...η θρησκεία που έχει μετατραπεί σε εξουσία...

Πιστεύω... 

Σε μια ευρύτερη σοφία, μέρος της οποίας είμαστε όλοι. Δεν πιστεύω στον τρόπο που η θρησκεία έχει μετατραπεί σε εξουσία. Με αυτό δεν έχω καμία σχέση. Πιστεύω όμως βαθιά ότι δεν είμαστε μόνο σώμα. Το ξέρω.

Λυδία Κονιόρδου 

Ολόκληρη τη συνέντευξη της Λ. Κονιόρδου στο ΒΗΜΑ της Κυριακής διαβάστε εδώ.

Αφιερώνω την ανάρτηση σε κείνους τους επισκόπους της Ελλαδικής Εκκλησίας που προτρέπουν μετά ιεράς ...μανίας τους πολίτες να πάνε ψηφίσουν στις προσεχείς εκλογές, να αποδοκιμάσουν συγκεκριμένους "αντίχριστους" υποψηφίους, που θυμώνουν γιατί δεν τους δέχτηκε ο τάδε ή ο δείνα υπουργός, που καλούν το λαό να υπογράψει το δικό του "συμβόλαιο" κ.ο.κ. 

Την ίδια στιγμή οι ίδιοι επίσκοποι δέχονται προεκλογικώς πολιτικούς, φωτογραφίζονται μαζί τους, κάνουν ίσως και δηλώσεις, αλλά δημόσια δεν αρθρώνεται η παραμικρή κουβέντα αμφισβήτησής τους ή μετάνοιάς τους...

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ

Πενήντα λόγοι διαφωνίας με τον Γιώργο Παπαθανασόπουλο για το νέο Πρόγραμμα των Θρησκευτικών

Γιώργος Παπαδόπουλος*

Ο αγαπητός αρθρογράφος (Σημ: δεν διευκρινίζει αν  είναι θεολόγος-εκπαιδευτικός ή κάτι άλλο), αν και αποδίδει «καλή διάθεση» στα μέλη της επιτροπής του Προγράμματος, ωστόσο δεν τη θεωρεί αρκετή. Δεν μας λέει τι άλλο κατά τη γνώμη του χρειάζεται ή τι έλειπε από την επιστημονική συγκρότηση των εμπειρογνωμόνων που ασχολήθηκαν με το θέμα. Η αναγνώριση πάντως πως η διαφωνία είναι «απαραίτητη για μια νηφάλια συζήτηση» δικαιολογεί την παρούσα απάντηση και εμπλουτίζει τον καλόπιστο διάλογο, του οποίου θιασώτης φαίνεται πως είναι ο διαφωνών με το Πρόγραμμα Σπουδών. Το ζητούμενο πάντως σε μια τέτοια συζήτηση είναι η αντίθετη άποψη να συμπληρώνεται και με θέση, η έλλειψη με σαφή αντιπρόταση.

1. Ο αρθρογράφος φαίνεται ότι διάβασε σίγουρα το αποσταλέν Υπόμνημα της επιτροπής του προγράμματος προς τα μέλη της Ιεραρχίας, ενώ παραμένει λίαν αμφίβολο, αν έχει διαβάσει προσεκτικά το ίδιο το πρόγραμμα. Δεν αντιλαμβάνεται τη σημασία των όρων « (δι)ερευνητική», «βιωματική» «συνεργατική» (ενν. μάθηση). Και, όμως, αν συμβουλευόταν ένα οποιοδήποτε λεξικό θα μάθαινε αμέσως τη σημασία τους. Ο εκπαιδευτικός που παρακολουθεί τα τεκταινόμενα στο χώρο του και ενημερώνεται για τις εξελίξεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας γνωρίζει πολύ καλά τη σημασία των όρων αυτών. Κάποιος άλλος, και μάλιστα μη εκπαιδευτικός, πιθανώς όχι.

2-3. Εάν ο αγαπητός αρθρογράφος έμπαινε στο κόπο να διαβάσει και τον Οδηγό για τον Εκπαιδευτικό, που συνοδεύει το Πρόγραμμα Σπουδών και είναι επίσης αναρτημένος στο «Ψηφιακό Σχολείο», θα έπαιρνε άμεση απάντηση στην απορία του για τις «σύγχρονες θεωρίες μάθησης και διδακτικής» αλλά και για τις «χρόνιες αγκυλώσεις του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος». Δεν το έκανε όμως. Γιατί άραγε;

4. Τα μέλη της επιτροπής του ΠΣ επελέγησαν με βάση τις αιτήσεις τους που έγιναν έπειτα από σχετική πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος εκ μέρους του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, που ήταν αναρτημένη, επί εξάμηνο σχεδόν, στην ιστοσελίδα του. Η περί «παρέας» αντίληψη συνιστά προσχώρηση του αρθρογράφου σε απόψεις που δεν ευνοούν τη νηφάλια συζήτηση, για την οποία εισαγωγικά μας δήλωσε την προτίμησή του. Ο αγαπητός αρθρογράφος διαφωνεί και με το λεκτικό του υπομνήματος, αν και δεν συνιστά διαφωνία ένα «ήταν» ή ένα «είναι»• ωστόσο, όταν αναφερόμαστε στις ιδιότητες των μελών μιας  επιτροπής εργασίας, η οποία έχει καταθέσει ένα ολοκληρωμένο έργο, τότε το κάνουμε  σαφώς με ρηματικό τύπο, που δηλώνει παρελθόν. Μόνο αν το έργο αυτό συνεχίζεται  και τώρα, το δηλώνουμε με ενεστώτα. Έτσι λέει τουλάχιστον η Γραμματική…

5. Ο αρθρογράφος ζητά πληροφορίες για τον τρόπο εργασίας της επιτροπής. Με ποια ιδιότητα άραγε; Δεν τον καλύπτει το «συνεργατικά» και «συνθετικά» και αυτό αποτελεί λόγο διαφωνίας με το Πρόγραμμα Σπουδών! Τα μέλη της επιτροπής ήταν γνωστά αλλά και ο συντονιστής-προεδρεύων από τον Δεκέμβριο του 2010 όταν δημοσιεύτηκαν τα ονόματά τους στη «Διαύγεια». Ασφαλώς σε μια πολυμελή επιτροπή  υπάρχουν διαφωνίες, διαφορετικές προσεγγίσεις, αναλύσεις, προτάσεις. Το τελικό αποτέλεσμα είναι προϊόν σύνθεσης και συνεργασίας. Είναι κι αυτό λόγος διαφωνίας; Προφανώς μόνο για εκείνους που έχουν υπόψη τους άλλες πρακτικές άλλων εποχών… όπου όλοι συμφωνούσαν με όλα.

6. Το υπόμνημα της επιτροπής όφειλε έστω και με απλές νύξεις να αναφερθεί σε κρίσιμα - κατά την άποψή της - ζητήματα, που έθεσε όλο αυτό το διάστημα η ασκηθείσα κριτική. Αυτό κάνει  και με την επισήμανση  ότι «εργάστηκε χωρίς άνωθεν οδηγίες και δεσμεύσεις». Δεν είναι κατανοητό γιατί ο κ. Γ.Π  διαφωνεί και με αυτό. Είναι δυνατόν η άποψη των μελών μιας επιτροπής για την κριτική που δέχεται να αποτελεί λόγο διαφωνίας κάποιου για το όποιο συντελεσθέν έργο;

7. Οι αντιλήψεις της επιτροπής για την «φυσιογνωμία» όσων άσκησαν μέχρι τώρα κριτική στο πρόγραμμα αποτελούν λεκτική επίθεση κατά τον κ. Γ. Π, ενώ οι δικοί του υπαινιγμοί περί «παρέας» (ενν. τη σύνθεση της επιτροπής) και για «αντιλήψεις των άνωθεν» αποτελούν νόμιμο δικαίωμά του και απόλυτα θεμιτό τρόπο άσκησης της κριτικής του. Περίεργη άποψη…

8. Είναι σαφές πως ό,τι δεν κατανοεί ο αγαπητός κ. Γ.Π  αμέσως το χαρακτηρίζει αιτία διαφωνίας. Για να διαφωνήσεις με κάτι  δεν πρέπει να το έχεις προηγουμένως κατανοήσει; Αλλιώς με τι διαφωνείς;

9. Και πάλι μονότονη επανάληψη του προηγουμένου μοτίβου. Ωστόσο, εδώ αποκαλύπτεται ότι ο αρθρογράφος-διαφωνών δεν είναι εκπαιδευτικός. Διότι την οδηγία της επιτροπής για «εφαρμογή» και όχι απλή «ανάγνωση» του ΠΣ την εκλαμβάνει ως ομολογία της δυσκολίας του προγράμματος. Για μια ακόμη φορά θα το παραπέμψω στον Οδηγό για τον Εκπαιδευτικό. Αλλά αν δεν είναι εκπαιδευτικός, όσο και να τον διαβάσει…

10. Άλλη μια παρανόηση. Η επιτροπή δεν χαρακτηρίζει το αποτέλεσμα. Απλώς περιγράφει τους όρους κάτω από τους οποίους συντάχθηκε το πρόγραμμα σπουδών. Ασφαλώς η ποιότητα, η επάρκεια  και η αποτελεσματικότητά του θα αναδειχθούν από τον διδάσκοντα εκπαιδευτικό.  Προς τι επομένως οι περί ταπεινοφροσύνης υποδείξεις, όταν μάλιστα ο αγαπητός κ. Γ.Π δεν ομολογεί εξαρχής την μη εκπαιδευτική του ιδιότητα αλλά κρίνει και διαφωνεί ως «επαΐων»... ;

11. Ο αρθρογράφος διαφωνεί και με την πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος. Τι αντιπροτείνει; Την καθολική  εφαρμογή του Προγράμματος αμέσως; Μήπως την μη εφαρμογή του; Μα τότε πάλι πως θα γνωρίσουμε  τις αδυναμίες του; Η μέχρι τώρα πρακτική ήθελε κάθε νέο βιβλίο να εισάγεται αμέσως στη διδακτική διαδικασία χωρίς δοκιμή. Είναι οπαδός αυτής της πρακτικής; Τελικά ο κ. Γ.Π διαφωνεί με την πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος επειδή προφανέστατα αγνοεί πως η συγκεκριμένη πρακτική δεν αποτελεί επιλογή της επιτροπής για το Μάθημα των Θρησκευτικών, αλλά πολιτική βούληση του Υπουργείου και αφορά φυσικά σε όλα τα μαθήματα που απέκτησαν νέα Προγράμματα Σπουδών στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο. Θα μπορούσε –αν ήθελε- να το πληροφορηθεί, ώστε να μην επικαλείται «λογικές αντιφάσεις» στο περιεχόμενο του υπομνήματος. Δεν το έκανε, όμως, αποδεικνύοντας για μια ακόμη φορά ότι δεν είναι εκπαιδευτικός, αφού οι ασκούντες το λειτούργημα το γνωρίζουν είτε το σχολείο τους είναι ενταγμένο στο πιλοτικό πρόγραμμα εφαρμογής είτε όχι. Προς τι, λοιπόν, και αυτή η «διαφωνία»;

12. Όχι κ. Παπαθανασόπουλε, το πρόγραμμα δεν απευθύνεται σε «κάθε αναγνώστη» γενικώς και αορίστως. Απευθύνεται, κυρίως και πρωτίστως, στη θεολογική εκπαιδευτική κοινότητα. Αυτή θα το κρίνει, αυτή θα κληθεί να το εφαρμόσει, αυτή θα μας πει για τα αποτελέσματα της εφαρμογής του. Φυσικά, εφόσον είναι αναρτημένο σε «δημόσιο» χώρο είναι εκτεθειμένο στα μάτια όλων. Οι συντάκτες του, όμως, απευθύνονται στους «επαΐοντες», που τόσο εύστοχα προηγουμένως υποστηρίζετε πως πρέπει να έχουν δικαίωμα στη τελική του αξιολόγηση. Εκείνοι γνωρίζουν τι σημαίνει «κοινωνική αλλληλεπίδραση» και πως το μάθημα των Θρησκευτικών συντελεί με τη λειτουργία του στο σχολικό χώρο στη διαμόρφωσή της.

