ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟ

Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος 
δια χειρός του ζωγράφου Γιώργου Μπογδανόπουλου

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Διδακτορική Διατριβή με τίτλο: «Ο από Ζιχνών και Νευροκοπίου Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος Βαλληνδράς. Βίος, Δράση και Μουσικολογική Σπουδή» εγκρίθηκε από το Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. 

Την Διατριβή εκπόνησε ο θεολόγος κ. Ηλίας Δημ. Μογλενίδης και ανακηρύχθηκε Διδάκτωρ Ιστορικής Θεολογίας την Τρίτη, 28 Ιανουαρίου 2025. Επιβλέπων Καθηγητής ο κ. Βασίλειος Κουκουσάς, Καθηγητής της Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού Α.Π.Θ. 

Μέλη της 7μελούς Επιστημονικής Επιτροπής Κρίσεως ήσαν οι Ελλογιμώτατοι Καθηγητές: π. Νεκτ. Πάρης, Ομότιμος Καθηγητής Τμ. Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης ΠΑΜΑΚ, π. Χρυσ. Νάσσης, Αν. Καθηγητής Τμ. Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού Α.Π.Θ., Κων. Χρήστου, Καθηγητής Τμ. Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού Α.Π.Θ., Γρ. Λιάντας, Αν. Καθηγητής Τμ. Θεολογίας Α.Π.Θ., Παναγ. Τζουμέρκας, Αν. Καθηγητής Τμ. Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού Α.Π.Θ., Εμμ. Ξυνάδας, Επικ. Καθηγητής Τμ. Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού Α.Π.Θ. Η διαδικασία υποστηρίξεως και κρίσεως της Διδακτορικής Διατριβής πραγματοποιήθηκε υπό την Προεδρεία του Επιβλέποντος Καθηγητού και Προέδρου της Τριμελούς Συμβουλευτικής Επιστημονικής Επιτροπής κ. Βασ. Κουκουσά. 

Ο Δρ Ηλίας Μογλενίδης μελέτησε εξονυχιστικά την προσωπικότητα του μακαριστού Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου Βαλληνδρά (1915-2008) και η διατριβή του είναι σχεδόν 1.200 σελίδες, καθώς φέρνει στο φως και σπάνιο αρχειακό υλικό. Μέσα από αυτή την μελέτη – σπουδή αναδεικνύεται η φυσιογνωμία του Πατρών Νικοδήμου Βαλληνδρά ως ξεχωριστού ιεράρχου της Εκκλησίας της Ελλάδος, που άφησε ανεξίτηλο το ιστορικό του αποτύπωμα. Δεν ήταν μόνον δεινός ιεροκήρυξ, σπουδαίος υμνογράφος ή περιώνυμος ψάλτης, αλλά υπηρέτησε σε νευραλγικές θέσεις της Εκκλησίας, σε δύσκολες εποχές, και η φήμη του παραμένει ζωηρή μέχρι τις μέρες μας. Εκατόν δέκα χρόνια από τη γέννησή του και 17 από την κοίμησή του, συμπληρώνονται φέτος. 

Να σημειωθεί πως έχουν γίνει και άλλες εργασίες, διπλωματικές και μεταπτυχιακές, στις Θεολογικές Σχολές της χώρας για τον μακαριστό Πατρών Νικόδημο (κυρίως για το υμνογραφικό του έργο), αλλά η Διατριβή του Ηλία Μογλενίδη είναι η πρώτη που εξετάζει συνολικά και με σημαντικά τεκμήρια την προσωπικότητά του. 

