ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΣΤΟ ΠΑΛΑΤΙ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΟΡΩΔΙΑ ΤΩΝ ΑΝΑΚΤΟΡΩΝ (ΗΧΗΤΙΚΟ)

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Η Παιδική Χορωδία του Παρεκκλησίου των Βασιλικών Ανακτόρων ιδρύθηκε το 1950, σύμφωνα με επιθυμία της Αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέως Παύλου. Την οργάνωση και διεύθυνσή της ανέλαβε σε ηλικία μόλις 21 ετών, ο αείμνηστος Μιχάλης Αδάμης (1929-2013), σπουδαίος και πρωτοποριακός έλληνας συνθέτης. Η Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων ήταν ένα μεικτό χορωδιακό σύνολο από παιδιά 8-14 ετών πλαισιούμενα από ανδρικές φωνές. 

Η χορωδία έψαλε στο Ανακτορικό παρεκκλήσιο και είχε στο ρεπερτόριό της τουλάχιστον τρεις Θ. Λειτουργίες, πολλά Απολυτίκια και τροπάρια Εορτών, Ακολουθίες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και της Μεγάλης Εβδομάδας, καθώς και πλήθος άλλων εκκλησιαστικών συνθέσεων της Ορθοδόξου Λατρείας. Αξίζει να σημειωθεί ότι εκδόθηκαν τρεις δίσκοι 45 στροφών στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και τις αρχές του ’60 (στις εταιρείες Fidelity και Philips) με κάλαντα, τροπάρια και ψαλμούς από την Χορωδία αυτή υπό την διεύθυνση του Μιχάλη Αδάμη. 

Στενός συνεργάτης του Αδάμη και διευθυντής της χορωδίας κατά διαστήματα, υπήρξε και ο συνθέτης Στέφανος Βασιλειάδης (1933-2004), από τη γέννηση του οποίου συμπληρώνονται φέτος 90 χρόνια.

Βέβαια η Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων είχε ερμηνεύσει και έργα λόγιας μουσικής ελλήνων συνθετών, είχε συμμετάσχει σε ιστορικές ηχογραφήσεις (όπως στους «Όρνιθες» του Μάνου Χατζιδάκι) και γενικώς είχε μία ισχυρή παρουσία στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της εποχής. Να σημειώσουμε ότι το 1962 ο Μιχάλης Αδάμης τιμήθηκε από τον Βασιλέα Παύλο με τον Χρυσό Σταυρό του Φοίνικα. 

Σήμερα παρουσιάζουμε μια ανέκδοτη ηχογράφηση που ανέβηκε στο you tube και είναι απόσπασμα από Χριστουγεννιάτικη Λειτουργία στο Βασιλικό Παρεκκλήσιο. 

Ο Ioannis Sakellarides που ανέβασε το σχετικό βίντεο μας πληροφορεί: 

«Αχρονολόγητη ηχογράφηση από το αρχείο Καψάσκη. Στο κουτί της μπομπίνας αναγράφεται: "Λειτουργία Χριστουγέννων Παλάτι". Είναι γνωστή η παιδική χορωδία των Ανακτόρων που άφησε εποχή για την ποιότητά της και τη διάρκειά της. Το ρεπερτόριο εδώ είναι συνθέσεις τού Ι. Σακελλαρίδη: Χερουβικό σε ήχο γ΄ και Λειτουργικά σε πλ. δ΄, και τα δύο σε διαφορετική εναρμόνιση από αυτήν του συνθέτη». 

Ο Μιχάλης Αδάμης κατά την περίοδο της Παιδικής Χορωδίας των Ανακτόρων στοιχείται στην λογική της πολυφωνίας για την εκκλησιαστική μουσική. Άλλωστε η πρώτη χορωδία των Ανακτόρων είχε συσταθεί από τον Αλέξανδρο Κατακουζηνό το 1870, κατ’ επιθυμίαν της βασιλίσσης Όλγας, η οποία έφερε και την ρωσική πολυφωνία στην Ελλάδα. 

Για την χορωδία των Ανακτόρων του Μ. Αδάμη, πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν την εποχή. Τότε σχεδόν όλες οι εκκλησίες της Αθήνας – απαραιτήτως του ιστορικού κέντρου – είχαν τετράφωνες ή τρίφωνες (κατά το σύστημα του Ιωάννη Σακελλαρίδη) χορωδίες. Τα Ανάκτορα ήταν φυσικά, στην ίδια λογική, αφού η ρωσική επιρροή της Βασιλίσσης Όλγας, τα είχε σημαδέψει, θα λέγαμε. 

Η ηχογράφηση που παραθέτουμε στη συνέχεια προέρχεται «από το αρχείο Καψάσκη», δηλαδή από το αρχείο του σημαντικού συνθέτη και ψάλτη Σπύρου Καψάσκη (1909-1967), καθηγητή του Εθνικού Ωδείου και της Μαρασλείου Ακαδημίας και, γενικώς, δραστήριου μουσικού. Ο Σπύρος Καψάσκης ήταν μαθητής του Ιωάννη Σακελλαρίδη (1853-1938), οπότε είναι εύλογο το ενδιαφέρον του για καταγραφή ερμηνειών των συνθέσεων του δασκάλου του και ειδικά από την Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων.

Πάντως η ηχογράφηση είναι επί Βασιλέως Παύλου (1901-1964), αφού ο ιερέας κατά την μνημόνευση στην Μεγάλη Είσοδο λέει: «Του ευσεβεστάτου Βασιλέως ημών Παύλου, της ευσεβεστάτης βασιλίσσης ημών Φρειδερίκης, του ευσεβεστάτου διαδόχου αυτών Κωνσταντίνου. της ευσεβεστάτης βασιλόπαιδος Ειρήνης, πάσης της βασιλικής οικογενείας, παντός του παλατίου, του έθνους…». 

Επειδή ο ιερεύς μνημονεύει «του Αρχιεπισκόπου ημών Ιακώβου», τα πράγματα περιπλέκονται ως προς τον χρόνο της ηχογράφησης. Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιάκωβος Βαβανάτσος (1895-1984), ήταν ο Αρχιεπίσκοπος των 12 ημερών (13-25 Ιανουαρίου 1962), αφού εκ των τότε πραγμάτων εξαναγκάστηκε σε παραίτηση. Επομένως, γιατί τον μνημόνευσε ο ιερέας του Ανακτορικού Παρεκκλησίου αφού η Αρχιεπισκοπία του δεν συνέπεσε με την εορτή των Χριστουγέννων; Το θέμα χρήζει περαιτέρω έρευνας. Εκτός και πρόκειται για Θεία Λειτουργία που τελέστηκε στο παρεκκλήσιο του Βασιλικού Κτήματος στο Τατόι, που τότε υπαγόταν στην Μητρόπολη Αττικής και Μεγαρίδος, την οποία ποίμαινε ο Μητροπολίτης Ιάκωβος και μνημονευόταν ως ο οικείος επίσκοπος.