13. Και πάλι ό,τι δεν καταλαβαίνει ο αγαπητός αρθρογράφος, το αναγάγει σε αιτία διαφωνίας. Το νέο που κομίζει, λοιπόν, το ΠΣ - όχι μόνο για τα Θρησκευτικά - είναι πως προσπαθεί να οδηγήσει το μαθητή στο να κατανοήσει γιατί και πως μαθαίνει ό,τι μαθαίνει. Αποτελεί ύψιστη κατάκτηση για το μαθητή να έχει συνειδητοποιήσει πλήρως  την αξία της όποιας γνώσης του προσφέρεται, ώστε να την οικειοποιηθεί με την βεβαιότητα ότι θα του είναι χρήσιμη στη ζωή του. Αλλιώς, απλώς την αποστηθίζει και έπειτα τη λησμονεί. Κάποτε στα μαθητικά μας χρόνια μας μάθαιναν π.χ. για τους λογάριθμους. Ποτέ δεν μας «είπαν» τι χρειάζονται στη ζωή μας. Έτσι οι περισσότεροι αποδεχθήκαμε αυτή τη γνώση μηχανικά, παθητικά. Όσοι δεν ακολουθήσαμε θετικές επιστήμες, την ξεχάσαμε αμέσως μετά.

14. Οποιοσδήποτε μη εκπαιδευτικός θα σχολίαζε με αυτό τον τρόπο τις προτεινόμενες δραστηριότητες  ως τρόπο οργάνωσης της διδασκαλίας. Γιατί απλά δεν ασκεί το έργο αυτό στη τάξη. Γιατί απλά δεν μπαίνει στη διαδικασία εφαρμογής τους, έστω και ως διαφωνών. Γιατί δεν μπορεί να συμπεράνει με ασφάλεια ούτε καν να προσεγγίσει το αντικείμενο της κριτικής του μέσα από ένα γενικόλογο και εμφανώς για συγκεκριμένη χρήση και αποστολή συνταχθέν υπόμνημα. Ζητήστε κ. Παπαθανασόπουλε από εκπαιδευτικούς της επιλογής σας – ακόμη και διαφωνούντες όπως εσείς – να σας εξηγήσουν, πώς διαβάζεται ένα πρόγραμμα σπουδών και πώς εφαρμόζεται στη τάξη με μερικά παραδείγματα. Αλλιώς, δεν έχει νόημα η διαφωνία σας.

15. Αν ο αγαπητός αρθρογράφος έχει αγαθές μνήμες από καθηγητές του στο σχολείο που ασκούσαν το έργο τους με τον παραδοσιακό τρόπο της «μετωπικής» διδασκαλίας, ας μας επιτρέψει να έχουμε πολλοί άλλοι εξαιρετικά δυσάρεστες αντίστοιχες μνήμες από τον ίδιο τρόπο διδασκαλίας. Αλλά παρόλα αυτά  κάνουμε λόγο για «υπέρβαση» της παραδοσιακής αντίληψης. Δεν μιλάμε για πλήρη κατάργηση. Ούτε για πλήρη απαξίωση. Κάθε δοκιμασμένη στη πράξη μέθοδος, έστω και προβληματική, διατηρεί τη θέση της ανάμεσα στις διδακτικές πρακτικές. Αλλά επιτέλους, ας αναρωτηθούμε και ας δώσουμε μια τίμια απάντηση από τη δική μας εμπειρία. Πότε ωφεληθήκαμε πραγματικά ως φοιτητές στο πανεπιστήμιο; Από μια μονότονη και ανιαρή παράδοση του μαθήματος που γινόταν μάλιστα με ανάγνωση σημειώσεων ή μήπως από την «ζωντανή» και με διαδικασία ανοιχτού διαλόγου μεταξύ καθηγητή και φοιτητών, που επέτρεπε την διατύπωση γόνιμων αποριών ακόμη και έντονων διαφοροποιήσεων;

16. Ενοχλείται ο αρθρογράφος από τη χρησιμοποιούμενη ορολογία. Δεν του αρέσει ο όρος «στρατηγικές μάθησης». Είναι τόσο σοβαρή αυτή η ένσταση ως θέμα ουσίας, τέτοιο που να προστίθεται με αξιώσεις στις 50 διαφωνίες του; Πρόκειται απλά για ένα τεχνικό όρο. Πάντως οι «στρατηγικές» αυτές δεν αφορούν στις «ψυχές» των μαθητών, αλλά μόνο στο σχεδιασμό της διδακτικής διαδικασίας. Ας μην δίνουμε σε όλους τους όρους μεταφυσική σημασία, μόνο για να δημιουργούμε εντυπώσεις σε «κάθε» αναγνώστη της διαφωνίας μας.

17. Δεν ξέρω σε ποια λεξικά αναζητήσατε  το επίθετο «ανακαλυπτικός» κ. Παπαθανασόπουλε… Πάντως αν αναζητήσετε και τη λέξη «σιδηρόδρομος» στο λεξικό του Σταματάκου, δεν πρόκειται να τη βρείτε… Για να σοβαρευτούμε όμως λίγο σας παραπέμπω στο Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας (Αρχαίας-Μεσαιωνικής-Νέας), των εκδόσεων Πάπυρος, τόμος 1, σελ. 503. Εκεί θα αντιληφθείτε πόσο εκτίθεστε με τα επιχειρήματά σας.

18-19. Διαφωνεί ο κ. Γ.Π με τη λέξη «ανοικτότητα». Δεν διασαφηνίζει γιατί ακριβώς; Επειδή δεν τη βρίσκει στα λεξικά ή επειδή δεν καταλαβαίνει τι σημαίνει; Είστε απόλυτος όταν λέτε πως «κανείς δεν μπορεί να αντιληφθεί την έννοιά της». Μήπως η λέξη «ανοιχτοσύνη» που βρίσκεται στο ίδιο λεξικό (σελ 618) είναι προτιμότερη; Ο αρθρογράφος ασχολείται εξαντλητικά με το «επεξηγηματικό» κείμενο και όχι με το ίδιο το πρόγραμμα, το οποίο εμμέσως πλην σαφώς ομολογεί ότι δεν έχει διαβάσει… Μιλάμε φυσικά για απλή ανάγνωση. Στην περίπτωσή του, άλλωστε, δεν περιμένουμε  κάτι περισσότερο. Όσο για τα «ελληνικά» μας δεν διεκδικούμε αριστεία διατύπωσης αλλά απαιτούμε και από τους διαφωνούντες να είναι πιο προσεκτικοί με τα δικά τους.

20. Καλά είναι δυνατόν η σημασιολογική ανάλυση του «στοχεύω» και του «σκοπεύω» να αποτελεί βάση διαφωνίας; Μάλλον υποτιμά τη δική του νοημοσύνη ο γράφων, εκτός φυσικά όλων των άλλων… Εκτός, αν γι΄ αυτόν η πολιτικοποίηση του θέματος τον διευκολύνει στη διατύπωση της «διαφωνίας» του.

21.  Ο κ Παπαθανασόπουλος αποκαλύπτεται… Δεν πιστεύει στο Μεσσία Χριστό, αφού  περίπου θεωρεί ουτοπία («μεσσιανικό όραμα»)  το κήρυγμά του αλλά και την μεταμόρφωση δι΄αυτού μέσω της Εκκλησίας και ολόκληρου του κόσμου. Όχι κ. Παπαθανασόπουλε οι μάρτυρες της Εκκλησίας δεν πέθαναν για μια ουτοπία. Οι Πατέρες της Εκκλησίας δεν αγωνίστηκαν για μια ουτοπία. Οι  συνειδητοποιημένοι εκπαιδευτικοί κάθε εποχής διδάσκουν και πιστεύουν στην αποτελεσματικότητα αυτού που διδάσκουν. Ανοίξτε τα λεξικά σας αλλά και την προς  Εβραίους επιστολή του Απ. Παύλου για να δείτε τι ακριβώς σημαίνει η λέξη «πίστη».

22.  Οι θέσεις του  τ. αντιπροέδρου του ΣτΕ για το μάθημα των θρησκευτικών είναι γνωστές και σεβαστές. Ασφαλώς όμως δεν είναι και οι μοναδικές. Έκτοτε, διάφορες Αρχές, όπως η Αρχή Προσωπικών Δεδομένων και ο Συνήγορος του Πολίτη κ.ά. έχουν εκφράσει διαμετρικά αντίθετες θέσεις. Ωστόσο, πολύ πρόχειρα θα αναφερθώ σε θέσεις του Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιεροθέου, δημοσιευμένες στο περιοδικό της Μητροπόλεως «Εκκλησιαστική Παρέμβαση» (Νοέμβριος 2002), στο οποίο καταλήγει διαπιστώνοντας για το περιεχόμενο του διδασκόμενου τότε (2002) μαθήματος ότι: «… Οπότε γίνεται αντιληπτό ότι στα σχολεία το μάθημα των Θρησκευτικών, όπως διδάσκεται σήμερα είναι θρησκειολογικό, γιατί τα παιδιά μαθαίνουν για όλες τις θρησκείες και περισσότερο, όπως είναι φυσικό, για την δική τους θρησκεία, είναι γνωσιολογικό, γιατί η μετάδοση γίνεται δια του λόγου και της ακοής, ανεξάρτητα αν  κανείς εκκλησιάζεται και αν πιστεύη στον Θεό και βεβαίως τίθεται στην διαδικασία των εξετάσεων και της βαθμολογίας, καθώς επίσης είναι και πολιτιστικό, διότι τα παιδιά μαθαίνουν τις παραδόσεις και τον πολιτισμό του τόπου τους, αφού η Εκκλησία είναι μεν Σώμα Χριστού, αλλά παράγει και πολιτισμό. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί μερικοί ταυτίζουν το μάθημα των Θρησκευτικών που γίνεται στα σχολεία με την κατήχηση. Μία εξήγηση είναι το ότι συνδέουν την κατήχηση με προτεσταντικές και παπικές αντιλήψεις περί κατηχήσεως. Αλλά όμως η Ορθόδοξη Κατήχηση έχει σαφώς άλλο εννοιολογικό και πρακτικό χαρακτήρα, είναι κυρίως και προ παντός ψυχοθεραπευτική, και ως τέτοια δεν διδάσκεται στα Σχολεία, αλλά ούτε και διδάσκεται καν, αφού είναι θέμα προσωπικής υπαρξιακής αναζητήσεως και ζωής».

 23. Δεν γίνεται αντιληπτό με τι ακριβώς διαφωνεί στο σημείο αυτό ο κ. Παπαθανασόπουλος. Τι άλλο πρέπει να διευκρινιστεί; Αφού συμφωνεί με τη διασαφήνιση για τον ρόλο του εκπαιδευτικού στη διαχείριση του διδακτικού υλικού μας ρωτάει «ποιος αποφασίζει για τις ιδιαίτερες συνθήκες της τάξης…». Οι συνθήκες της τάξης δεν εξαρτώνται από τον εκπαιδευτικό. Αυτός καλείται απλώς να τις υπολογίσει ως κρίσιμα δεδομένα για τον σχεδιασμό της διδασκαλίας του.

24. Επιτέλους ο κ. Παπαθανασόπουλος βρίσκει και κάτι θετικό στο πρόγραμμα αλλά παρόλα αυτά διαφωνεί. Συμφωνεί με τον «ορίζοντα αναφοράς και διαλόγου» που πρέπει να έχει το ΜτΘ αλλά ταυτόχρονα διαφωνεί επειδή  δεν μπορεί να καταλάβει πως γίνεται στην πράξη… Τελικά συμφωνεί διαφωνώντας και με κωμικοτραγικό τρόπο αυτοαναιρείται.