Ο Δρ Ηλίας Δημ. Μογλενίδης γεννήθηκε το 1986 στο Αμύνταιο Φλώρινας. Σπούδασε Θεολογία στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης. Πραγματοποίησε Μεταπτυχιακές Σπουδές στο Μεταπτυχιακό Τμήμα Θεολογικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Νεαπόλεως Πάφου Κύπρου και ακολούθως έγινε Διδάκτωρ του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τυγχάνει κάτοχος Πτυχίου Βυζαντινής Μουσικής και Διπλώματος Μουσικοδιδασκάλου. Διακονεί ως Ιεροψάλτης στον Ιερό Ναό των Αγίων Νικολάου και Δημητρίου Χαριλάου Θεσσαλονίκης. Υπηρετεί, ως Λαϊκός Ιεροκήρυξ της Ιεράς Μητροπόλεως Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας. Εργάζεται, ως Διευθυντής της Βιβλιοθήκης και του Ιστορικού Αρχείου του Ιδρύματος Εθνικού και Θρησκευτικού Προβληματισμού «Μέλαθρον Αναστασίου-Ιουλίας Μπίλλη». Έχει συμμετάσχει σε διάφορα ερευνητικά και επιμορφωτικά Προγράμματα και Σεμινάρια και ως ομιλητής σε Επιστημονικά Συνέδρια και ημερίδες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει συγγράψει αρκετές μελέτες Θεολογικού, Ιστορικού και Μουσικολογικού περιεχομένου. Αρθρογραφεί τακτικά και είναι συνεργάτης εφημερίδων, περιοδικών, ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών. Είναι Αναπληρωματικό Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Εθνικού και Θρησκευτικού Προβληματισμού «Μέλαθρον Αναστασίου - Ιουλίας Μπίλλη». Επίτιμο Μέλος του Κέντρου Εκκλησιαστικών, Ιστορικών και Πολιτισμικών Μελετών της Ιεράς Μητροπόλεως Σάμου και Ικαρίας. Τακτικό Μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Θρησκείας με έδρα την Μπολόνια της Ιταλίας. Τακτικό Μέλος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών Θεσσαλονίκης.

ΦΕΝΙΑ ΠΑΠΑΔΟΔΗΜΑ: ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΥΡ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

Artwork αφίσας: π. Μιχαήλ Σταθάκης

«Αγάπη στον κρεμνό» 

Τραγούδια από τον μαγικό κόσμο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη 

Ύμνοι και αυτοσχεδιασμοί για την Παναγία 

Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού 

Κυριακή 4 Μαΐου 2025, 20.00 

Φένια Παπαδόδημα: φωνή, πρωτότυπη μουσική και στίχοι τραγουδιών 

Γιάννης Κυριμκυρίδης: πιάνο, πρωτότυπες συνθέσεις 

Ήβη Παπαθανασίου: τσέλο, διεύθυνση της χορωδίας ΣυνΩδοιπόροι 

Παναγιώτης Ανδριόπουλος: ψάλτης 

Αιμιλιανή Σταυριανίδου: φωνή, μπεντίρ 

Αμαλία Τσεκούρα: φωνή, αφήγηση. 

Τραγούδια που γράφτηκαν κάτω από την επήρεια της μαγείας του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Τραγούδια που γράφτηκαν στο όριο του «κρεμνού», με το ένα πόδι στο κενό. 

Σημειώνει η Φένια Παπαδόδημα: «Έγραψα τους στίχους και τη μουσική αυτών των τραγουδιών ως ορειβάτης στον γκρεμό της πόλης, επιστρέφοντας ξανά και ξανά στον Παπαδιαμάντη για να αντλήσω φως και ησυχία, μέσα από τις ιστορίες του για ένα άνθος στο γιαλό, ένα όνειρο στα κύμα, τη φωνή ενός Δράκου, έναν Άγγελο επισκέπτη, για τις μάγισσες και τους φεγγαροπαρμένους, τους ξένους τους υπερόριους και τους νεκρούς ταξιδιώτες. Μετέωρη πάντα μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας. Σ’ αυτά τα τραγούδια ταίριαξαν χωρίς προσπάθεια οι ύμνοι στην Παναγία η οποία ως πρόσωπο σε όλες τις πιθανές εκφάνσεις του, αποτελεί το κύριο στήριγμα, την αληθινή άγκυρα της Παπαδιαμαντικής ψυχής. Η σύμπραξη με τον Γιάννη Κυριμκυρίδη στο πιάνο, μέσα από τις προσωπικές του συνθέσεις και τους αυτοσχεδιασμούς του, μεταμορφώνει το πρωτογενές υλικό των τραγουδιών και των βυζαντινών ύμνων, μεταφέροντας το σ’ ένα τοπίο άχρονο. Η Ήβη Παπαθανασίου συμπληρώνει με το τσέλο της τις εικόνες που γεννά η μουσική. Υπό τη διεύθυνση της, η χορωδία ΣυνΩδοιπόροι, απογειώνει κυριολεκτικά τα τραγούδια δίνοντας τους μία άλλη διάσταση την οποία αναζητούσα εδώ και χρόνια. Ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος, θεολόγος και ψάλτης συμμετέχει σ’ αυτή την σπάνια συνεύρεση ερμηνεύοντας υμνογραφήματα του ίδιου του Παπαδιαμάντη».

   

Η Φένια Παπαδόδημα, σκηνοθέτης, τραγουδοποιός, ηθοποιός και ψάλτρια, αφιερώνεται τα τελευταία χρόνια στο μουσικό θέατρο γράφοντας μουσική, τραγούδια και στίχους αντλώντας έμπνευση κυρίως από τα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και από την Νέκυια του Ομήρου. Σε συνεργασία μ’ ένα σύνολο μοναδικών μουσικών, ανεβάζει στο θέατρο με μεγάλη επιτυχία, μία μουσική εκδοχή της Νέκυιας «Όταν σε λίγο κατεβήκαμε στη θάλασσα» στο φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου και στο θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν, τον «Ξεπεσμένο Δερβίση», στην Εναλλακτική Λυρική Σκηνή και στο Θέατρο Μπέλλος, το «Άνθος του γιαλού» στο Ίδρυμα Κακογιάννης, τη «Φλανδρώ» στο Θέατρο Φούρνος και άλλες μουσικές παραστάσεις. Διαμορφώνει έναν προσωπικό μουσικό τρόπο αφήγησης και σκηνικής δράσης, όπου η μουσική οδηγεί τη δραματουργία. Με την Ήβη Παπαθανασίου έχουν συνεργαστεί τα τελευταία χρόνια πάνω στα διηγήματα του Παπαδιαμάντη και στις μουσικές παραστάσεις που σκηνοθετεί στα πλαίσια του «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός». Η Φένια Παπαδόδημα διανύει παράλληλα μία πορεία ερμηνεύτριας στο τραγούδι εξερευνώντας διαφορετικούς μουσικούς κόσμους, από το βυζαντινό μέλος, μέχρι το λυρικό τραγούδι και τον τζαζ αυτοσχεδιασμό. Συμμετέχει ως τραγουδίστρια σε ποικίλα πρότζεκτ με εκλεκτούς συνεργάτες, στην Εναλλακτική Λυρική Σκηνή, στη σύγχρονη τζαζ Αθηναϊκή σκηνή, ενώ συνεχίζει να γράφει τα δικά της τραγούδια και στίχους. Έχει σκηνοθετήσει το ντοκιμαντέρ «Το καταφύγιο στην Ομόνοια», του οποίου η μικρότερη εκδοχή έχει τίτλο «Ο Άγιος Πορφύριος και η Πολυκλινική Αθηνών».

Καρπός της μαθητείας της Φένιας Παπαδόδημα στην «μουσική των αγγέλων», κατά τον κυρ Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, ο ψηφιακός δίσκος με τίτλο «ΘΕΟΤΟΚΙΑ I». Πρόκειται για την ερμηνεία των οκτώ δογματικών Θεοτοκίων, δηλαδή των ιδιομέλων των εσπερίων του Εσπερινού της Κυριακής (ένα για κάθε ήχο), στο μέλος του Ιωάννου Πρωτοψάλτου. Στο cd προτάσσεται και το δημοφιλές Θεοτοκίο «Την ωραιότητα της παρθενίας σου…», σε ήχο γ’, Η Φένια Παπαδόδημα ψάλλει με εσωτερικότητα και με ποικίλματα που της ταιριάζουν, και τα οποία αποδίδει με ακρίβεια, αλλά και με τον προσωπικό της τρόπο. 

Επεξεργασία ήχου: Γιώργος Παλαμιώτης. 

Παραθέτουμε εδώ το Θεοτοκίο του πλ. α’ ήχου «Εν τη Ερυθρά θαλάσση…». 

Ἀενάως ποιεῖν: Έργα Ελλήνων συνθετών αφιερωμένα στον Θωμά Ταμβάκο σε ένα διπλό cd

Κυκολοφόρησε το εξαιρετικά σημαντικό δισκογράφημα «Ἀενάως ποιεῖν» με δύο δίσκους ακτίνας (CD) σε συμπαραγωγή της IRIDA CLASSICAL, της SUBWAYS MUSIC και του Αρχείου Ελλήνων Μουσουργών Θωμά Ταμβάκου (ΑΕΜΘΤ). 

Περιέχει είκοσι επτά έργα είκοσι έξι Ελλήνων και Κυπρίων συνθετών λόγιας και τζαζ μουσικής της περιόδου 2000-2024, τα οποία είναι αφιερωμένα στον Θωμά Ταμβάκο ή είναι αναθέσεις του ΑΕΜΘΤ προς τους συνθέτες. 

