ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΣΙΑΔΗ - ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ: ΜΙΑ ΝΕΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ

Η 18χρονη Ελευθερία Τσιαδή – Δημητροπούλου μας …ανέτρεψε όλους με το μυθιστόρημά της «Ανάγκασέ με να ελπίζω» (ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 2024, σελ. 259). 

Μια συγγραφέας γεννήθηκε με όπλα την ελπίδα και την αγάπη! Ασυνήθιστα μάλλον για τους συνομηλίκους της. Η γραφή της ξεπερνά τα στερεότυπα της ηλικίας της και πάει ίσα στην ουσία αυτών που ορίζουν τη ζωή. 

Η Ελευθερία είναι μια νέα του καιρού της, αλλά ο νους της είναι ελεύθερος από τα τίποτα που συνθέτουν συχνά την καθημερινότητα. Γράφει για το σήμερα, γράφει από και για τον εαυτό της, αλλά τολμά να γράφει και για πράγματα αδιανόητα για την ηλικία της, όπως η εσωτερική ησυχία! 

Η πλοκή του μυθιστορήματος είναι συναρπαστική, αλλά κυρίως ενδιαφέρει η ματιά της Ελευθερίας, όταν γράφει για την μυθολογία του βλέμματος ή την μνήμη του σώματος. Ή όταν γράφει το ημερολόγιο τής μαμάς τής έφηβης ηρωίδας της, περιγράφοντας και τον ψυχικό κόσμο των μεγάλων. 

Το βιβλίο της Ελευθερίας Τσιαδή – Δημητροπούλου παρουσιάστηκε στην αίθουσα της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών στις 2 Νοεμβρίου 2024. 

Μίλησαν οι: 

Έφη Ταμπακάκη, φιλόλογος – επιμελήτρια κειμένων 

Παναγιώτης Δημητρόπουλος, πολιτισμολόγος – συγγραφέας 

Κώστας Πασχαλίδης, επιμελητής Αρχαιοτήτων – πρόεδρος Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.

Αποσπάσματα από το βιβλίο διάβασαν η Μαρία Δημητροπούλου και η Μαρία Σιγάλα ενώ ηχοτοπία έπλασε η συνθέτρια Μαρία Δαγαλάκη. 

Η όλη εκδήλωση ήταν μια γιορτή της νεότητας, αφού η συγγραφέας ξεκίνησε την δημιουργική πορεία της στην γραφή έχοντας μόλις ενηλικιωθεί. 

Διαβάζοντας το βιβλίο της νεαρής Ελευθερίας, που στάζει αλήθεια, σκεπτόμουν τον λόγο του Τσέχωφ: «Τα δικά μου άγια των αγίων είναι το ανθρώπινο σώμα, η υγεία, το μυαλό, το ταλέντο, η έμπνευση, η αγάπη και η απόλυτη ελευθερία από την καταπίεση και το ψέμα, σε ο,τιδήποτε κι αν αναφέρονται αυτά τα τελευταία». 

Εύχομαι η Ελευθερία να συνεχίσει τον δικό της δρόμο προς την Ελευθερία, ήτοι την ελπίδα και την αγάπη. 

Π.Α.Α.

"ΜΕΤΑ ΤΟ ΤΕΧΘΗΝΑΙ ΣΕ..." ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ π. ΔΙΟΝΥΣΙΟ ΦΙΡΦΙΡΗ

Με αφορμή την Θεομητορική εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, αναρτούμε το Δοξαστικό του Εσπερινού "Μετά το τεχθήναι σε...", σε ήχο πλ. δ' και στο μέλος Ιακώβου Πρωτοψάλτου. 

Ερμηνεύει ο μακαριστός αγιορείτης πρωτοψάλτης π. Διονύσιος Φιρφιρής, ο οποίος εκτέλεσε το  Δοξαστάριο του Iακώβου πρωτοψάλτου σχεδόν ολόκληρο (πλήρης ο Α' τόμος και επιλογές από τον Β'), στο πρόγραμμα των ηχογραφήσεων "Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής" του Μανόλη Κ. Χατζηγιακουμή, ο οποίος σημειώνει χαρακτηριστικά: 

