεύεται με το ρυθμό της πρωινής φουσκοθαλασσιάς, κρατημένος από τα κάγκελα της γέφυρας, ατενίζει τον ορίζοντα με το ίδιο αίσθημα που θα είχε σε καιρούς αλλοτινούς ένας τυχερός θαλασσοπόρος. Σε λίγο, ανάμεσα στην ατμιστή πάχνη, που τη διαλύει κομμάτια-κομμάτια ο ήλιος, αρχίζει να ξεχωρίζει τη σκιά μιας παραμυθένιας γης και, πριν καλά-καλά συνέλθει, πιο κοντά να διακρίνει καθαρά τα τριανταφυλλένια βουνά που μπαίνουν το ένα μέσα στο άλλο και καμπυλώνονται με τη χάρη γυναίκας ηδονικής· τους γυμνούς ώμους έξω απ' τα νερά, όλο μαβιές αποχρώσεις· και πιο χαμηλά, την κοιλιά μιας χνουδερής απαλότητας, δροσερές αγκάλες γεμάτες διαύγεια, μαλλιά δέντρων, που ακόμα στάζουν, βγαίνοντας από τον ολονύχτιον ύπνο. (Από την έκδοση). 

Νίκος Σηφουνάκης, Ιουλίτα Ηλιοπούλου, Παναγιώτης Δουδωνής και Νίκος Χατζηγεωργίου

ΔΟΞΑΣΤΙΚΟ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΑΓΙΑΣ ΒΑΡΒΑΡΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ π. ΔΙΟΝΥΣΙΟ ΦΙΡΦΙΡΗ

Πατρίδα, γένος. ύπαρξιν, ηχ πλ β'. Δόξα Eσπερινού εορτής Αγίας Βαρβάρας. Δοξαστάριο, τόμ. A', σ. 108-09. Διάρκεια 7'.06''. 

Το μέλος περιλαμβάνεται στην σειρά Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής, και στο Σώμα Δοξαστικά Ιακώβου Πρωτοψάλτου, που εξέδωσε ο Μανόλης Χατζηγιακουμής και το Κέντρον Ερευνών και Εκδόσεων. 

Στο cd5 που τιτλοφορείται  ΔΟΞΑΣΤΙΚΑ ΝΟΕΜΒΡΊΟΥ (ΙΙ) - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ (Ι), περιλαμβάνεται και το Δοξαστικό του Εσπερινού της Αγίας Βαβράρας (4 Δεκεμβρίου), το οποίο ερμηνεύει εξαίσια ο μακαριστός διακο - Διονύσης Φιρφιρής. 
Ο Χατζηγιακουμής παρατηρεί πώς "σε όλα τα εκτελούμενα Δοξαστικά του Ιακώβου επισημαίνονται επιπλέον και πολλά στοιχεία της παλαιάς και της νεώτερης Αγιορειτικής ερμηνευτικής παράδοσης: κλασικές αναλύσεις θέσεων, ιδιότυπα ποικίλματα, πρότυπες επιμέρους υφολογικές και ηθολογικές εκφράσεις. Ακόμη, αναδεικνύονται και όλες οι ουσιώδεις ιδιότητες της προσωπικής ερμηνευτικής τέχνης του πατρός Διονυσίου: η απαράμιλλη εκφραστική δύναμη, η οικείωση και και η βαθειά γνώση του παραδοσιακού μουσικού υλικού, η έντονη και αυθεντική αποτύπωση του πνευματικού και λειτουργικού βιώματος."

ΘΩΜΑΣ ΤΑΜΒΑΚΟΣ: ΕΠΙΣΗΜΗ ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

Ο ακαταπόνητος μουσκογράφος, ερευνητής και κριτικός της μουσικής Θωμάς Ταμβάκος, ο ιδρυτής του πολύτιμου Αρχείου Ελλήνων Μουσουργών Θωμάς Ταμβάκος, μας δίνει ένα ακόμα πολύτιμο πόνημα, που αφορά στον μεγάλο Θόδωρο Αντωνίου, επί σειρά ετών Πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών. 

