ΠΛΗΡΗΣ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Στέλιος Φαϊτάκης, Untitled, 2010

ΠΕΡΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ 

ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου 

"Οὐδεὶς θὰ ὁμίλει τόσον πολὺ εἰς τὰς 

συναναστροφάς του, ἐὰν ἐγνώριζε, 

πόσον συχνὰ παρανοεῖ τοὺς ἄλλους". (J. W. Goethe) 

Ἀκόμη καὶ σήμερον, τὴν ἐποχὴν τοῦ κυκεῶνος τῆς ἐπικοινωνίας1 καὶ "διακοινωνίας" ὑπάρχουν μορφαὶ αὐτῆς, διὰ τὰς ὁποίας ἰδέαν δὲν ἔχομεν. Διαρκῶς ἀνακαλύπτομεν νέας μορφάς της καὶ δὴ τοιαύτας, τὰς ὁποίας μέχρι τοῦδε ἐθεώρει τις ἀδυνάτους. Εἰς τοὺς ἀνθρώπους, κυρίως ὅμως εἰς τὰ ζῶα καὶ τὰ φυτά, ἴσως δὲ καὶ εἰς ἀντικείμενα! Τὰ φυτὰ ἐκπέμπουν χημικὰ μηνύματα, μία ζέβρα πληροφορεῖ τὸ περιβάλλον διὰ τοῦ δέρματός της, αἱ φάλαιναι τραγουδοῦν. Ἀκόμη καὶ τὰ αὐτοκίνητα καὶ τὰ σωληνάρια τῆς ὀδοντόκρεμας ἐπιζητοῦν δῆθεν κατὰ τὸ δυνατὸν ἐπαφὴν πρὸς ἡμᾶς! Ὅμως ὁ ἄνθρωπος παραμένει κωφός. 

Πλήρης μυστηρίων εἶναι ὁ κόσμος τῆς ἐπικοινωνίας – ὅσον δὲ περισσότερον γνωρίζομεν τὴν τεραστίαν πολυμορφίαν τῶν ἐπικοινωνιακῶν δυνατοτήτων, τόσον περισσότερα καὶ πιεστικὰ ἀποβαίνουν καὶ τὰ ἐρωτήματα. Καὶ ἐδῶ πρόκειται δι’ ὀσμάς, χημικὰ καὶ βιολογικὰ ὑλικά, καὶ ὅλα τὰ συστήματα, τὰ ὁποῖα χρησιμοποιοῦνται διὰ μεταφορὰν πληροφοριῶν. 

Ὁ ἄνθρωπος παρημέλησε ὀλίγον τὴν ἑρμηνείαν τῶν φαινομένων τούτων, διότι π.χ. εἰς τὰς περὶ ζώων μελέτας ἔθεσε τὸ βάρος νὰ διδάξει εἰς τὸν παπαγάλον τὴν γλῶσσαν, ἢ εἰς τὸν πίθηκον τὰ σημεῖα τῶν κωφαλάλων, διὰ νὰ εἶναι μετὰ ὑπερήφανος ἐπὶ τοῦ ὅτι τὰ ζῶα εἶναι μὲν ἐκπληκτικῶς εὐφυῆ, ὅμως οὐδὲν ἐν συγκρίσει πρὸς ἡμᾶς. Ἀντιθέτως τὴν νέαν κατεύθυνσιν τῆς μελέτης τῆς ἐπικοινωνίας ἐν τῇ φύσει - ἀποκαλοῦν "τὴν ἄμεσον συνομιλίαν μετ’ αὐτῆς" (P. Baumann – D. Kaiser). 

Εἰς ἓν ἀμερικανικὸν Πανεπιστήμιον ἐλήφθη αἷμα ἐξ ἑνὸς χοίρου, τὸ ὁποῖον ἐτοποθετήθη εἰς δύο ὑάλινα δοχεῖα ἀντιδράσεως, εἰς ἀπόστασιν τριάκοντα ἑκατοστῶν. Εἰς τὸ ἓν ἐξ αὐτῶν προσετέθη ὑλικὸν, ἐνεργοποιοῦν τὸ αἷμα ὥστε νὰ δημιουργήσει ἓν ὁρισμένον εἶδος ἀντισωμάτων. Ἐκπληκτικῶς ὅμως αὐτὰ ἐνεφανίσθησαν καὶ εἰς τὸ ἕτερον ἄνευ οὐδεμίας προσθήκης. Πῶς ἡ πληροφορία ἔφθασε εἰς τὸ ἄλλο; Ἐκ συναδελφικῆς εὐγενείας ἢ διὰ τῆς ἐνεργείας τοῦ φωτός; 