"Η ερμηνεία του πατρός Διονυσίου αποκτά μοναδική σημασία, καθώς αποτυπώνει λαμπρά τη μακραίωνη προφορική παράδοση του Στιχηραρίου, παραπέμποντας ταυτόχρονα σε παλαιά και εξαιρετικά ενδιαφέροντα πρότυπα. Η σημασία εξαίρεται ακόμη περισσότερο, γιατί είναι ο τελευταίος ιστορικός σταθμός μιας τέτοιας ερμηνείας. Για πολλούς λόγους η σύγχρονη (και πολυάριθμη) γενιά των αγιορειτών ψαλτών και πατέρων είναι έξω από την παράδοση αυτή. Χωρίς υπερβολή, στην ηχογραφημένη ερμηνεία του Δοξασταρίου του Ιακώβου από τον πατέρα Διονύσιο έχει «αιχμαλωτισθεί», για το διαρκές μέλλον, ένα ανεκτίμητο κομμάτι της μεγάλης μουσικής παράδοσης του Ελληνισμού". 

ΟΙ ΑΡΓΕΣ ΚΑΤΑΒΑΣΙΕΣ "ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΕΝΝΑΤΑΙ" ΜΕ ΤΟΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟ (ΗΧΗΤΙΚΟ)

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος Βαλληνδράς (1915-2008), στο μεγάλο πρόγραμμα ηχογραφήσεων εκκλησιαστικής μουσικής του Μανόλη Χατζηγιακουμή, πραγματοποίησε και μία πολύ σημαντική ηχογράφηση: όλες τις αργές Καταβασίες Πέτρου Πελοποννησίου (Σύνθεση περ. 1764-1770). 

Ένα δείγμα αυτού του έργου πήραμε με την «Ανθολογία Όγδοη» που εκδόθηκε στη σειρά «Ανθολογίες» των «Μνημείων Εκκλησιαστικής Μουσικής» στα 1999, από το «Κέντρον Ερευνών και Εκδόσεων» που ίδρυσε και διηύθυνε ο μακαριστός φιλόλογος Μανόλης Χατζηγιακουμής. Ολόκληρο το έργο εκδόθηκε αργότερα, το 2012, ως «Σώμα Τέταρτο». 

Παραθέτουμε εδώ τις περίφημες Καταβασίες Χριστός γεννάται ηχ α´ Πέτρου Πελοποννησίου (Ωδές α'-θ') του Α´ Κανόνα των Χριστουγέννων (Ειρμολόγιο, σ. 9-22. Διάρκεια 14´.25´´). 

Τις Καταβασίες αυτές τις θυμάμαι από τον Δεσπότη να τις ψάλλει στο αργό μέλος, όταν ήμουν παιδί, από του Θρόνου και από μνήμης, στον ιστορικό Ναό του Παντοκράτορος Πατρών, κατά την πανήγυρι του Αγίου Ιερομάρτυρος Ελευθερίου (15 Δεκεμβρίου). Αυτό, φυσικά, το έκανε και σε άλλους ναούς που πανηγύριζαν την προεόρτιο των Χριστουγέννων περίοδο, οπότε και ψάλλονται στον Όρθρο οι Καταβασίες "Χριστός γεννάται". Μιλάμε, δηλαδή, για μια μακρόχρονη λειτουργική βίωση και πράξη που αποτυπώνεται στην συγκεκριμένη ηχογράφηση. Ο μακαριστός Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος έψαλε τις αργές Καταβασίες "Χριστός γεννάται", με τρόπο μεγαλοπρεπή, αλλά και ενθουσιαστικό! 

Ήταν πραγματικά ανεπανάληπτος, όπως και η λειτουργική εμπειρία την οποία ζήσαμε στην Πάτρα κατά την αρχιερατεία του.