Η έκδοση με την πλήρη επίσημη δισκογραφία του Θόδωρου Αντωνίου καλύπτει το κενό στη βιβλιογραφία του κορυφαίου συνθέτη, αρχιμουσικού και μουσικοπαιδαγωγού. Λαμβάνει χώρα με αφορμή τη συμπλήρωση των ενενήντα (90) ετών από τη γέννησή του. Είναι η πέμπτη έκδοση του συγγραφέα από τη Μουσική Εταιρεία Αλεξανδρούπολης με αντίστοιχο περιεχόμενο (δισκογραφία) Ελλήνων συνθετών. 

Στην παρούσα έκδοση ως αφετηρία λαμβάνεται το 1970 με τη φωνογραφική αποτύπωση των έργων Κάθαρση και Κλίμα απουσίας. Έως τον Σεπτέμβριο του 2025, με την τελευταία δισκογραφική έκδοση (εφεξής δ.ε.) «Αενάως ποιείν» με τη φωνογράφηση του έργου Ύμνος εις τον έρωτα για φωνητικό κουαρτέτο, αφιερωμένου στον Θ. Ταμβάκο, έχουν καταχωρισθεί εκατόν εννέα (109) δ.ε. όλων των μορφών αποτύπωσης, ψηφιακές (εφεξής ψ.ε.) και επανεκδόσεις με έργα του. Όλες αναγράφονται με όλα τα γνωστά στοιχεία τους (την εταιρεία ή τον φορέα έκδοσης, τη χώρα, τη χρονολογία, τον κωδικό, τους ερμηνευτές κ.λπ.). Έγινε συστηματική προσπάθεια για την τεκμηριωμένη συμπλήρωση και διόρθωση τυχόν λαθών και παραλείψεων σε αρκετά από τα στοιχεία αυτά. Οι δ.ε. και οι ψ.ε. που παρατίθενται συνοδεύονται από αντίστοιχο φωτογραφικό υλικό, με τα εξώφυλλα, τις ετικέτες πάνω στους δίσκους, τους ερμηνευτές των έργων και δείγματα από αυτόγραφες και εκδοθείσες παρτιτούρες. Στις υποσημειώσεις αναγράφονται επίσης γνωστές πληροφορίες για τις δισκογραφικές εταιρείες και τους φορείς που υπογράφουν την παραγωγή (ή συμπράττουν σε αυτή) των δ.ε. και των ψ.ε. Συνολικά φωνογραφήθηκαν ογδόντα οκτώ (88) έργα του συνθέτη, ολόκληρα ή μέρη τους, από τα συνολικά τετρακόσια εξήντα έργα (467) της εργογραφίας τους. Από την επίσημη δισκογραφία του συνθέτη απουσιάζουν αρκετά σημαντικά έργα του. 

Στην έκδοση συμπεριλαμβάνονται και οι σαράντα (40) δ.ε. και ψ.ε. με τον Θ. Αντωνίου ως αρχιμουσικό, σε έργα δικά του και άλλων συνθετών. Η έκδοση παρήχθη σε 300 αντίτυπα με σκοπό να διατεθεί σε αρμόδιους μουσικούς φορείς, ιδρύματα και φυσικά πρόσωπα. Ελάχιστα αντίτυπα διατίθενται προς πώληση κυρίως από τον Μουσικό Οίκο Φ. ΝΑΚΑΣ ο οποίος είναι ο εκδότης έργων του Θ. Αντωνίου. Επίσης, από τον Εκδοτικό Μουσικό Οίκο ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΙΟΥ-ΝΑΚΑΣ και τον Μουσικό Οίκο ΟΡΦΕΥΣ-ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ. 

