ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ - ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΤΟΥ ΑΡΧΙΜ. ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ ΦΩΣΤΙΝΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ

ΜΕ ΟΠΛΟ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΣΤΑ ΠΕΔΙΑ ΤΩΝ ΜΑΧΩΝ 

Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΙΕΡΕΩΝ 

ΣΤΟΥΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ 1912-1913 

Του Αρχιμ. Μελετίου Κουράκλη

Στρατιωτικού Ιεροκήρυκος

Σκοπός της παρούσης διαλέξεως είναι η δειγματοληπτική παρουσίαση μικρού μόνον μέρους στοιχείων από το εν πολλοίς άγνωστο αλλά και ανέκδοτο πρωτογενές αρχειακό υλικό περί το θέμα της παρουσίας και του έργου των Στρατιωτικών Ιερέων στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913.

«Ἡ πάντοτε παρὰ τὸ πλευρὸν τοῦ ἔθνους ἀγωνιζομένη Ἐκκλησία», αναφέρει ευθύς στην αρχή των ανεκδότων απομνημονευμάτων του ο τότε στρατιωτικός ιερέας, Διονύσιος Παπανικολόπουλος, «καὶ προσφέρουσα, ὅτε μὲν τὰ πνευματικὰ αὐτῆς φῶτα ὑπὲρ τῶν σωτηρίων ἀρχῶν τῆς Χριστιανικῆς Θρησκείας καὶ τὰς εὐγενεῖς ἰδέας τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ὅτε δὲ τὸ αἷμα τῶν λειτουργῶν αὐτῆς ἀπὸ τῶν εὐκλεστάτων Πατριαρχῶν μέχρι τοῦ τελευταίου ἀγραμμάτου και ῥακενδύτου μοναχοῦ, καὶ κατὰ τὴν μεγάλην ταύτην καὶ ἔνδοξον διὰ τὸ Ἔθνος ἡμῶν στιγμὴν (σ.Σ.: της ενάρξεως των Βαλκανικών Πολέμων) δὲν ὑστέρησε». 

…………………………………… 

Η Ιερά Σύνοδος έλαβε το αποφασιστικό και ρηξικέλευθο μέτρο της επιστρατεύσεως όλων των ιεροκηρύκων της Εκκλησίας, τους οποίους έθεσε στη διάθεση του Υπουργείου των Στρατιωτικών, «γνωρίζουσα» όπως αναφέρει ο Διονύσιος Παπανικολόπουλος «ὁποία μεγίστη ἠθικὴ δύναμις ἀποβαίνει ἡ παρουσία τοῦ Λειτουργοῦ αὐτῆς παρὰ τὸ πλευρὸν τοῦ ἀγωνιζομένου στρατιώτου. …………………………………… 

Ως επιτομή του όλου έργου, της θυσιαστικής προσφοράς, και της κενωτικής διακονίας των στρατιωτικών ιερέων υπέρ του αγωνιζομένου Έθνους στα πεδία των μαχών των δύο Βαλκανικών πολέμων, αξίζει να παραθέσουμε τη μνημειώδη ανέκδοτη επιστολή του τότε στρατιωτικού ιερέα, Αρχιμανδρίτη Παντελεήμονος Φωστίνη στον τότε Μητροπολίτη Αθηνών Θεόκλητο. 

«Βουνά Μανωλιάσσης τῇ 4 Φεβρ. 1913 

Πανιερώτατε! 

