ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΚΑΒΒΟΥΡΑΣ

Σας παρουσιάζω σήμερα, φίλοι της Ιδιωτικής Οδού, τον πατρινό συνθέτη Θεόφιλο Κάββουρα, αδελφό του ποιητή Δημήτρη Κάββουρα, ο οποίος με τιμά με την φιλία του. Σε λίγες μέρες συμπληρώνονται 14 χρόνια από τον θάνατο του Θεόφιλου και θεώρησα ως ελάχιστο φόρο τιμής να αναρτήσω το βιογραφικό του.

Ο αρχιμουσικός και συνθέτης Θεόφιλος Κάββουρας γεννήθηκε στην Πάτρα στις 30 Αυγούστου 1930 και πέθανε στις 19 Μαρτίου 1974. Από την γενέτειρά του δεν απομακρύνθηκε παρά μόλις για τρία χρόνια, όσο διήρκεσαν οι μουσικές του σπουδές στην Αθήνα. Ο αιφνίδιος θάνατός του από εγκεφαλικό, σε ηλικία 44 ετών, συγκλόνισε την τότε πατραϊκή κοινωνία και στέρησε το ελληνικό μουσικό στερέωμα από ένα σημαντικό δημιουργό.
Μεγάλωσε σε ένα οικογενειακό περιβάλλον που ευνοούσε την κλίση του προς τη μουσική. Ο πατέρας του Ανδρέας ήταν φιλόμουσος και μουσικά κατηρτισμένος (ήταν δεξιοτέχνης του μαντολίνου και έπαιζε στην μαντολινάτα «Ευτέρπη»). Ο αδελφός της μητέρας του πατέρα του, Χρήστος Σπηλιόπουλος, ήταν ονομαστός μουσικοδιδάσκαλος της Βυζαντινής μουσικής και γνώστης της Ευρωπαϊκής, ψάλτης επί σειρά ετών στον Μητροπολιτικό Ναό Πατρών.

Ο Θ. Κάββουρας αρχικά σπούδασε στο «Πατραϊκό Ωδείο», με πρώτο δάσκαλο, στα θεωρητικά, τον διευθυντή του ωδείου Ευθύμιο Ντρέκη και στο πιάνο την κ. Λαγογιάννη. Σε ηλικία 20 ετών μεταβαίνει στην Αθήνα όπου, παράλληλα με τη στρατιωτική του θητεία (υπηρετεί ως μουσικός σε διάφορες στρατιωτικές μπάντες), φοιτά στο Εθνικό Ωδείο (1950-1953). Δάσκαλός του ο Μανώλης Καλομοίρης, ο ηγέτης της Εθνικής Μουσικής Σχολής. Μέσα σ’ αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα κατορθώνει έναν άθλο: Παίρνει πτυχία αρμονίας, ενορχήστρωσης, αντίστιξης και φούγκας, όλα με άριστα. Επίσης, ειδικεύεται στην ενοργάνωση (πνευστών) με καθηγητή τον αρχιμουσικό Βασίλη Σωζόπουλο, τον οποίον διαδέχθηκε αργότερα στη Δημοτική Μουσική Πατρών. Επιστρέφοντας στην Πάτρα το 1953, σε ηλικία μόλις 23 ετών, προσλαμβάνεται ως υπαρχιμουσικός στη Δημοτική Μουσική Πατρών και λίγα χρόνια αργότερα γίνεται αρχιμουσικός, θέση που διατήρησε μέχρι τον θάνατό του. Ως αρχιμουσικός άφησε, πραγματικά εποχή. «Η ικανότητά του να διευθύνει χωρίς παρτιτούρα, οι φανταστικές διασκευές του, οι έξοχες ενορχηστρώσεις του, ο δυναμισμός του, το νεύρο του, το ταμπεραμέντο του γενικά ως μαέστρου ήσαν τα κύρια χαρακτηριστικά του μεγάλου ταλέντου του»1 Ο Θ. Κάββουρας κατέβαλε υπεράνθρωπες προσπάθειες για να αναδείξει καλλιτεχνικά την μπάντα του Δήμου. Κινήθηκε δυναμικά προς την κατεύθυνση ανανέωσης του ρεπερτορίου, γεγονός που τράβηξε την προσοχή του κοινού. Έτσι, διασκεύασε για μπάντα αρκετά μουσικά έργα του κλασσικού ρεπερτορίου, όπως π.χ. «Αλιείς Μαργαριταριών» του Μπιζέ, «Τα παραμύθια του Χόφμαν» και «Ο Ορφέας στον Άδη» του Όφενμπαχ κ.α.