Η Επίσημη παρουσίαση του βιβλίου ΘΟΔΩΡΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ (10/2/1935 – 26/12/2018). ΕΠΙΣΗΜΗ ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ (1970-2025) ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΑ 90 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ του Θωμά Ταμβάκου θα πραγματοποιηθεί στις 10 Φεβρουαρίου 2026 (επέτειος των γενεθλίων του), στην  Αίθουσα Συναυλιών του Ωδείου Φ. ΝΑΚΑΣ. 

Ομιλητές: 

- Βύρων Φιδετζής, αρχιμουσικός-ερευνητής 

- Ιάκωβος Κονιτόπουλος, συνθέτης-πρώην γενικός γραμματέας Ε.Ε.Μ.-πρόεδρος Δ.Σ. Συλλόγου Φίλων Δημήτρη Δραγατάκη, 

- Σάββας Τσιλιγκιρίδης, συνθέτης-συνεργάτης και υπεύθυνος αρχειακού υλικού του Θ. Αντωνίου, 

- Δρ Αθανάσιος Τρικούπης, εκδότης (Μουσική Εταιρεία Αλεξανδρούπολης)-συνθέτης-αρχιμουσικός-πανεπιστημιακός καθηγητής 

- Θωμάς Ταμβάκος, μουσικογράφος-μουσικός ερευνητής-κριτικός-συγγραφέας. 

Μουσικό πρόγραμμα με έργα του Θ. Αντωνίου από: 

- Τον Κωνσταντίνο Δεστούνη (πιάνο), 

- Τον Νίκο Νικόπουλο (φλάουτο) και τη Γωγώ Ξαγαρά (άρπα), 

- Τον Απόστολο Ντάρλα (πιάνο), 

- Το Duo Vocialo (Ιωάννα Βρακατσέλη, φωνή και Χρήστος Μαρίνος, πιάνο) 

- Το Ελληνικό Συγκρότημα Σύγχρονης Μουσικής υπό τη διεύθυνση του Ι. Κονιτόπουλου. 

Νίκος Παλουμπιώτης: Scarto maggioro

Φωτογραφία: Alfredo Frigerio

Νίκος Παλουμπιώτης 

Scarto maggioro 

Στον καιρό της ομοιότητας ίδιες οι ιδέες, βάλτοι αβαθείς 

Το άσκοπο και η αφροσύνη ίδια 

Χαμένη η ζεστασιά του κόσμου 

Νέος, χωρίς να ‘ναι καινούριος 

Το σήμερα σαν το αύριο 

Ένα είδος μαγείας τα ψέματα σου 

Το βλέπω στο βλέμμα σου 

Σάλπιγγες ρόδινες της κοντέσας Σάρας 

Τα λουλούδια της, μικρή πνοή ανέμου 

Θρόισμα απαλό μ' αγγίζει

Ολόκληρο το ποίημα στη συνέχεια

 

Η ΣΤΑΥΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΑΝΑΠΟΔΑ ΚΑΙ ΣΤΑΥΡΟΣΧΗΜΑ ΣΕ ΕΡΓΑ ΤΟΥ 16ου ΑΙΩΝΑ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Σε μία φορητή εικόνα του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών αποδίδεται η σκηνή του μαρτυρικού θανάτου του Αγίου Αποστόλου Ανδρέα, που σταυρώθηκε ανάποδα, με το κεφάλι προς τα κάτω. Μια μεταβυζαντινή εικόνα του β΄μισού του 16ου αι., έργο του Μιχαήλ Δαμασκηνού, ενός από τους σημαντικότερους Κρητικούς ζωγράφους. 

