Επίσημη πρεμιέρα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών για την καλλιτεχνική περίοδο 2012-2013, την Παρασκευή 5 Οκτωβρίου, στις οχτώμιση το βράδυ, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, με το Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα του Νίκου Σκαλκώτα (1904 – 1949) και την Συμφωνία αρ.1 «Τιτάν» του Γκούσταβ Μάλερ (1860 – 1911). Η εναρκτήρια συναυλία της Ορχήστρας, υπό την μουσική διεύθυνση του Βασίλη Χριστόπουλου και με σολίστ τον διακεκριμένο βιολονίστα Γιώργο Δεμερτζή υπόσχεται ένα συναρπαστικό ακρόαμα δύο πραγματικά τιτάνιων έργων.
Ο Μάλερ άνοιξε με το έργο του τον ασκό του Αιόλου για την έλευση του μουσικού μοντερνισμού. Ο προστατευόμενος και θαυμαστής του, Άρνολντ Σαίνμπεργκ, ήταν αναμενόμενο να αξιοποιήσει και να εξελίξει τα επιτεύγματα του Αυστριακού συνθέτη, παραδίδοντας ταυτόχρονα τη σκυτάλη της μουσικής πρωτοπορίας σε εκλεκτούς μαθητές του, ανάμεσα στους οποίους ο νεαρός Σκαλκώτας κατέχει περίοπτη θέση. Έτσι, ένας «βιεννέζικος αέρας», που σφύζει από επαναστατικούς νεωτερισμούς μίας νέας μουσικής γλώσσας, αποτελεί κοινό αισθητικό πυρήνα στα δύο έργα της συναυλίας. Ιδωμένα από ένα άλλο πρίσμα, τα δύο αυτά έργα «αφηγούνται» την εσωτερική περιπέτεια ενός δημιουργού, ο οποίος, σε πείσμα των πρακτικών και ψυχικών αντιξοοτήτων, αγωνίζεται να εκπληρώσει το όραμά του, θυμίζοντάς μας πως ο αγώνας αυτός είναι αέναος και επίκαιρος.
Η παρουσία του βιολονίστα Γιώργου Δεμερτζή ως σολίστ στην συναυλία, ενισχύει την απόφαση για την επιλογή ερμηνείας από την Ορχήστρα του έργου του Σκαλκώτα: Γραμμένο το 1937, χωρίς καμμία διάθεση συμβιβασμού ως προς τις τεχνικές δυσκολίες, το κοντσέρτο προκαλεί τον βιολονίστα να εκτελέσει ακροβατικούς ελιγμούς πάνω στο όργανο. Δεν θα μπορούσε να τους φέρει σε πέρας παρά ένας δεξιοτέχνης μουσικός, βαθύς γνώστης ήδη του συνολικού βιολιστικού έργου του Σκαλκώτα, όπως είναι ο Δεμερτζής, ο οποίος έγραψε το παρακάτω σημείωμα για το έργο
Νίκου Σκαλκώτα
Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα
«… αν θέλετε να ανακαλύψετε κάτι καινούργιο αυτή τη χρονιά, ανακαλύψτε αυτό!» έγραφε κάπου 15 χρόνια πριν ο Άγγλος κριτικός που κατέτασσε το πρώτο CD της σουηδικής BIS με συμφωνικά έργα του Σκαλκώτα στα κορυφαία της χρονιάς. Ενός CD που άρχιζε με το κοντσέρτο για βιολί. Αμέσως το CD εισήλθε στο “ Grammophone Good CD Guide” ως βασικό απόκτημα μιας δισκοθήκης για την γνωριμία της παγκόσμιας μουσικής γενικότερα.
Τι άλλο θα θέλαμε αλήθεια; Την απαραίτητη έξωθεν καλή μαρτυρία για την εσωτερική επιτυχία του έργου. Κι όμως. Τα τελευταία 15 χρόνια ή αν θέλετε τα τελευταία 75 χρόνια, το έργο είχε έναν (1) μόνο εκπρόσωπο της πλούσιας και ένδοξης πλέον παραγωγής ελλήνων βιολιστών, αριθμό που δεν μπορεί να δικαιολογήσει την δημιουργία παράδοσης στην ερμηνεία. Να φτάσει κανείς να αποδίδει νοήματα, πέρα από την αγωνιώδη ανάγνωση φθόγγων και να προσφέρει την προσωπική του ματιά. Ποιος, αλήθεια, επιχειρεί να «ερμηνεύσει» ένα κοντσέρτο όπως αυτό του συμμαθητή του Σκαλκώτα Alban Berg χωρίς να λαμβάνει υπ΄όψιν του καθιερωμένες ερμηνείες; Ενός έργου, που ενώ κάθε άλλο παρά προσιτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, έχει μπει σχεδόν στο ωδειακό ρεπερτόριο.