Παράλληλα ήταν μάστορας του ποτ πουρί. Με μοναδική δεξιότητα και φαντασία συνέθεσε γνωστές μελωδίες και συνταίριαζε διαφορετικούς ρυθμούς, χωρίς να έχει προκατάληψη για κανένα μουσικό είδος. Γνώριζε πολύ καλά τι θέλει από το καθένα κι έτσι όλα είχαν θέση στις ελκυστικές συνθέσεις του: παλιά τραγούδια, τραγούδια της εποχής, ελληνικά και ξένα, λαϊκά, δημοτικά, σύγχρονα, καντάδες, οπερέτες και εμβατήρια. Συνέθετε, δηλαδή, κύκλους ποτ πουρί, κατά είδος.
Το κοινό παρακολουθούσε με αμείωτο ενδιαφέρον τις καθιερωμένες λαϊκές συναυλίες της μπάντας, στις πλατείες της πόλης και θαύμαζε τον μαέστρο, ο οποίος ζούσε με ένταση κάθε στιγμή στο πόντιουμ. Επίσης όσοι μουσικοί συμμετείχαν στις πρόβες της μπάντας θυμούνται τον μαέστρο να επιδιώκει την τελειότητα, επιμένοντας στη λεπτομέρεια. Με τους μουσικούς του οικοδομούσε μία σχέση φιλίας και αλληλεγγύης. Ανέδειξε πολλούς αξιόλογους σολίστ, τους οποίους ενεθάρρυνε και υποστήριζε στη μουσική τους σταδιοδρομία.

