ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ: ΠΕΡΙ INTIMITÄT ΚΑΙ ΑΙΔΟΥΣ

El Greco, Οι πρωτόπλαστοι, λεπτομέρεια από το τρίπτυχο της Μοδένας

ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου 

 "Ἡ ἐσωτερικὴ σφαῖρα τοῦ ἀνθρώπου 

δὲν ἐνεφανίσθη διὰ τῆς κλειδαροσκοπίας". 

"Da bin ich sehr intim..." (F. Lehár) 

Ὑπάρχουν, ὡς γνωστόν, θέματα παλαιά, γενικῶς πως ἀποδεκτά, τὰ ὁποῖα ἀπὸ καιροῦ ἐξετράπησαν "ἐπαναστατικῶς" καὶ ταχυρρύθμως, ὡς τὸ ἀνωτέρω1. Καθὼς δὲ ἀναφέρει ἡ Βίβλος (Γεν. 3, 6), ὅτε οἱ πρωτόπλαστοι διεπίστωσαν τὴν γυμνότητά των καὶ ὅτι ἦσαν ἕρμαιον τῶν ἀλλοτρίων ὀμμάτων, ἠσχύνθησαν. Ἔκτοτε ἡ ἐσωτερικότης καὶ ἡ αἰδὼς ἀνήκουν –ὡς καὶ ἡ σεξουαλικότης– εἰς τὰ καίρια προβλήματα τῆς ἀνθρωπότητος. Ὁ πόθος διὰ τὴν ἐσωτερικότητα εἶναι μία βασικὴ ἀνάγκη. Ὅλαι δὲ αἱ προσπάθειαι ἐξουδετερώσεώς της ἀπέτυχον. Ἠμπορεῖ τις νὰ τὴν προσβάλει, νὰ τὴν πληγώσει, νὰ τὴν προδώσει, ὅμως αὕτη παραμένει διὰ νὰ προφυλάσσει τὸ ἄτομον. 

Ἐξ ἄλλου τὸ ἀνθρώπινον πρόσωπον ἠμπορεῖ πολλὰ νὰ καμουφλάρει, τὸν φόβον, τὴν λύπην, μοναξιάν, κάθε μορφὴν ἀδιαθεσίας, τὰ ὁποῖα ἀντικατοπτρίζονται εἰς τοὺς μῦς του. 

Τὸ "μοῦτρον" δύναται νὰ χαίνει –ὡς οἱ "φάτσες" τοῦ μαρτυρικοῦ Λοιβισίου– νὰ προκαλεῖ αἰσθήματα ἀντιθετικά, ὅπως ἀρίστην διάθεσιν, ἀπελπισίαν, ὑπεροχὴν κ.ἄ. Εἰς τὸ σενάριον παραπλανήσεως τῶν ἄλλων ὡς πρὸς τὰ πραγματικὰ αἰσθήματα οἱ ἄνθρωποι, συχνὰ ἀποδεικνύονται ἀριστοτέχναι "καραγκιοζοπαῖχτες". Μόνον τὴν αἰδῶ ἀδυνατοῦν νὰ ἐλέγξουν πραγματικῶς. Καὶ ἂν ἀκόμη εἰς μίαν "παρθενικίζουσαν" ἐρυθρίασιν, νοιώθουν ἀμήχανοι ἢ αἰφνιδιαστικὴν ἀνασφάλειαν μὲ ὑποφῶσκον χαμόγελον, τὸ σὸκ τὸ ὁποῖον δέχεται ὁ εἰδήμων, ὑψώνει τὸ σιδηροῦν παραπέτασμα τῆς προσωπικῆς εὐταξίας καὶ ἀπελευθερώνει τὸ δρᾶμα τῶν μυχίων αἰσθημάτων του. 

Τὸ ἐσωτερικὸν (intim) προέρχεται ἐκ τοῦ intimus ποὺ σημαίνει: ἐσώτατος, βαθύτατος, μυστικότατος, ἐμπιστευτικότατος, θερμοπάροχος. Εἰς αὐτὸ ἐνυπάρχει μεγάλη δόσις συμφωνίας, μία αὐτονόητος διαφάνεια καὶ πλήρης σεβασμοῦ γνῶσις τοῦ ἑτέρου. 

Ὑπάρχει βεβαίως καὶ ἡ αἰδὼς τοῦ ξένου, ἡ ὁποία ἀντιστοιχεῖ εἰς τὴν "ἀδιάντροπον μηχανὴν" τοῦ διαδικτύου καὶ τῆς τηλεόρασεως. 

Νέα σήμερον τυγχάνει ἡ πνευματικότης, μὲ τὴν ὁποίαν δέον νὰ στηρίζεται πλέον ἡ ἐσωτερικότης τῶν πάντων. Διότι εὑρίσκονται πολλοί, οἱ ὁποῖοι διὰ τῆς παρουσίας των "ἐνοχλοῦν" τοὺς λοιπούς. Ἕνεκα τούτου καὶ ἡ "κόκκινη γραμμὴ" (Hula Hoop) 50 cm εἰς τὸ δάπεδον τῶν τραπεζῶν καὶ ἀεροδρομίων! Ὑφίσταται διαφορὰ παγκοσμίως ὡς πρὸς τὸν καθορισμὸν τῶν ὁρίων καὶ μορφῶν τῆς αἰδοῦς μεταξὺ ἀτόμων καὶ φύλων. Ἐπίσης ποικίλλει εἰς διαφόρους πολιτισμοὺς ἡ ἐπισήμανσις τῶν "αἰδημονικῶς βεβαρημένων" περιοχῶν τοῦ σώματος. 