Ὁ C. Blackster εἰργάζετο ὡς ὑπεύθυνος δι’ ἀνακρίσεις μὲ τὴν μηχανὴν τοῦ ψεύδους (Detector) εἰς τὴν Ν. Ὑόρκην. Τὸ χόμπυ του ἦσαν τὰ φυτά, μερικὰ τῶν ὁποίων ἀνέπτυξε εἰς τὸ γραφεῖον του, ἐξελιχθεὶς εἰς ἀνανεωτὴν εἰς τὴν ἱστορίαν τῆς ἐρεύνης τῶν φυτῶν. Ἡμέραν τινὰ συνέδεσε ἓν καλούμενον δρακόδενδρον μὲ τὴν μηχανὴν, διότι συχνάκις εἶχεν τὸ αἴσθημα, ὅτι τοῦτο σχεδὸν κάθε ἡμέραν εἶχε διαφορετικὴν ἀκτινοβολίαν. Τὸ ὄργανον ἐπαρουσίασε σχεδὸν τὰς ἰδίας ἠλεκτρικὰς ἀντιδράσεις, ὅπως καὶ εἰς ἕναν ὕποπτον. Ἦτο φανταστικὸν ὅταν ἐσκέφθη ὀλίγον, τί θὰ συνέβαινε ἐὰν τοῦ ἀπέκοπτε μερικὰ φύλλα. Διενοεῖτο μόνον, ὅμως τὸ ὄργανον ἔπαιζεν "τρελλά". Τοῦτο ἐσήμαινε ὅτι τὸ δένδρον ἀνέγνωσε τὰς σκέψεις του. Πῶς ὅμως τὰ δένδρα ἠμποροῦν νὰ παράγουν ἠλεκτρικὰ καὶ ἠλεκτρονικὰ φαινόμενα ἐφ’ ὅσον στεροῦνται νευρικῶν κυττάρων καὶ συστήματός τινος καθοδηγήσεως ὅπως οἱ ἄνθρωποι; Εἶναι δὲ γνωστὸν ὅτι χημικαί, μοριακαί, κυματικαὶ διαδικασίαι καὶ ἠλεκτρικὰ σύμβολα μεταφέρουν κατὰ τρόπον ἐκπληκτικὸν πληροφορίας. Πάντα ταῦτα συνιστοῦν τὴν "γλῶσσαν" των. Οὕτως π.χ. Ἀμερικανοὶ ἐπιστήμονες ἐν Βοστώνῃ διεπίστωσαν, ὅτι φυτὰ ἀραβοσίτου προσβληθέντα ἀπὸ σκώληκας, ἐκπέμπουν "φωνὰς βοηθείας", μέ ὁρισμένα χημικά, τὰ ὁποῖα προσελκύουν πάραυτα ἓν εἶδος παρασιτικοῦ ἐντόμου, βιολογικοῦ ἐχθροῦ τῶν σκωλήκων. Ἐπίσης, μελέται Γάλλων βιολόγων ὑποστηρίζουν, ὅτι φυτὰ τὰ ὁποῖα καταπατοῦνται ὑπὸ ἀπροσέκτων, ἀναγνωρίζουν αὐτοὺς μετὰ μερικὰ ἔτη, μόλις τὰ πλησιάσουν καὶ κάνουν ὡσὰν "τρελλά", ἄρα ἐνθυμοῦνται! 

