Reinhold Friedl - Κωστής Δρυγιανάκης: "Τὰ ἀμφότερα ἓν"

Του Θωμά Ταμβάκου

Μουσικογράφου - κριτικού - Ιδρυτή του Αρχείου Ελλήνων Μουσουργών Θ.Τ.  

Reinhold Friedl - Κωστής Δρυγιανάκης 

"Τὰ ἀμφότερα ἓν" 

Ευτύχησα να γίνω δέκτης ενός αριστουργηματικού δισκογραφήματος με δίσκο ακτίνας (CD) που κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες από την Ζeitkratzer Productions. Αφορά το ηχητικό κατασκεύασμα που προήλθε από την επί τόπου αγαστή συνεργασία του πιανίστα Reinhold Friedl (γνωστός ήδη -για όσους ασχολούνται- από το δισκογράφημα "Xenakis[a]live!") και του δημιουργού ηχοτοπίων και ηλεκτροακουστικής μουσικής, μουσικού παραγωγού και πολυπράγμονος Κωστή Δρυγιανάκη. Αμφότεροι "συλλειτούργησαν" -μέσω της μουσικής- στις 4 και τις 11 Ιουλίου 2021 στο Συνεδριακό Κέντρο της Ιεράς Μητρόπολης Δημητριάδος στα Μελισσάτικα, υπό την αιγίδα του Μητροπολίτη κ. Ιγνατίου. Στη συνέχεια η επί τόπου ηχογράφηση του πιάνου επεξεργάστηκε περαιτέρω, με ηλεκτρονικό υπολογιστή, από τον Κωστή στο στούντιό του. 

Ο R. Fiedl είχε μπροστά του ένα μεγάλο πιάνο Blütner το οποίο το μετέτρεψε σε προετοιμασμένο με τη χρήση διαφόρων υλικών. Με μοναδική δεξιότητα, άριστος γνώστης του μεταμοντέρνου ήχου που ένα πιάνο, με τις χορδές του αλλά και τη χρήση διαφόρων μεταλλικών αντικειμένων (π.χ. βίδες) μπορεί ν' αποδώσει, παρήγαγε ασύλληπτης ηχητικής ομορφιάς ήχους, πρωτόγνωρους, στο κατώφλι της σιωπής αλλά και της θορυβώδους έντασης. Εκεί ο Κωστής, ικανότατος διαχειριστής (προ)ηχογραφημένου υλικού, έκανε αριστοτεχνική επεξεργασία, από τον φορητό υπολογιστή του, αναδεικνύοντας έτι περισσότερο έναν συνεχή διάλογο μεταξύ σιωπής, μινιμαλιστικής ηρεμίας με ελάχιστες νότες και ηλεκτρονικού θορύβου (αποδεκτού όμως καθ' ολοκληρίαν). Στα εξήντα ένα λεπτά που διαρκούν "Τὰ ἀμφότερα ἓν" (ο τίτλος προέρχεται από την Επιστολή προς Εφεσίους του Αποστόλου Παύλου), ειλικρινά ως ακροατής, έχοντας καλή προαίρεση, αφήνεσαι να παρασυρθείς με αυτό το, άκρως συναρπαστικό, κυκλικό αφήγημα. Όταν έρχεται το πέρας, έχεις την αίσθηση ότι όλο αυτό συνεχίζεται και σε ακολουθεί. 

Ναι, δεν διστάζω να το γράψω: πρόκειται για το κορυφαίο ηλεκτροακουστικό δισκογράφημα του περασμένου έτους και ίσως της δεκαετίας μας. Έξοχη η εν συνόλω παραγωγή, είναι πραγματικό κόσμημα για κάθε φιλεύρενο και λάτρη αυτής της μουσικής.