Ο ΝΙΚΟΣ ΣΚΑΛΚΩΤΑΣ ΤΗΣ ΚΟΥΛΑΣ ΠΡΑΤΣΙΚΑ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Μια φωτογραφία μας εισάγει δυναμικά στο θέμα μας. Μας λέει ο μέγας Σκαλκωτολόγος Γιάννης Γ. Παπαϊωάννου: «Το Μάη του 1933, φτάνει στην Αθήνα ο Νίκος Σκαλκώτας, ωπλισμένος ξαφνικά με σημαντική αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία για το μέλλον του εδώ. Άσχετα αν γύρισε «μισόγυμνος» (δηλαδή με μια βαλίτσα ρούχα και στοιχειώδη χρειώδη μόνον), είδε την επιστροφή του αυτή σαν μια σανίδα σωτηρίας από το σκοτεινό Κενό που είχε αρχίσει δύο χρόνια πριν στο Βερολίνο. Μια φωτογραφία, ακριβώς το Μάη του 1933 στην Αθήνα, με τις φίλες του χορογράφους Ματέϋ και Πράτσικα δίπλα σ’ αρχαίες κολώνες, δείχνει τον Νίκο Σκαλκώτα περιχαρή σίγουρο για τον εαυτό του». (Ν. Σκαλκώτας, Γιάννης Γ. Παπαϊωάννου, τόμ. Α’, Σ. 96). 

Νίκος Σκαλκώτας, Πολυξένη Ματέυ – Ρουσοπούλου και η εξαδέλφη της Κούλα Πράτσικα, στους στύλους του Ολυμπίου Διός, έχουν αφήσει πίσω τους τον κύκλο του Βερολίνου, όπου είχαν βρεθεί και οι τρεις, και στήνουν τον κύκλο των Αθηνών. 

Φαίνεται ότι η επίσημη – ας την πούμε έτσι – συνεργασία της Κούλας Πράτσικα με τον Νίκο Σκαλκώτα ξεκίνησε το 1939, με το έργο «Τα Παγανά». 

Εκείνη η χρονιά ήταν εξαιρετικά δημιουργική για την «Επαγγελματική Σχολή Ορχηστικής», που είχε ιδρύσει μόλις πριν δύο χρόνια, το 1937, η Κούλα Πράτσικα και ήταν η πρώτη Σχολή Χορού στην Ελλάδα. 

Το 1939 η Σχολή παρουσίασε τρεις χορευτικές εκδηλώσεις: 

Α. Γιορτή του Νερού στο Μαραθώνα (οργανωμένη από την Περιηγητική Λέσχη). 

Β. Παράσταση στον κήπο των Ανακτόρων της Α.Β.Υ. του Διαδόχου στο Ψυχικό σε επίσημη δεξίωση. 

Γ. Τα «Παγανά», Ορχηστική Χριστουγεννιάτικη Γιορτή, στο θέατρο «Ρεξ» την Παρασκευή 22 Δεκεμβρίου. 

Τα Παγανά είναι μια σουίτα για μικρό σύνολο οργάνων, την οποία ο Νίκος Σκαλκώτας έγραψε το 1939 ύστερα από ανάθεση της Κούλας Πράτσικα. Παράλληλα, η χορογράφος είχε ζητήσει από τον ποιητή Στράτη Μυριβήλη τη σύνθεση δύο ποιημάτων σχετικών με το θέμα της παράστασης. Φαίνεται όμως πως ο Μυριβήλης από αυτήν τη συνεργασία εμπνεύστηκε το διήγημά του «Τα παγανά», το οποίο ολοκληρώθηκε το 1944 και εκδόθηκε ένα χρόνο αργότερα. 

Το θέμα εδώ είναι ότι η συνεργασία Πράτσικα – Μυριβήλη αναδεικνύει την σχέση λογοτεχνίας και χορού στην Ελλάδα της εποχής. Ο Μυριβήλης έγραφε στην εφημερίδα «Ασύρματος» το 1939 πως «αυτός ο τόπος έχει την ωραιότερη παράδοση ρυθμού και γραμμής και πρέπει αυτήν να καλλιεργήσουν οι χορευτές» δίνοντας ως παράδειγμα την Πράτσικα. Την ίδια χρονιά, το 1939, ο Κώστας Ουράνης γράφει επαινετικό για την Πράτσικα κείμενο με τίτλο «Χορός στο φράγμα του Μαραθώνα», με αφορμή τη Γιορτή του νερού στον Μαραθώνα, που έγινε για τον εορτασμό των δέκα χρόνων της κατασκευής του φράγματος. 

Η αναζήτηση της Πράτσικα μέσω της λογοτεχνίας – και μάλιστα της Γενιάς το ’30- αποσκοπεί σαφώς στην δημιουργία ενός νεοελληνικού ρυθμικού ύφους. Έτσι λοιπόν «Τα Παγανά» είναι μια έκφραση αυτής της αναζήτησης. 