Ο ζωγράφος «αφηγείται» το επεισόδιο της Σταύρωσης του Αγίου Ανδρέα με τρόπο που θυμίζει την βενετσιάνικη τέχνη της εποχής του. Υπάρχουν όμως στην εικόνα και στοιχεία της βυζαντινής τέχνης. Το έργο απεικονίζει μεταξύ δύο ελιών κατά τον άξονα της εικόνας μπηγμένο στο έδαφος και στημένο ανάποδα τον σταυρό, όπου κρέμεται με το κεφάλι κάτω ο πρωτόκλητος Ανδρέας, δεμένος με σχοινιά από χέρια και πόδια στο ξύλο. Τρεις περνούν άλλα σχοινιά και στερεώνουν τον σταυρό στα δέντρα, ο ένας αριστερά με τη βοήθεια στρατιώτη με κράνος, άλλος με μακρυές περισκελίδες και σκούφο σκαρφαλωμένος σε κλαδί ψηλά, τρίτος δεξιά μελαμψός, με κοντό χιτώνα και κρεμασμένο από τη μέση σπαθί. Ρωμαίος αξιωματικός προστάζει νεαρό στο απέναντι δέντρο επάνω, ακουμπισμένος με σταυρωμένα πόδια στον κορμό ελιάς δεξιά. Δύο στρατιώτες μοιρασμένοι πιο πίσω, με αναγεννησιακές στολές και δόρατα που φέρουν πέλεκυ, φαίνεται να προσέχουν ό,τι γίνεται αριστερά τους, δημιουργώντας διαγώνιους άξονες που προκαλούν ισορροπία στην όλη σύνθεση. Γύρω από τα δέντρα μικρά διακοσμητικά φυτά στο έδαφος. 

Ο Μιχαήλ Δαμασκηνός γεννήθηκε στον βενετοκρατούμενο Χάνδακα, το σημερινό Ηράκλειο, γύρω στα 1530/35 και πέθανε στα 1592/93. Έζησε στην Κρήτη και την Ιταλία και άφησε πλούσιο καλλιτεχνικό έργο. Την περίοδο 1577-1582 εργάστηκε στη Βενετία, όπου και ήλθε σε επαφή με τα σύγχρονα ρεύματα της τέχνης. Στα έργα του συνυπάρχουν η βυζαντινή αγιογραφία και οι επιρροές από τη δυτική ζωγραφική. 

Βλέποντας αυτόν τον πίνακα του Μιχαήλ Δαμασκηνού, αναγόμαστε σε έναν άλλο με την Σταύρωση του Αγίου Ανδρέα, αυτόν του ιταλού ζωγράφου Carlo Braccesco (1478-1501). Μισό αιώνα πριν. 

Εδώ ο Απόστολος σταυρώνεται κανονικά, όχι ανάποδα, και μάλιστα σε δέντρο. Η σταύρωση είναι ανάλογη του Χριστού, δηλ. δεν είναι σε χιαστί σταυρό. 

Στο κέντρο της σύνθεσης δεσπόζει ο εσταυρωμένος Απόστολος, αριστερά ευγενείς και στρατιώτες με αναγεννησιακές φορεσιές και στολές και δεξιά λαός γονυπετής και όρθιος που προσβλέπει με δέος στον Πρωτόκλητο. Κάποιοι τον δείχνουν κιόλας. Το φόντο είναι παραλιακό, μιας και ο μαθητής του Χριστού μαρτύρησε κατά την παράδοση στην παραλία της Πάτρας, όπου και ο ναός του. Ανάμεσα στους στρατιώτες κι ένας μελαμψός, όπως και στον πίνακα του Δαμασκηνού. Εδώ όλοι είναι παρατηρητές, μιας και η σταύρωση έχει συντελεστεί. Σταυρωτές και πιστοί ατενίζουν ταυτόχρονα τον Πρωτόκλητο, ο οποίος μιμούμενος τον Δασκαλό του, υφίσταται σταυρικό θάνατο. 

Τον 16ο αιώνα το μαρτύριο του Αποστόλου Ανδρέα εξακολουθεί να εμπνέει Δύση και Ανατολή και να μας δίνει έργα τέχνης απαράμιλλα, με ποικίλους συμβολισμούς.