Για τα "Τὰ ἀμφότερα ἓν" 

Ο Κωστής Δρυγιανάκης ηχογράφησε τους ιδιαίτερους ήχους του Ράινχολντ Φριντλ από ένα μεγάλο πιάνο Blüthner με ένα πλήθος διαφορετικά μικρόφωνα, που κυμαίνονται από ένα εξαιρετικό παλιό Neumann U87 έως ένα φτηνό κασετόφωνο, έως και ένα κινητό τηλέφωνο. Οι ήχοι που προέκυψαν ξεδιαλέχτηκαν και επεξεργάστηκαν στο σπιτικό του στούντιο στην Κριθαριά του Βόλου. Δεν έχουν χρησιμοποιηθεί άλλοι ήχοι εκτός από το πιάνο. 

Ο Δρυγιανάκης μετατρέπει τους ήχους του πιάνου του Φρινλτ σε ένα φουτουριστικό τοπίο, διατηρώντας πάντα μια μεσογειακή αίσθηση. Τα ηλεκτρονικά δοξάρια στις χορδές μεταλλάσσονται σε κόρνες πλοίων, οι τεράστιες εντάσεις του πιάνου δημιουργούν ομιχλώδη ηχητικά σύννεφα, οι προετοιμασμένες χορδές μετατρέπονται σε όμορφες καμπάνες. Η μουσική ξεκινά με μεγάλη ένταση, πυκνή, σαν ένα ηχητικό τσίρκο του Κεν Ράσελ. Οι ηχητικές μάζες μεταμορφώνονται σταδιακά σε ένα διάφανο, σχεδόν ρομαντικό τραγούδι. Οι αέρινες παύσεις το οδηγούν σε ένα ακόμη πιο αισθησιακό επίπεδο: δεν είναι πια ένα πιάνο αυτό που ακούγεται, αλλά ένας ολόκληρος κόσμος· ήχοι κοντινοί σαν ψίθυροι αντιπαρατίθενται με ατμόσφαιρες που ξυπνούν ξεχασμένες μνήμες, ονειρικές και ψαλτικές, σταδιακά εμπλουτίζονται με παράξενους ευτελείς θορύβους, μετατρέποντας το λεπτεπίλεπτο όργανο σε εργοστασιακή μηχανή. Στη διάρκεια της μίας ώρας, σαν σε ένα μεγάλο έργο για ορχήστρα, οι πολύπλευρες και ριζοσπαστικές τεχνικές ηχογράφησης αποκαλύπτουν ιδιότητες του χώρου: ένα ηχητικό ταξίδι και μια δήλωση αγάπης για αυτό το παλιό μεγάλο Blüthner στον Βόλο, τον επιζώντα ενός άλλου αιώνα. Όλα ρευστά, semper mutantes, πιάνο, τεχνικές ηχογράφησης και ηλεκτρονικές επεξεργασίες ενώνονται τελικά στην μεγάλη τελική δομή και γίνονται καθαρή μουσική: δύο σε ένα! Όπως λέει και ο τίτλος, «τα αμφότερα εν» (Εφεσ. 2.14). 