Οι καλικάντζαροι ή παγανά εμφανίζονται την παραμονή των Χριστουγέννων και φεύγουν τα Θεοφάνεια. Συμβολίζουν το σκοτάδι και ζουν όλο το χρόνο μέσα στη γη, προσπαθώντας να κόψουν το δέντρο που την κρατάει όρθια. Την παραμονή των Χριστουγέννων και λίγο πριν το πετύχουν, ανεβαίνουν στη γη προσπαθώντας να κάνουν δύσκολη τη ζωή των ανθρώπων. Παραμένουν ανάμεσά τους μέχρι την παραμονή των Φώτων, δηλαδή αφήνουν ήσυχο το δέντρο της Ζωής για δώδεκα μέρες, το οποίο ξαναζωντανεύει και συνεχίζει να στηρίζει τη γη. Τα παγανά στη φαντασία του κόσμου είναι άσχημα, κουτσά, με μάτια κόκκινα, σώμα τριχωτό και πόδια τράγου. Οι άνθρωποι έβρισκαν πάντοτε διάφορους τρόπους για να τα εξουδετερώσουν και να απαλλαγούν από τη δυσάρεστη παρουσία τους.

Αρχικά ο Σκαλκώτας είχε γράψει πρωτότυπη μουσική, για σόλο πιάνο, την οποία θα ενορχήστρωνε για μικρή ορχήστρα, πλην όμως η μουσική του για την παράσταση απορρίφθηκε συλλήβδην από τη χορογράφο ως «τολμηρή» και τελικά άλλαξε κατεύθυνση προς την ασφαλέστερη επιλογή χρήσης προϋπάρχουσας μουσικής άλλων συνθετών, την οποία ο Σκαλκώτας ενορχήστρωσε επιδέξια για μικρό σύνολο οργάνων, προσθέτοντας ενίοτε και την προσωπική του πινελιά στα ενδιάμεσα μέρη. 

Το υλικό των σύντομων κομματιών είναι επιλογή της Κούλας Πράτσικα, σε συνεργασία με τον μουσικολόγο Θρασύβουλο Γεωργιάδη, και αντλείται από επτά παιδαγωγικά πιανιστικά έργα του Μπέλα Μπάρτοκ, ένα του Ίγκορ Στραβίνσκι, ένα κομμάτι παλαιάς μουσικής, καθώς και τα παραδοσιακά ελληνικά κάλαντα. 

Μόνο τα συνδετικά τμήματα αποτελούν ενδεχομένως πρωτότυπες συνθέσεις του Νίκου Σκαλκώτα και είναι ενσωματωμένα με όμορφο τρόπο στο μπαλέτο. 

Το ενδιαφέρον εδώ, όμως, είναι η ενορχηστρωτική δεξιοτεχνία του Σκαλκώτα, που αποδεικνύεται και ευφάνταστη, καθώς η επεξεργασία του συλλαμβάνει τη χωριάτικη ατμόσφαιρα των κομματιών του Μπέλα Μπάρτοκ, δημιουργώντας κλίμα ταιριαστό με τον λαϊκό χαρακτήρα της υπόθεσης. 

Ο μουσικολόγος Κωστής Δεμερτζής, ειδικός στην Σκαλκωτική ενορχήστρωση, σημειώνει πως «ο Σκαλκώτας, εδώ, δουλεύει το υλικό του σαν γλύπτης, που σμιλεύει τη φόρμα του κομματιού από ένα νότο μάρμαρο, χρησιμοποιώντας τα ορχηστρικά του μέσα με έναν εξαιρετικά ελεύθερο και ευφάνταστο τρόπο». 

Ο μαέστρος και συνθέτης Νίκος Χριστοδούλου ψάχνοντας για τη χαμένη πρώτη γραφή του σπουδαίου μπαλέτου «Η Λυγερή και ο Χάρος» ερεύνησε το αρχείο της Κούλας Πράτσικα, και εκεί εντόπισε μια πολύ καθαρογραμμένη παρτιτούρα, χωρίς όμως όνομα συνθέτη, «Τα Παγανά», μπαλέτο του 1939 για την Πράτσικα που μετά το θάνατο του Σκαλκώτα θεωρήθηκε χαμένο. Το αρχείο βρίσκεται πλέον στο Μουσείο Μπενάκη, που παραχώρησε αντίγραφο της παρτιτούρας στον Νίκο Χριστοδούλου, ο οποίος έκανε την πρώτη παγκόσμια ηχογράφηση των «Παγανών». Ο σχετικός δίσκος περιλαμβάνει Τα Παγανά, αλλά και το κοντσέρτο αρ. 3 για πιάνο και δέκα πνευστά όργανα, και κυκλοφορήθηκε από την BIS πριν 20 χρόνια, το 2004. 