Ἠμποροῦν ἄραγε τὰ φυτὰ νὰ ἐπικοινωνοῦν ὄχι μόνον μεταξύ των, ἀλλὰ καὶ μὲ τὰ ζῶα καὶ τοὺς ἀνθρώπους2; Πιθανῶς. Οἱ βιολόγοι E. Farner καὶ C. Ryan ἐκ τοῦ κρατικοῦ Πανεπιστημίου τῆς Οὐάσινγκτων, ἠρεύνησαν τὴν ἐπίδρασιν ἑνὸς εἴδους ἐλαίου τοῦ ἰάσμου εἰς διάφορα φυτά. Ἀρχικῶς ἐρράντισαν μόνον φύλλα τῆς ντομάτας καὶ εἶδον, ὅτι αὐτὰ ἀμέσως ἐσταμάτησαν τὴν παραγωγὴν λευκώματος, διότι τοῦτο ἐνισχύει τὸν μηχανισμὸν ἀντιδράσεως κατὰ τῶν καταστροφέων. Τὸ ἐκπληκτικὸν ὅμως εἶναι, ὅτι ὅλα τὰ γειτονικὰ φυτά, ὅπως ὁ καπνὸς καὶ τὸ τριφύλλι (μηδικὴ) ἐρρύθμισαν τὴν παραγωγὴν τοῦ λευκώματος. 

Ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν θάλασσαν ἐπὶ μακρὸν οἱ ἐπιστήμονες ἐνόμιζον, ὅτι ἐκυριάρχει ἡ ἠρεμία. Τελευταίως ὅμως μὲ τὴν βοήθειαν ἀκριβῶν μετρητῶν, ὅπως τοῦ ὑδροφώνου, ἐνεφανίσθη μία νὲα εἰκών. 

Αὕτη εἶναι πλήρης ἀπὸ τόνους καὶ σημεῖα καὶ ἐπὶ μακρὸν δὲν εἶναι γνωστὸν ποῖος συμβάλλει εἰς τοὺς ψιθύρους αὐτούς. Ἐντυπωσιακὸν εἶναι ὅμως καὶ τὸ ὅτι τὰ περισσότερα ψάρια δὲν ἔχουν οὔτε λάρυγγα, οὔτε φωνητικὰς χορδάς. Οὕτω ὁ Prochilodus insignis, μεταδίδει εἰς ὅλους του τοὺς μῦς μίαν τοιαύτην δόνησιν, ὥστε νὰ βρυχᾶται ὡσὰν τὸ βιολοντσέλλο. Καὶ ὅταν ὁ Arapaima gigas κολυμβᾶ ἐντὸς ὁμίλου πολυαρίθμων ψαριῶν ποὺ πιέζουν τὸν ἀέρα ἐκ τῶν βραγχίων των, δίδεται ἡ ἐντύπωσις ὅτι ἀνοίγει ὁλόκληρος μία μπαταρία φιαλῶν σαμπάνιας. Ἄγνωστον διατί. 

Κατὰ τὴν ἀποκρυπτογράφησιν τῶν ἐπικοινωνιακῶν συστημάτων τῶν ψαριῶν, ὁ βιολόγος M. Nichols ἐκ τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Οὐάσινγκτων λέγει, "ὅτι εὑρισκόμεθα εἰς τὴν ἀρχήν". Τὰ ἄσματα τῶν φαλαινῶν τυγχάνουν "μύθος" (Legende). Γνωρίζει τις, ὅτι μιὰ φάλαινα ποὺ τραγουδεῖ, συνήθως εἶναι μόνη. Ἀλλὰ διὰ τὸ ἆσμα μεταξὺ 6 καὶ 35 λεπτῶν δὲν εἶναι τίποτε γνωστόν. Ὀλίγον περισσότερον, ἔχει γίνει ἔρευνα ἐπὶ τῶν διαβόητων σφυρικτικῶν συναυλιῶν τῶν δελφινῶν. Ἐκπέμπονται κατευθυντικαὶ φωναὶ μὲ τὴν ὑψηλὴν συχνότητα τῶν 14 Kilohertz, καὶ τὰ ἠχητικὰ αὐτὰ κύματα ἔχουν σκοπὸν μιᾶς ἀντηχήσεως. Οὔτως ἀφ’ ἑνὸς τὰ ψάρια ἀλληλοπληροφοροῦνται διὰ τὸ ποῦ ὑπάρχει πλουσία τροφή. Ἀφ’ ἑτέρου τὰ δελφίνια ἠμποροῦν νὰ μεταβάλλουν τοὺς τόνους αἰφνιδίως εἰς σκληρὰς ἠχητικὰς κρούσεις, αἱ ὁποῖαι ξεκωφαίνουν ἀμέσως τὰ μικρὰ ψάρια καὶ ἐνίοτε φονεύουν. Βεβαίως, ἐδῶ τίθεται τὸ ἐρώτημα οὐχὶ ἐὰν τὰ δελφίνια εἶναι ἀρκετὰ εὐφυῆ, ἀλλ’ ἐὰν καὶ κατὰ πόσον ἡμεῖς εἴμεθα τόσον εὐφυεῖς διὰ νὰ τὰ κατανοήσωμεν. 

