Μοσχολέου Θεολογίτη: Βίος του αγίου και μεγάλου Νικολάου / Ένα έμμετρο εγκώμιο

ΘΕΟΛΟΓΙΤΗΣ ΜΟΣΧΟΛΕΟΣ: ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ 

ΜΙΕΤ (ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ) 

Πρόλογος - Επιμέλεια: ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΑΚΛΑΜΑΝΗΣ 

Αθήνα, Δεκέμβριος 2000 

Από τα λιγότερο γνωστά έργα της κρητικής λογοτεχνίας είναι και ο «Βίος του αγίου και μεγάλου Νικολάου» (Βενετία 1626), έμμετρο εγκώμιο του Αγίου Νικολάου, αρχιεπισκόπου Μύρων της Λυκίας, συνθεμένο από τον Μοσχολέο Θεολογίτη. Το όψιμο αυτό στιχούργημα εντάσσεται στη μακρά σειρά έργων προς τιμήν του Αγίου που έζησε στα ταραγμένα χρόνια του Διοκλητιανού (288-337), πήρε ενεργό μέρος στην Α' Οικουμενική Σύνοδο (325) εναντίον του Αρείου και με την αδιάκοπη φιλανθρωπική και θαυματουργή δράση του αναδείχθηκε σε προστάτη των πτωχών, των ορφανών, των δοκιμαζομένων, των ναυτικών και των ταξιδιωτών. Η «νικολαϊκή» γραμματεία είναι εξαιρετικά πλούσια, άρχισε να συγκροτείται από την επαύριο κιόλας της Κοίμησής του (6 Δεκεμβρίου 343) στη βυζαντινή Ανατολή και από τον 9ο αιώνα αναπτύχθηκε εντυπωσιακά και στη λατινική Δύση. Στον δυτικό κόσμο ο Άγιος έγινε δημοφιλής κυρίως μετά την περιπετειώδη μετακομιδή των λειψάνων του στο Μπάρι το 1087 και τιμάται περισσότερο ίσως από κάθε άλλον άγιο της Ανατολικής Εκκλησίας. Στις μέρες μας με το όνομα Santa Claus (παραφθορά του λατ. Sanctus Nicolaus, Saint Nick) έρχεται τη νύχτα των Χριστουγέννων και φέρνει δώρα στα μικρά παιδιά. 

(Από την παρουσίαση της έκδοσης)

O κρητικός ποιητής στους 262 στίχους του στιχουργήματός του - εκτός από την εγκωμιαστική προσφώνησή του στον Άγιο - αφιέρωσε μία συνθετική περιγραφή του Βίου και των Θαυμάτων του Αγίου Νικολάου, για να κλείσει το κείμενό του πάλι με ένα εγκώμιο στον Άγιο. 

Είναι προφανές ότι ο Μοσχολέος Θεολογίτης γνωρίζει την παράδοση των θαυματουργικών ιδιοτήτων του Αγίου Νικολάου από τη διευρυμένη βυζαντινή παράδοση, η οποία περιλαμβάνει και διηγήσεις από άλλες πηγές του βυζαντινού κόσμου της Ανατολής, που πέρασαν και στην αγιολογική φιλολογία της Δύσης, όπως εκφράζεται και στο πολυδιαδεδομένο έργο Legenda Aurea (1264) του Jacomo de Varagine, το οποίο περιλαμβάνει το σύνολο των θαυμάτων του Αγίου Νικολάου. 

Παραθέτουμε στη συνέχεια εκτενή αποσπάσματα από την έκδοση.