Το 2013 το Kyklos Ensemble υπό τον Μίλτο Λογιάδη παρουσίασε Τα Παγανά, ενώ το 2019 η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό την διεύθυνση του Leon Μπότσταϊν (Botstein), παρουσίασε εδώ στο Μέγαρο Μουσικής, στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος, «Τα παγανά» του Σκαλκώτα, στο πλαίσιο ενός αφιερώματος στον μεγάλο έλληνα συνθέτη Γιώργο Τσοντάκη. Την κριτική επιμέλεια του μουσικού υλικού του έργου είχε – και στις δύο αυτές συναυλίες - ο μουσικολόγος, ενορχηστρωτής και σολίστ κλαρινέτου, Γιάννης Σαμπροβαλάκης, του Κέντρου Ελληνικής Μουσικής. 

Όμως, υπάρχουν και Τα Παγανά για πιάνο! H πιανιστική παρτιτούρα της πρωτότυπης αυτής μουσικής μπαλέτου για την Κούλα Πράτσικα, εντοπίστηκε το 2015 σε ένα μικροφίλμ του Αρχείου Σκαλκώτα στην Αθήνα από τον μουσικολόγο Γιάννη Σαμπροβαλάκη, ο οποίος επιμελήθηκε και την έκδοση του έργου. Μια πρώτη μερική εκτέλεση του έργου έγινε από την πιανίστρια Λορέντα Ράμου στο Τελλόγλειο της Θεσσαλονίκης στις 3 Δεκεμβρίου 2017, η οποία το ηχογράφησε και μαζί με άλλα πιανιστικά έργα του Σκαλκώτα κυκλοφορήθηκε σε δίσκο από την Σουηδική Εταιρία BIS το 2019, με το γενικό τίτλο «From Berlin to Athens». Αυτή η σκαλκωτική εκδοχή των Παγανών είναι πολύ ιδιαίτερη. Φαντασθείτε τα παραδοσιακά Κάλαντα των Χριστουγέννων σε μια αρκετά τζαζ εκδοχή από τον Νίκο Σκαλκώτα, που τελικά άλλαξε για να γίνει το μπαλέτο που χορογράφησε η Κούλα Πράτσικα. 

Εφτά χρόνια μετά τα Παγανά και τρία χρόνια πριν το θάνατο του, το 1946, ο Σκαλκώτας συνεργάζεται ξανά με την Πράτσικα. Αυτή τη φορά για μία παράσταση κατά την οποία παρουσιάστηκε το παραμύθι «Η πεντάμορφη με το ρόδο» - Ορχηστική παράστασις της Σχολής Κούλας Πράτσικα, η οποία ανέβηκε στο Ηρώδειο τον Ιούνιο του 1946 και στο θέατρο Κοτοπούλη-Ρέξ της Αθήνας τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους. 

Εδώ στην φιλόξενη, πλούσια και αγαπημένη Μουσική Βιβλιοθήκη του Συλλόγου «Οι Φίλοι της Μουσικής», εντόπισα το πρόγραμμα της παράστασης με ένα ένθετο φυλλάδιο που περιλαμβάνει τα χορικά του παραμυθιού, γραμμένα από τον Στρατή Μυριβήλη. 

Σύνθεσις και χορογραφία: Κούλα Πράτσικα, Ραλλού Μάνου. 

Μουσική: Μπέλα Μπάρτοκ, Ίγκορ Στραβίνσκυ (συνθέτες που τους είδαμε και στα Παγανά) και των γερμανών συνθετών εκείνης της εποχής Walter Rudolph Niemann (10 Οκτωβρίου 1876 – 17 Ιουνίου 1953) και Julius Weismann (26 Δεκεμβρίου 1879 – 22 Δεκεμβρίου 1950). 