Μητροπολίτης Δημητριάδος Ιγνάτιος 

Αισθάνομαι πως ήταν προνόμιο για μένα να είμαι ακροατής αυτής της συναυλίας και σας ευχαριστώ. Ομολογώ ότι δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος να κρίνω το άκουσμα, αλλά μπορώ να εκφράσω τα συναισθήματά μου. Κατ’ αρχήν χαίρομαι γιατί ο κόσμος της Μητρόπολης Δημητριάδος –το Συνεδριακό Κέντρο, η Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών, ο Ραδιοφωνικός Σταθμός μας– χαρακτηρίζονται από εξωστρέφεια. Και ήθελα εδώ και χρόνια να δω αυτό το πιάνο, με την ιδιαίτερη ιστορία του, να αξιοποιείται. Όταν έμαθα ότι προετοιμαζόταν αυτή η συναυλία αναζήτησα να μάθω περί τίνος πρόκειται, και γρήγορα κατάλαβα ότι πρόκειται για κάτι που έχει να κάνει με μια καινοτόμο προσπάθεια, έναν ελεύθερο τρόπο έκφρασης. Και πίσω από αυτή την ελευθερία έβλεπα μια τόλμη. Αν η τόλμη ακολουθείται από αρετή, είναι ό,τι πιο αυθεντικό. Η ελευθερία θέλει αρετή και τόλμη. Είδα έτσι τελικά αυτό το πιάνο να μιλάει μέσα από την ψυχή του, πέρα από τα πλήκτρα του. Αυτό εισέπραξα. Σαν να υπήρξε μέσα στο πιάνο μια ψυχή που, όταν της δόθηκε ευκαιρία, με τις χορδές που έχει, εκφράστηκε με ένα μοναδικό τρόπο. Εκ των πραγμάτων, ο νους μου πήγε στην ψυχή του ανθρώπου. Θα έλεγα πως έτσι είναι και ο άνθρωπος. Όταν του δώσεις την ευκαιρία να βρει τις χορδές της ψυχής του, μπορεί να εκφράσει ό,τι πιο όμορφο υπάρχει· ή ίσως και ό,τι πιο καταστροφικό. Από το αποψινό άκουσμα ένοιωσα ότι μέσα σε αυτή την ψυχή του πιάνου υπάρχουν τόσα και τόσα άλλα, πέρα από τα πλήκτρα και τους κλασσικούς ήχους που συνήθως ακούμε από τα πιάνα. Χωρίς να είμαι μουσικός, ένιωσα μια αυθεντικότητα. Θέλω να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον Ράινχολντ που μας εξέπληξε –ομολογώ ότι είναι πρωτόγνωρο για μένα– αλλά βεβαίως και τον φίλο και συνεργάτη μας τον Κωστή που αφενός διασώζει πράγματα παλαιά και αφετέρου ανοίγει και νέους δρόμους. Θέλω να τους ευχηθώ καλή δύναμη και καλή συνέχεια. Ήταν μια όμορφη στιγμή μέσα σε όλη αυτή την κατάσταση που ζούμε με τον κορωνοϊό. Και όπως ανοίξατε το πιάνο και αποκαλύψατε την ψυχή του, μακάρι και ο καθένας από μας να αφήσει την ψυχή του να μιλήσει, γιατί όταν μιλάμε με ελευθερία, τόλμη και αρετή, νομίζω ότι έχουμε του Θεού την ευλογία. Καλή ακρόαση!

Ο Ράινχολντ Φριντλ γεννήθηκε το 1964. Σπούδασε σύνθεση και πιάνο με τον Βίτολντ Σαλόνεκ, τον Μάριο Μπερτοντσίνι, τον Άλαν Μαρκς και τον Αλεξάντερ φον Σλίπενμπαχ. Σπούδασε επίσης μαθηματικά στη Στουτγάρδη και το Βερολίνο και έκανε το διδακτορικό του σχετικά με τις υπολογιστικές μεθόδους στη μουσική με έμφαση στο έργο του Ιάννη Ξενάκη, στο Λονδίνο. Είναι η ψυχή των συγκροτημάτων Zeitkratzer («Γραντζουνιά στο χρόνο») και Piano inside out («Πιάνο μέσα έξω»), που έχουν δεχτεί εξαιρετικά εγκωμιαστικές κριτικές στο χώρο της σύγχρονης μουσικής. 

Ο Κωστής Δρυγιανάκης γεννήθηκε στο Βόλο το 1965. Σπούδασε Φυσική (Α.Π.Θ.) και Κοινωνική Ανθρωπολογία (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας), ενώ στη μουσική είναι πρακτικά αυτοδίδακτος. Είναι δραστήριος ως συνθέτης και ως παραγωγός δίσκων από την δημιουργία του σχήματος Οπτική Μουσική (1984 – 1998) και έχει στο ενεργητικό του έναν ικανό αριθμό δισκογραφικών εκδόσεων, τόσο στο χώρο της πειραματικής ηλεκτροακουστικής μουσικής όσο και σε αυτόν της μουσικής εθνογραφίας.