25-26. Εάν δεχθούμε κ. Παπαθανασόπουλε ότι το ΜτΘ είναι απλή κατήχηση τότε κάθε απόπειρα εμπλουτισμού με άλλα στοιχεία μπορεί να θεωρηθεί αλλοίωση της πίστης και ενδεχομένως συγκρητισμός. Αν όμως δεν είναι κατήχηση, όπως αποδεικνύει μεταξύ άλλων και ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου, τότε η  «κριτική κατανόηση» του άλλου αποτελεί δομικό στοιχείο της πραγματικής γνώσης. Ο Απ. Παύλος στην Αθήνα δεν έκρινε με ισοπεδωτικό τρόπο την «κατείδωλη» πόλη αλλά χρησιμοποίησε το στοιχείο αυτό ως απόδειξη της αναζήτησης της αλήθειας εκ μέρους των Αθηναίων και ως  δεδομένο αφόρμησης για την  αποκάλυψη εκ μέρους του, της αλήθειας της Εκκλησίας. Και έπειτα, μην ξεχνάμε ότι ο Μ. Βασίλειος μιλάει για την ωφελιμότητα των έργων της αρχαίας γραμματείας σε μια εποχή που η Εκκλησία έβγαινε καταματωμένη από την βία των  διωγμών, που εξαπέλυσε εναντίον της ο εθνικός-ειδωλολατρικός κόσμος.

27. Η διαφωνία αυτού του σημείου είναι ακατανόητη. Είναι σειρά μου να δηλώσω αδυναμία προσέγγισης στον τρόπο της διατύπωσης. Εμείς απλά λέμε ότι τα προγράμματα του 2003 που υλοποιήθηκαν με τα νέα διδακτικά εγχειρίδια το 2006 αποτελούν τη βάση - κατά κάποιο τρόπο - της δικής μας προσπάθειας. Τίποτε περισσότερο, τίποτε λιγότερο. Ο κ. Παπαθανασόπουλος μνημονεύει έργο του πρώην πρωθυπουργού Κ. Σημίτη, το οποίο δεν γίνεται καθόλου φανερό, που και πώς συνδέεται με την προηγούμενη δήλωσή μας. Προτείνω το σημείο αυτό να το ξαναδουλέψει…

28. Το 1.5 εκατομμύριο μετανάστες στην Ελλάδα είναι εικονική πραγματικότητα κ. Παπαθανασόπουλε; Οι σχολικές τάξεις με  αλλόδοξους ή αλλόθρησκους μαθητές σε ποσοστά άνω του 50% είναι εικονική πραγματικότητα;  Ο εργαζόμενος μετανάστης της αίρεσης των Σιχ (με το τουρμπάνι) μέλος συνεργείου του ΟΤΕ (!) στη γειτονιά μου είναι εικονική πραγματικότητα; Οι χιλιάδες προσευχόμενοι μουσουλμάνοι σε δημόσιους χώρους στην Αθήνα είναι εικονική πραγματικότητα; Υπήρχαν όλοι αυτοί τις δεκαετίες του ΄60, του ΄70, του ΄80, ακόμη και του ΄90; Αντίθετα είναι εικονική πραγματικότητα οι «Βαχαμπίτες Μουσουλμάνοι» και οι «υπερορθόδοξοι Εβραίοι». Δεν θα βρείτε τέτοιους στην Αθήνα. Μάλλον πρέπει να ταξιδέψετε είτε στη Μέκκα είτε στις περίκλειστες γειτονιές της παλιάς πόλης των Ιεροσολύμων για να τους συναντήσετε…

(Από λάθος υπάρχει δυο φορές το 28. Το κρατώ για την διευκόλυνση του αναγνώστη μου που θέλει να κάνει παράλληλη ανάγνωση)

28. Τελικά με τι ακριβώς διαφωνείτε; Με το αν οι άλλες θρησκείες έχουν οικουμενικές αξίες ή με το πώς θα διδαχθούν; Δεν είναι προφανές πως, αν κάποια θρησκεία έχει παγκόσμια εξάπλωση, εμπεριέχει αξίες που γίνονται ευρύτερα αποδεκτές; Δεν πρέπει να εξηγήσουμε πειστικά τις αιτίες εξάπλωσης του Ισλάμ ή του Βουδισμού, στις περιοχές που επικράτησαν;

29.  Είναι προφανές ότι όποιος δεν είναι εκπαιδευτικός δεν κατανοεί τον τρόπο  διδακτικής προσέγγισης των περιεχομένων του Προγράμματος. Αυτό όμως δεν συνιστά  αιτία διαφωνίας με το Πρόγραμμα.

30. Στο σχολείο αγαπητέ κ. Παπαθανασόπουλε δεν κάνουμε επιστήμη. Ασκούμε αγωγή. Και επομένως διαθέτουμε κριτήρια για τις επιλογές μας και χρησιμοποιούμε ειδικές μεθόδους κατάλληλες για κάθε ηλικία, προσαρμοσμένες σε κάθε ηλικία.

31. Είναι η σειρά μου να ρωτήσω τι ακριβώς θέλετε να πείτε ότι «είναι καθαρά θρησκειολογική η προσέγγιση της θρησκείας»; Θέλετε να προσεγγίσουμε π.χ. το Ισλάμ με άλλο τρόπο; Ως πιστοί  του μήπως;

32. Αν κρίνετε κάποια πράγματα επικίνδυνα στο χειρισμό τους, αφήστε τα σ’ αυτούς που ξέρουν… Πολύ υποτιμάτε τον θεολογικό εκπαιδευτικό κόσμο κ. Παπαθανασόπουλε, ακόμη κι αυτούς που με περισσή ευκολία και άνεση χωρίς να καλοδιαβάσουν την κριτική σας έσπευσαν να την αναρτήσουν στις ιστοσελίδες τους…

33. Και πάλι, αν και φοβάμαι πως γίνομαι μονότονος, η αδυναμία κατανόησης όρων δεν μπορεί να αποτελεί λόγο διαφωνίας. Δεν καταλαβαίνετε τον όρο «μεθερμηνεία». Το αν είναι εύκολη η απόδοση του θεολογικού λόγου στις σύγχρονες κοινωνίες, αφήστε να το κρίνουν περισσότερο αυτοί που τον χειρίζονται• στο σχολείο ή στο ναό. Εσείς ως ακροατής θα μας πείτε μόνο αν σας αγγίζει ή όχι. Τι θα θέλατε να ακούσετε, αν δεν το ακούτε. Αν σας βοηθάει στη ζωή σας ή σας αφήνει αδιάφορο.

34. Δεν ξέρω αν έχετε παιδιά και ποιας ηλικίας. Αλλά πολύ υποβαθμίζετε τη κρίση τους και την αυτονόητα φυσική τους περιέργεια. Τα παιδιά όλων των ηλικιών και ερωτήματα έχουν και διλήμματα αντιμετωπίζουν. Οι εκπαιδευτικοί τα υποδέχονται στη τάξη και οφείλουν να τα βοηθήσουν και να τα καθοδηγήσουν• με διάκριση και σύνεση.

35. Προφανώς δεν καταλάβατε πως, όταν μιλάμε για «σεβασμό της θρησκευτικής ελευθερίας», θα αναφερθούμε  αναγκαστικά και στο θέμα της παραβίασής της από απολυταρχικά καθεστώτα. Η αντίληψη πάντως πως μόνο οι ισλαμικές και οι κομμουνιστικές χώρες (αλήθεια εννοείτε τη Κίνα και τη Β. Κορέα;) παραβιάζουν τη θρησκευτική ελευθερία είναι μάλλον αδύνατη, καθώς παρατηρούνται και σε άλλες χώρες σποραδικά τέτοια παραδείγματα.

36.  Τι ακριβώς εννοείτε λέγοντας ότι «η οικολογική συνείδηση να προκύψει δια της λογικής και όχι μέσα από την Ορθόδοξη πνευματικότητα»; Σας προτείνω πολύ πρόχειρα να (ξανα)διαβάσετε το α΄ κεφάλαιο της Γένεσης και τον Γέροντα Σιλουανό. Εκεί θα ανακαλύψετε άλλα πράγματα.
 

37. Επιτέλους καταλάβετε ότι οι λέξεις δεν υπάρχουν για αποκλειστική χρήση μιας και μόνης επιστήμης. Η λέξη «αίρεση» χρησιμοποιείται από τη θεολογία αλλά και από τη φιλοσοφία και τη νομική. Μήπως η λέξη «οικονομία» δεν χρησιμοποιείται από τη θεολογία αλλά όχι μόνο;

38. Δημιουργεί εντύπωση η άρνησή σας στην ανάγκη της συνεχούς ενημέρωσης, ιδιαίτερα σήμερα, στις συνθήκες ενός ταχύτατα μεταβαλλόμενου κόσμου. Η «εξ αποκαλύψεως αλήθεια» προφανώς δεν σχετίζεται με τις φιλοσοφικές αντιλήψεις περί γνώσης σε επίπεδο ουσίας αλλά μόνο σε επίπεδο χρησιμοποιούμενων μεθόδων ή τακτικών  για την ευχερέστερη μετάδοσή της. Φοβάμαι ότι αδικείτε  κατάφωρα τον εαυτό σας,  όταν τόσο πρόχειρα σχολιάζετε το κείμενό μας.

39. Η μετακίνηση του μαθήματος προς τη φιλοσοφία και τη θρησκειολογία είναι δικό σας και αυθαίρετο συμπέρασμα. Η παράγραφος που παραθέτετε δεν λέει κάτι τέτοιο.

40. Μας κατηγορείτε για «αμετροέπεια» και «μεγαλοστομία». Δεν αναφέρεστε σε κάποιο παράδειγμα. Εκτός κι αν εννοείτε οτιδήποτε με το οποίο διαφωνείτε… Το γεγονός ότι το ΠΣ προκαλεί ευχαρίστηση στους μαθητές δεν αποτελεί μεγαλόστομη διακήρυξη, αλλά αποτύπωση των πρώτων συμπερασμάτων από την πιλοτική εφαρμογή του, στοιχεία που φυσικά αγνοείτε…

41. Και εδώ δεν φαίνεται να κατανοείτε αυτό που διαβάζετε και το διαστρέφετε (σκόπιμα;) ενώ φροντίζετε να το προσφέρετε στον αναγνώστη σας. Γιατί δεν  τον αφήνετε να συμπεράνει μόνος του τη σημασία του κειμένου μας. Λέτε να μην καταλαβαίνει τι ακριβώς σημαίνει η φράση «βιωματικές κατακτήσεις της Ορθόδοξης Παράδοσης»; Ξαναδιαβάστε σας παρακαλώ την παράγραφο. Που λέει ότι οι «δάσκαλοι θα μάθουν στα παιδιά τα περί θεωρητικών συλλήψεων της χριστιανικής διανόησης»; Το γεγονός της κατάφωρης και αυταπόδεικτης υποτίμησης της νοημοσύνης μας συνιστά τουλάχιστον ασέβεια.

42.  Εδώ αγαπητέ κ. Παπαθανασόπουλε αποκαλύπτεστε πλήρως. Δεν έχετε διαβάσει το Πρόγραμμα Σπουδών, ούτε τον Οδηγό για τον Εκπαιδευτικό (και για ποιο λόγο άλλωστε, αφού δεν είστε εκπαιδευτικός), αλλά μόνο το Υπόμνημα της επιτροπής.
Μας κρίνετε για τον τρόπο παρουσίασης της Γέννησης του Χριστού στη Γ΄Δημοτικού. Παραθέτετε κείμενα και πηγές. Κανείς δεν διαφωνεί με αυτά. Αλλά ξεχνάτε κάτι βασικό• ότι απευθυνόμαστε σε παιδιά 8 ετών. Δεν ξέρω αν καταλαβαίνετε τι εννοώ… Αλλά επειδή αναφέρετε ως ατυχή την παρομοίωση της ενσάρκωσης του Χριστού με ένα θεϊκό δώρο προς τον άνθρωπο, θα ήθελα να σας θυμίσω ότι εμμέσως πλην σαφώς ένας Χριστουγεννιάτικος ύμνος μας επιβεβαιώνει: «Τί σοι προσενέγκωμεν Χριστέ, ὅτι ὤφθης ἐπὶ γῆς ὡς ἄνθρωπος δι' ἡμᾶς; ἕκαστον γὰρ τῶν ὑπὸ σοῦ γενομένων κτισμάτων, τὴν εὐχαριστίαν σοι προσάγει· οἱ Ἄγγελοι τὸν ὕμνον, οἱ οὐρανοὶ τὸν Ἀστέρα, οἱ Μάγοι τὰ δῶρα, οἱ Ποιμένες τὸ θαῦμα, ἡ γῆ τὸ σπήλαιον, ἡ ἔρημος τὴν φάτνην· ἡμεῖς δὲ Μητέρα Παρθένον…»
Οι διαφορετικές προτεινόμενες προσεγγίσεις του Χριστού από τους μικρούς μαθητές δεν δημιουργούν καμία σύγχυση. Στο σημείο αυτό κ. Παπαθανασόπουλε, πρέπει να σας πληροφορήσω, πως το ΠΣ δεν απευθύνεται στους μαθητές αλλά στον διδάσκοντα. Δεν είναι κείμενο που θα το διαβάσουν οι μαθητές και, επομένως, θα τους δημιουργήσει σύγχυση. Πρόκειται για «εργαλείο» στα χέρια του εκπαιδευτικού. Επομένως, όσα π.χ. αναφέρονται για τον Χριστό αποτελούν ιδέες για πιθανές διδακτικές προσεγγίσεις του προσώπου Του, λαμβάνοντας υπόψιν τις παιδικές αντιλήψεις γι’ Αυτόν.

43.  Ώστε ο Ιησούς Χριστός δεν είναι διδάσκαλος ! Μήπως μπορείτε να μας πείτε τι εννοεί στο Ματθ. 23,8 όταν λέει στους μαθητές Του : «ὑμεῖς δὲ μὴ κληθῆτε ραββί· εἷς γὰρ ὑμῶν ἐστιν ὁ διδάσκαλος, ὁ Χριστός· πάντες δὲ ὑμεῖς ἀδελφοί ἐστε.»;  Το περί «γκουρού» δεν το σχολιάζω επειδή φαίνεται πως γνωρίζετε περισσότερα από μένα για το θέμα αυτό.

44. Που ακριβώς διαφωνείτε; Επιστρατεύετε το πόνημα του καθηγητή Π. Πάσχου αλλά δεν μας λέτε κάτι διαφορετικό. Επιπλέον δεν έχετε δει τον τρόπο με τον οποίο διαπραγματεύεται το ΠΣ το συγκεκριμένο θέμα. Εγώ πάντως συμφωνώ μαζί σας ασχέτως, αν αναρωτιέμαι για το περιεχόμενο της ένστασής σας.

45.  Δεν προκύπτει κάποια διαφορετική προσέγγιση. Πολύ ορθά παρατηρείτε ότι ο Χριστιανισμός πρώτος δίδαξε τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη θρησκευτική ελευθερία κλπ. Μάλλον εσείς αγωνιάτε, αν αυτό θα μάθουν τα παιδιά. Θέλω να σας καθησυχάσω. Έτσι θα γίνει. Ευχαριστούμε για την υπόδειξη με την αναφορά στη Βίβλο. Προφανώς και δεν εννοούμε αυτό που φοβάστε.

46. Και πάλι σπεύδετε να συμπεράνετε… Για τη συνάντηση Χριστιανισμού-Ελληνισμού το ΠΣ αφιερώνει 5 δίωρα, δηλαδή 10 διδακτικές ώρες. Το 1/5 περίπου του συνολικού διδακτικού χρόνου της Α΄ Γυμνασίου. Φαντάζομαι ότι είστε ικανοποιημένος. Όσο για τις επιστημονικές θέσεις του Μητροπολίτη Περγάμου μπορείτε να δείτε στη βιβλιογραφία μας ότι τις τιμούμε δεόντως, δυσαρεστώντας όμως πολλούς θιασώτες του κειμένου σας, οι οποίοι αν και έσπευσαν να το αναρτήσουν, έχουν πολύ διαφορετική  άποψη και από μας και από σας για το έργο και τη θεολογία του Μητροπολίτη Περγάμου.

47. Δεν μας λέτε ποιοι είναι οι νεολογισμοί… Αλλά δείτε παρακαλώ την σχετική ενότητα στη Β΄ Γυμνασίου. Αφιερώνουμε 3 δίωρα (δηλ. 6 διδακτικές ώρες). Εκεί θα δείτε ότι μιλάμε για τους Νεομάρτυρες και τους κρυπτοχριστιανούς, για την μεταβυζαντινή τέχνη σε όλες της τις εκφάνσεις… Δεν ξέρω αν αυτά σας αρκούν… Σας παρακαλώ ρίξτε μια ματιά στο πρόγραμμα, σε όλα τα σημεία που σας δημιούργησαν κάποιο πρόβλημα διαβάζοντας το υπόμνημα. Στο τέλος του κειμένου σας υπογραμμίζετε με έμφαση ότι δεν λέμε τίποτε για τους Νεομάρτυρες. Πώς το κάνετε αυτό αφού δεν έχετε διαβάσει το Πρόγραμμα;

48. Για την επιλογή των προσώπων μπορεί να γίνει μεγάλη και χρήσιμη συζήτηση. Ο διδάσκων μπορεί να διαφοροποιηθεί και να προσθέσει και αυτούς που αναφέρετε. Ασφαλώς και δεν πρόκειται για συνδυασμό προσώπων ούτε για σύγκριση. Πρόκειται για περισσότερο ή λιγότερο αναγνωρίσιμες προσωπικότητες στο χώρο τους ή εκτός του, που θεωρούμε χρήσιμο να πληροφορηθούν οι μαθητές κάτι από την παρουσία τους και την προσφορά τους ή την ιδιαιτερότητα της πορείας τους.

49. Στο σημείο αυτό σας θυμίζω απλώς ότι και σήμερα στη Β΄ Λυκείου διδάσκεται το διδακτικό εγχειρίδιο με τίτλο « Χριστιανισμός και θρησκεύματα», ενώ  εκτενείς αναφορές σε παραθρησκευτικά φαινόμενα, σύγχρονες αιρέσεις κλπ. γίνονται σε  ιδιαίτερο τμήμα του βιβλίου της Α΄ Λυκείου. Η διαφαινόμενη κατά την άποψή  σας διολίσθηση σε θρησκειολογία αποτελεί προσωπική σας εκτίμηση. Τουλάχιστον δεν φαίνεται κάτι τέτοιο από τη παράθεση της παραγράφου του υπομνήματός μας. Οι θρησκείες διδάσκονται καλύτερα μέσα από τα δικά τους κείμενα.

50. Χαίρομαι που αναφέρεστε στην εντολή του Χριστού «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη …». Γνωρίζετε ότι τελευταία από κάποιους που υπεραμύνονται της Ορθοδοξίας η εντολή αυτή έχει σαφώς τροποποιηθεί, αφού ισχυρίζονται πως ένα μάθημα Θρησκευτικών περί Ορθοδοξίας δεν μπορεί παρά να απευθύνεται μόνο σε Ορθόδοξους μαθητές;  Όσο για τον συγκρητισμό απάντησα ήδη.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Δεν μπορεί παρά να σταθεί  κανείς επαινετικά για την αναφορά σας στο πρόσωπο και την πρόταση του Στ. Ράμφου. Ωστόσο, η πρόταση αυτή διατυπώθηκε πριν από 30 χρόνια. Τα πράγματα μεταβάλλονται ραγδαία. Είστε σίγουρος ότι ο σεβαστός  Στ. Ράμφος προτείνει και σήμερα τα ίδια; Έχετε υπόψιν σας την στροφή που έχει κάνει στο θέμα της ελληνορθόξης παράδοσης και της σημασίας της για την νεοελληνική ταυτότητα εδώ και χρόνια; 

Αλλά είναι και κάτι ακόμα. Επικροτείτε τα λεγόμενα του Στ. Ράμφου ότι «το μάθημα των Θρησκευτικών ξεπερνά τη δεοντολογία της μεταδόσεως δογματικών αληθειών…» αλλά διαφωνείτε μαζί μας, όταν λέμε περίπου τα ίδια στο υπόμνημα. 

Επίσης για πολλοστή φορά σας καλώ να διαβάσετε το πρόγραμμα. Θα ανακαλύψετε  ότι – χωρίς να το θέλετε φαντάζομαι – παραπληροφορείτε τους αναγνώστες σας  για την ανυπαρξία διαφόρων θεμάτων, ενώ αυτά βρίσκονται σε συγκεκριμένη θέση και προτείνονται για επεξεργασία και διδακτική εφαρμογή. Έτσι και περί «εθνικής ταυτότητας» μιλάμε στη θεματική ενότητα της Β΄ Γυμνασίου με τίτλο «Ορθοδοξία, Διαφωτισμός και Νέος Ελληνισμός» αλλά και για τους Νεομάρτυρες, για την δήθεν απουσία των οποίων μας κατακεραυνώνετε! 

Πόσο μακριά τελικά βρίσκεστε από τη σκέψη μας, αφού χωρίς να έχετε  διαβάσει το πρόγραμμα σπουδών,  γράψατε την κριτική σας των 50 σημείων, βασιζόμενος μόνο σε ένα ολιγοσέλιδο υπόμνημα, σε αυθαίρετες κρίσεις, αόριστες φήμες, σκιές και λεξικά της ελληνικής γλώσσας…

[* Ο Γιώργος Παπαδόπουλος είναι Θεολόγος-Φιλόλογος, εκπαιδευτικός και μέλος της επιτροπής εμπειρογνωμόνων του ΠΣ ]

ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΧΟΡΩΔΙΑΣ ΣΤΟ ΑΑΧΕΝ

Ένα βιντεάκι με αποσπάσματα από το πρώτο μέρος της συναυλίας που πραγματοποίησε η Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία του Λυκούργου Αγγελόπουλου στον Ελληνορθόδοξο Ναό Αρχαγγέλου Μιχαήλ και Αγίου Δημητρίου στην αυτοκρατορική πόλη Άαχεν της Γερμανίας (20 Απριλίου 2012).

Ακούγονται: το "Χριστός Ανέστη", το δοξαστικό των Αίνων της Κυριακής του Θωμά "Μεθ' ημέρας οκτώ..." (ηχ. πλ. β'), Μεγαλυνάρια της Θ' ωδής του Κανόνος του Πάσχα και ο ειρμός "Ο άγγελος εβόα... Φωτίζου, φωτίζου...", όλα στο μέλος του Πέτρου Πελοποννησίου. 

ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΙΛΕΛΛΗΝΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ IMGEBORG GABRIEL ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ Κ. ΠΑΠΑΔΕΡΟΥ

Η Καθολική Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βιέννης οργάνωσε στις 25 Απριλίου εορταστική εκδήλωση προς τιμήν της διαπρεπούς Καθηγήτριάς της κυρίας Imgeborg Gabriel. Την τελετή τίμησε με την παρουσία του ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αυστρίας κ. Αρσένιος. 

Ύστερα από σχετική πρόσκληση της Σχολής τον «Έ π α ι ν ο ν» (LAUDATIO) κατά την εκδήλωση αυτή απηύθυνε ο Δρ. Αλέξανδρος Κ. Παπαδερός, που με την εν λόγω Καθηγήτρια και τον Καθηγητή U. Körtner συνέγραψαν (γερμανιστί) εκτενή επιστημονική μελέτη με τίτλο: «ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ – Η αποστολή των Εκκλησιών στη διευρυμένη Ευρώπη», 2005, 2η έκδοση 2006. Στην κ. Gabriel οφείλεται η καλή ιδέα, η αγγλική μετάφραση του επιστημονικού αυτού έργου, που θα δημοσιευθεί προσεχώς στην Αμερική, να αφιερωθεί στον μακαριστό Μητροπολίτη Αυστρίας κυρό Μιχαήλ. 

Τον περασμένο Φεβρουάριο η κ. Gabriel δημοσίευσε στη μεγαλύτερη εφημερίδα της Αυστρίας «DIE PRESSE» άρθρο υπέρ της Ελλάδος υπό τον τίτλο «ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ», με τεκμηριωμένες καυστικές παρατηρήσεις για την έναντι της χώρας μας πολιτική χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Στη φωτογραφία η κ. Gabriel με τον Σεβασμ. Αυστρίας και τον Α.Κ. Παπαδερό

(φωτογραφία του Franz Josef Rupprecht, Kathbild, Wien).