Ἀπό τάς χιονοσκεπεῖς καί αἱματοβαφεῖς κορυφάς τῶν ὑψωμάτων Μανωλιάσσης γράφω τήν παροῦσάν μου ἐπιστολήν πρός Ὑμᾶς τόν πνευματικόν μου Πατέρα καί εὐεργέτην καί ἐκφράζω ἐκ βάθους ψυχῆς μου τήν ἄκραν εὐγνωμοσύνην μου, διότι διά τοῦ θαυμασίου μέτρου, ὅπερ ἐλάβετε, νά τοποθετηθῶσιν εἰς τάς τάξεις τοῦ ἐνδόξου Ἑλλ. στρατοῦ, οἱ ἱεροκήρυκες Ἑλλάδος, συνετελέσθῃ ἔργον θαυμάσιον, εὐεργατῆσαν ἀφ’ ἑνός τόν ἑλληνικόν στρατόν ἐν τοῖς πεδίοις τῶν μαχῶν, ἀφ’ ἑτέρου δέ ἀνυψῶσαν ἐν τῇ συνειδήσει πάντων εἰς ὕψος ἀνυπέρβλητον τό γόητρον τῆς Ἐκκλησίας μας. Σᾶς βεβαιῶ, Πανιερώτατε, ὅτι τό γόητρον τῆς Ἐκκλησίας ἀνεστηλώθη τελείως, πάντων μετ’ εὐγνωμοσύνης βαθείας ἀναγνωριζόντων καί διαλαλούντων τάς μεγάλας ὑπηρεσίας, τάς ὁποίας οἱ ἱεροκήρυκες παρέσχον εἰς τόν στρατόν. Αὐτό καί μόνον ὑπῆρξε τό ἐλατήριον τό ὁποῖον μοί ἐνέβαλε τόν ἐνθουσιασμόν νά ἐργασθῶ μετά θυσίας καί αὐταπαρνήσεως εἰς τό ἔργον μου ἐκτιθέμενος εἰς μεγάλους κινδύνους, τοῦθ’ ὅπερ πιστεύω ὅτι καί πάντες οἱ συνάδελφοί μου θά ἐπετέλεσαν· ὅλα ταῦτα θά μένουν βαθύτατα ἐγκεχαραγμένα ἐν τῇ ψυχῇ μου μέχρις ὅτου ἀποθάνω. Ἰδίᾳ δέ ἡ παραμονή τῶν Θεοφανείων, ὅτε περιῆλθον ὁλόκληρον τό σύνταγμά μου ὅν ἐν προφυλακαῖς μάχης ὑπὸ βροχῆς καί ψῦχος παγερόν εἰς τά ἀπόκρημνα ταῦτα μέρη, καί προέτεινα εἰς ἀσπασμόν τόν τίμιον Σταυρόν πρός τούς στρατιώτας ῥαντίσας αὐτούς διά τοῦ μεγάλου ἁγιασμοῦ. Ἧτο ἄκρως συγκινητική ἡ σκηνή αὕτη, καθ’ ἥν οἱ στρατιῶται βλέποντες τήν στοργήν τῆς Ἐκκλησίας ἐδάκρυον ἐκ συγκινήσεως καί προήρχοντο μετά παλμῶν καρδίας, ἵνα ἀσπασθῶσι τόν Τίμιον Σταυρόν. Κατά τήν ἡμέραν ταύτην πολλάκις ἐπυροβολήθην ὑπό τῶν ἀπέναντι ἐν προφυλακαῖς Τούρκων στατιωτῶν, ἀλλά ὁ Κύριος μέ διεφύλαξεν ἔως σήμερον ὑγιᾶ. Παρακολουθῶν με ὁ στρατός μετ’ εὐγνωμοσύνης ἀπ’ ἀρχῆς καί βλέπων πάντα ταῦτα ἀπῂτησεν διά τοῦ Συνταγματάρχου μας κ. Ἀντ. Καμπάνη καί τοῦ Μεράρχου κ. Μοσχοπούλου Ὑποστρατήγου παρά τοῦ Σ. Μητροπολίτου Βεῤῥοίας τήν εἰς Πρεσβύτερον χειροτονίαν μου. Τοῦτο δεχθείς ὁ Σ. Βεῤῥοίας καί καλέσας με παρ’ ἑαυτῷ μοί ἀνεκοίνωσεν τήν ἀπόφασίν του, τήν ὁποίαν βεβαίως ἐδέχθην τότε, ὅτι μοί εἶπεν «ἐγώ ἀναλαμβάνω τήν εὐθύνην ἀπέναντι τῆς Ἱ. Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, διότι ἰδίοις ὄμμασιν ἀντελήφθην τί ἀγαθά εἰς τόν στρατόν θά προξενήσῃ ἡ χειροτονία σου, καί ἐπειδή γνωρίζω καλῶς ὅτι οἱ Ἕλληνες Ἱεράρχαι εἶνε ἄνδρες φιλοπάτριδες». Μετά τοιούτους λόγους δέν ἧτο δυνατόν νά ἀρνηθῶ τήν χειροτονίαν μου ἔστω καί ἀντικανονικήν, ἀφοῦ ἡ πατρίς τό ἤθελε καί ἐζήτει τά ὑπηρεσίας μου. 

Σεβασμιώτατε, ἐργάζομαι ὅσον δύναμαι καί ἴσως ὑπέρ τάς δυνάμεις μου ὑποβαλλόμενος εἰς μεγίστας θυσίας καί ἐκτιθέμενος εἰς προφανεστάτους κινδύνους ἀναγνωρίζω τό ἀντικανονικόν τῆς χειροτονίας μου. Ἡ Ἐκκλησία πιστεύω ὅτι θέλει ἀναγνωρίσει καί ἐπικυρώσει τήν χειροτονίαν μου ταύτην λαμβάνουσαν ὑπ’ ὄψιν τάς ἐθνικάς ἀνάγκας καί περιστάσεις. Ὑπέβαλον περί τούτου ἀναφοράν διά τοῦ Συντάγματος πρός τήν Ἱ. Σύνοδον ἐφ’ ἁπλοῦ χάρτου, διότι ἐπί τῶν βουνῶν τούτων ἦτο ἀδύνατον νά εὕρω χαρτόσημον. 

Ἐάν ἡ Ἐκκλησία νομίσῃ ὅτι πρέπει νά τιμωρηθῇ ἡ ἀντικανονικότης τῆς χειροτονίας μου, εἶμαι ἕτοιμος κατά πάντα νά ὑπομείνω μετά χαρᾶς τήν ἀπόφασιν τῆς Ἱ. Συνόδου πρός χάριν τῆς Πατρίδος.

Διατελῶ μετά σεβασμοῦ καί εὐγνωμοσύνης τῆς ὑμετέρας θεοτιμήτου Πανιερότητος τέκνον ἐν Χριστῷ εὐπειθέστατον 

Ἀρχιμ. Παντελεήμων Β. Φωστίνης 

Ἱεροκήρυξ 8ου Συντάγματος 4ης Μεραρχίας». 

Στην επιστολή αυτή αποτυπώνεται το μέτρο της αγάπης και της θυσίας υπέρ της πατρίδας των ελλήνων ορθοδόξων κληρικών, που υπηρέτησαν πριν από 100 χρόνια ως στρατιωτικοί ιερείς στους Βαλκανικούς Πολέμους. 

[Απόσπασμα από την διάλεξη του Στρατιωτικού Ιεροκήρυκος Αρχιμ. Μελετίου Κουράκλη, στην αίθουσα της Παλαιάς Βουλής, την Πέμπτη 14 Νοεμβρίου 2013].

Για την διάλεξη δείτε σχετική ανάρτηση της Ιδιωτικής Οδού.

Παρακολουθείστε ολόκληρη την διάλεξη στο διαδικτυακό κανάλι intv.