ΣΠΥΡΟΣ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ: PIANO WORKS

Ο συνθέτης και καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου Σπύρος Δεληγιαννόπουλος, παρουσίασε την Πέμπτη 16 Μαρτίου 2023, στην Μουσική Βιβλιοθήκη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, το έργο του "Piano Works", το οποίο αποτελείται από έργα για σόλο πιάνο που περιέχουν μνήμες από την περίοδο που ο συνθέτης έγραφε διασκευές πάνω στο έργο του Μάνου Χατζιδάκι. Στο σύνολό τους τα έργα του άλμπουμ «Piano works» χαρακτηρίζονται από καινοτόμα αρμονία, υπερβατική δεξιοτεχνία και μελωδικές κορυφώσεις. 

Ομιλητές ήταν οι: Διονύσης Μαλλούχος, Βάλια Βράκα, Θωμάς Ταμβάκος. 

Ακολούθησε συναυλία, κατά την οποία τα έργα ερμήνευσαν στο πιάνο οι: Μαρίζα Αργυρίου, Αγγέλικα Παπανικολάου και ο Σπύρος Δεληγιαννόπουλος. 

Παραθέτουμε στη συνέχεια την ομιλία του μουσικογράφου Θωμά Ταμβάκου, ιδρυτού του ομώνυμου Αρχείου Ελλήνων Μουσουργών. 

Καλησπέρα σας. 

Πριν μιλήσω για τον αγαπητό Σπύρο Δεληγιαννόπουλο ως συνθέτη με τις ευφάνταστες μουσικές ιδέες του, αυτές που τελικά διαμορφώνουν εδώ και αρκετά χρόνια το προσωπικό ύφος γραφής του, θα μου επιτρέψετε μία μικρή περιήγηση στο καλλιτεχνικό του σύμπαν. Σύμπαν που διαμορφώνεται από τις τέσσερις αλληλένδετες και αλληλοσυμπληρούμενες πλευρές του. Του συνθέτη, του πιανίστα-ερμηνευτή, του πανεπιστημιακού καθηγητή και τέλος, του μουσικολόγου. Από τα πέντε του, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν ο Σπύρος προσπαθούσε να κατακτήσει τις έννοιες του τονικού ύψους και του ρυθμού με μια κιθάρα και ένα πιάνο που υπήρχαν στο σπίτι του, ξεκίνησε η μουσική του περιπλάνηση στο Κάλβειο Ωδείο του αξέχαστου Δημήτρη Λάγιου, στη Ζάκυνθο, τη γενέθλια πόλη του. Συνεπαρμένος από τα μαγικά ηχοτοπία του πιάνου, βασικού μουσικού οργάνου του εφεξής, αλλά και τα μουσικά ακούσματα από τη δισκοθήκη των γονιών του, άρχισε τις πρώτες απόπειρες της σημειογράφησης των δικών του μουσικών ιδεών. 

Και στα οκτώ του, οι πρωτόλειες συνθέσεις του έρχονται στο φως, όπως ο Ύπνος της βαρκούλας. Έργο που θα άξιζε να ακουστεί για να διαπιστώσουμε αφενός μεν το ταλέντο του δημιουργού του αλλά και το πώς συνδυάζει το τοπικό ζακυνθινό μουσικό ιδίωμα, με τη μίμηση α λα Σοπέν. Έφηβος πια, είχε γίνει ήδη γνωστός στη Ζάκυνθο για την πιανιστική του δεινότητα. Πάντως, αν και ακολούθησαν μερικές ακόμα συνθέσεις, το πρώτο επίσημο έργο στον εργογραφικό του κατάλογο χρονολογείται από το 1994. Είναι η Ραψωδία για πιάνο, φόρος τιμής, και δικαίως, στον Δημήτρη Λάγιο. Στο 1994 επίσης, ξεκίνησαν οι σοβαρές σπουδές του: α) πιάνου στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης, και β) ιστορικής μουσικολογίας και σύνθεσης στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. 

