Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ

Ἕλενα Χατζόγλου 

Ἡ ζωὴ τοῦ συγγραφέα μπροστὰ στὸν θάνατο

Δύο παράλληλα κείμενα μὲ κοινὸ θέμα παρουσιάζονται στὸ βιβλίο μὲ τίτλο: David Hume, Ἡ δική μου ζωή. Oliver Sacks, Σκέψεις γιὰ τὸν ἐπικείμενο θάνατο, μετάφρ. Ἄννυ Σπυράκου – Κώστας Πόταγας, Ἄγρα, Ἀθήνα 2015. Πρόκειται γιὰ μορφὲς αὐτοβιογραφίας δύο ἀναγνωρισμένων στὴν ἐποχή τους συγγραφέων, οἱ ὁποῖες πραγματεύονται τὴ ζωή τους μέχρι τὴ στιγμὴ διάγνωσης τῆς ἀνίατης ἀσθένειάς τους. 

Κοινὸς τόπος τῶν δύο ἐξομολογητικῶν αὐτῶν κειμένων εἶναι –ἐκτὸς ἀπὸ τὴ νοηματοδότηση τῆς ζωῆς ὑπὸ τὸ πρίσμα τοῦ ἐπικείμενου θανάτου, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν αὐτοκριτικὴ διάθεση καὶ τὸν ἀπολογισμὸ τῆς μέχρι ἐκείνη τὴν ἐποχὴ πορείας τους– καὶ ἡ στάση ἀπέναντι στὴν ἴδια τὴ συγγραφική τους ἀποστολή. 

Ὁ φιλόσοφος Ντέιβιντ Χιοὺμ (1711-1776) περιγράφει τὴ ζωή του σηματοδοτώντας ὡς καίριους σταθμούς της τὴ συγγραφὴ καὶ ἔκδοση τῶν βιβλίων του. Ἡ ζωὴ τοῦ συγγραφέα εἶναι συνυφασμένη μὲ τὸ παραγόμενο ἔργο. Τὰ νήματά της πλέκονται στοὺς στήμονες τῆς συγγραφῆς· κατὰ τὰ γραφόμενά του: «Ἡ ἀφήγηση αὐτὴ λίγα πράγματα θὰ περιέχει πέρα ἀπ’ τὴν ἱστορία τῶν γραπτῶν μου, καθὼς ὅλη σχεδὸν ἡ ζωή μου ἀναλώθηκε σὲ συγγραφικὲς ἐπιδιώξεις καὶ ἀσχολίες» (σ. 7). Ὅλα ἀξιολογοῦνται μὲ γνώμονα τὸ συγγραφικὸ ἔργο, ἀκόμα καὶ ὁ ἀνθρώπινος χαρακτήρας. Ἐπὶ παραδείγματι, ἡ αὐτοκριτική, τὴν ὁποία ἐπιχειρεῖ, δικαίως συνδέεται μὲ τὴν ἀποδοχὴ τῶν ἔργων του: «Ἀκόμη καὶ ἡ λατρεία τῆς συγγραφικῆς μου φήμης, ποὺ στάθηκε τὸ κυρίαρχο πάθος μου, δὲν μὲ ἔκανε ποτὲ πικρόχολο, παρὰ τὶς συχνὲς ἀπογοητεύσεις μου» (σ. 23). 

Ἡ ἀποτίμηση τοῦ βίου του ὕστερα ἀπὸ τοὺς πολυετεῖς συγγραφικοὺς ἀγῶνες δὲν ἀποτελεῖ τόσο τροφὴ γιὰ ματαιοδοξία, ὅσο ἀφορμὴ προσωπικῆς δικαίωσης γιὰ τὸ πάθος ποὺ ἐπέδειξε στὴ ζωή του. Καὶ παρότι δὲν προβληματίζεται οὔτε γιὰ μιὰ στιγμὴ γιὰ τὴ μετὰ θάνατον ζωή, νιώθει ἥρεμος ποὺ ἀφήνει τὸ στίγμα τοῦ ἔργου του στὸν κόσμο ὅπου ἔζησε. 

Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριά, ὁ κατὰ πολὺ μεταγενέστερός του νευρολόγος Ὄλιβερ Σὰκς (1933-2015), συγγραφέας καὶ αὐτός, ἔχοντας μία ἀρκετὰ διαφορετικὴ ἰδιοσυγκρασία, στρέφεται καὶ πάλι στὸ συγγραφικὸ ἔργο προκειμένου νὰ ἀποτιμήσει τὸν φθίνοντα ἐπίγειο βίο του: «Συνευρέθηκα μὲ τὸν κόσμο. Συνευρέθηκα μαζί του μὲ τὸν ξεχωριστὸ τρόπο ποὺ ἀπολαμβάνουν οἱ συγγραφεῖς καὶ οἱ ἀναγνῶστες» (σ. 30). 

Κατὰ τρόπο ἔμμεσο καὶ ὁ Σάκς, ποὺ ἐπίσης δὲν ὁρίζει μὲ μεταθανάτιους ἢ μὲ θρησκευτικοὺς ὅρους τὸ ἐπικείμενο «τέλος» του, ἀποδίδει στὴ συγγραφικὴ δραστηριότητα τὸ βαθύτερο νόημα τῆς ζωῆς του. Στὴ συγγραφὴ ὀφείλεται ἡ διαλεκτική του σχέση μὲ τὴν κοινωνία, αὐτὴ θεωρεῖ ὡς προνόμιο καὶ προσφορά, αὐτὴ καταθέτει ὡς συμβολὴ σὲ ἕναν κόσμο ἑτερόκλητο, ἢ καὶ προβληματικό. 

Ἑπομένως καὶ τὰ δύο κείμενα συγκλίνουν σὲ μία κοινὴ συνθήκη, αὐτὴ τοῦ συγγραφέα – δημιουργοῦ, ποὺ ἂν καὶ ἀνήμπορος νὰ ἑρμηνεύσει μὲ τὴ λογικὴ τὴ ζωὴ καὶ τὸν θάνατο, βιώνει τή, σχεδὸν ἄρρητη, ἠθικὴ ἱκανοποίηση ὅτι προσέφερε στὸν κόσμο κάτι ἀπὸ τὸν ἑαυτό του, συμβάλλοντας στὴν καλυτέρευσή του.