ΜΝΗΜΗ ΙΕΡΕΙΑΣ ΡΑΛΛΟΥΣ ΜΑΝΟΥ - 110 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ

Ραλλού Μάνου σε ηλικία 23 ετών. (1938 c.)

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Εκατόν δέκα χρόνια από την γέννηση της Ραλλούς Μάνου (1915-1988). 

Τι να πεις για μια τέτοια μεγάλη γυναίκα και ελληνίδα; 

Μια ολόκληρη ιστορία! 

Η Ραλλού Μάνου ήταν κόρη του Μακεδονομάχου Πέτρου Μάνου και της Σοφίας Τομπάζη. Η καταγωγή της φτάνει πίσω στους Φαναριώτες Μάνους και Μαυροκορδάτους, ενώ από την πλευρά της μητέρας της στους φημισμένους Υδραίους καπεταναίους του ’21. Η ετεροθαλής αδερφή της, Ασπασία Μάνου, είχε παντρευτεί τον βασιλιά Αλέξανδρο Α'. 

Ήταν σύζυγος του αρχιτέκτονα και ακαδημαϊκού Παύλου Μυλωνά, ο οποίος – εκτός των πολλών άλλων - ήταν υπεύθυνος για την αναστήλωση του ναού της Αναστάσεως και του Παναγίου Τάφου στα Ιεροσόλυμα (1976 - 1984), ενώ σημαντικό μέρος του θεωρητικού του έργου καταλαμβάνει η έρευνά του για το Άγιον Όρος και για την νεοκλασσική αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα στην Αθήνα. 

Ο Παύλος Μυλωνάς με τη γυναίκα του Ραλλού Μάνου, Πάσχα στο σπίτι της Ύδρας, 1976

Το «Ελληνικό Χορόδραμα» ήταν μια κορυφαία στιγμή του ελληνικού πολιτισμού του 20ού αιώνα. Μας όρισε την μοντέρνα ελληνικότητα. Αρύεται από την παράδοση αλλά πηγαίνει πολύ πιο πέρα απ’ αυτήν. 

Η ίδια προσδιόρισε την ουσία του «Ελληνικού Χοροδράματος» ως προσπάθεια «δημιουργίας ελληνικής χορευτικής ερμηνείας, αποφεύγοντας τη μίμηση ξένων τρόπων. Δεν εννοώ μ’ αυτό ότι τα θέματα των μπαλέτων μας πρέπει να είναι πάντοτε ελληνικά. Τέτοια θέματα μεταχειρίζεται ο κόσμος όλος, χωρίς να είναι γι’ αυτό ελληνικός ο τρόπος αποδόσεως. Ούτε μας ενδιαφέρει μια μουσειακή αναπαράσταση αρχαίων, βυζαντινών και λαογραφικών στοιχείων. Όλα τα θέματα είναι καλά, όταν πετυχαίνουμε, ο χορογράφος, ο μουσικός και ο σκηνοθέτης, να δώσουμε σαν Έλληνες καλλιτέχνες μια ερμηνεία ελληνική, έναν τρόπο και ένα στυλ ξέχωρο, αυτό το «κάτι» που βάζει τη σφραγίδα της Ελλάδας στη δημιουργία της. Ο Ντιαγκίλεφ έλεγε: «Θέλω να κάνω έργο δημιουργού και όχι μιμητού». Αυτή είναι και η δική μας αναζήτηση».

Γι’ αυτό και η Ραλλού Μάνου θέλησε δίπλα της την Ελλάδα που ενσάρκωσε το «Ελληνικό Χορόδραμα»: Μάνος Χατζιδάκις, Οδυσσέας Ελύτης, Νίκος Χατζηκυριάκος - Γκίκας, Γιάννης Μόραλης, Σπύρος Βασιλείου, Νίκος Εγγονόπουλος, Γιάννης Τσαρούχης, Μίκης Θεοδωράκης, Αργύρης Κουνάδης, Ευγένιος Σπαθάρης κ.α.

«Πρέπει να δούμε τη Ραλλού Μάνου σαν ένα τραγικό πρόσωπο που πήγε κόντρα στη μοίρα της χώρας της και τόλμησε αυτά που άλλοι δεν τόλμησαν», έγραψε ο Γιάννης Τσαρούχης, οξύς παρατηρητής, όπως πάντα.

Ας θυμηθούμε και πάλι τη Ραλλού Μάνου: «Η ελληνικότητα δεν είναι εξωτερικό γνώρισμα, ούτε θέμα υπηκοότητας. Είναι κάτι που το έχεις στο αίμα σου. Έλεγε η Μάρθα Γκράχαμ πως το αίμα μου θυμάται. Υποσυνείδητα δηλαδή φέρνω μέσα μου την παράδοση».
Παραθέτουμε ένα βιντεάκι του 1962, όπου η Ραλλού Μάνου χορεύει Το Όνειρο του Μίκη Θεοδωράκη από Το Τραγούδι Του Νεκρού Αδερφού.

Κι ακόμα μια σπάνια τηλεοπτική της εμφάνιση, το 1986, στην εκπομπή «ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ», η μεγάλη χορογράφος Ραλλού Μάνου συζητά με τον Βασίλη Τσιβιλίκα, έναν από τους οικοδεσπότες της εκπομπής και αναφέρεται στην κατάκτηση της ελληνικότητας στο χορό, ιδέα που ακολούθησε στην διάρκεια της ξεχωριστής καλλιτεχνικής της πορείας. 

Μάνος Χατζιδάκις και Ραλλού Μάνου το 1958

Παραθέτουμε και την εκπομπή "Μονόγραμμα" που είναι αφιερωμένη στη Ραλλού Μάνου. 

Η Ραλλού Μάνου, αρχίζοντας από την παράθεση βιογραφικών στοιχείων και της προσωπικής της ζωής, θυμάται στη συνέχεια την πρώτη χορευτική της εμφάνιση κοντά στη δασκάλα της Κούλα Πράτσικα. Μιλάει για το ξεκίνημα της σταδιοδρομίας της, τις σπουδές της στη Γερμανία, τους δασκάλους που την επηρέασαν και την αναζήτηση του προσωπικού της ύφους γύρω από τους τρόπους έκφρασης του «ελληνικού στοιχείου». Ακολούθως, αναφέρεται στην ίδρυση και τη δράση του «Ελληνικού Χοροδράματος» με τη συμμετοχή κι άλλων εκπροσώπων της γενιάς της, μεταξύ των οποίων ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Νίκος Γκάτσος και ο Μάνος Χατζιδάκις. Αφηγείται στιγμιότυπα από τις συνεργασίες της στις παραστάσεις που ανέβασε, όπως το χορόδραμα «Ορφέας και Ευρυδίκη» (1952), όπου περιγράφει τη γνωριμία της με τον Μίκη Θεοδωράκη. Ακόμα, αναλύει τον τρόπο σύνθεσης μιας χορογραφικής δημιουργίας και τη σημασία που έχει η χορογραφία για την ίδια. Κατά τη διάρκεια της εκπομπής προβάλλεται φωτογραφικό και οπτικοακουστικό υλικό, όπως πλάνα με στιγμιότυπα από το σπίτι της δημιουργού στην Αθήνα, καθώς και από το χώρο της δουλειάς την ώρα της διδασκαλίας.