Ακολούθησαν αντίστοιχα διπλώματα και πτυχία, όλα σχεδόν με άριστα και βραβεία εξαιρετικής επίδοσης. Το επόμενο βήμα του ήταν να ανοίξει τους μουσικούς ορίζοντες προς τα μουσικά ιδρύματα του εξωτερικού, για μεταπτυχιακές σπουδές στο πιάνο και τη σύνθεση, όπως το κολλέγιο Goldsmiths του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Με την ολοκλήρωση των βρετανικών σπουδών και κάτοχος αντίστοιχων μεταπτυχιακών τίτλων επέστρεψε στην Ελλάδα. Δεν χρειάζεται να πω περισσότερα για τη μουσική και καλλιτεχνική διαδρομή του. Διαδρομή ενός ανθρώπου που ασχολείται συνειδητά και με πάθος με τη μουσική, σε ευρύτατο πλαίσιο. Τα στοιχεία εξάλλου που τον αφορούν είναι δημοσιευμένα σε πολλές ιστοσελίδες, σε διάφορα έντυπα και επίσης, στο συνοδευτικό ένθετο του δισκογραφήματος που παρουσιάζουμε σήμερα. 

Έναν σύντομο απολογισμό να μου επιτρέψετε. 

Ως συνθέτης: περισσότερα από ογδόντα μουσικές συνθέσεις, οι οποίες καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ειδών με έργα για ορχήστρα, έργα μουσικής δωματίου, χορωδιακά έργα, έργα για πιάνο, τραγούδια για φωνή και πιάνο, μουσική για θέατρο και κινηματογράφο, και ηλεκτρονική μουσική. Στον δημιουργικό του οίστρο εντάσσονται και οι πολυάριθμες διασκευές και μεταγραφές του σε έργα άλλων συνθετών όπως ο Μάνος Χατζιδάκις. 

Ως μουσικολόγος-ερευνητής: περισσότερα από τετρακόσια εμπεριστατωμένα άρθρα για τα έντυπα κορυφαίων πολιτιστικών φορέων. Επίσης το σημαντικό σύγγραμμά του «Η εξελικτική πορεία της φόρμας του κοντσέρτου», το πρώτο στην ελληνική γλώσσα.

Ως πιανίστας-ερμηνευτής: εκτός από τις δικές του συνθέσεις, ο Σπύρος διακρίνεται με τις υποδειγματικές ερμηνείες του σε έργα άλλων συνθετών, ιδίως του Μπετόβεν, του Σοπέν και του Λιστ, αλλά και του Χατζιδάκι, του Χατζηνάσιου και των Επτανησίων. 

Τέλος, ως πανεπιστημιακός καθηγητής, εδώ και μία εξαετία διδάσκει, σύνθεση, σύγχρονο πιάνο, ρεπερτόριο Ελλήνων συνθετών για πιάνο και ενορχήστρωση στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, με οργάνωση και απαράμιλλη επιμέλεια. 

Μετά τον σύντομο απολογισμό, ας μείνουμε σε αυτό για το οποίο βρεθήκαμε εδώ απόψε. Το πρώτο προσωπικό του δισκογράφημα. Κυκλοφορεί από την ΙΡΙΔΑ ΚΛΑΣΣΙΚΑΛ σε χαρτόδετη συσκευασία (είναι θετικό το ότι δεν υπάρχει πλαστικό κουτί). Με ωραία ασπρόμαυρη φωτογραφία του στο εξώφυλλο που θυμίζει ημίφωτα τοπία της τζαζ. Με οκτασέλιδο συνοδευτικό ένθετο και με συνολική διάρκεια πενήντα δύο (52) λεπτά. 

Σ’ αυτό λοιπόν το δισκογράφημα, το «Piano Works», θα επιθυμούσα να είχε τρία ή τέσσερα ακόμη έργα από την πιανιστική του εργογραφία. Επίσης, να υπήρχε η αναγραφή δύο στοιχείων που κακώς απουσιάζουν: τα ονόματα των ερμηνευτών στο εξώφυλλο και οι διάρκειες ηχογράφησης των έργων στο οπισθόφυλλο. 

Θέλω να επισημάνω τέλος, την ισχνή δισκογραφική παρουσία του Σπύρου, πριν από το «Piano Works», με μόλις δύο έργα, επίσης για πιάνο, στους «Ήχους από το Συρτάρι, αρ.3» της Έφης Αγραφιώτη. 

