O ΕΛΙΣΑΒΕΤΙΑΝΟΣ MAGNUS EROTICUS ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ

π.α. ανδριόπουλος

Η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μας έδωσε μία από τις καλύτερες παραγωγές της: Μάνος Χατζιδάκις Magnus Eroticus Rebranding opus 30, σε καλλιτεχνική επιμέλεια Ανδρέα Λινού και μεταγραφή για μπαρόκ σύνολο του Μιγκέλ Ανρύ.

Η ιδέα ευφάνταστη, η εκτέλεση εξαίσια!

Ο διαχρονικός Χατζιδάκις σε όλο του το μεγαλείο.

Οι συντελεστές του εγχειρήματος ανεδείχθησαν άξιοι της μουσικής ποιητικής!

Μια λιτή, μα πέρα ως πέρα ...ερωτική παραγωγή, που αξίζει να κάνει διεθνή καριέρα.

Ήταν θαυμάσια και η ιδέα να μετατραπεί η Εναλλακτική Σκηνή σε στούντιο ηχογράφησης με το κοινό να γίνεται μέρος μιας σπάνιας μουσικής εμπειρίας, καθώς το Magnus Eroticus ηχογραφήθηκε ζωντανά. 

Την μεταγραφή του Μιγκέλ Ανρύ την θεωρώ αληθινή δημιουργία. 

Αλλά και οι ερμηνευτές ήσαν, επίσης, συνδημιουργοί! 

Θα έλεγα ότι ο Magnus Eroticus ήταν μια αναδημιουργία, αντάξια της χατζιδακικής λογικής. 

Μια παράσταση απολύτως θρησκευτικού χαρακτήρα, σαν λειτουργία. 

Μόνη ...παραφωνία οι "πιστοί", δηλ. το κοινό, που δεν πειθάρχησε ακριβώς όπως θα 'πρεπε στις οδηγίες για την ακρόαση μιας τέτοιας μυσταγωγίας, ώστε να συμμετέχει όσο πιο ουσιαστικά γίνεται. 

Παραθέτουμε, στη συνέχεια, το κατατοπιστικό κείμενο του Ανδρέα Λινού για το όλο εγχείρημα, τους συντελεστές της παράστασης, αλλά και το πρόγραμμα του Magnus Eroticus όπως ακούστηκε, στα αγγλικά. 

 ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΙΝΟΣ
Consort songs και Μεγάλος Ερωτικός

Υπάρχουν κάποιες συμπτώσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε αμαρτωλές σκέψεις. Να μια: Στην ενορχήστρωση του Μεγάλου Ερωτικού, το έργο 30 του Μάνου Χατζιδάκι, χρησιμοποιείται ένας συνδυασμός νυκτών και εγχόρδων που είναι σε πλήρη αντιστοιχία με αυτόν του λεγόμενου broken consort. Αυτό συμβαίνει τόσο στο επίπεδο της προφανούς ηχοχρωματικής συγγένειας και ποικιλίας των οργάνων όσο και σε ό,τι αφορά τον αντιστικτικό-αρμονικό ρόλο τους: για παράδειγμα, και στα δυο σχήματα υπάρχει συνύπαρξη πολυφωνικών και μονοφωνικών οργάνων που συνδιαλέγονται σε πυκνές ερωταπαντήσεις με τους τραγουδιστές περνώντας μέσα στο ίδιο κομμάτι από απλή ρυθμική συνοδεία σε κύρια παράλληλη φωνή. 

Το broken consort είναι ένα σύνολο έξι αναγεννησιακών οργάνων (τρία νυκτά: λαούτο, μπαντόρα και σείστρο, μπάσο και σοπράνο βιόλα ντα γκάμπα, βαρύτονο φλάουτο) που ανήκουν σε διαφορετικές οικογένειες –εξού ο όρος broken– το οποίο παγιώθηκε στις αρχές του 17ου αιώνα στο Λονδίνο. Η συνεύρεσή τους προέκυψε αρχικά για να υπηρετεί τις ανάγκες της θεατρικής μουσικής της εποχής του Σαίξπηρ [Shakespeare] και εξελίχθηκε στο κατεξοχήν «οικιακό» σχήμα μουσικής διασκέδασης. Συναντάται σε πολλές εκδόσεις λειτουργώντας ως μέσο μεταγραφής και μετάδοσης των tunes της εποχής, μόνο του ή και ως συνοδεία φωνών. Αυτός ο ιδιαίτερα πετυχημένος συνδυασμός έμελλε να κρατήσει κάτι από τη συμπυκνωμένη αυτάρκεια και ευελιξία που τον χαρακτηρίζει μέχρι και στην πολύ κατοπινή του μετάλλαξη: τις αγγλικές ροκ μπάντες των σίξτις. 