Το κοντσέρτο του Σκαλκώτα θα έπρεπε να αποτελεί πρόκληση στα χέρια του φιλόδοξου βιρτουόζου. Επικών διαστάσεων, πλούσιο σε ιδέες και θεματικό υλικό, προβάλλει στο έπακρο τις τεχνικές δυνατότητες του οργάνου. Γραμμένο μάλιστα από το χέρι ενός βιολιστή. Στον οποίο, αν έλεγες –και θα το έλεγαν σίγουρα πολλοί- πως αυτά δεν παίζονται, θα σήκωνε το βιολί για να σε βάλει στη θέση σου.
Η πιο δόκιμη δικαιολογία, γενικότερα ως προς το μεγαλύτερο τμήμα του έργου του Σκαλκώτα, είναι το ότι το έργο ΔΕΝ κυκλοφορεί ως έκδοση, ώστε να μπορεί να το μελετήσει κανείς. Πάλι καλά που η Universal εξέδωσε τελευταία και το pocket score. Έτσι τουλάχιστον, ο Έλλην μουσικός μπορεί να γίνει τουλάχιστον ερευνητής και όχι εξερευνητής.
Πόσο παράλογη θα ήταν, αλήθεια, στην μέχρι πρότινος πάμπλουτη χώρα μας, η ύπαρξη ενός διεθνούς διαγωνισμού βιολιού στο όνομα του Χαλκιδαίου συνθέτη με τον τελευταίο γύρο αφιερωμένο στο κοντσέρτο και κίνητρο ένα αξιοπρεπές βραβείο για τους απανταχού της οικουμένης νέους βιρτουόζους , όλα αυτά με κόστος μίας από της άφθονες μετακλήσεις που έχουμε πραγματοποιήσει, ή μιας αποθήκης σε ένα από τα αμέτρητα Μέγαρα… Όπως έκαναν άλλωστε οι Δανοί με τον Carl Nielsen ή, οι Φινλανδοί με τον Sibelius.
Αδιανόητη είναι και η παντελής έλλειψη εκδοτικής δραστηριότητας με απόλυτη ευθύνη της πολιτείας. Στον έλληνα μαθητή για τον οποίο κοπτόμεθα ιδρύοντας μουσικά σχολεία και πανεπιστήμια ή τον ξένο ενδιαφερόμενο δεν έχουμε να δώσουμε ούτε ένα κοντσέρτο. Μαζί με τον Σκαλκώτα, ένα κοντσέρτο όπως του Νεζερίτη ας πούμε, θα μπορούσε να αποτελέσει άριστη πρόταση στον έλληνα τελειόφοιτο βιολιστή. Άνθρωποι με δύναμη, κλείνοντας το μάτι, αποφασίζουν με βάση την πάγια τακτική υποτίμησης του Έλληνα μουσικού έναντι του «ξένου», ή, αντιμετωπίζουν συλλήβδην τα έργα της «σύγχρονης ελληνικής Μουσικής» με ισοπεδωτικές μαζικές εκτελέσεις, συνήθως αναγνώσεις, με μόνο κριτήριο τον προσιτό τεχνικό χαρακτήρα και την σχετικά σύντομη διάρκεια.
Το αυτονόητο καθήκον για την διάδοση της ελληνικής μουσικής δημιουργίας όπως αναφέρει και αναλύει με θαυμαστό τρόπο ο Γιώργος Σισιλιάνος στα κείμενά του για τη Μουσική σε καμία περίπτωση δεν είναι αυτονόητο.
Γιώργος Δεμερτζής
Νίκου Σκαλκώτα
Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα
«… αν θέλετε να ανακαλύψετε κάτι καινούργιο αυτή τη χρονιά, ανακαλύψτε αυτό!» έγραφε κάπου 15 χρόνια πριν ο Άγγλος κριτικός που κατέτασσε το πρώτο CD της σουηδικής BIS με συμφωνικά έργα του Σκαλκώτα στα κορυφαία της χρονιάς. Ενός CD που άρχιζε με το κοντσέρτο για βιολί. Αμέσως το CD εισήλθε στο “ Grammophone Good CD Guide” ως βασικό απόκτημα μιας δισκοθήκης για την γνωριμία της παγκόσμιας μουσικής γενικότερα.