Ας αρκεστούμε λοιπόν σε αυτά τα 52 λεπτά εξαίσιας πιανιστικής δημιουργίας, η οποία υλοποιήθηκε στην χρονική περίοδο 2005-2022. Αποτελείται από δύο συλλογές, τα πέντε Ιόνια Νυκτερινά και τα έξι Πρελούδια, και από πέντε αυτόνομα έργα. Με την πρώτη κιόλας ακρόαση, χάρη και στην ερμηνευτική προσέγγιση, ιδίως στα Πρελούδια, δίνεται η εντύπωση στον ακροατή ότι ναι μεν κάτι του θυμίζει -εξάλλου δεν υπάρχει πλέον παρθενογένεση στη μουσική δημιουργία- αλλ’ όμως, με έναν τρόπο άκρως ελκυστικό. Τον οδηγεί σε μοναδικά ηχοχρωματικά μονοπάτια όπου κυριαρχούν η ανανέωση του ρομαντισμού και του λόγιου επτανησιακού ιδιώματος, ο προσωπικός λυρισμός, η δεξιοτεχνική γραφή και η εκφραστικότητα, αλλά και οι νύξεις στην πρωτοποριακή μουσική κυρίως του Γκιόργκι Λίγκετι, στο τέταρτο πρελούδιο. 

Δεν είναι επίσης, αμελητέες οι επιρροές από την τζαζ μουσική και κυρίως από τον πιανίστα και συνθέτη Μπίλ Έβανς. Σε κάποιον άλλο μουσικό δημιουργό, ίσως αυτό το πάντρεμα να μην επέφερε το προσδοκώμενο αποτέλεσμα, αυτό δηλαδή που εδώ συναρπάζει τον ακροατή. Ο Σπύρος, πιανίστας ο ίδιος, το επιτυγχάνει αποφεύγοντας τις κακοφωνίες ή τις λάθος νότες στη μουσική γραφή του.

Αισθαντικός συνθέτης, ζωγραφίζει τους ήχους και προτάσσει την ευρηματική εναρμόνιση, συνθέτοντας πρώτα το μέρος για το αριστερό χέρι. Μετά, ανάλογα με τις νότες που υπάρχουν στη συγχορδία, «αποκαλύπτονται» οι δυνατότητες της μελωδίας. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της μουσικής γραφής του είναι η αποφυγή των εύκολων και ανούσιων λύσεων. Με βασικό του μέλημα τη σμίλευση της μουσικής του γλώσσας, κατανοεί πότε πρέπει να γράφει για τον εαυτό του και πότε για το χειροκρότημα του κοινού. Αυτά τα δύο τα συνταιριάζει χωρίς να αλλοτριώνεται η μουσική γλώσσα του. Τέλος, γνωρίζει ποιο έργο του δεν έχει τις περγαμηνές ενός θαυμαστού έργου, όπως άλλα έργα στον κατάλογό του. 