Η ιδιοφυής ενορχηστρωτική αποτελεσματικότητα στο έργο του Χατζιδάκι είναι αυταπόδεικτη. Μετά το συμφωνικό Χαμόγελο της Τζοκόντας και τα ροκ-κλασικά Reflections της Νέας Υόρκης, συγκεντρώνει στα στούντιο της Columbia το 1972, εν μέσω της δικτατορίας των συνταγματαρχών, δύο κιθάρες, δύο πιάνα, άρπα και ένα τρίο εγχόρδων για να συμπορευτούν με τις δωρικές φωνές της Νταντωνάκη και του Ψαριανού. Εκεί και με αυτούς τους εκτελεστές θα οργώσει επί δυο μήνες παρελθόν, παρόν και μέλλον δημιουργώντας λεπτές γέφυρες που δίνουν στα έντεκα τραγούδια κάτι το χρονικά και αισθητικά αταξινόμητο. 

Μια τέτοια φρέσκια και καρποφόρα αντιμετώπιση της μουσικής και ποιητικής παρακαταθήκης βρίσκει κανείς πολύ έντονα στις μέρες μας στο όλο κίνημα της αναβίωσης της ιστορικά ενημερωμένης μουσικής ερμηνείας. Από την άλλη, ο Μεγάλος Ερωτικός έχει πια αναπόφευκτα περιβληθεί με ένα πέπλο κλασικισμού που απουσίαζε εντελώς τη στιγμή της δημιουργίας του. Η χαρακτηριστική όμως αναζωογονητική 23 κριτική στάση μαζί με την πρακτική ερευνητική μεθοδολογία των εκτελεστών της παλαιάς μουσικής μπορεί να ξαναδώσει στο έργο κάτι από τις επαναστατικές καταβολές του. Όταν αυτοί μάλιστα είναι αμερόληπτοι ως προς το χατζιδακικό ιδίωμα και την εθνική πολιτιστική του σημασία, απαλλαγμένοι από όποιες βέβηλες τύψεις, μπορούν οικειοποιούμενοι το έργο να πετύχουν ταυτόχρονα μια ουσιαστική ανανέωση του καθεαυτού ελισαβετιανού ρεπερτορίου. 

Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε ότι ο ίδιος ο Χατζιδάκις δεν δίσταζε να μεταγράφει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του παλαιά του έργα δίνοντάς τους νέα πνοή που συμβάδιζε με τις εκάστοτε σύγχρονες ανησυχίες του. Είχε βαθιά γνώση των προκλασικών τεχνικών σύνθεσης, τις οποίες χρησιμοποίησε κατ’ επανάληψη αφομοιώνοντάς τες σε έναν πολύ προσωπικό και αναγνωρίσιμο τρόπο γραφής. Δεν είναι τυχαίο ότι η τόσο χαρακτηριστική «χατζιδακική τρίλια» δεν είναι άλλη από το βασικό μουσικό στολίδι της αναγέννησης και του μπαρόκ... 

Στον δικό μας λοιπόν Magnus Eroticus η κιθάρα γίνεται αναγεννησιακό λαούτο, ο Ελύτης Σαίξπηρ, ο Μάνος ξαναγεννιέται το 1610 και ο Έρωτας παραμένει Έρωτας.

Σολίστ

Ρέιτσελ Ρέντμοντ, υψίφωνος 

Κέβιν Σκέλτον, τενόρος 

Μουσικό σύνολο

Βιόλες ντα γκάμπα: Λουσίλ Μπουλανζέ, Ρόμπιν Φάρο, Ανδρέας Λινός 

Νυκτά όργανα: Ρομάν Φαλίκ, Μιγκέλ Ανρύ 

Άρπα: Φλώρα Παπαδοπούλου
Μέλη του φωνητικού συνόλου Cantores Sancti Pauli (Μελωδοί του Αγίου Παύλου) και της Παιδικής Χορωδίας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Συντελεστές

Μετάφραση: Ιάσων Μαρμαράς  

Μουσική προετοιμασία ανδρικής χορωδίας: Ιάσων Μαρμαράς 

Μουσική προετοιμασία παιδικής χορωδίας: Φανή Μώραλη, Βασούλα Δελλή 

Επιμέλεια μουσικού υλικού: Χρήστος Χριστοδούλου

Magnus Eroticus / Μεγάλος Ερωτικός 

1. As the first drop of rain (Με την πρώτη σταγόνα της βροχής) 

2. Doubt the sun (Σ’ αγαπώ) 

3. ’Mongst all the stars (Τα λιανοτράγουδα) 

4. Who is a fool for love? (Ποιος είν’ τρελός από έρωτα) 

5. O thou great love ( Έρωτα εσύ) 

6. I beseech thee, Gongyla (Κέλομαί σε Γογγύλα) 

7. Ev’n as night (Πέρα στο θολό ποτάμι) 

8. The dream (Το όνειρο) 

9. A.D. MCMIII (Μέρες του 1903) 

10. Passions out of love (Πάθη από τον έρωτα) 

11. O quam tu pulchra es (Κραταιά ως θάνατος αγάπη)