Στο Willys Musicafé με τους ΜπλάCαου Pρότζεkt & Σία...

Χθες βράδι (Παρασκευή 27/4) στο Willys Musicafé, κοντά στην πλατεία Μαβίλη, οι ...γνωστοί άγνωστοι ΜπλάCαου Pρότζεkt & Σία... ήτοι, οι Σπύρος Γράψας (διαπρεπής οδοντίατρος), Βασίλης Ξυδιάς (ο γνωστός θεολόγος), Ιωάννα Κατσουλάκη, Ελλήνα Χριστοδουλάρη και Νώντας Μπαμπάσης, έστησαν μια ξεχωριστή μουσική βραδιά με κάντρυ, ροκ, τζαζ και γενικώς επιλεγμένη και νοσταλγική, θα έλεγα, ξένη μουσική.

Το  Willys Musicafé ήταν κατάμεστο από φίλους των μουσικών, αλλά και τα παιδιά τους και φίλους των παιδιών τους. Και επειδή μιλάμε για τραγούδια της παρέας, η ατμόσφαιρα ήταν ανθρώπινη, αυθεντική, συγκινητική. Οι ΜπλάCαου Pρότζεkt & Σία έπαιξαν για το κέφι τους κι αυτό έγινε άμεσα αντιληπτό, με αποτέλεσμα όλοι να συμμετέχουν. Πόσο μάλλον που οι θαμώνες είχαν τους στίχους των τραγουδιών μπροστά τους, αφού το συγκρότημα είχε φροντίσει να τους συγκεντρώσει σ' ένα δίφυλλο, με σκίτσα της Λήδας Ξυδιά. 

Τραγούδια των: Bob Dylan, Rolling Stones, Leonard Cohen, Louis Armstrong και τραγούδια - θρύλοι, όπως: Lili Marleen, Donna Donna (To "Donna" είναι παραλλαγή της εβραϊκής επίκλησης του Θεού Adonai) κ.α. μας ταξίδεψαν σ' άλλες εποχές και πολιτείες, σαφώς πιο ερωτικές απ' τις σημερινές.

Και εις άλλα με υγεία, αγαπητοί ΜπλάCαου Pρότζεkt & Σία. Απτόητοι κι αληθινοί!

ΜΟΤΣΑΡΤ + 1 ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΑΤΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΑΘΗΝΩΝ ΜΕ ΣΟΛΙΣΤ ΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΠΑΣΤΕΦΑΝΟΥ

Ο ταλαντούχος μαέστρος της αποψινής συναυλίας Τζόναθαν Σίφμαν

«Η Ακακία και το Φάντασμα», ήταν ο τίτλος της αποψινής συναυλίας της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στο Μέγαρο Μουσικής.  
Το πρώτο μέρος άνοιξε με την δημοφιλέστατη  «Μικρή Νυχτερινή Μουσική» του Μότσαρτ. Το δεύτερο με τη «Μικρή Νυχτερινή Μουσική» του Ιταλού Λουίτζι Νταλαπίκολα (1904-1975).  Έτσι δικαιολογείται η μυστική συνομιλία του Μότσαρτ με ένα έργο που γράφτηκε το 1954, εμπνευσμένο από το ποίημα «Νύχτα καλοκαιριού» του Ισπανού δημιουργού Αντόνιο Ματσάδο. Ο Νταλαπίκολα απέδωσε μουσικά, με σπάνια ευαισθησία και ακρίβεια, τις εικόνες και την αίσθηση που μετέδιδαν οι ποιητικές περιγραφές ενός μοναχικού, νυχτερινού περιπάτου όπου ο ήρωας, σαν φάντασμα, περιφέρεται σε μία ερειπωμένη πλατεία, ανάμεσα σε παγκάκια, θάμνους και ακακίες. Οι ακακίες, όμως, πέρα από ποιητικό αντικείμενο στο σύμπαν του Ματσάδο, είναι ένα πανάρχαιο σύμβολο αγνότητας και αθανασίας της ψυχής. Ακριβώς δηλαδή ό,τι είναι και η Τέχνη του Μότσαρτ.

Και απόψε η ΚΟΑ υπό τη διεύθυνση του αμερικανού μαέστρου και συνθέτη Τζόναθαν Σίφμαν, μας αποκάλυψε έναν ωραίο Μότσαρτ! Ο νέος μαέστρος, αφαιρετικός ως προς τις κινήσεις μα ακριβής και ουσιαστικός στη διεύθυνση, οδήγησε την ΚΟΑ σε Μοτσάρτειους λειμώνες, όπου θαρρώ πως μέχρι  τώρα δεν φοιτούσε. Ηχοχρωματική ποικιλία, καλοβαλμένο παιχνίδισμα, ωραίες φράσεις, καθαρός ήχος γενικά, κυριάρχησαν και στη Συμφωνία αρ. 36 "του Λιντς", σε ντο μείζονα K. 425, και στο κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ.22 σε μι ύφεση μείζονα, Κ.482, όπου διέπρεψε η γνωστή σολίστ Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου.

Η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου με τον μαθητή της και φίλο πιανίστα Τάσο Σπηλιωτόπουλο, μετά την αποψινή συναυλία

Η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου ερμηνεύει με την ίδια άνεση, δεξιοτεχνία και αίσθημα κλασικά και σύγχρονα έργα. Το πιάνο της ανήκει. Βέβαια του έχει δοθεί εκείνη πρώτη, αλλά παίζοντας το "διαλύει" και το ανασυνθέτει! Υπήρξαν ουκ ολίγες μαγικές στιγμές! Με φυσικότητα, αβίαστα. Η ροή της μουσικής που παράγει είναι κατακλυσμιαία και ευεργετική.

Νομίζω ότι τα πιάνα που αγγίζει η Παπαστεφάνου θα τη θυμούνται! "Φορτωμένα ακριβές πραμάτειες: αισθήματα και αισθήσεις", που λέει κι ο ποιητής.

Π.Α.Α.

Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Π. ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ ΣΤΟ ΛΙΒΑΝΟ

Μετά από πρόσκληση του Σεβ. Μητροπολίτη του Όρους Λιβάνου κ. Γεωργίου Χόντρ (Khodr), ο Διευθυντής της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου Δρ Παντελής Καλαϊτζίδης επισκέφθηκε το Λίβανο την Διακαινήσιμο εβδομάδα του Πάσχα (17-22 Απριλίου). Ο κ. Καλαϊτζίδης είχε την ευκαιρία να επισκεφθεί τον Σεβασμιώτατο κ. Γεώργιο στην έδρα της Μητροπόλεώς του, στην μικρή πόλη Brumana, στα περίχωρα της Βηρυτού, και να ενημερωθεί για τη ζωή και το έργο, τα προβλήματα και τις προκλήσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην περιοχή αυτή. Ο κ. Καλαϊτζίδης μετέφερε στον Σεβασμιώτατο Γεώργιο τους θερμούς πασχάλιους χαιρετισμούς του Σεβ. Μητροπολίτη Δημητριάδος κ. Ιγνατίου και τον ενημέρωσε για τις πρόσφατες δράσεις και τα προγράμματα της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών. Του επέδωσε δε το τελευταίο τεύχος του περιοδικού The Ecumenical Review, που είναι αφιερωμένο στους χριστιανούς της Μέσης Ανατολής και περιέχει ορισμένα από τα κείμενα που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο που οργάνωσε η Ακαδημία τον Ιούνιο του 2011, από κοινού με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, με θέμα την Μαρτυρία και παρουσία των Χριστιανών στην Παλαιστίνη και τη Μέση Ανατολή. 

Την Παρασκευή 20 Απριλίου ο κ. Καλαϊτζίδης είχε συνάντηση με τον Αντιπρύτανη Προγραμματισμού και Παιδαγωγικών Θεμάτων του Ορθόδοξου Πανεπιστημίου του Balamand Δρ Georges Nahas, παλαιό μέλος του Δ.Σ. της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ορθοδόξων Νέων “Σύνδεσμος” και μέχρι πρόσφατα Κοσμήτορα του Ινστιτούτου Ορθόδοξης Θεολογίας του ιδίου Πανεπιστημίου, με τον οποίο συζήτησε θέματα κοινού ενδιαφέροντος και κυρίως την μαρτυρία της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον ταχύτατα μεταβαλλόμενο κόσμο μας και ειδικότερα στην ευαίσθητη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Την ίδια μέρα ο κ. Καλαϊτζίδης παραβρέθηκε σε συνάντηση της οικουμενικής ομάδας καθηγητών των Θεολογικών Σχολών της Βηρυτού και του Λιβάνου. Στη συνάντηση αυτή μετείχε και ο καθηγητής Καινής Διαθήκης στο Ινστιτούτο Ορθόδοξης Θεολογίας του Πανεπιστημίου του Balamand Δρ Daniel Ayuch, ενώ ο νεοκλεγείς Γεν. Γραμματέας του Συμβουλίου Χριστιανικών Εκκλησιών Μέσης Ανατολής π. Paul Rouhana, καθηγητής της Ποντιφικής Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Kaslik, μοιράστηκε με τους παρευρισκόμενους σκέψεις και προβληματισμούς για το παρόν και το μέλλον της οικουμενικής κίνησης και των θεολογικών σπουδών στη Μέση Ανατολή. 

Το Σάββατο 21 Απριλίου, με την παρουσία του Σεβ. Μητροπολίτου κ. Γεωργίου Χόντρ, ο κ. Καλαϊτζίδης έδωσε διάλεξη στα γραφεία της Κίνησης Ορθόδοξης Νεολαίας της Βηρυτού με θέμα: «Η Ορθοδοξία ενώπιον των προκλήσεων του σύγχρονου κόσμου». Τον ομιλητή και το έργο της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών παρουσίασε στο κοινό η κα Amal Dibo, διδάσκουσα στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού. Ο κ. Καλαϊτζίδης στην ομιλία του έθεσε το κρίσιμο ερώτημα «αν η Ορθοδοξία σταμάτησε πριν την νεωτερικότητα;», παρουσιάζοντας τους, ιστορικούς κυρίως, λόγους που δεν ευνόησαν την ουσιαστική συνάντηση και το διάλογο Ορθοδοξίας και νεωτερικότητας, Ορθοδοξίας και (μετα)μοντερνου κόσμου. Αναφέρθηκε εν συνεχεία στα κυριότερα χαρακτηριστικά της νεωτερικότητας και στις προκλήσεις που αυτή θέτει για τον ορθόδοξο κόσμο, ενώ έκανε ξεχωριστή αναφορά στο φαινόμενο του εκκλησιαστικού κουλτουραλισμού, της κατανόησης δηλαδή της πίστης με όρους ταυτότητας και πολιτισμού, που και το μήνυμα του Ευαγγελίου συσκοτίζει και την παρουσία της Ορθοδοξίας στο σύγχρονο κόσμο δυσκολεύει, καθηλώνοντάς την σε προγενέστερα πολιτισμικά παραδείγματα. Ο κ. Καλαϊτζίδης έκανε τέλος λόγο για την προφητική λειτουργία της θεολογίας και για το καθήκον του κριτικού λόγου που της αναλογεί τούτες τις κρίσιμες ώρες, προτάσσοντας την θεολογία του θεανθρωπισμού και την εσχατολογική κατανόηση της Παράδοσης ως αντίδοτα στο κύμα νεο-συντηρητισμού και φονταμενταλισμού που κατακλύζει την Ορθοδοξία αλλά και άλλες χριστιανικές παραδόσεις. Μετά την διάλεξη ακολούθησε γόνιμος και ζωντανός διάλογος με τους συμμετέχοντες, κατά τη διάρκεια του οποίου τέθηκαν κρίσιμα ζητήματα και ερωτήματα για τη μαρτυρία της Ορθοδοξίας στο σύγχρονο κόσμο, καθώς και για τον διπλό κίνδυνο που διατρέχει στις μέρες μας το εκκλησιαστικό σώμα είτε από τον υπερτονισμό του θεσμικού στοιχείου με την εξουσιαστική/κληρικαλιστική εκτροπή του, αναγκαίου κατά τα άλλα, ιεραρχικού στοιχείου είτε από τους πάσης μορφής γέροντες και χαρισματούχους που θέτουν εαυτούς υπεράνω της εκκλησιαστικής κοινότητας και της συνοδικής της έκφρασης. Την εκδήλωση έκλεισε με σύντομη παρέμβασή του ο υπεύθυνος της Κίνησης της Ορθόδοξης Νεολαίας κ. Tony Khouri, ο οποίος ευχήθηκε να υπάρξουν ανάλογες ευκαιρίες συνάντησης και διαλόγου και στο μέλλον. 