Η επιλογή των έργων, ανά ερμηνευτή, είναι κατά τη γνώμη μου, ένα από τα πλέον δυνατά στοιχεία στο δισκογράφημα. Ας δούμε τα δεκαπεντάλεπτης διάρκειας έξι Πρελούδια, γραμμένα το 2017. Αυτό το επιστέγασμα απόλυτης μουσικής και περιπλάνησης τριών δεκαετιών, το απέδωσε θεσπέσια η αγαπητή φίλη Αγγέλικα Παπανικολάου από τα Γιάννενα, με την μεγάλη της εμπειρία και γνώση πάνω στη σύγχρονη λόγια μουσική. Αν και με ελάχιστα -σχεδόν αμελητέα- προβλήματα στην ηχογράφηση, κυρίως με το κούρδισμα του πιάνου, η Αγγέλικα έδωσε στο έργο μία ξεχωριστή πνοή. Η ερμηνεία της χαρακτηρίζεται ως ερμηνεία αναφοράς. Αν κάποτε γραφεί η μουσική ιστορία για τα Πρελούδια των πρώτων δεκαετιών του αιώνα που διανύουμε και την ερμηνεία τους, τα Πρελούδια του Σπύρου δικαιωματικά θα έχουν περίοπτη θέση. Βέβαια κατά τη γνώμη μου θα μπορούσαν να έχουν τον τίτλο Σπουδές για πιάνο. Ο Σπύρος, ως ερμηνευτής, μας χαρίζει μία θαυμάσια ερμηνεία των Ιόνιων Νυκτερινών, έργου γραμμένου μεν με σύγχρονες τεχνικές, όπως η διευρυμένη τονικότητα, αλλά με ισχυρή αναφορά στο παραδοσιακό και το λόγιο ζακυνθινό μουσικό ιδίωμα. Πάντως προτείνω ως ιδανική ώρα ακρόασης των Νυκτερινών τις βραδινές ώρες, στης νύχτας τη σιγαλιά. Αυτό επίσης που μου άρεσε είναι η γραφή για την Αυλή των θαυμάτων, το γνωστό θεατρικό δραματικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Ένα κυρίαρχο θέμα, νοσταλγικού χαρακτήρα, διατρέχει όλο το έργο με παραλλαγές και υποπαραλλαγές. Ο Σπύρος συνέθεσε τη μουσική χωρίς να λάβει υπόψη του την αντίστοιχη σκηνική μουσική του Μάνου Χατζιδάκι προτείνοντας και ως ερμηνευτής επίσης, τη δική του άποψη για το θεατρικό έργο. Εδώ ο ρόλος του συνθέτη Γιώργου Χατζηνάσιου ήταν καταλυτικός και ορθώς το έργο εντάχθηκε στην πρώτη θέση του δισκογραφήματος.

 

Μου άρεσαν επίσης και οι εξάλεπτες μελαγχολικές Αναμνήσεις ή Αναπολήσεις (ο τίτλος είναι αγγλικός), με άμεση αναφορά στον Μάνο Χατζιδάκι. Και εδώ η ταύτιση δημιουργού-ερμηνευτή είναι επίσης ιδανική. Ευχάριστη έκπληξη -και σε συνδυασμό με τις προηγούμενες αναφορές μου- είναι η εντυπωσιακή ερμηνεία της Μαρίζας Αργυρίου από την Καρδίτσα, στο έργο Η Σελήνη λάμπει για μας. Γραμμένο μέσα στην πανδημία του κορονοϊού, με ενδιαφέρουσα μουσική πλοκή και εκλεπτυσμένη αρμονική γραφή, προσφέρει στον ερμηνευτή δύο δυνατότητες: να το κάνει κτήμα του και να το απογειώσει με τις μελωδικές κορυφώσεις του ή να το προσπεράσει αδιάφορα. Η ερμηνεύτρια ακολουθεί τον πρώτο δρόμο και χαρίζει στον ακροατή ένα διεγερτικό κρεσέντο των αισθήσεων. Άξια η επιλογή της συμμετοχής της στο δισκογράφημα, όπως και της Αγγέλικας φυσικά. 

Ας κάνουμε μία υποθετική σκέψη. Αν ήσασταν κάπου και σας έβαζαν να ακούσετε αυτό το CD, χωρίς να σας πουν το παραμικρό για τον συνθέτη και τους ερμηνευτές, και να σας ζητούσαν μετά τη γνώμη σας, είμαι βέβαιος ότι η γνώμη σας θα ήταν θετική. Και σίγουρα η επιθυμία σας για την επανάληψη της ακρόασης θα ήταν επίσης ισχυρή. 

Σταματώ εδώ και το ελάχιστο που μπορώ να κάνω είναι να συγχαρώ όλους τους συντελεστές αυτού του αριστουργήματος. Τον Σπύρο, τις δύο ερμηνεύτριες και βεβαίως την ΙΡΙΔΑ ΚΛΑΣΣΙΚΑΛ. 

Πάρτε το CD, ακούστε το προσεκτικά και αν δεν μείνετε ικανοποιημένοι να με λοιδορήσετε. 

Ελπίζω και το μουσικό μέρος που θ’ ακολουθήσει ευθύς αμέσως να σας πείσει πολύ περισσότερο.

Καλοτάξιδο λοιπόν να είναι το CD. 

Ευχαριστώ για την υπομονή σας.