Ενορχήστρωση: Νίκος Σκαλκώτας. 

Διεύθυνση Ορχήστρας: Στην παράσταση του Ηρωδείου ο Θόδωρος Βαβαγιάννης ενώ στο θέατρο Ρεξ ο Λεωνίδας Ζώρας, ο σημαντικός νεοέλληνας συνθέτης. 

Συμμετέχουν οι μαθήτριες της Σχολής Πράτσικα και σπουδαίες χορογράφοι στη συνέχεια: Ραλλού Μάνου, Μαρία Χορς, Τούλα Ανδριοπούλου, Μαρία Κυνηγού, Ελένη Κεφάλου και άλλες. Η σύνθεση δεν είναι ακριβώς η ίδια στις δύο παρουσιάσεις. 

Η παρτιτούρα με τις ενορχηστρώσεις του Σκαλκώτα παραμένει ανέκδοτη, καθώς υπάρχει το χειρόγραφο, αλλά περιμένει τον φιλόπονο συνθέτη που θα την αποκαταστήσει ώστε κάποια στιγμή να την ακούσουμε κι εμείς. 

Το πολύ ενδιαφέρον στοιχείο εδώ είναι ότι στην Αυτοβιογραφία της Πράτσικα, με τον τίτλο «Κούλας Πράτσικα Έργα και Ημέρες», δημοσιεύεται το χειρόγραφο μιας παρτιτούρας χορικού του Μυριβήλη με την ένδειξη «τονισμένα από την Κούλα Πράτσικα». Και ο γνωστός ερευνητής και μουσικογράφος Θωμάς Ταμβάκος που έχει το περίφημο Αρχείο Ελλήνων Μουσουργών, μας παραχώρησε μια επίσης χειρόγραφη παρτιτούρα της Κούλας Πράτσικα με το χορικό «Τα τρία παλικάρια». Θα τα ακούσουμε στη συνέχεια – για πρώτη φορά, νομίζω – στα χρόνια μας από την σοπράνο Δάφνη Πανουργιά. 

Η ίδια η Πράτσικα αποκαλύπτει στην αυτοβιογραφία της την στενή σχέση που είχε με τη μουσική από παιδί: "Ήθελα τα πάντα. Τραγουδούσα, απήγγελα, χόρευα, έπαιζα βιολί. Στο σπίτι μας, κάθε βράδυ, εκτός από τη μουσική που κάναμε συστηματικά όλοι μαζί, έπαιζα θέατρο, με θέματα δικά μου improvisés. Ήθελα να μάθω άρπα. Να τραγουδήσω στην οπερέτα, να παίξω τραγωδία. Να χορέψω πάνω σ' ένα βράχο. Ν' ανεβώ στο θέατρο. Να γράψω ποιήματα. Να γράψω μουσική δική μου, και πρωτάκουστη....". 

Ο Στρατής Μυριβήλης έγραψε για την στενή και ουσιαστική συνεργασία του με την Κούλα Πράτσικα: «Έλαχα από κείνους που στάθηκαν πλάι στην Κούλα Πράτσικα για να την ενισχύσουν στον δύσκολο δρόμο της. Με διαβάσματα λογοτεχνικών έργων μου σ’ αυτό το φιλικό περιβάλλον, με διαλέξεις, με συμμετοχή μου σε πολυήμερες εκδρομές και με τα χορικά που έγραψα για διάφορες χορευτικές παραστάσεις και γιορτές, πρόσφερα τον όβολό μου στην πνευματική ζωή της Σχολής της». 

Αλλά ας μνημονεύσουμε εδώ και το περίφημο μπαλέτο του Νίκου Σκαλκώτα «Η Θάλασσα», που ήταν μια συνεργασία του συνθέτη με την εξαδέλφη της Πράτσικα, χορογράφο και μουσικοπαιδαγωγό Πολυξένη Ματέυ. Ένα έργο που ολοκληρώθηκε λίγο πριν τον πρόωρο θάνατό του το 1949. 