Η επίσκεψη του κ. Καλαϊτζίδη ολοκληρώθηκε την Κυριακή του Θωμά 22 Απριλίου με τον εκκλησιασμό στον Ι. Ναό Πέτρου και Παύλου στην πόλη Kfarshima, στα νότια της Βηρυτού, όπου λειτούργησε και κήρυξε τον θείο λόγο ο Σεβ. κ. Γεώργιος. 

Συγκινητική και εντυπωσιακή ήταν η ενεργός και ουσιαστική συμμετοχή του εκκλησιάσματος στα τελούμενα και ψαλλόμενα στη θεία λειτουργία και τη θεία Ευχαριστία, συμμετοχή που μαρτυρεί για τους καρπούς και τα οφέλη από τη λειτουργική ανανέωση που έλαβε επιτυχώς χώρα τις τελευταίες δεκαετίες στα όρια του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Αντιοχείας. 

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Λίβανο ο Διευθυντής της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών είχε συναντήσεις με πανεπιστημιακούς καθηγητές (Goerges Nahas, Assaad Elias Kattan, Daniel Ayuch, Mahmoud Zibawi, Antoine Courban, Amal Dibo), με Ορθόδοξους βουλευτές στο Λιβανικό Κοινοβούλιο (Ghassam Moukheiber), καθώς και με στελέχη της Κίνησης της Ορθόδοξης Νεολαίας. Παρακάλεσε δε τον καθηγητή D. Ayuch να μεταφέρει τους θερμούς πασχάλιους χαιρετισμούς στον απουσιάζοντα λόγω των εορτών Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του Balamand επίσκοπο Ghattas (Hazim), καθώς και στους καθηγητές και το προσωπικό της Σχολής.

Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ Γ. ΣΙΣΙΛΙΑΝΟΥ "ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ" ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ

Κείμενο - φωτογραφίες: Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος

Παρουσιάστηκε απόψε στο κεντρικό κτήριο του Μουσείου Μπενάκη ο τόμος Για τη Μουσική, με κείμενα του συνθέτη Γιώργου Σισιλιάνου (1920-2005), σε επιστημονική επιμέλεια της συζύγου του Έλλης Γιωτοπούλου-Σισιλιάνου. Πρόκειται για μια έκδοση (446 σελίδες) του Μουσείου Μπενάκη σε συνεργασία με το Κέντρο Ελληνικής Μουσικής (Αθήνα 2011). 

Ο τόμος περιλαμβάνει μια επιλεγμένη και οργανωμένη σε θεματικές ενότητες σειρά κειμένων του συνθέτη Γιώργου Σισιλιάνου, τα οποία αναδεικνύουν την ευρύτητα του θεωρητικού του προβληματισμού και την αγωνία του για την πορεία των μουσικών πραγμάτων, ήδη από τη δεκαετία του 1950.
Κείμενα (εισηγήσεις, συνεντεύξεις, δημοσιεύσεις) για τη μουσική παιδεία και τη μουσική πολιτική στην Ελλάδα, κείμενα θεωρητικού προβληματισμού, διαλέξεις πάνω στη σύγχρονη μουσική πραγματικότητα, καθώς και σύντομες αναλύσεις των έργων του αποτελούν το περιεχόμενο του τόμου αυτού, που φιλοδοξεί, και το πετυχαίνει, να αναδείξει τον συνθέτη πέραν της μουσικής δημιουργίας.

Την εκδήλωση χαιρέτισε ο Διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη καθηγητής Άγγελος Δεληβοριάς, ο οποίος ευχαρίστησε τους συντελεστές της έκδοσης και αναφέρθηκε στις εκθέσεις και τα κατά καιρούς αφιερώματα του μουσείου στον συνθέτη Γιώργο Σισιλιάνο.

Για το βιβλίο - μανιφέστο, θα λέγαμε, του Σισιλιάνου για τη μουσική, μίλησαν απόψε οι: Γιώργος Δεμερτζής, βιολονίστας, ιδρυτής του Νέου Ελληνικού Κουαρτέτου (το οποίο έχει ηχογραφήσει όλα τα Κουαρτέτα Εγχόρδων του συνθέτη),   ο συνθέτης Μηνάς Ι. Αλεξιάδης, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο αρχιμουσικός Νίκος Τσούχλος, Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Μεγάρου Μουσικής και ο Γιάννης Τσελίκας, μουσικολόγος και εκδότης του Κέντρου Ελληνικής Μουσικής.

Ο Γιώργος Δεμερτζής αναφέρθηκε στη γνωριμία του με το συνθέτη και σε ...προφητικά κείμενα του Σισιλιάνου για τη μουσική παιδεία στην Ελλάδα και κατέθεσε με παρρησία τις προσωπικές του απόψεις γύρω από την κατάσταση στα μουσικά πράγματα της χώρας σήμερα.

Ο Μηνάς Αλεξιάδης κόμισε τις διδαχές του Σισιλιάνου γύρω από τη σύνθεση (μέσα από τις συζητήσεις που είχε μαζί του) τις οποίες έλαβε σοβαρά υπ' όψιν του για τη δική του συνθετική πορεία: το μέτρο είναι το ζητούμενο σε μια μουσική σύνθεση, ενώ πρέπει να λαμβάνονται υπ' όψιν σοβαρές παράμετροι όπως η φόρμα του έργου, η κατεύθυνση (πώς, π.χ., προχωρεί μια μελωδική γραμμή ενώ η άλλη παραμένει σταθερή), η υφή και ευληπτότητα (πόσες, λόγου χάριν, μελωδικές γραμμές μπορεί να προσλάβει ο ακροατής ακούγοντας ένα έργο), το timing και η ενορχήστρωση (ο Σισιλιάνος θεωρούσε τον εαυτό του αυτοδίδακτο στην ενορχήστρωση). Ο Μηνάς Αλεξιάδης έκλεισε την αναφορά του προτρέποντας όλους όσοι ήμασταν εκεί απόψε να ακούμε τα έργα του Γιώργου Σισιλιάνου και να διαβάζουμε τα κείμενά του.

Ο Νίκος Τσούχλος μίλησε για τον Σισιλιάνο και τον μοντερνισμό στον οποίο ανήκε, έθεσε το ζήτημα της ελληνικότητας που απασχόλησε πολύ τον Σισιλιάνο και είπε, εν κατακλείδι, ότι τα κείμενα που περιλαμβάνονται στον τόμο είναι "κείμενα επιστημονικής φαντασίας του μέλλοντος", υπογραμμίζοντας έτσι την πρωτοποριακή σκέψη του συνθέτη που παραμένει επίκαιρη μέχρι σήμερα.

Τέλος, ο Γιάννης Τσελίκας αναφέρθηκε στην καλή συνεργασία του Κέντρου Ελληνικής Μουσικής με το Μουσείο Μπενάκη για την έκδοση του τόμου (ευχαριστώντας και τον υπεύθυνο εκδόσεων του Μουσείου Δημήτρη Αρβανιτάκη), μίλησε επιγραμματικά για τις δραστηριότητες του Κέντρου (το οποίο έχει εκδώσει, μεταξύ πολλών άλλων, και τις παρτιτούρες της 2ης Συμφωνίας και του Κουϊντέτου για πιάνο του συνθέτη), τόνισε και αυτός την επικαιρότητα των κειμένων του Σισιλιάνου, κάνοντας και συγκεκριμένες αναφορές στην σημερινή μουσική πραγματικότητα, διαγράφοντας, π.χ., ζοφερό - φευ! - το μέλλον για τις συμφωνικές ορχήστρες.

Η εκδήλωση έκλεισε με ευχαριστίες της συζύγου του συνθέτη Έλλης Γιωτοπούλου - Σισιλιάνου προς το Μουσείο Μπενάκη για όλη την προβολή του έργου του Γ.Σ. και προανήγγειλε μια έκθεση με το σύνολο του συνθετικού έργου του σπουδαίου αυτού δημιουργού "σοβαράς μουσικής", όπως έλεγε κι ο ίδιος.

Στην εκδήλωση παρέστησαν: ο συνθέτης Γιώργος Κουρουπός, ο μαέστρος Δημήτρης Αγραφιώτης, ο φιλόμουσος γιατρός, αειθαλής Θάνος Κωνσταντινίδης, η Έλλη Σολομωνίδη - Μπαλάνου, η διευθύντρια της Μεγάλης Μουσικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος "Λίλιαν Βουδούρη" Στεφανία Μεράκου, ο ακάματος εργάτης της Ελληνικής Μουσικής μουσικολόγος και κλαρινετίστας Γιάννης Σαμπροβαλάκης, ο οποίος μαζί με τον Γιάννη Τσελίκα έχουν στήσει το ΚΕΜ και κάνουν σπουδαία δουλειά, η συνθέτρια και μουσικολόγος Δώρα Παναγοπούλου, η μουσικολόγος Βάλια Χριστοπούλου (συνέταξε τον Κατάλογο τον έργων Σισιλιάνου), ο διευθυντής του Ωδείου Κόνταλυ Μιχάλης Πατσέας, η σολίστ στη βιόλα Αγγέλα Γιαννάκη κ.α.

Παραθέτουμε στη συνέχεια αποσπάσματα από την ομιλία του Γιώργου Δεμερτζή, ο οποίος επέλεξε ένα πολύ εύστοχο κείμενο του Σισιλιάνου για την μουσική κατάσταση στην Ελλάδα, το ακόλουθο:

Και σε άλλους τόπους ίσως να υπάρχουν ανάλογα προβλήματα, ίσως ακόμα και αντίστοιχοι περιορισμοί και παρ’ όλ’ αυτά, τα καλλιτεχνικά τους ιδρύματα να λειτουργούν ομαλά. Εκεί όμως έχει, από αιώνες πριν, δημιουργηθεί μια παράδοση. Υπάρχει ένα πλαίσιο πολιτιστικού προγραμματισμού, εκπονημένο από το σύνολο της πολιτικής ηγεσίας, σύμφωνα με τις ανάγκες και απαιτήσεις της κοινή γνώμης – πλαίσιο που δημιουργεί ένα πνεύμα συνεργασίας μεταξύ των παραγόντων της πολιτιστικής ζωής.

Γιατί εκεί, ανεξάρτητα αν πρόκειται για χώρα πλούσια ή φτωχή, δεν συζητείται πχ. Το γεγονός ότι η τέχνη στοιχίζει, και στοιχίζει μάλιστα ακριβά, αφού είναι η βιτρίνα και ο καθρέπτης του πολιτισμού της χώρας. Ότι οι δημιουργοί και καλλιτέχνες είναι οι φορείς αυτού του πολιτισμού και όχι οι επαίτες, ή, ακόμα χειρότερα, οι ευνοούμενοι της αυλής των κάθε λογής επιτηδείων . και τέλος, ότι η ενίσχυση και προβολή της εθνικής δημιουργικής προσπάθειας δεν είναι χαριστική πράξη για την οποία ζητούνται τυχόν ανταλλάγματα, αλλά αυτονόητο καθήκον και μαζί υποχρέωση προσφοράς στην πολιτιστική ιστορία του τόπου.

Το παν είναι ζήτημα παιδείας. Βιώσιμη όμως παιδεία δεν γίνεται από τη μία στιγμή στην άλλη, ούτε και επιβάλλεται εκ των άνω από αυτοσχέδιους Μεσσίες ή με αβασάνιστα νομοσχέδια, που περιπλέκουν πιο πολύ παρά διευκολύνουν τη λύση μερικών από τα ήδη λεπτά και περίπλοκα προβλήματα της πολιτιστικής ζωής του τόπου.

