Ο Καβάφης του Στέφανου Κορκολή ΔΕΝ τραγουδιέται υπέροχα

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Γράφτηκε πως «ο Καβάφης του Στέφανου Κορκολή τραγουδιέται υπέροχα!» 

Με αφορμή το διπλό άλμπουμ / βιβλίο «Θάθελα αυτήν την μνήμη να την πω», του Στέφανου Κορκολή, που κυκλοφορεί από την Panik Oxygen, με ερμηνεύτρια τη Σοφία Μανουσάκη. 

Το έργο αυτό, δηλαδή η μελοποιημένη από τον Στέφανο Κορκολή Καβαφική ποίηση, παρουσιάστηκε τον Οκτώβριο του 2017 στην ‘Όπερα του Καΐρου και στην Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, στα πλαίσια των "Καβαφείων 2017" και στις 23 Απριλίου 2018 παρουσιάστηκε στην Αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ. Πάντα «με μεγάλη επιτυχία»! 

Για όσους δεν το γνωρίζουν ο Καβάφης είναι ο πλέον πολυμελοποιημένος ποιητής! Εκατοντάδες συνθέτες, έλληνες κυρίως αλλά και ξένοι, καταπιάστηκαν με την μελοποίησή του και τα τελευταία χρόνια όλο και πληθαίνουν οι σχετικές απόπειρες. 

Αξίζει να σημειωθεί πως ο μεγάλος Δημήτρης Μητρόπουλος, είναι ο πρώτος Έλληνας συνθέτης που μελοποίησε Καβάφη. Πρόκειται για το έργο"14 Invenzioni" πάνω σε ποίηση Καβάφη, για φωνή και πιάνο (1925). 

Προλογίζοντας το έργο του σε ρεσιτάλ που δόθηκε το 1932, σημείωνε: "Κάθε ποίημα από αυτά έχει ως βάση ένα διαφορετικό αρχιτεκτονικό σχέδιο, όπου η φωνή η απαγγέλλουσα το ποίημα αποτελεί ένα μόριο του σχεδίου. Δεν πρόκειται περί τραγουδιού, αλλά ούτε και περί μιας ξερής απαγγελίας με υπόκρουση. Ούτε να τα τραγουδάει κανείς πρέπει, ούτε πάλι να τα απαγγέλλει, μα κάτι ανάμεσα στα δύο. Ίσως μια απαγγελία stylisée, σε ορισμένους ήχους και ρυθμούς που διαγράφει αυστηρά το μουσικό αρχιτεκτονικό σχέδιο". 

Ο Μητρόπουλος συνέθεσε σε τρόπο μουσικά πρωτοποριακό για την εποχή, προφητεύοντας την άποψη που αργότερα διατυπώθηκε από τους φιλόλογους μελετητές, ότι ο Καβάφης είναι ο πρόδρομος της μοντέρνας ποίησης, αφού σε επιστολή του προς τον Καβάφη (1926) έγραψε: «Η μουσική μου είναι τόσο σύγχρονη όσο και η ατμόσφαιρα η καινούργια που αναδίνουν τα τραγούδια σας». Η μοντέρνα αυτή μελοποίηση, σφράγισε – κατά πως φαίνεται – τις επόμενες σοβαρές εργασίες ελλήνων συνθετών πάνω στον Καβάφη. 

Οι μελοποιήσεις του μεγάλου Αλεξανδρινού από έλληνες λόγιους συνθέτες – ασχέτως της επιτυχίας τους – κινήθηκαν σε γραμμές λιτές, πολλάκις αφαιρετικές, ατονικές συχνά, πάντως όχι μελωδικές με την τρέχουσα αντίληψη, δύσκολες για έναν μη εξοικειωμένο ακροατή, αλλά μήπως είναι απλή η Καβαφική ποίηση; 

Έρχεται τώρα ο Στέφανος Κορκολής προτείνοντάς μας έναν Καβάφη που «να τραγουδιέται υπέροχα»! Ε, δε γίνεται. Ο Καβάφης από τη φύση του δεν μπορεί να γίνει υπόθεση των πολλών. Και όσοι το επιχείρησαν, δεν το κατάφεραν. Η προσπάθεια του Στέφανου Κορκολή είναι απολύτως εφήμερη, διότι είναι εύπεπτη, αλλά ο Καβάφης δεν είναι εύπεπτος. 

Μου κάνει, πάντως, εντύπωση πώς ένας μουσικός σαν τον Κορκολή, που δεν είναι τυχαίος, διολίσθησε σε εξαιρετικά αφελείς μελωδίες, σε ορχηστρικές μουσικές κατάλληλες για ασανσέρ, σε ενορχηστρώσεις τάχα ατμοσφαιρικές, μη κατανοώντας το βάθος της Καβαφικής ποίησης. 

Μα πως αλλιώς, αφού ο ίδιος ο Στέφανος Κορκολής σε συνέντευξή του ομολόγησε πώς προέκυψε η μελοποίηση του Καβάφη: «…σε σύσκεψη με τη δισκογραφική που συνεργάζομαι, μου τέθηκε το ερώτημα: "Γιατί δεν μελοποιείς τον Καβάφη";». 

Η δουλειά του Κορκολή πάνω στον Καβάφη δεν μπορεί παρά να έχει ημερομηνία λήξης. Όπως είχε και του Δημήτρη Παπαδημητρίου. Πρόκειται για ρηχές προσεγγίσεις, που έχουν σκοπό να φέρουν στανικώς τον Καβάφη στα χείλη του λαού, αλλά …άλαλα τα χείλη των ασεβών… Η Καβαφική ποίηση δεν είναι μαζική υπόθεση. Δεν μπορεί να είναι. 

Οι προσπάθειες των πολλών ελλήνων συνθετών που μελοποιούν Καβάφη με τρόπο «λόγιο», δεν αποσκοπούν στο να τραγουδηθεί ο Καβάφης, αλλά στο να αναμετρηθούν οι ίδιοι με το ανάστημα του μεγάλου Αλεξανδρινού. Εκλαμβάνουν, δηλ., την ποίησή του ως πρόκληση. Δεν είναι τυχαίο ότι ο κατ’ εξοχήν συνθέτης της μελοποιημένης ποίησης, ο Μίκης Θεοδωράκης, δεν καταπιάστηκε με τον Καβάφη, ώστε να τον «φέρει στον λαό». Ακόμα και η μελοποίηση του Θάνου Μικρούτσικου δεν κατάφερε να κάνει τον Καβάφη «δημοφιλή». 

Γράφτηκε πως «ο Στέφανος Κορκολής έβαλε ένα στοίχημα. Όχι απλώς να μελοποιήσει την ποίηση του Κωνσταντίνου Καβάφη, αλλά να την κάνει τραγούδι. Να βάλει στα σπίτια του κόσμου μέσα από τις μελωδίες τα αριστουργήματα του Αλεξανδρινού ποιητή. Και το πέτυχε.» 

Κατά την προσωπική μου άποψη όχι απλώς απέτυχε, αλλά προσέβαλε και την Καβαφική ποίηση, δίνοντας στο κοινό την αίσθηση ενός «μελωδικού» και τραγουδιστικού Καβάφη, αγνοώντας την τραγικότητα, τον ερωτισμό, την ειρωνεία του…