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

Η εργογραφία του Θ. Κάββουρα παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, διότι καταδεικνύει την ικανότητά του ως συνθέτη διαφόρων μουσικών ειδών. Έγραψε:
- Δύο συμφωνίες: Τη συμφωνία σε ρε ελάσσονα Του λαού (1957), εμπνευσμένη από θέματα δημοτικών τραγουδιών τα οποία βρήκε στην περίφημη συλλογή του Γεωργίου Παχτίκου, και τη συμφωνία σε ρε μείζονα (1968).
- Τρία συμφωνικά ποιήματα: Πορεία και κορυφή (1959), Αποχώρηση 1944 (που πραγματεύεται την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα χρησιμοποιώντας μοτίβα από αντάρτικα και γερμανικά τραγούδια της εποχής) και Αφήγησις ενός θρύλου (1963). Η Αποχώρηση 1944 εκτελέστηκε από την ΚΟΑ υπό την διεύθυνση του Ανδρέα Παρίδη (15-2-1965) και από την Συμφωνική Ορχήστρα του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών (τότε ΕΙΡΤ), η οποία ερμήνευσε και το έργο Πορεία και κορυφή.
- Έξι έργα για πιάνο, τα οποία συνέθεσε μεταξύ των ετών 1956-1971.
- Δύο εισαγωγές: Η ουβερτούρα Η κυρά της λίμνης για μπάντα (1973) και μία ακόμα (άτιτλη) που ολοκλήρωσε λίγο πριν το θάνατό του.
- Έργα για έγχορδα: Ρομάντζα και Κουαρτέτο εγχόρδων (1968)
- Δεκαεννέα έργα για μπάντα (από το 1955 έως το 1973). Ξεχωρίζουν και παίζονται ακόμα το θριαμβευτικό εμβατήριο Corpus domini (1959) και το πένθιμο Marcia Funebre Lacrimosa (1960).
- Εκκλησιαστική μουσική: εναρμονίσεις βυζαντινών ύμνων (απολυτίκια, κοινωνικά, νεκρώσιμη ακολουθία, ύμνοι Μ. Εβδομάδος και Πάσχα) για τετράφωνη ανδρική χορωδία (1971-1972). Συνέθεσε επίσης ένα Σε υμνούμεν για εξάφωνη χορωδία και ορχήστρα (1969). Ο Κάββουρας εναρμόνισε ύμνους για τετράφωνη ανδρική χορωδία προφανώς λόγω της παράδοσης που έχει η Πάτρα στο συγκεκριμένο είδος της πολυφωνικής εκκλησιαστικής μουσικής από τον 19ο αιώνα.
- Επτά χορωδιακά τραγούδια a capella, (1948-1957), σε ποίηση Δ. Κάββουρα, Ζ. Παπαντωνίου, Δ. Κονταρίνη, Γ. Δροσίνη.
- Δύο χορωδιακά τραγούδια με συνοδεία πιάνου (α΄ μορφή) και μαντολινάτας (β΄ μορφή) τη διετία 1948-1949, σε ποίηση Δ. Κάββουρα και Δ. Κονταρίνη.
- Έντεκα τραγούδια για φωνή και πιάνο (1950-1969), σε ποίηση Αρ. Βαλαωρίτη, Γ. Σημηριώτη, Στ. Σπεράντζα, Λ. Πορφύρα.
- Εικοσιτέσσερα «λαϊκότροπα» τραγούδια για φωνή και πιάνο (1969-1970), σε ποίηση του αδελφού του συνθέτη ποιητή Δημήτρη Κάββουρα. «Η θεματική ποικιλία και η στιχουργική πολυμορφία των ποιημάτων οδήγησαν το συνθέτη σε ποικίλες μουσικές λύσεις, ώστε κανένα τραγούδι να μη θυμίζει κάποιο άλλο. Τα τραγούδια αυτά έχουν γραφεί με καταπληκτική ευχέρεια και μαρτυρούν αστείρευτη φαντασία».2
- Οκτώ σχολικά τραγούδια για τρίφωνη και τετράφωνη μικτή χορωδία, γραμμένα τα έτη 1955 και 1972.

Η συνθετική γραφή του Θεόφιλου Κάββουρα βασίζεται αναμφισβήτητα στην δυτική τονική μουσική. Ας σημειωθεί ότι ο Κάββουρας υπήρξε «εραστής» του έργου του Τσαϊκόφσκι. Όμως το έργο του φέρει ανεξίτηλη τη σφραγίδα του ελληνικού χρώματος και ως προς τη μελωδία και ως προς το ρυθμό. Ο Κάββουρας δεν ανήκε στην Εθνική Μουσική Σχολή ή σε κάποιο άλλο μουσικό ρεύμα του καιρού του. Συνέθεσε με βάση την δική του μουσική αντίληψη και – γιατί όχι; – την πατρινή ιδιοσυγκρασία του. Επειδή, όμως, το έργο του παρουσιάζει αληθινό ενδιαφέρον, αφορά σε ολόκληρη την ελληνική μουσική κοινότητα και είναι πάντοτε προς ανακάλυψιν.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Δημήτρης Κάββουρας, Τριάντα χρόνια μετά (Σελίδες για τον Θεόφιλο Κάββουρα), περιοδικό το δόντι, τεύχος 27, σ. 56, 2004.

2. Γιάννης Μουγγολιάς, Θεόφιλος Κάββουρας (1930-1974). Απρόσμενη κατάληξη για μια μουσική ιδιοφυία, περιοδικό το δόντι, τεύχος 15, σσ. 39-41, 2001.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΤ. ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΣ

Από το υπό έκδοσιν Λεξικό Πατρινών Συνθετών