Προέρχονται από ένα γενικότερο σύνολο ογδόντα δύο έργων εβδομήντα τριών συνθετών. Σε αυτά εντάσσονται πέντε έργα τα οποία χρησιμοποιούν προηχογραφημένο υλικό και ηλεκτρονικούς ήχους και τέλος, ένα έργο αμιγώς jazz μουσικής. Την ερμηνεία τους υπογράφουν σαράντα ένας μουσικοί, μία ορχήστρα δωματίου και τρεις από τους συνθέτες. Καλύπτει ένα ευρύ ηλικιακό φάσμα συνθετών, από τον πρεσβύτερο Δημήτρη Δραγατάκη (1914-2001) έως τη νεότερη Αιμιλία Βαΐτση (γενν. 1995). 

Το «Ἀενάως ποιεῖν» έχει διττή σημασία. Αφενός μεν τονίζει την αδιάκοπη και μακραίωνη παρουσία των μουσικών δημιουργών μας στο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι και αφετέρου το γενικότερο έργο που επιτελείται στο ΑΕΜΘΤ, εδώ και σαράντα πέντε έτη, από την ίδρυσή του (1980). 

Το δισκογράφημα αφιερώνεται στη μνήμη των τεσσάρων «απόντων» μουσικών δημιουργών, στον Δημήτρη Δραγατάκη, τον Ντίνο Κωνσταντινίδη, τον Θόδωρο Αντωνίου, τον Κώστα Μπραβάκη και επίσης, στη μνήμη της πιανίστα Βίκυς Στυλιανού. 

Το μοναδικό αυτό cd θα παροσιαστεί σε μια εκδήλωση στην Αίθουσα Διδασκαλίας της Μουσικής Βιβλιοθήκης, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, την Πέμπτη 8 Μαϊου 2025, ώρα 19.30, και τελεί  υπό την αιγίδα του Συλλόγου «Οι Φίλοι της Μουσικής». 

Για το δισκογράφημα θα μιλήσουν και θα χαιρετήσουν: 

-Αλέξανδρος Χαρκιολάκης, μουσικολόγος, διευθυντής του ΣΦΜ 

-Έφη Αγραφιώτη, πιανίστα, ερευνήτρια, συγγραφέας 

-Γιώργος Κύρκος-Τάγιας, πρόεδρος του ΔΣ της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών

-Ιάκωβος Κονιτόπουλος, συνθέτης, πρόεδρος του ΔΣ του «Συλλόγου Φίλων Δραγατάκη»

-Κωνσταντίνος Κουκιάς, συνθέτης 

-Άλκης Μπαλτάς, συνθέτης, αρχιμουσικός 

-Χρήστος Σαμαράς, συνθέτης, ομότιμος καθηγητής του Τ.Μ.Σ. του Α.Π.Θ. 

-Σοφοκλής Σαπουνάς, μουσικός παραγωγός και καθηγητής, διευθυντής της SUBWAYS MUSIC και του Εράτειου Ωδείου 

-Δήμητρα-Ραχήλ Καραμπεροπούλου, μουσικολόγος, μουσικός, υπεύθυνη της IRIDA CLASSICAL

-Θωμάς Ταμβάκος, μουσικογράφος, μουσικός ερευνητής, κριτικός, συγγραφέας, επίτιμο μέλος Ενώσεως Ελλήνων Μουσουργών 

Θα συντονίσει η Ειρήνη Κρίκη, μουσικολόγος, υπεύθυνη εκδηλώσεων της Αίθουσας Διδασκαλίας της Μουσικής Βιβλιοθήκης «Λ. Βουδούρη». 

ΜΟΥΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 

1. Ακρόαση του έργου Ύμνος εις τον Έρωτα για φωνητικό κουαρτέτο του Θόδωρου Αντωνίου με το ΦΙΛΩΔΟΣ φωνητικό κουαρτέτο. 

2. Ακρόαση του Largo, απόσπασμα από το έργο 1973 για δύο πιάνα του Άλκη Παπαδόπουλου με τον Δημήτρη Κούκο (πιάνο) και την Μαίρη Αλεξανδράτου (πιάνο). 

3. Ακρόαση του έργου A Madrigal for Thomas για φλάουτο και πιάνο του Άλκη Μπαλτά με την Ιβόνα Γκλίνκα (φλάουτο) και την +Βίκυ Στυλιανού (πιάνο). 