Τέτοια παιδεία στην Ελλάδα σήμερα δυστυχώς δεν υπάρχει. Και την έλλειψή της μαρτυρεί η ίδια η πολιτική ηγεσία, που δεν είναι σε θέση να εκτιμήσει την τεράστια σημασία του πολιτισμού σε όλες του τις εκδηλώσεις. Γι αυτό και θεωρεί την τέχνη ως απλή αναψυχή και, ίσως μάλιστα, αργόσχολη απασχόληση, τη δημιουργική καλλιτεχνική εργασία ως προσφορά πολυτελείας και τις πολιτιστικές δαπάνες ως βάρος δυσβάστακτο και ανώφελο, πάνω στο οποίο είναι ανάγκη να γίνονται όλε οι  δυνατές και αδύνατες περικοπές.

Και σχολιάζει ο Γιώργος Δεμερτζής:

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να παραθέσω, μιμούμενος τον  συνθέτη - ομιλητή του 1961 στην Θεσσαλονίκη,  τις δικές μου καθαρά προσωπικές απόψεις για τις εξελίξεις στα θέματα που θίγει ο Γιώργος Σισιλιάνος στα κείμενά του.

Εξελίξεις υπήρξαν και το μέγεθός των ήταν καταλυτικό. Σε ένα μεγάλο ποσοστό ακολούθησαν τις  παγκόσμιες πολιτικοοικονομικές ανακατατάξεις από τα μέσα της δεκαετίας του 80 και εδώθε. Στην χώρα μας, υπήρξαν επιλογές, από πρόσωπα που διέθεταν την αποτελεσματική ισχύ να πραγματοποιούν τις ιδέες των και προτεραιότητες,  βασισμένες σε τελείως διαφορετικές ιδεολογικές βάσεις από αυτές που διετύπωσε ο Γιώργος Σισιλιάνος. Ο οποίος, χρησιμοποιούσε την διάσταση «έλληνας» «ελληνικό» «εμείς» οι «ξένοι» με τέτοια πίστη και συχνότητα, ώστε να θυμίζει υπερπατριώτη εθνικιστή που φυσικά δεν ήταν.  Μερικές από αυτές τις επιλογές που επεκράτησαν, βοηθούσης και της οικονομικής συγκυρίας,  μας οδήγησαν έως και λίγα μόλις χρόνια πριν, να μοιάζουμε με ένα πολιτιστικό παράδεισο, ή, αν θέλετε την καρικατούρα ενός παραδείσου. Οι κατάλληλες για την λειτουργία της μουσικής πράξης υποδομές, κτιριολογικά τουλάχιστον, κυριολεκτικά περισσεύουν, ιδίως σήμερα. Σκεφτείτε πως μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του ΄80 οι συμφωνικές συναυλίες στην Αθήνα φιλοξενούνται ακόμα σε αίθουσες κινηματογράφων.

Ο αριθμός των συμφωνικών ορχηστρών αυξάνεται ιλιγγιωδώς θυμίζοντάς μου ανάλογο εξαγγελίας χουντικού υπουργού: κάθε πόλη και στάδιο, κάθε χωριό και γήπεδο σε κάθε πόλη και συμφωνική ορχήστρα, κάθε χωριό και κουαρτέτο εγχόρδων… Η Χαλκίδα, γενέτειρα του Σκαλκώτα, έχει για ένα διάστημα τουλάχιστον δύο συμφωνικές ορχήστρες. Η Κρήτη, κουαρτέτα και συμφωνιέτες. Ο Βόλος  και η Λάρισα ξεχωριστές Συμφωνικές Ορχήστρες.  Γεμάτες συνήθως από εξαιρετικούς κατά τα άλλα μουσικούς,  προϊόντα χωρών που εφάρμοσαν όχι μόνο ολοκληρωμένα αλλά και ολοκληρωτικά συστήματα  εκπαίδευσης μουσικών, γεμίζοντας με όλα τα καλά αλλά και κακά που μπορεί κανείς να φανταστεί τον κόσμο όλο μετά την κατάρρευση του τείχους που τους συγκρατούσε. Η μέθοδος αυτή, χρήσης έτοιμου και φτηνού εργατικού δυναμικού, όχι μόνο θα λύσει  προσωρινά το θέμα της στελέχωσης των χάρις στην ίδρυση και λειτουργία  του Μεγάρου, εν μιά νυκτί,  ανεξάρτητων πλέον ορχηστρών. Θα μας απαλλάξει από την ανάγκη να φτιάξουμε αυτούς τους μουσικούς που θα ήταν απαραίτητοι εμείς οι ίδιοι, ακυρώνοντας στην πράξη κάθε σοβαρή προσπάθεια ανάλογης αναβάθμισης στο θέμα της μουσικής παιδείας με αυτή που έφερε το Μέγαρο στη ίδια την μουσική ζωή της χώρας μέσω της  πλούσιας, έως και πληθωρικής  συναυλιακής κυρίως δραστηριότητος. Η ίδια φυσικά ιλιγγιώδης άνοδος,  επρόκειτο, δοθείσης της συγκυρίας, να ακολουθηθεί από ανεξέλεγκτη πτώση, που παρακολουθούμε στις μέρες μας, αδύναμοι να πραγματοποιήσουμε εκτιμήσεις για την όλη κατάσταση αφού τα συντρίμμια ακόμα φλέγονται και οι επιζώντες τρέχουν ακόμα  πανικόβλητοι να σωθούν.

Μία άλλη όμως πραγματικότητα με την αδιάψευστη αλήθεια αριθμών, υπάρχει, την βλέπουμε, την εποχή που λεφτά υπάρχουν και μάλιστα άφθονα: επιτρέψτε μου ενδεικτικά να αναφέρω πως:

Το τέταρτο κουαρτέτο του Σισιλιάνου μαζί με το τέταρτο κουαρτέτο του Σκαλκώτα αλλά και τα τέταρτα κουαρτέτα των Δραγατάκη,  Λιάλιου ή Θεοδωράκη, παίζονται τα τελευταία τριάντα χρόνια μόλις μία φορά στην πόλη μας  από γνωστούς αγνώστους. Αρκετή όπως φαίνεται για να βγάλουμε- και ας μην πήγαμε να τ’ ακούσουμε- τα μάλλον αρνητικότατα για αυτά τα έργα συμπεράσματά μας,  αφού δεν χρειάστηκε να τα ξαναπαίξουμε. Το ίδιο και για τα κοντσέρτα για βιολί του Σισιλιάνου αλλά και του Σκαλκώτα.  Και ας κοντεύει το αδελφό κοντσέρτο του Άλμπαν Μπεργκ να μπει μέχρι και στο σχολικό ρεπερτόριο, όχι βέβαια για το εύληπτο της μουσικής γλώσσας που χρησιμοποιεί,  αλλά  αφού πεισθήκαμε μετά τις απανωτές «ερμηνείες» του πως –τελικά- είναι και πράγματι είναι, ωραίο.

Αυτό που  για το Γιώργο Σισιλιάνο,  όπως μέσα από τα κείμενά του φαίνεται ως  «αυτονόητο καθήκον» σημειώστε παρακαλώ την λέξη «καθήκον» για την προβολή και διάσωση στο τέλος-τέλος της Ελληνικής δημιουργίας, δεν μοιάζει καθόλου αυτονόητο…

ΟΙ ΣΥΝΑΥΛΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΧΟΡΩΔΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

Βέλγιο, του π. Σπυρίδωνος Τσεκούρα

amen

Με την τρίτη συναυλία στο Αββαείο Σαντ - Ρεμύ (Abbaye Notre – Dame de Saint –Remy à Rochefort) ολοκλήρωσε τις συναυλιακές εμφανίσεις της η Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία με απόλυτη επιτυχία, στην κεντρική Ευρώπη, αποδεχόμενη πρόσκληση που έλαβε από το εν λόγω Αββαείο. Το καθολικό της Ιεράς Μονής γέμισε από Βυζαντινούς ήχους, ερμηνευμένους με την γνωστή ακρίβεια και την άριστη τεχνική που χαρακτηρίζει την ΕΛ. ΒΥ. Χ. 

Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο Πρέσβυς της Ελλάδος κ. Αλέξιος Πλάτων Χατζημιχάλης, ο κ. Νικόλαος Κουνινιώτης, πρώην πρέσβυς της Ελλάδος στο Βέλγιο, ο Διοικητής των ελληνικών δυνάμεων στο Νατοϊκό στρατηγείο του Shape πτέραρχος κ. Παναγιώτης Μαμώλης, ο έλλην Ταξίαρχος κ. Ιωάννης Χατζηδήμας που εκπροσωπεί την Ελλάδα στην υπηρεσία Διευθύνσεως Διοικητικής Μέριμνας, ο Πρωτοσυγκελλεύων της Ιεράς Μητροπόλεως Βελγίου π. Σταύρος Τριανταφύλλου, στελέχη της Ελληνικής Πρεσβείας και του Προξενικού γραφείου στο Βέλγιο και πλήθος κόσμου. Ας σημειωθεί ότι ήταν η πρώτη φορά που το Αββαείο άνοιξε τις πύλες της Ι. Μονής για μουσική εκδήλωση στον χώρο του και η εξαίρεση αυτή έγινε με πρωτοβουλία του Ηγουμένου και των αδελφών της Μονής προκειμένου να τιμήσουν την γνωστή στον μουσικολογικό χώρο της Ευρώπης ΕΛ.ΒΥ. Χ. 

Περιοδεία της ΕΛ.ΒΥ.Χ. στην κεντρική Ευρώπη 

Την πρώτη συναυλία της περιοδείας της στην καρδιά της Ευρώπης έδωσε την Πέμπτη 19/04 η Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία (ΕΛ.ΒΥ.Χ.) στο κατάμεστο από το φιλόμουσο ακροατήριο μουσικολογικό κέντρο De Bijloke της πόλης της Γάνδης (Gand), μετά από πρόσκλησή του. Η 20μελής χορωδία υπό την διεύθυνση του Λυκούργου Αγγελόπουλου, ερμήνευσε ύμνους του Πεντηκοσταρίου, συνθέσεις του Βυζαντινού Μαΐστορα Ιωάννη Κουκουζέλη και μέλη από την Αγιορείτικη παράδοση. Το ακροατήριο που στην πλειοψηφία του ήταν κάτοικοι της Γάνδης, εξέφρασε τα θερμά του αισθήματα τόσο δια της πολυπληθούς παρουσίας του, όσο και με τα παρατεταμένα χειροκροτήματα που χάρισε στην χορωδία. Εξάλλου είναι γνώριμη η ΕΛ.ΒΥ.Χ στο φιλόμουσο ακροατήριο της Γάνδης καθότι είναι η πέμπτη συναυλιακή παρουσία της στην πόλη. 

 "Μπορεί η Ελλάδα να βρίσκεται σε μία δύσκολη οικονομική κατάσταση, αλλά η σημερινή βραδιά δεν μας θυμίζει τίποτα από την τρέχουσα ειδησεογραφία. Μάλλον μας ταξιδεύει στην καρδιά της Ελλάδας που είναι ο πολιτισμός " δήλωσαν οι διοργανωτές. 

Η ΕΛΒΥΧ στο Άαχεν 

Στον κατάμεστο από κόσμο Ιερό Ναό Αγ. Δημητρίου Άαχεν (Aachen) έδωσε την δεύτερη συναυλία η Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία, στο πλαίσιο της περιοδείας της στην κεντρική Ευρώπη, αποδεχόμενη την πρόσκληση του εν λόγω Ιερού Ναού. Στην πενηντάχρονη ιστορία της ενορίας, ο Ελληνισμός της περιοχής έχει μια σταθερή παρουσία στην πόλη, έχοντας ενταχθεί στο κοινωνικό γίγνεσθαι, γεγονός που αντικατοπτρίστηκε στην παρουσία πολλών Γερμανών στο ακροατήριο. 

Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους οι Θεοφιλέστατοι Επίσκοποι Λεύκης κ. Ευμένιος και Αριανζού κ. Βαρθολομαίος, ο Πρωτοσύγκελλος της Ι. Μητροπόλεως Γερμανίας π. Αμβρόσιος Κουτσουρίδης, ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος στην Κολωνία κ. Νικόλαος Πλεξίδας. Επίσης τίμησαν με την παρουσία τους οι ρωμαιοκαθολικοί βοηθοί Επίσκοποι Dr. Gerd Dicke, Karl Reger και Karl Borsch καθώς και ο Πρωτοσύγκελλος της Καθολικής Μητροπόλεως του Άαχεν, Manfred von Holtum. Τέλος, παρευρέθηκαν ο Dompropst Helmut Poqué προϊστάμενος του Καθεδρικού Ναού της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας του Άαχεν και ο πρώην Dοmpropst. Dr. Herbert Hammans υπεύθυνος για τα θέματα διαχριστιανικών σχέσεων.

Ο Ηγούμενος του Αββαείου Glbert Degros

Ο Πρωτοσυγκελλεύων της Μητροπόλεως Βελγίου π. Σταύρος Τριανταφύλλου

Οι φωτογραφίες είναι από την συναυλία της ΕΛ.ΒΥ.Χ. στο Αββαείο του Rochefort

ΑΥΘΕΝΤΙΚΗ ΜΠΥΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ROCHEFORT

Δε νομίζω ότι ο ευγενής Ηγούμενος Gilbert Degros του Αββαείου Notre - Dame de Saint Remy Rochefort, γνώριζε πόσο "μπον βιβέρ θεολόγος" είμαι όταν μου έδιδε ως "ευλογία" την αυθεντική παραγωγή της Μονής, ήτοι μπύρα σε συσκευασία προσεγμένη με συλλεκτικό ποτήρι ενσωματωμένο. 

Ο ίδιος πάντως ο Ηγούμενος και οι αδελφοί της Μονής δεν είναι καθόλου "μπον βιβέρ". Ένας από τους αυστηρούς κανόνες που τηρούν απαρέγκλιτα είναι ότι δεν εξέρχονται της Μονής για κανένα λόγο. Ούτε για προσκύνημα στους Αγίους Τόπους ή το Άγιον Όρος, το οποίο ευλαβούνται. 

Βλέπετε υπάρχουν και Ρωμαιοκαθολικοί πιο αυστηροί από κάποιους Ορθοδόξους μοναχούς που σπανίως τους βλέπει το μοναστήρι τους ή το κελί τους, γιατί γυρίζουν ανά την οικουμένη, με τη λογική του "σωτήρα". 

Η ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ

Abbaye Notre-Dame de Saint-Remy - Rochefort

Η εν Ελλάδι Καθολική Εκκλησία μίλησε επιτέλους! Γιατί άργησε να εκτεθεί. 

Έστω και τώρα... Αρκεί να κρατήσει με συνέπεια τη στάση την οποία διαγράφει στο Ανακοινωθέν που εξέδωσε σχετικά με τη στάση του Μητροπολίτου Πειραιώς Σεραφείμ έναντι των "αιρετικών Ρωμαιοκαθολικών". Υπογραμμίζω πως το πρόβλημα δεν είναι μόνον ο Μητροπολίτης Πειραιώς, αλλά και έτεροι συν αυτώ. Άρα χρειάζεται μια συνολικότερη αντιμετώπιση του θέματος που θα ονομάζαμε σχηματικά "οι εν Ελλάδι αντιοικουμενιστές" και οι επικίνδυνες ακρότητές τους. 

Σε κάθε περίπτωση, διευκρινίζω πως το επ' εμοί δεν έχω ουδεμία επαφή με τους Καθολικούς της Ελλάδας. Δρω κατά συνείδησιν, παραμένοντας απλώς πιστό μέλος της Ορθοδόξου Εκκλησίας, η οποία με πανορθόδοξη απόφασή της διαλέγεται με τους "αιρετικούς" Καθολικούς. Ο διάλογος, είναι αυτονόητο νομίζω, δεν επιτρέπει συμπεριφορές σαν αυτές των εν Ελλάδι "αντιοικουμενιστών", οι οποίοι επιδιώκουν λυσσαλέα σχίσμα μέσα στους κόλπους της Ελλαδικής Εκκλησίας, με πρόσχημα την "ορθή πίστη".

Η ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου των Καθολικών Επισκόπων Ελλάδος έχει ως εξής: 

Ο Ι. Κλήρος, τα Μοναχικά Τάγματα και τα λαϊκά μέλη της Καθολικής Εκκλησίας στην Ελλάδα απορούμε για την αψυχολόγητη ενέργεια του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Πειραιώς κ. Σεραφείμ, οποίος προχώρησε «μετά πολλής θλίψεως και βαθυτάτου άλγους» σε μήνυση κατά του Αρχιεπισκόπου των εν Αθήναις Καθολικών κ.κ. Νικολάου Φωσκόλου για προσηλυτισμό. Μαζί με τον Καθολικό Αρχιεπίσκοπο μηνύονται από τον ίδιο Μητροπολίτη για παράβαση του άρθρου 13 του Συντάγματος και των μεταξικών Α.Ν. 1363/38 άρθ. 4 και 5 ως αντικατεστάθησαν από το άρθρο 2 του Α.Ν. 1672/1939, ο εφημέριος της Καθολικής Εκκλησίας του Πειραιά π. Ιωάννης Πάτσης και η καθολική μοναχή Αδ. Αλβέρτα Στεφάνου, Ηγουμένη της Μοναστικής Κοινότητας του Αγ. Ιωσήφ της Εμφανίσεως και Διευθύντρια τη Ελληνο - Γαλλικής Σχολής Jeanne d’ Arc στον Πειραιά. 

Το ανακοινωθέν της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς ανέφερε χαρακτηριστικά: «Γνωστοποιούμε την ημετέρα ποινική έγκλησι που υπεβλήθη εις τον Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Πειραιώς κατά της Ρωμαιοκαθολικής παρασυναγωγής και της ανιέρου δράσεώς της. Αφιερώνουμε την εν λόγω έγκλησιν εις τους τραγικούς οικουμενιστάς συνοδοιπόρους του εκπεσόντος Ρωμαιοκαθολικισμού που δεν ορωδούν να συμφύρωνται και να συναγελάζωνται και να συνευδοκούν μετά των θεηλάτων απομειωτών της εις Χριστόν πίστεως και αληθείας». 

Το ιστορικό έχει ως εξής: Στον Πειραιά, ως γνωστόν, λειτουργεί από το 1859 η Ελληνο-Γαλλική Σχολή του Μοναχικού Τάγματος των Αδελφών του Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως, στο οποίο φοιτούν τόσο καθολικά όσο και ορθόδοξα παιδιά. 

Abbaye Notre - Dame de Saint Remy - Rochefort

Το κύρος της εν λόγω Σχολής, όπως και των περισσοτέρων Εκπαιδευτικών Καθολικών Ιδρυμάτων της Πρωτεύουσας είναι εγνωσμένο και γι’ αυτό κάθε χρόνο απευθύνονται σ’ αυτό εκατοντάδες γονείς προς εγγραφή των παιδιών τους. Με την έναρξη του περασμένου σχολικού έτους, όπως κάθε χρόνο, ο εφημέριος της Καθολικής Ενορίας Πειραιά τέλεσε τον αγιασμό στους μαθητές του Δημοτικού, ενώ αντίστοιχα ένας ορθόδοξος ιερωμένος τέλεσε τον αγιασμό για τα παιδιά του Γυμνασίου και του Λυκείου. Το γεγονός αυτό εξόργισε τον Άγιο Πειραιώς, ο οποίος προσέφυγε στην Ελληνική Δικαιοσύνη και σήμερα η 1η Πταισματοδίκης Αθηνών καλεί τον Αρχιεπίσκοπο των εν Αθήναις Καθολικών στις 26 Απριλίου 2012 για να λάβει γνώση της εις βάρους του μηνύσεως. 

Να σημειωθεί πως ο τίτλος του Καθολικού Αρχιεπισκόπου είναι «Αρχιεπίσκοπος των εν Αθήναις Καθολικών» και όχι «Ρωμαιοκαθολικών» όπως εγγράφεται στην δικαστική κλήση ή «Επίσκοπος της Παπικής παρασυναγωγής» ή όλα τα άλλα ευφάνταστα που κατά καιρούς χρησιμοποιούνται από τον Άγιο Πειραιώς. 

Λίγο καιρό αργότερα και συγκεκριμένα την Κυριακή της Ορθοδοξίας στον Καθεδρικό Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος Πειραιώς, ο Σεβασμιώτατος κ. Σεραφείμ με τον στόμφο που τον διακρίνει, προχώρησε σε μία άνευ προηγουμένου εκδήλωση, αυτή του αναθεματισμού των εκπροσώπων των λοιπών χριστιανικών ομολογιών, καθώς και αυτών των Ισραηλιτών και των Μωαμεθανών. Κι έτσι μετά τον αναθεματισμό: «Τω κανονικώς ανυποστάτω και εκπεσόντι αιρεσιάρχη Πάπα και Πατριάρχη Παλαιάς Ρώμης Βενεδίκτω τω 16ω και τοις αυτώ κοινωνούσι, που «αποτελούν κατεγνωσμένους αιρετικούς» ο Άγιος Πειραιώς αναθεμάτισε: «τοις Μαρτίνω Λουθήρω, Ιωάννη Καλβίνω, Ουρλίχω Σβιγλίω και Ερρίκω τω 8ω δυσσεβή βασιλεί και τοις συν αυτοίς συγκροτήσασι τας αιρετικάς παραφυάδας της Διαμαρτυρήσεως», αλλά και «Τοις αρνουμένοις και καθυβρίζουσι την Παναγίαν, Ομοούσιον, Αδιαίρετον και Ζωοποιόν Τριάδαν, Ραβίνοις του Ιουδαϊσμού, Ισλαμισταίς ...». 

Δεν θα θέλαμε η ελληνική κοινωνία να παρασυρθεί σε επικίνδυνες ατραπούς και να οδηγηθεί χρόνια πίσω σε εποχές που χαρακτηρίζονται από μισαλλοδοξία, άγνοια και θρησκευτικό φανατισμό. 

Και αν ακόμη η Καθολική Εκκλησία, συνηθισμένη σε τέτοιου είδους ταπεινώσεις και αντιμετωπίσεις, μπορεί να ξεπεράσει τέτοια θλιβερά φαινόμενα, ας σκεφθεί κανείς σε τι περιπέτειες μπορεί να εμπλακεί η χώρα μας όταν ένας Μητροπολίτης προκαλεί με τέτοιο άκομψο, ανιστόρητο και αντιχριστιανικό τρόπο τους εκπροσώπους των Μουσουλμάνων και των Εβραίων. 

Μήπως ο Άγιος Πειραιώς, ανάμεσα στις πολύμορφες συγγραφικές του δραστηριότητες έχει να διαθέσει και λίγο χρόνο και να σκεφτεί πιο χριστιανικά και με κάποια νηφαλιότητα; 

Αν και τα ΜΜΕ σιώπησαν προκλητικά, όπως και πρόσωπα και θεσμοί που όφειλαν να υψώσουν κάποια φωνή διαμαρτυρίας, αποτελεί παρηγοριά η Επιστολή της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, αλλά και θεολόγων όπως των σεβαστών κ.κ. Αριστείδη Πανώτη και Παναγιώτη Ανδριόπουλου, που κι αυτές πέρασαν, δυστυχώς, στα ψιλά των Μ.Μ.Ε. 

Με τον ηγούμενο του αυστηρού Αββαείου Notre - Dame de Saint Remy στο Rochefort του Βελγίου

Ποτέ δεν θελήσαμε να προκαλέσουμε ή να απαιτήσουμε κάτι που δεν μας ανήκει, αισθανόμαστε όμως την υποχρέωση να καταγγείλουμε στον Ελληνικό λαό και σε κάθε άνθρωπο καλής θέλησης τέτοιες συμπεριφορές, με μοναδικό μας στόχο να προλάβουμε τα χειρότερα που μπορεί να προκαλέσουν αυτού του είδους ξεπερασμένες νοοτροπίες, ξεπερασμένα πνεύματα, ξεπερασμένες φυσιογνωμίες. 

Χριστός Ανέστη!

φωτογραφίες: Ιδιωτική Οδός