Apostolo glorioso: Ένα σπουδαίο μοτέτο του Guillaume Du Fay για τον Άγιο Ανδρέα της Πάτρας

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Όταν συνεργάστηκα με τον Θάνο Μικρούτσικο για την διοργάνωση «Πάτρα – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2006», σε μια από τις μουσικές συζητήσεις μας του είπα για το Apostolo glorioso, δηλαδή το μοτέτο του Guillaume Du Fay (περίπου 1397-1424) για τον Άγιο Ανδρέα της Πάτρας. Με άκουσε έκπληκτος και μου ζήτησε την καλύτερη δυνατή τεκμηρίωση. 

Έτσι, βρέθηκα στην Μουσική Βιβλιοθήκη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών να συνομιλώ με τον τότε διευθυντή της Βιβλιοθήκης, τον σπουδαίο εκείνο Christoph Stroux, ο οποίος μας έδωσε πολύτιμες πληροφορίες. 

Δυστυχώς, ο Μικρούτσικος παραιτήθηκε, η Πολιτιστική ατύχησε και το Apostolo glorioso που θα έπρεπε να είναι ο «ύμνος» της Πάτρας, έμεινε στα αζήτητα. 

Η μουσικολόγος Καίτη Ρωμανού σε μία μελέτη της μας παρουσίασε τα "βυζαντινά μοτέτα" του Guillaume Du Fay. 

Το Vasilissa ergo gaude και το Apostolo glorioso συνδέονται με την οικογένεια Malatesta. 

Ο Du Fay έγραψε το Vasilissa ergo gaude το 1420 στο Ρίμινι της Ιταλίας, όντας στην υπηρεσία της οικογένειας. Μας λέει η Καίτη Ρωμανού: «Η οικογένεια Malatesta συνδέθηκε με την Ελλάδα με έναν από τους γάμους, συχνούς τα χρόνια εκείνα, που αποσκοπώντας στην ένωση των εκκλησιών, επέβαλλαν την ένωση ορθόδοξων και καθολικών νεαρών αριστοκρατών. Το μοτέτο γράφτηκε για τον γάμο της Cleofe Malatesta με τον Θεόδωρο Β΄ Παλαιολόγο, Δεσπότη του Μορέα και αδελφό του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα, Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου.» 

Πρέπει να σημειωθεί πως η Πάτρα ήταν υπό τους Φράγκους από το 1205. Το 1429 απελευθερώθηκε κατά την επιτυχημένη σε όλη την Πελοπόννησο εκστρατεία του Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου. 

Το Apostolo glorioso / Cum tua doctrina / Andreas Christi famulus σχετίζεται με τον αδελφό της Κλεόπης, Pandolfo Malatesta,ο οποίος έγινε επίσκοπος Πάτρας στις 10 Μαΐου του 1424 και θεωρείται πολύ πιθανό ο Du Fay να τον συνόδευσε στην Πάτρα για τις τελετές και να έγραψε εκεί το μοτέτο. Για την ενθρόνιση, λοιπόν, του τελευταίου λατίνου Αρχιεπισκόπου των Πατρών έπρεπε να γίνει μια τελετή στο ναό του Αγίου Ανδρέα στην παραλία. Ο ναός αναδεικνύεται σαφέστατα στο κείμενο, στο οποίο αναφέρεται το Άγιο Σπήλαιο και η ελιά, στην οποία, κατά την παράδοση, σταυρώθηκε ο Άγιος Ανδρέας. 