4. Εκτέλεση του έργου Reflections (Περισυλλογή) για βιολί του Άρη Καραστάθη - Στέλλα Τσάνη (βιολί)

5. Εκτέλεση του έργου ΝΕ.ΛΙΑ. για βιολί της Τάνια Σικελιανού - Τάνια Σικελιανού (βιολί) 

6. Ακρόαση του έργου Ποιμένων ρούγα ηλεκτροακουστική μουσική του Γιάννη Γαλίτη με την Αγγέλικα Παπανικολάου (προετοιμασμένο πιάνο) και τον Γιάννη Χαλδούπη (παραδοσιακό κλαρίνο). 

7. Εκτέλεση του έργου Θέμα και έξι παραλλαγές πάνω στο δημοτικό τραγούδι «Άστραψεν η Ανατολή» για φλάουτο και πιάνο του Χρήστου Σαμαρά - Μελίνα Μακρή (φλάουτο), Μαρία Μοσχίδου (πιάνο)

8. Εκτέλεση του έργου Πνοή για κλαρινέτο και ηλεκτρονικούς ήχους της Σωτηρίας Αδάμ - Valentin Macoviciuc (κλαρινέτο), Σωτηρία Αδάμ (ηλεκτρονικοί ήχοι). 

9. Ακρόαση του έργου Ηχώ της λίμνης των Ιωαννίνων για πιάνο και μαγνητοταινία του Κωνσταντίνου Κουκιά με την Αγγέλικα Παπανικολάου (πιάνο). Προηχογραφημένη φωνή: Όλγα Αθανασιάδου (με τον ύμνο Αναστάσεως ημέρα) 

10. Εκτέλεση του έργου Hope is the Thing with Feathers, έργο 156, για μεσόφωνο και πιάνο του Σπύρου Μάζη, σε ποίηση της Emily Dickinson (2023) 

11. Εκτέλεση του έργου Ενύπνιον για φωνή και πιάνο του Δημήτρη Δραγατάκη σε ποίηση του συνθέτη Ιωάννα Βρακατσέλη (μεσόφωνος), Αλίκη Διαμαντή (πιάνο). 

Το δισκογράφημα δύο δίσκων ακτίνας (CD) με τίτλο «Ἀενάως ποιεῖν» έχει πλέον εκδοθεί σε φυσική μορφή. Έχει επίσης, αναρτηθεί στις γνωστότερες μουσικές ψηφιακές πλατφόρμες.

   

Παραθέτουμε στη συνέχεια και μία συνέντευξη που μας παραχώρησε ο Θωμάς Ταμβάκος, στο πλαίσιο των διαδικτυακών μας εκπομπών "Προς Εκκλησιασμόν", μια παραγωγή της Ενορίας του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Ν. Ψυχικού.

 

ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΣΤΗΝ ΜΟΝΟΒΑΣΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟΥ

Κείμενο – φωτογραφίες: Π.Α. Ανδριόπουλος

Σαν σήμερα, Πρωτομαγιά του 1909, γεννήθηκε στη Μονεμβασιά ο Γιάννης Ρίτσος. 

Φέτος, 116 χρόνια από τη γέννησή του... Και 35 από την αναχώρησή του... (11-11-1990). 

Σαν βρέθηκα στο σπίτι του στην Μονεμβασιά, σκεφτόμουν ότι ο ποιητής γεννήθηκε κοντά στην είσοδο της καστροπολιτείας. Με τη θάλασσα αντίκρυ του. Με την βαριά ιστορία να τον περικυκλώνει κυριολεκτικά. Γι΄ αυτό και κείνος την υμνολογούσε: “Κυρά Μονοβασιά μου, πέτρινο καράβι μου. Χιλιάδες οι φλόκοι σου και τα πανιά σου. Κι όλο ασάλευτη μένεις να με αρμενίζεις μες στην οικουμένη.” 

Σήμερα έξω από το σπίτι, το οποίο είναι δυστυχώς θεόκλειστο - αλλά θα γίνει Μουσείο, όπως έχει προγραμματιστεί - βρίσκεται η προτομή του ποιητή. 

Σ’ αυτό το σπίτι ο Γιάννης Ρίτσος έμαθε τα πρώτα του γράμματα, εκεί δοκίμασε σε μικρή ηλικία να γράψει τους πρώτους του στίχους, εκεί πέρασε την πιο ευτυχισμένη περίοδο της ζωής του, όπως αναφέρουν οι βιογράφοι του. 