Ἡ αἰδὼς σχετίζεται μὲ διαφόρους τομεῖς ὡς τὴν πολιτικήν, τὴν τέχνην, τὰ ΜΜΕ δραστηριοποιούμενα βουαγεριστικῶς, τοὺς τρόπους (savoir vivre) –ὅρα τὸ ἀδιάντροπος–, τὴν γλῶσσαν –ὅρα τὴν φαρμακογλωσσίαν– κ.ἄ. 

Ὑπαρξιακῶς εἶναι ἐξαιρετικῶς σημαντικὴ καὶ ἀναπαλλοτρίωτος γνῶσις τῆς ἰδίας ἀτελείας, μοναξιᾶς, τοῦ διχασμοῦ, τῆς διαφοροποιήσεως καὶ τῆς φυλετικῆς διακρίσεως. Ὑπὸ θρησκευτικὴν ἄποψιν ἡ ζωὴ ὁλοκληροῦται κατὰ τὸ "κατ’ εἰκόνα καὶ ὁμοίωσιν" (Γεν. 1, 26). Ἡ ἀπουσία αὐτῆς, δηλοῖ ἐπικοινωνιακὴν δυσλειτουργίαν μεταξὺ ἀνθρώπων οὕτω δὲ καὶ μεταξὺ τοῦ Θεοῦ. 

Ἡ ἐσωτερικὴ αἰδὼς ρυθμίζει τί ἕκαστος κατὰ περίπτωσιν ἐπιλέγει καὶ τί ὄχι. Διὸ καὶ τὸν προφυλλάσσει. Πάντως ὁ ἀναιδὴς συχνὰ δέον νὰ ὑπολογίζει καὶ μὲ περιθωριοποίησιν. 

Nelly's (φωτ. Αρχείο Μουσείου Μπενάκη)

Λόγῳ τῆς σχέσεώς της πρὸς τὴν τέχνην ἐμπλέκεται καὶ μὲ τὸ σημαντικὸν θέμα τοῦ γυμνοῦ. Ὅμως τοῦτο ἐδῶ λαμβάνει ἱερωτικὸν χαρακτῆρα ἐκτὸς τῆς ἀποϊερωτικῆς πορνογραφίας. Ἡ ἀπογύμνωσις τινος μαγεύει τοὺς ἀνθρώπους. Μία περίπλοκος ἀνάμειξις ἕλξεως καὶ ἀηδίας, προφυλάξεως καὶ γοητείας, δημιουργοῦσα τὸ αἴσθημα τῆς αἰδοῦς τοῦ ξένου, ἡ ὁποία συχνάκις ἐμπερικλείει μίαν χαρὰν ἐκ τῆς βλάβης καὶ ἴχνος ἡδονῆς ἐκ τοῦ ἀλλοτρίου πόνου! Καλύπτει δὲ μεγάλως τὴν ἀβεβαιότητα συμπεριφορᾶς εἰς μίαν κοινωνίαν, ὅπου καὶ διαρκῶς μεταλλασσόμενοι νόμοι ἐπὶ τοῦ θέματος, ὁδηγοῦν εἰς λίαν ἐξωαιδημονοπρεπεῖς καταστάσεις. 

Κατὰ τὸ A. v. Knigge ἡ εὐγένεια τοῦ savoire vivre προέρχεται ἐκ τῆς προσπαθείας ἀποτροπῆς τῆς αἰδοῦς. 

Ἐξ ἄλλου ποικίλα ταμποὺ καθηρέθησαν διὰ τῶν φληναφημάτων τῶν ΜΜΕ, ὑποβαθμίσθη εἰς τὰς ἐκφάνσεις της ἡ αἰδώς, καὶ ἡ ἐσωτερικότης τῆς ἀνθρωπίνης συνυπάρξεως διεσύρθη καὶ ἐξετέθη δημοσίως. Ἡ σύγχρονος μάλιστα τεχνολογία ὑπεισῆλθε κατασκοπευτικῶς ἀκόμη καὶ εἰς τὰ ἄδυτα τοῦ ὑπνοδωματίου, διὰ νὰ μὴν ἔχωμεν "ὕπνον ἐλαφρόν, πάσης σατανικῆς φαντασίας ἀπηλλαγμένον". Ὡσαύτως τὸ ὅτι ταμποὺ τοῦ ὁμοφυλοφιλικοῦ καὶ λεσβιακοῦ συνδρόμου ἐκρημνίσθησαν μὴ ἰσχύοντα εἰσέτι καὶ εἰς κύκλους πνευματικῶν, πολιτικῶν ταγῶν κ.ἄ. καὶ δὴ οὐχὶ μόνον ἀνεκτικῶς ἀλλὰ καὶ δικαιωματικῶς, ὀφείλεται μεγάλως εἰς τὰ ΜΜΕ συμβάλλοντα καὶ εἰς νομοθετικὰς ρυθμίσεις! Ἐν συνεχείᾳ ὅμως ἐνεφανίσθησαν, καίτοι διαφορετικῆς μορφῆς, νέα ὅπως τῆς παχυσαρκίας, πτωχείας, ἀσθενείας, ἀναπηρίας κλπ. 

Ἐπερωτᾶται: Δέον ἱέρεια τῆς Ἀφροδίτης νὰ αἰδοῦται, τοὐλάχιστον σήμερον, ἔξω τοῦ "ἐλευθέρου αἰδημονικῶς χώρου" της, ἢ γηραιὰ κυρία νὰ κρύπτει αἰδημόνως τὸ σῶμα της, διότι τοῦτο ἐπιτάσσει ἡ δυτικίζουσα γηροαισθητική; 

Εἰς ποίας ἡμέρας τετήρηκας ἡμᾶς Κύριε; 

_______________________________________________

1- Intimität und Scham. Von Verlangen nach geschützten Räumen, Publik-Forum Extra, Ὄμπερουρσελ 2012.