ΕΝΑ ΕΛΛΗΝΟΡΩΣΙΚΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΟΡΩΔΙΑ ΤΩΝ ΑΝΑΚΤΟΡΩΝ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Η Παιδική Χορωδία του Παρεκκλησίου των Βασιλικών Ανακτόρων ιδρύθηκε το 1950, σύμφωνα με επιθυμία της Αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέως Παύλου. 

Την οργάνωση και διεύθυνσή της ανέλαβε ο νεαρός τότε – μόλις 21 ετών - Μιχάλης Αδάμης (1929-2013), ο μετέπειτα σπουδαίος έλληνας συνθέτης. 

Επρόκειτο για ένα μεικτό χορωδιακό σύνολο από παιδιά 8-14 ετών πλαισιούμενα από ανδρικές φωνές. Η χορωδία είχε στο ρεπερτόριό της τρεις Θείες Λειτουργίες (διαφορετικών συνθετών), πολλά Απολυτίκια και τροπάρια Εορτών, Ακολουθίες της Μ. Σαρακοστής και της Μεγάλης Εβδομάδας, καθώς και πλήθος άλλων εκκλησιαστικών συνθέσεων της Ορθοδόξου Λατρείας. 

Ταυτόχρονα, ερμήνευε απαιτητικές συνθέσεις ελλήνων συνθετών και είχε ηχογραφήσει ύμνους και άσματα που είχαν κυκλοφορήσει σε δισκάκια της εποχής. Εκδόθηκαν τρεις δίσκοι 45 στροφών στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και τις αρχές του ’60 (στις εταιρείες Fidelity και Philips) με κάλαντα, τροπάρια και ψαλμούς, ενώ η χορωδία συμμετείχε και στην ηχογράφηση με τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι για τους «Όρνιθες» του Αριστοφάνη (για την θρυλική παράσταση του Θεάτρου Τέχνης). Κι ακόμη ηχογράφησε δύο θρυλικά προσκοπικά τραγούδια: Το «Τραγούδι του Τζάμπορη» και «Η φωτιά». Φυσικά υπάρχουν ανέκδοτες ηχογραφήσεις σε διάφορα αρχεία. 

Το 1962 ο Μιχάλης Αδάμης τιμήθηκε από τον Βασιλέα Παύλο με τον Χρυσό Σταυρό του Φοίνικα για την προσφορά του στην Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων, καθώς όχι μόνο την προετοίμαζε και την διηύθυνε, αλλά συνέθετε ή διασκεύαζε μελωδίες ειδικά γι’ αυτήν. 

Στο ενημερωμένο κανάλι enodaisgr στο youtube συναντάμε μια ξεχωριστή ηχογράφηση της Παιδικής Χορωδίας των Ανακτόρων. Πραγματοποιήθηκε το έτος 1958 με αφορμή την Ορκωμοσία του Διαδόχου Κωνσταντίνου ως αξιωματικού των τριών όπλων των Ενόπλων Δυνάμεων στη Βουλή των Ελλήνων. Ας δούμε το σχετικό βίντεο της εποχής γι’ αυτή την τελετή.

 

Την Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων, στο συγκεκριμένο κομμάτι, διευθύνει ο συνθέτης και μουσικοπαιδαγωγός Στέφανος Βασιλειάδης (1933-2004), στενός συνεργάτης και φίλος του Μιχάλη Αδάμη. 

Το κείμενο δεν είναι άλλο από τον 20ό ψαλμό (στίχοι 2-5) και κατόπιν ένας εμβληματικός στίχος – για τους βασιλείς - από τον 19ο ψαλμό. Το άσμα κατακλείεται με το Αλληλούϊα, ως παιάνα! 

ΚΥΡΙΕ, ἐν τῇ δυνάμει σου εὐφρανθήσεται ὁ βασιλεὺς καὶ ἐπὶ τῷ σωτηρίῳ σου ἀγαλλιάσεται σφόδρα. τὴν ἐπιθυμίαν τῆς καρδίας αὐτοῦ ἔδωκας αὐτῷ καὶ τὴν θέλησιν τῶν χειλέων αὐτοῦ οὐκ ἐστέρησας αὐτόν. (διάψαλμα). ὅτι προέφθασας αὐτὸν ἐν εὐλογίαις χρηστότητος, ἔθηκας ἐπὶ τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ στέφανον ἐκ λίθου τιμίου. ζωὴν ᾐτήσατό σε, καὶ ἔδωκας αὐτῷ, μακρότητα ἡμερῶν εἰς αἰῶνα αἰῶνος. Κύριε, σῶσον τὸν βασιλέα, καὶ ἐπάκουσον ἡμῶν, ἐν ᾗ ἂν ἡμέρᾳ ἐπικαλεσώμεθά σε. Αλληλούϊα. 

Το μέλος του ύμνου είναι του Dmitri Bortniànsky (1751 - 1825). Όμως η απόδοση είναι στην ελληνική γλώσσα, οπότε τι συμβαίνει εδώ; 

Η Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων συνεχίζει μια παλαιά παράδοση, αφού είναι γνωστό πως από το 1870 και μετά (εισαγωγή εκκλησιαστικής πολυφωνίας) χρησιμοποιήθηκαν με επιτυχία στους ναούς της Αθήνας αυτούσιες ρωσικές λειτουργικές μελωδίες, κυρίως του Bortniànsky, με μεταφρασμένο και προσαρμοσμένο κατάλληλα το ελληνικό κείμενο. Ένα τέτοιο επιτυχημένο παράδειγμα «μεταφύτευσης» ήταν το Χερουβικό Νο5 του Bortniànsky, που αγαπήθηκε ιδιαίτερα από το αθηναϊκό εκκλησίασμα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Dmitri Bortniànsky ήταν Ρώσος αυτοκρατορικός συνθέτης, τσεμπαλίστας και μαέστρος Ουκρανικής καταγωγής, που υπηρέτησε στην αυλή της Αικατερίνης της Μεγάλης. Ο Bortniansky ήταν σημαντικός για τη μουσική ιστορία τόσο της Ουκρανίας όσο και της Ρωσίας, με τα δύο έθνη να τον διεκδικούν το καθένα για λογαριασμό του.  

Εξάλλου, ο Αλέξανδρος Κατακουζηνός, όταν ήρθε στην Αθήνα από την Οδησσό το 1870, ικανοποιώντας την επιθυμία της – ρωσικής καταγωγής - βασίλισσας Όλγας, μετέφερε εδώ το μουσικοεκκλησιαστικό κλίμα της Ρωσίας, δημιουργώντας τον χορό του ανακτορικού παρεκκλησίου, όπου τα παιδιά κρατούσαν επάξια τις υψηλότερες φωνές των soprani και alti. 

Έτσι, στα 1958, οπότε η Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων ερμηνεύει τον βασιλικό ψαλμό στο μέλος του Bortniànsky, συνεχίζεται η παράδοση της «εξελληνισμένης» ρωσικής πολυφωνίας, με πρωταγωνιστές τις παιδικές φωνές, που άνθησε στα τέλη του 19ου αιώνα. 

Ας απολαύσουμε το μέλος, 64 χρόνια μετά... Τώρα δεν υπάρχει τίποτα απ’ αυτά...