Την Μονεμβασιά την στοίχειωσε, στα χρόνια μας, ο Ρίτσος. Ήταν που ήταν ένας τόπος από μόνος του απόρθητος! Ήρθε κι ο Ρίτσος κι απόγινε…

Ο βράχος. Τιποτ’ άλλο. Η αγριοσυκιά κι η 

σιδερόπετρα. 

Πάνοπλη Θάλασσα. Καθόλου χώρος για γονυκλισία. 

Έξω απ’ την πύλη του Ελκομένου 

πορφυρό πορφυρό μέσα στο μαύρο. 

Οι γριές με τα καζάνια τους λευκαίνοντας 

το πιο μακρύ φαντό της ιστορίας 

περασμένο σε κρίκους απ’ τις σαράντα τέσσερις βυζαντινές 

καμάρες. 

Ο ήλιος αμείλιχτος φίλος με το δόρυ του 

κατάντικρυ στα τείχη 

και ο θάνατος απόκληρος μέσα σ’ αυτή την τεράστια φωταψία 

όπου οι νεκροί διακόπτουν κάθε τόσο τον ύπνο τους 

με κανονιές και σκουριασμένους φανοστάτες, ανεβοκατεβαίνοντας 

σκαλιά και σκαλιά σκαλισμένα στην πέτρα. 

Τα τσακμάκια τους κροτούν στην κόψη της παλάμης τους, σπιθοβολούν. 

Εγώ – είπε – 

θ’ ανέβω πιο ψηλά, πάνω από τη μαλακή συνέχεια, πατώντας 

στον τρούλο της μεγάλης υποβρύχιας εκκλησίας με τα’ αναμμένα μανουάλια. 

Εγώ με το γαλάζιο κόκαλο, το κόκκινο φτερό και τα κάτασπρα δόντια. 

Γιάννης Ρίτσος, Μονοβασιά 28.9.74

Στη Μονεμβασιά ο Γιάννης Ρίτσος επέστρεψε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στα 1975 εκδίδει τις "Μονεμβασιώτισσες"! 

Τις γνώρισες τις σεβαστές γερόντισσες Άννα, Ευρυδίκη, Ελένη, Μάρθα, Ελευθερία, γνώρισες και τις μοσκοθυγατέρες τους Βενέτα, Ξένια, Ελπίδα, Μάρω, Λεμονίτσα, αυτές που πλέκαν με το βελονάκι πετσετάκια, κουρτινάκια αυτές που κένταγαν με ανεβατό φαρδιά σεντόνια, αυτές που χτενιζόνταν με φεγγάρι στο παράθυρο και τα μαλλιά τους βρέχονταν στ' ακροθαλάσσι. [...] [Από την έκδοση]. 

Τότε έγραψε και τα πρώτα ποιήματα της συλλογής "Μονοβασιά" (1976). 

Η Πρωτομαγιά ήταν η γενέθλιος ημέρα του Ρίτσου μα ο Μάης στάθηκε και η αφορμή για το πιο γνωστό έργο του, τον «Επιτάφιο», που στοιχειώθηκε από την μελοποίηση του Μίκη Θεοδωράκη. Ο ίδιος ο Ρίτσος μας λέει: "Θεσσαλονίκη. Μάης τοῦ 1936. Μιὰ μάνα, καταμεσὶς τοῦ δρόμου, μοιρολογάει τὸ σκοτωμένο παιδί της. Γύρω της καὶ πάνω της, βουΐζουν καὶ σπάζουν τὰ κύματα τῶν διαδηλωτῶν - τῶν ἀπεργῶν καπνεργατῶν. Ἐκείνη συνεχίζει τὸ θρῆνο της." 

Αυτός ο θρήνος έγινε ο «Επιτάφιος» των Ρίτσου – Θεοδωράκη, που μας συν(γ)-κινεί ως τα σήμερα με τη δύναμη της αλήθειας του. 

Παραθέτουμε στη συνέχεια το βίντεο μιας εκδήλωσης – αφιέρωμα στον ποιητή Γιάννη Ρίτσο, που πραγματοποιήσαμε με το Καλλιτεχνικό Σύνολο «Πολύτροπον» στο Κτήμα Λίγας, στα Γιαννιτσά, στην Γιορτή Τρύγου του έτους 2009, για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του ποιητή.