Για την χρονολόγηση του μοτέτου, ο Christoph Stroux μου είχε πει χαρακτηριστικά και τα είχα σημειώσει: «Δημιουργήθηκε σύγχυση όταν ο Heinrich Besseler σε ένα άρθρο του το 1952 συνέδεσε το μοτέτο με μια επιγραφή, στην οποία ο Pantolfo Malatesta ανακοινώνει ότι το 1426 ανακαίνισε την εκκλησία του Αγίου στην παραλία. Ο Besseler νόμιζε ότι η επιγραφή, η οποία βρισκόταν από περίπου το 1810-1943 στο κάστρο των Πατρών, προερχόταν από την εκκλησία του Αγίου Ανδρέα στην παραλία και τη χρησιμοποίησε για την χρονολόγηση του μοτέτου, Όμως, όλοι οι ιστορικοί των Πατρών συμφωνούν ότι η επιγραφή προερχόταν από άλλη εκκλησία του Αγίου Ανδρέα, η οποία υπήρχε κατά το Μεσαίωνα και έως και τον 17ο αιώνα στον λόφο, έξω από τα τείχη του κάστρου και μετά καταστράφηκε από τους Τούρκους. Πρέπει, λοιπόν, η επιγραφή, η οποία έχει χαθεί αλλά έχει εκδοθεί επανειλημμένως, να μην συνδυαστεί με το μοτέτο». 

Επομένως το Apostolo Glorioso είναι του 1424. Σε κάθε περίπτωση συνδέεται άμεσα με την Πάτρα και τον πολιούχο της. 

Το κείμενο που αναφέρεται στον Άγιο και την σύνδεσή του με την πόλη, είναι ένα ανώνυμο σονέτο. Το μοτέτο είναι πεντάφωνο, δίγλωσσο (στα ιταλικά και στα λατινικά) και ισορρυθμικό – μετά την εισαγωγή (introitus). 

Πρόκειται για ένα μικρό φωνητικό διαμάντι μόλις τρίλεπτης διάρκειας. 

Παραθέτουμε στη συνέχεια το κείμενο και την μετάφραση, την παρτιτούρα καθώς και δύο σύγχρονες ερμηνείες του έργου. Μία από αυτές είναι του συνόλου Capella Romana που διευθύνει ο πατρινής καταγωγής μουσικολόγος και καθηγητής Αλέξανδρος Λίγκας. 

Apostolo glorioso 

Cantus 1, Contratenor 1 

Apostolo glorioso, da dio electo / A evangelegiare al populo greco / La sua 

incarnacion, che v’era ceco, / Et cusi festi senza alcun suspecto, 

Et eligisti a Patrasso per tuo lecto, / Et per sepulcro questo sancto speco: / Prego te, 

preghi me retrove teco, / Per li tuoi merci, nel devin conspecto. 

Cantus 2, Contratenor 2 

Cum tua doctrina convertisti a Christo / Tuto el paese, et cum la passione et morte / Che qui portasti in croce in su lo olivo. Ma e prolasso in errore et facto tristo, / Si che rempetraglie gracia si forte / Che recognoscano a dio vero et vivo. 

Tenor 

Andreas, Christi famulus. 

Cantus 1, Contratenor 1 

Δοξασμένε απόστολε, που εξελέγης από τον Θεό / Να ευαγγελιστείς στον 

ελληνικό λαό / Την ενσάρκωσή του, που ήταν τυφλός σ’ αυτό, / Και αυτό το 

έκανες χωρίς καμία αμφιβολία, 

Και επέλεξες την Πάτρα ως κλίνη σου / Και αυτήν την ιερή σπηλιά για τάφο σου: 

/ Σε παρακαλώ να προσεύχεσαι να σε ξαναβρώ, / Με την χάρη σου στην θεία παρουσία. 

Cantus 2, Contratenor 2 

Με το δόγμα σου προσηλύτισες στον Χριστό / Όλη τη χώρα, και με το πάθος και 

με τον θάνατο / Που υπέφερες στον σταυρό στον ελαιώνα. 

Αλλά υποτροπίασε σφάλλοντας και στενοχωρήθηκε. / Είθε να λάβει χάρη τόσο 

ισχυρή, / Ώστε να αναγνωρίσουν τον αληθινό και ζώντα θεό. 

Tenor 

Ανδρέα, μαθητή του Χριστού.