Πόσον δὲ δύσκολον εἶναι διὰ τὸν ἄνθρωπον νὰ ἀντιληφθεῖ τὰς διαφορετικὰς ἐπικοινωνίας, δεικνύουν π.χ. αἱ μάταιαι δοκιμαὶ ἑρμηνείας τοῦ γραμμωτοῦ δέρματος τῆς ζέβρας. Μία ἐξ αὐτῶν ἰσχυρίζεται, ὅτι αἱ γραμμαὶ αὐταὶ περιπλέκουν ὀπτικῶς τὰ ἀρπακτικὰ ζῶα ὡς τοῦ λέοντος, ἄλλη ὅτι χρησιμεύουν ὡς ἀπόκρυψις, ἄλλη ὅτι δι’ αὐτῆς ἐμποδίζεται ἓν εἶδος ἐντόμων, καὶ ἄλλαι ἀναζητοῦν συγκρίσεις μετὰ τῆς Op-Art ἢ τὰς φανέλλας τῶν ποδοσφαιριστῶν, διότι μία ἐνιαία τοιαύτη ἐνισχύει τὸ κοινωνικὸν αἴσθημα! 

Εἰς ἕτερα ὅμως πεδία ἐπιτυγχάνονται βεβαιότερα ἀποτελέσματα. Οἱ βάτραχοι δὲν ἔχουν ἱστορικὴν συνείδησιν, διότι ὁ θῆλυς δὲν ἀντιδρᾶ εἰς τοὺς κρότους τῶν ἀποδυναμωμένων ἀρρένων, ἐνῶ ὁ ἀπὸ τοῦ CD τοιοῦτος, δημιουργεῖ εἰς αὐτοὺς ἄμεσον ἀνησυχίαν. Ὅταν ὁ χιμπατζῆς χαμογελᾶ, τοῦτο σημαίνει ὅτι φοβεῖται. Χελιδόνια τῆς θαλάσσης χρειάζονται δῶρα τοῦ γάμου π.χ. ἕνα ψάρι, διὰ νὰ καθορίσουν τὸ φύλον ἑτέρου τοιούτου. Καὶ αὐτὸ ἐὰν τὸ ἀποδεχθεῖ, τότε εἶναι θῆλυ. 

Τέλος ἐκ τῶν ἀψύχων ἀντικειμένων εἰς τὰ αὐτοκίνητα τυγχάνει ἀρκετὰ γνωστόν, ὅτι τυχαίως ἓν εἰς ἕναν ἰδιοκτήτην καταστρέφεται διαρκῶς, ἐνῶ εἰς ἕτερον κινεῖται ἐξαιρετικῶς. Κάποιος δὲ ὀμνύει, ὅτι κατὰ τὸ μαγείρευμα συνομιλεῖ μετ’ αὐτοῦ. Πάντως, δὲν εἶναι εὔκολον πάντοτε νὰ πείσει τις τοὺς συνανθρώπους του διὰ πραγματικὰς -ἔστω καὶ φαινομενικῶς φαντασιοπληκτικὰς- νέας γνώσεις. 

 "Ὡς ἐμεγαλύνθη τὰ ἔργα σου, Κύριε, 

πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησας".

 _____________________________________ 

1- P. Tompkins – C. Bird, Ἡ μυστικὴ ζωὴ τῶν φυτῶν, Ἀθήνα7 1976. S. Lebert – O. Hayek, Die Online-Dienste der Natur, Süddeutsche Zeitung Magazin ἀρ. 12, 22. 3 (1996) 27-29. (Κυρία πηγὴ τοῦ ἄρθρου). R. Kesseler κ.ἄ., Die geheimnisvolle Sexualität der Pflanzen, Mόναχο 2008. E. Koinberg, Herbarum Amoris. Das Liebesleben der Pflanzen, Κολωνία 2009.
2- D.-I. Kerner, Die Sprache der Pflanzen... und wie wir sie verstehen können, Ντύσσελντορφ 2005.