Ο μουσικολόγος και σολίστ Γιάννης Σαμπροβαλάκης μου έδωσε την επίσης ενδιαφέρουσα πληροφορία ότι ο Σκαλκώτας συνέθεσε κι ένα έργο για τις διπλωματικές εξετάσεις στην Σχολή της Πράτσικα, της Αλέκας Κατσέλη, της σπουδαίας αυτής ηθοποιού, η οποία ήταν και πρωθιέρεια, μαζί με τη δασκάλα της Κούλα Πράτσικα, στην πρώτη τελετή αφής της Ολυμπιακής φλόγας το 1936. 

Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι Σκαλκώτας και Πράτσικα είχαν μια δημιουργική συνεργασία που μας απασχολεί ακόμα και σήμερα. 

Νομίζω ότι η Κούλα Πράτσικα ήταν αυτό που είπε η μεγάλη χορεύτρια και χορογράφος Ροζαλία Χλάντεκ: «Η Κούλα είναι μία έννοια»! 

Κι ακόμα κατέστη η πλήρης ενσάρκωση της ελληνικής παράδοσης όπως ακριβώς την περιέγραψε ο Ζήσιμος Λορεντζάτος: "Δεν υπάρχει διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε πεθαμένους και ζωντανούς: και αυτό είναι παράδοση. Έχομε πεθαμένους που κατευθύνουν τη ζωή μας, τη ζωή του σήμερα ή κάθε νιόκοπης γενιάς, όπως έχομε ζωντανούς που όσο περισσότερο φωνάζουν, τόσο περισσότερο βλέπομε πως είναι πρωθύστερα πεθαμένοι. Και κάθε νιόκοπη πάλι γενιά, κατευθύνει εκείνη τη ζωή της παράδοσης: και αυτό είναι παράδοση. Αν εσύ νιότη, δεν είσαι ζωντανή, τα έργα της παράδοσης σου μοιάζουν πεθαμένα. Από σένα εξαρτάται να είναι η παράδοση ζωντανή ή νεκρή. Κάθε νιόκοπη γενιά, αν δε φυσήξει στο κάρβουνο της παράδοσης να το κάνει να κοκκινίσει, κάλλιο να την κλαις. Είναι γενιά νεκρή και τα γεννήματά της κοιλάρφανα. Εσύ νιότη, αν είσαι αληθινά ζωντανή, κάνεις τα έργα της παράδοσης να μην πεθαίνουν. Με την ενδεχόμενη κάθε φορά δημιουργία ή προσθήκη σου. Εσύ συντηρείς την παράδοση και αυτή εσένα συντηρεί. Εσύ είσαι η παράδοση. Όλα είναι παράδοση, δηλαδή ζωή στην ανώτερη φάση της: ζωή και παράδοση ταυτόσημες." 

Ως εκ τούτου δεν παύουμε να μνημονεύουμε την Κούλα Πράτσικα ως την ψυχή που χορεύει εσαεί!

Ακολουθεί σχετικό φωτογραφικό υλικό (Τα Παγανά και η Πεντάμορφη με το Ρόδο) και το βίντεο της εκδήλωσης -αφιέρωμα στην Κούλα Πράτσικα που διοργανώσαμε με το Καλλιτεχνικό Σύνολο "Πολύτροπον", στην Μουσική Βιβλιοθήκη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, με αφορμή τα 40 χρόνια από τον θάνατο της μεγάλης δασκάλας του χορού. 

Δείτε την εκδήλωση και στο κανάλι του ιδρύματος Μποδοσάκη Blod.gr

Επίσης, το βίντεο με την εκτέλεση του έργου "Τα Παγανά" από το Kyklos Ensemble υπό τον Μίλτο Λογιάδη. 

Ο ΜΟΛΔΑΒΙΑΣ ΔΑΝΙΗΛ (ΝΥΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΡΟΥΜΑΝΙΑΣ) ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Τον Οκτώβριο του 1996, ο μακαριστός Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος, ανταποκρινόμενος στο αίτημα του τότε Μητροπολίτου Μολδαβίας Δανιήλ, του σημερινού Πατριάρχου Ρουμανίας, μετέφερε την Κάρα του Αποστόλου Ανδρέου στο Ιάσιο, προς προσκύνησιν υπό των πιστών, οι οποίοι μόλις είχαν εξέλθει του Κομμουνιστικού καθεστώτος και αναζητούσαν έντονα ερείσματα πίστης. 

Η μεταφορά της Κάρας του Πρωτοκλήτου συνέπιπτε με την μεγάλη πανήγυρη της πόλης του Ιασίου, ήτοι την μνήμη της Οσίας Παρασκευής της Επιβατηνής (14 Οκτωβρίου). Της πανηγύρεως προέστη ο Πατρών Νικόδημος, συλλειτουργούντων του Μολδαβίας Δανιήλ και πολλών ιεραρχών της Εκκλησίας της Ρουμανίας. 

Ο μακαριστός Δεσπότης με συμπεριέλαβε στην συνοδεία του κι έτσι καλύψαμε το μεγάλο εκκλησιαστικό γεγονός για την Ρουμανία, με τον Τηλεοπτικό Σταθμό της Μητροπόλεως Πατρών ΛΥΧΝΟΣ (Κάμερα: Γιώργος Αρβανίτης). 

Ο μακαριστός Πατρών Νικόδημος προσκάλεσε τον Μολδαβίας Δανιήλ να επισκεφθεί την Πάτρα και να συμμετάσχει στην πανήγυρη του Πολιούχου Αγίου Ανδρέου, τον οποίο και οι Ρουμάνοι θεωρούν φωτιστή τους και τον ευλαβούνται και τον τιμούν ιδιαιτέρως. 

Ο Μολδαβίας Δανιήλ απέστειλε στις 27 Νοεμβρίου 1997 επιστολή προς τον Πατρών Νικόδημο και τον ευχαριστούσε για την αδελφική πρόσκληση, στην οποία λόγω «σημαντικών υποχρεώσεων» δεν μπορούσε να ανταποκριθεί, γι’ αυτό και θα έστελνε ως αντιπρόσωπό του τον Επίσκοπο Χουσίου κ. Ιωακείμ. 

Σε αυτή την επιστολή ο Μολδαβίας έγραφε, μεταξύ άλλων, στον Πατρών Νικόδημο: 

«Σεβασμιώτατε, οι πνευματικοί δεσμοί της Πάτρας και του Ιασίου αγιάσθηκαν και ευλογήθηκαν με την επίσκεψη της Τιμίας Κάρας του Αγίου Αποστόλου Ανδρέου στο Ιάσιο, τον Οκτώβριο του 1996. Γεγονός το οποίο γράφηκε με χρυσά γράμματα στην εκκλησιαστική ιστορία της χώρας μας, αλλά πέρασε και στο Ορθόδοξο ημερολόγιο σαν εορτή, μετά από απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρουμανίας. 

Η επίσκεψη της υμετέρας Σεβασμιότητος στο Ιάσιο και αυτό το έτος, μαζί με την Α.Θ.Π. τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο έδωσε χαρά στον κλήρο και τον λαό της επαρχίας μας. Στη Ρουμανία όπως και στην Ελλάδα, Σεβασμιώτατε, είσθε γνωστός και άξιος ιεράρχης του Υψίστου, είσθε όμως και ένας ευλογημένος φίλος του Ρουμανικού λαού, ο οποίος συνεχίζετε και κάνετε πράξη την ενότητα της Ορθοδόξου πίστεως και ειδικότερα την αδελφοποίηση των δύο λαών, του Ελληνικού και του Ρουμανικού». 

Στον πρόναο του παλαιού Μητροπολιτικού Καθεδρικού Ναού του Ιασίου, υπάρχει ένα ψηφιδωτό που θυμίζει αυτή την ιστορική επίσκεψη του Μητροπολίτη Νικοδήμου, κομιστή της Κάρας του Πρωτοκλήτου. Αποτελεί και την μοναδική παράσταση αεροπλάνου στην εικονογραφία της εκκλησίας. Μάλιστα ο καλλιτέχνης καταγράφει το αεροσκάφος: της Ολυμπιακής Αεροπορίας!

Παραθέτουμε, στη συνέχεια, αυτούσια την επιστολή του Μολδαβίας Δανιήλ, νυν Πατριάρχου Ρουμανίας, προς τον Πατρών Νικόδημο, καθώς και φωτογραφικά στιγμιότυπα από εκείνη την ιστορική επίσκεψη.      

Κληρικοί και λαϊκοί της Πατρινής αντιπροσωπείας με τον τότε Επίσκοπο Γαλατσίου Κασσιανό