Τι άλλο θα θέλαμε αλήθεια; Την απαραίτητη έξωθεν καλή μαρτυρία για την εσωτερική επιτυχία του έργου. Κι όμως. Τα τελευταία 15 χρόνια ή αν θέλετε τα τελευταία 75 χρόνια, το έργο είχε έναν (1) μόνο εκπρόσωπο της πλούσιας και ένδοξης πλέον παραγωγής ελλήνων βιολιστών, αριθμό που δεν μπορεί να δικαιολογήσει την δημιουργία παράδοσης στην ερμηνεία. Να φτάσει κανείς να αποδίδει νοήματα, πέρα από την αγωνιώδη ανάγνωση φθόγγων και να προσφέρει την προσωπική του ματιά. Ποιος, αλήθεια, επιχειρεί να «ερμηνεύσει» ένα κοντσέρτο όπως αυτό του συμμαθητή του Σκαλκώτα Alban Berg χωρίς να λαμβάνει υπ΄όψιν του καθιερωμένες ερμηνείες; Ενός έργου, που ενώ κάθε άλλο παρά προσιτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, έχει μπει σχεδόν στο ωδειακό ρεπερτόριο.
Το κοντσέρτο του Σκαλκώτα θα έπρεπε να αποτελεί πρόκληση στα χέρια του φιλόδοξου βιρτουόζου. Επικών διαστάσεων, πλούσιο σε ιδέες και θεματικό υλικό, προβάλλει στο έπακρο τις τεχνικές δυνατότητες του οργάνου. Γραμμένο μάλιστα από το χέρι ενός βιολιστή. Στον οποίο, αν έλεγες –και θα το έλεγαν σίγουρα πολλοί- πως αυτά δεν παίζονται, θα σήκωνε το βιολί για να σε βάλει στη θέση σου.
Η πιο δόκιμη δικαιολογία, γενικότερα ως προς το μεγαλύτερο τμήμα του έργου του Σκαλκώτα, είναι το ότι το έργο ΔΕΝ κυκλοφορεί ως έκδοση, ώστε να μπορεί να το μελετήσει κανείς. Πάλι καλά που η Universal εξέδωσε τελευταία και το pocket score. Έτσι τουλάχιστον, ο Έλλην μουσικός μπορεί να γίνει τουλάχιστον ερευνητής και όχι εξερευνητής.
Πόσο παράλογη θα ήταν, αλήθεια, στην μέχρι πρότινος πάμπλουτη χώρα μας, η ύπαρξη ενός διεθνούς διαγωνισμού βιολιού στο όνομα του Χαλκιδαίου συνθέτη με τον τελευταίο γύρο αφιερωμένο στο κοντσέρτο και κίνητρο ένα αξιοπρεπές βραβείο για τους απανταχού της οικουμένης νέους βιρτουόζους , όλα αυτά με κόστος μίας από της άφθονες μετακλήσεις που έχουμε πραγματοποιήσει, ή μιας αποθήκης σε ένα από τα αμέτρητα Μέγαρα… Όπως έκαναν άλλωστε οι Δανοί με τον Carl Nielsen ή, οι Φινλανδοί με τον Sibelius.
Αδιανόητη είναι και η παντελής έλλειψη εκδοτικής δραστηριότητας με απόλυτη ευθύνη της πολιτείας. Στον έλληνα μαθητή για τον οποίο κοπτόμεθα ιδρύοντας μουσικά σχολεία και πανεπιστήμια ή τον ξένο ενδιαφερόμενο δεν έχουμε να δώσουμε ούτε ένα κοντσέρτο. Μαζί με τον Σκαλκώτα, ένα κοντσέρτο όπως του Νεζερίτη ας πούμε, θα μπορούσε να αποτελέσει άριστη πρόταση στον έλληνα τελειόφοιτο βιολιστή. Άνθρωποι με δύναμη, κλείνοντας το μάτι, αποφασίζουν με βάση την πάγια τακτική υποτίμησης του Έλληνα μουσικού έναντι του «ξένου», ή, αντιμετωπίζουν συλλήβδην τα έργα της «σύγχρονης ελληνικής Μουσικής» με ισοπεδωτικές μαζικές εκτελέσεις, συνήθως αναγνώσεις, με μόνο κριτήριο τον προσιτό τεχνικό χαρακτήρα και την σχετικά σύντομη διάρκεια.
Το αυτονόητο καθήκον για την διάδοση της ελληνικής μουσικής δημιουργίας όπως αναφέρει και αναλύει με θαυμαστό τρόπο ο Γιώργος Σισιλιάνος στα κείμενά του για τη Μουσική σε καμία περίπτωση δεν είναι αυτονόητο.
Γιώργος Δεμερτζής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου