Τετάρτη 31 Δεκεμβρίου 2014

"Delos" του Κώστα Γρηγορέα από το Σύνολο "Κίθαρις"


Το Σύνολο «Κίθαρις» αποτελείται από νέους σπουδαίους κιθαριστές, με διευθυντή τον εξαίρετο κιθαριστή Ιάκωβο Κολανιάν. 
Για πρωτοχρονιάτικες ευχές η Ιδιωτική Οδός σας προτείνει το έργο του συνθέτη και κιθαριστή Κώστα Γρηγορέα με τον τίτλο Delos, σε δυο μέρη (Ritual και Dance), γραμμένο ειδικά για το σύνολο "Κίθαρις". Η ερμηνεία είναι από ηχογράφηση στην Παλλήνη στις 11 Φεβρουαρίου 2014. 
Αναζητώντας την προέλευση της ονομασίας του Συνόλου ανατρέχουμε στο λεξικό της αρχαίας ελληνικής όπου διαβάζουμε: Κίθαρις = Πρωτόγονο έγχορδο που αναφέρεται συχνά από τον Όμηρο. Ο Αριστόξενος την ταυτίζει με τη λύρα ενώ Κίθαρις ονομάζεται και η τέχνη του «παίζειν» την αρχαία ελληνική κιθάρα, δηλ. το παίξιμο της κιθάρας. 
Το Κιθαριστικό σύνολο "Κίθαρις"  ιδρύθηκε το 2011 από τον σολίστ και καθηγητή κιθάρας Ιάκωβο Κολανιάν, ο οποίος έχει αναλάβει και την καλλιτεχνική διεύθυνση του. Το σύνολο έχει πραγματοποιήσει εμφανίσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Τον Μάιο του 2012 συμμετείχε στο μουσικό διαγωνισμό του διεθνούς μουσικού φεστιβάλ (International Renaissance Music Festival) στην Αρμενία αποσπώντας το Δεύτερο Βραβείο στη κατηγορία των μουσικών συνόλων. 
Το Σύνολο που ερμηνεύει το έργο του Κώστα Γρηγορέα αποτελούν οι: Κωνσταντίνος Αναπολιτάνος, Γιώργος Γεωργάτος, Χάρης Καμπύλης, Ιάκωβος Κολανιάν, Σταύρος Κουδουνάς, Νίκος Μανιταράς, Τριαντάφυλλος Μπαταργιάς, Κωνσταντίνα Ντοκούζη, Δημήτρης Παππάς, Τηλέμαχος Πουλιάσης, Μαρία Πέγκα και Γιώργος Τοσικιάν. 

Ο π. Γεώργιος Τσέτσης παρουσιάζει το "Κυριακάτικο απόγευμα στην Πρίγκηπο" της Έλενας Δαρμή


Του Μ. Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Τσέτση
Η Πρίγκηπος της Έλενας Δαρμή 
Πέρασα προ ημερών από τα γραφεία του «Πολίτη» στην Αθήνα για καφέ και κουβέντα περί των καθ΄ημάς με την εκδότριά του, την φίλη κυρία Πηνελόπη Τσουκάτου. Και έφυγα, έχοντας υπό μάλης ένα Χριστουγεννιάτικο δώρο της! Το μόλις κυκλοφορήσαν βιβλίο της Έλενας Δαρμή «Κυριακάτικο απόγευμα στην Πρίγκηπο» (Εκδόσεις Τσουκάτου, 2014). Κάτι μεταξύ εκτεταμένης νουβέλας και σύντομου μυθιστορήματος (όλο κι΄όλο 203 σελίδες), που διάβασα απνευστί κατά το ταξίδι της επιστροφής μου στη Γενεύη. Ένα βιβλίο γραμμένο με πολλή χάρη και συστολή σε μια απλή δημοτική και με έκδηλη αγάπη προς την γενέτειρά της και τους παντοίου είδους τάξεως, φυλής και θρησκεύματος κατοίκους της. 
Πρόκειται για μια τρυφερή ιστορία δυό πικραμένων από την ζωή υπάρξεων. Της λυγερόκορμης και ολόξανθης Πριγκηπιανής Ερατώς (Ερατούς, όπως την αποκαλεί σε καθαρεύουσα κλίση η Δαρμή), που ζεί απομονωμένη στο οικογενειακό της αρχοντικό στα υψώματα του νησιού, και ενός Αθηναίου, του Στράτου, «πρόδρομου», θα έλεγε κανείς, των σημερινών «Νεο-Πολιτών», που έρχεται την Πόλη για να διδάξει μαθηματικά σ΄ένα Πανεπιστήμιο και νοικιάζει σπίτι στην Πρίγκηπο, προκειμένου να ζήσει την καθημερινότητά του εδώ στην ησυχία του νησιού. Και μεταξύ των δύο, βρίσκεται ένας έφηβος ο Μέμο, «τσιράκι» στο «Σούπερ-μάρκετ» του νησιού. Ένα κιουρτάκι, το οποίο από ευγνωμοσύνη προς στην Ερατώ, για κάποιο καλό που του είχε κάμει, μηχανεύεται την συνάντηση των δύο και γίνεται, ουσιαστικά, ο αίτιος των όσων ακολουθούν εκ των υστέρων. 
Τους ανωτέρω τρεις πρωταγωνιστές πλαισιώνουν διάφοροι ρωμηοί του νησιού. Οικοκυρές, παραδουλεύτρες, τεχνίτες, κηπουροί, αλλά και κουτσομπόληδες! Δεν λείπει και αυτός ακόμη ο Πριγκηπιανός την καταγωγή και Γαλλοτραφής Δεσπότης, που, όπως λέγει η Δαρμή, έσερνε το «ρ», και όταν θύμωνε με τους θορυβώδεις πιστούς, φώναζε: «δεν ντβέπεσται»! (Ο Δεσπότης, που όταν κάποτε επισκέφθηκε τη Γενεύη, συνοδευόμενος από ένα Πριγκηπιανής προέλευσης κάτοικό της, πήγε σ΄ένα κατάστημα ανδρικής μόδας, ζητώντας να αγοράσει ένα πανωφόρι χρώματος «γκβι σουβί» (gris souris)! 
Η διήγηση ρέει ομαλά και ήπια, με προβλέψιμη μάλλον κατακλείδα όσον αφορά στη σχέση της Ερατώς και του Στράτου. Και τούτο μέχρι τη σελίδα 178. Αίφνης, όμως, παίρνει μιαν άλλη τροπή και προκαλεί αναστάτωση στην Ερατώ, όταν στο πατάρι του αρχοντικού, ανακαλύπτει ένα σκονισμένο από το χρόνο κιβώτιο το οποίο περιείχε φωτογραφίες και επιστολές, που μιλούσαν για την προέλευσή της και εξηγούσαν το «γιατί» των ξανθιών μαλλιών της και της, ασυνήθιστης για την Πρίγκηπο (και την Πόλη), Σκανδιναυικού τύπου κομψής σιλουέτας της. 
Το χάρηκα το βιβλίο. Διότι κατά κάποιο τρόπο με μετέφερε στην Πρίγκηπο της νιότης μου. Βέβαια, η ιστορία διαδραματίζεται μάλλον την δεκαετία του ΄80. Τότε αρχιεράτευε στα Πριγκηπόννησα ο Δεσπότης που έσερνε το «ρ»! Κατά την εποχή, όμως, της διακονίας μου στην Πρίγκηπο, την δεκαετία του ΄60, δεν είχαμε «Σούπερ-μάρκετ», παρά τα μπακάλικα του Λευθέρη, του Λεωνίδα, του Παντελή, του Μαντατζή, το χασάπικο του Ζώτου, το μανάβικο του Γιώργου του Καραμανλή, τους φούρνους του Μούντη και του Τάκη. Τα θυμήθηκα με νοσταλγία όλα αυτά τα μαγαζιά. Όπως θυμήθηκα και το πρατήριο-«παρατηρητήριο» του Χρυσάφη στην βαπορόσκαλα, και άλλα πολλά. 
Τι μένει σήμερα από όλα αυτά; Σχεδόν τίποτα. Απομένει όμως κάτι, το οποίο ίσως δεν συνειδητοποιούμε. Και αυτό το «κάτι» είναι η θέληση μερικών ανθρώπων, όπως, παρά τις αντιξοότητες, συνεχίσουν την Πολίτικη παράδοση της ασχολίας με την ποίηση και την λογοτεχνία. Οι ολίγοι αυτοί είναι σαν τους Ρωμηούς εκείνους, που σε δίσεκτους καιρούς, πασχίζουν να κρατούν αναμμένες τις κανδήλες της Βασιλεύουσας. 
Γενεύη, 17.12.2014 
Μ. Πρ. Γεώργιος Τσέτσης

Τρίτη 30 Δεκεμβρίου 2014

ΓΙΟΡΤΙΝΗ, ΧΙΟΝΙΣΜΕΝΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ

Αποψινές εικόνες από την γιορτινή, χιονισμένη Κωνσταντινούπολη.


Δευτέρα 29 Δεκεμβρίου 2014

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ...


Φωτογραφικά στιγμιότυπα από το εμπορικό κέντρο Istinye Park στα υψώματα του Βοσπόρου. 
Το γιορτινό πνεύμα επηρεάζει - εμπορίου και οικονομίας ένεκεν - και την Ισλαμική Κωνσταντινούπολη. 

Jesus came with a message of: Peace, Freedom and Justice


Ειρήνη, ελευθερία και δικαιοσύνη είναι το μήνυμα που διαμηνύει φέτος ο Άγιος Βασίλης, ενώ μπροστά του περνούν ζωσμένοι με όπλα οι Ισραηλινοί στρατιώτες. Και όλα αυτά εκτυλίσσονται κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας των Παλαιστινίων με αίτημα την ελεύθερη πρόσβαση στα Ιεροσόλυμα τις ημέρες των Χριστουγέννων (EPA/ATEF SAFADI).
Στους Αγίους Τόπους η ένταση είναι μόνιμη κατάσταση. Τι ειρωνεία!...
Η ειρήνη σε χώρες όπως η Ελλάδα που δεν έχει πόλεμο, είναι ζητούμενο στο κοινωνικό επίπεδο, αφού δεν είναι λίγοι αυτοί που βλέπουν παντού εχθρούς - κι εκεί που δεν υπάρχουν - αναλισκόμενοι σε μια α-νόητη σκιαμαχία. 
Για δικαιοσύνη ούτε λόγος στη χώρα μας. Η αδικία βασιλεύει σε όλους τους τομείς. Διαβάζοντας αυτές τις μέρες τις ακολουθίες της Εκκλησίας όπου ο Χριστός εξαίρεται ως "ο ήλιος της δικαιοσύνης", αντιλαμβάνεται ο καθείς ότι και στον χώρο της Εκκλησίας ως θεσμού, η δικαιοσύνη είναι μάλλον άγνωστη έννοια και πρακτική...
Τέλος, η ελευθερία (όπως και η δικαιοσύνη) είναι υπόθεση πείνας και δίψας. Όχι καταναλωτισμού, όχι ηθικολογίας, όχι ατομικού δικαιώματος, όχι φτηνών συμβιβασμών και βολέματος. 
Γι' αυτό ο Χριστός γεννάται σήμερον μήπως και συνειδητοποιήσουμε πόσο απέχουμε από το μήνυμα της Βηθλεέμ και την προοπτική του αστέρος που ήδη ανατέταλκεν, όχι για μας, αλλά για τους ταπεινούς και καταφρονεμένους του κόσμου.
Π.Α.

Σάββατο 27 Δεκεμβρίου 2014

"FINIS GRAECIAE" ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ (1985-2014)


Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 
Στις 24 Νοεμβρίου 1985 στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ άρθρο του καθηγητή Χρήστου Γιανναρά με τίτλο: «Θρηνητική εικασία» και κεντρικό νόημα «ο τόπος διαλύεται και καταρρέει». 
Στις 6 Ιουλίου 1986 η επιφυλλίδα του Γιανναρά έχει τίτλο: “Finis Graeciae”. 
Έτσι, ένα βιβλίο με σχετικά κείμενα του Γιανναρά («προμηνύματα ιστορικού τέλους») κυκλοφόρησε το 1987 από τις εκδόσεις δόμος με τον …προκλητικό τίτλο: “Finis Graeciae” και υπότιτλο «Θρηνητική εικασία». 
Τώρα (2014), σ’ ένα βιβλίο με τον ίδιο τίτλο, από τις εκδόσεις IANOS έχουμε όλες τις επιφυλλίδες του Χ. Γιανναρά της περιόδου 1985-1990. 
Με αφορμή τα κείμενα του καθηγητή «Η Καταστροφή ως ευκαιρία», ο σπουδαίος Κωστής Παπαγιώργης έγραφε
Ήδη από το 1986, ο συγγραφέας με το Finis Graeciae είχε προβλέψει τις συνέπειες του ηροστράτειου μετασχηματισμού του Ανδρέα Παπανδρέου. Αυτός που ελέγχει τα πολιτικά πεπραγμένα της παπανδρεϊκής εποχής δεν είναι μέλος ενός κόμματος αλλά ηθικός παρατηρητής. Τι είχε να αντιτάξει ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 η Νέα Δημοκρατία στον μετασχηματισμό του Ανδρέα Παπανδρέου; Ουσιαστικά, τίποτα. Πίστευε ότι ήταν φορέας εξουσίας, ανταγωνιζόταν τον αντίπαλο, αλλά δεν έθετε κοινωνικούς στόχους. Ετσι το ΠΑΣΟΚ ισοπέδωσε κάθε κοινωνική ιεραρχία, διέλυσε την αξιοκρατική στελέχωση στον δημόσιο τομέα, εξάρθρωσε τα πανεπιστήμια, ανασκολόπισε τα σχολεία και το εκπαιδευτικό ήθος, κατάργησε την ιστορική συνέχεια της ελληνικής γραφής επιβάλλοντας μονοτονικό κ.λπ. κ.λπ. 
Θα πίστευε κανείς ότι ο κατ’ επάγγελμα θεολόγος εχθρεύεται την οιαδήποτε μορφή δημοκρατίας καθότι τα πολιτεύματα -όποια κι αν είναι αυτά- δηλώνουν εμμένεια, αποδοχή του κόσμου, ενώ η πίστη έχει να κάνει με άλλες κατηγορίες. Ωστόσο, τα γιανναρικά επιχειρήματα πόρρω απέχουν από παρόμοια τερτίπια. Η θρησκεία, διατείνεται ο ίδιος, βρίσκεται στους αντίποδες του εκκλησιαστικού γεγονότος διότι δεν μεταγγίζει «νόημα» της ύπαρξης και της συνύπαρξης. Μάλιστα, στην πλέον οργανωμένη και συλλογική μορφή της, η θρησκευτικότητα μπορεί να φτάνει μέχρι την αρρώστια και την απανθρωπία (σέκτες πουριτανών, πιετιστών, «γνησίων ορθοδόξων»). Γι’ αυτό, άλλωστε, η θρησκεία δεν γεννάει ποτέ πολιτισμό, όπως κάνει η αναζήτηση νοήματος, αιτίας και σκοπού της ύπαρξης και της συνύπαρξης. Πρόκειται για καλλιέργεια μιας σχέσης που σκοπεί στην αμεσότητα της ψηλάφησης, στη δυναμική μιας πληρότητας που δεν πληρούται ποτέ. Τούτο έστιν αληθώς το ευρείν τον Θεόν, το αεί αυτόν ζητείν, το ουδέποτε της επιθυμίας κόρον ευρείν. Η μεταφυσική δίψα ζητάει τη μέθη της γνώσης που «χαρίζεται μόνο στη σχέση, μόνο με την ελευθερία από το εγώ, στο πανηγύρι του έρωτα». 
Κάποιοι που …έπεσαν από τα σύννεφα με την κρίση και διατείνονταν πως δεν ήξεραν, όφειλαν να γνωρίζουν τον προφητικό λόγο του Γιανναρά, διατυπωμένο 30 χρόνια πριν! 
Κάποιοι άλλοι οι οποίοι αρέσκονται σε φτηνές ρητορείες και ιαχές περί «ελληνορθοδόξου παραδόσεως» και τα τοιαύτα, θα έπρεπε να έχουν αφουγκραστεί τον ρεαλιστικό λόγο του Γιανναρά και να κάνουν την αυτοκριτική τους, αντί να ψάχνουν την αιτία της κρίσης στα «ξένα κέντρα» και στον «σιωνισμό». 
Κάποιοι παρόμοιοι που μας κραδαίνουν συνθηματολογικά το «Χριστός και Ελλάδα», προφανώς ανήκουν στην κατηγορία της οργανωμένης θρησκευτικότητας που μπορεί να φτάσει – και φτάνει - μέχρι την αρρώστια και την απανθρωπία. 
Ο Γιανναράς υπήρξε απολύτως ρεαλιστικός, γιατί προφέρει σωστά την πραγματικότητα, την οποία οι περισσότεροι αποφεύγουν να δουν γιατί θα φρίξουν μπροστά στη θέα του τέρατος που οι ίδιοι δημιούργησαν και συντηρούν. 
Κι αν κάπου μπορεί να διαφωνεί κανείς με τον Γιανναρά, θεμιτόν. Όμως δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να τον προσπεράσει αβασάνιστα γιατί τότε απλώς εξαπατάει τον εαυτό του.

Παρασκευή 26 Δεκεμβρίου 2014

ΑΙ ΕΞΟΔΟΙ ΤΗΣ ΤΙΜΙΑΣ ΚΑΡΑΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΛΗΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΝΤΗΚΟΝΤΑΕΤΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΚΟΜΙΔΗ (1964-2014)

Η Αγία Κάρα στην Κύπρο (1967)

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 
Πενήντα χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος από την επανακομιδή της Τιμίας Κάρας του Αποστόλου Ανδρέου στον τόπο του μαρτυρίου του, από τη Ρώμη (26-9-1964). 
Με αφορμή την επέτειο αυτή καταγράφουμε πότε η Τιμία Κάρα εξήλθε των Πατρών, σ’ αυτή την πεντηκονταετία, προκειμένου να μεταφερθεί σε άλλες χώρες που τιμούν ιδιαιτέρως τον Πρωτόκλητο. Συγκεκριμένα: 
- Επί Μητροπολίτου Πατρών Κωνσταντίνου (Πλατή) – ο οποίος είναι και ο ιεράρχης επί των ημερών του οποίου επέστρεψε η Κάρα - η Κάρα του πολιούχου Αγίου Ανδρέου μεταφέρθηκε στην Κύπρο το 1967, επί αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ'. Τότε είχε εκτεθεί για προσκύνημα στη Μονή του Αποστόλου Ανδρέα στην κατεχόμενη σήμερα Καρπασία και η υποδοχή της Κάρας είχε γίνει στο λιμάνι της Αμμοχώστου. 
- Επί Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου (Βαλληνδρά), η Κάρα ταξίδεψε και πάλι στην Κύπρο (1987) και στη Ρουμανία (1996). Στο Ιάσιο υποδέχθηκε την Κάρα ο τότε Μητροπολίτης Μολδαβίας, νυν Πατριάρχης Ρουμανίας Δανιήλ. Επίσης, η Κάρα μεταφέρθηκε στο Κίεβο της Ουκρανίας το 2001, οπότε την συνόδευσε ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος. 
Στην τριαντάχρονη αρχιερατεία του Πατρών Νικοδήμου (1974-2004), η Τιμία Κάρα εξήλθε της πόλεως τρεις φορές και μεταφέρθηκε σε χώρες που θεωρούν τον Απόστολο Ανδρέα φωτιστή τους. 
Ο Πατρών Νικόδημος και ο Μολδαβίας Δανιήλ (νυν Πατριάρχης Ρουμανίας) - Ιάσιο 1996

- Επί Μητροπολίτου Πατρών Χρυσοστόμου (Σκλήφα), και σε ένα διάστημα εννέα ετών η Κάρα μεταφέρθηκε στη Ρουμανία (2011), στην Κύπρο (2013) και – για πρώτη φορά – σε Μητροπόλεις της Εκκλησίας της Ελλάδος: Μητρόπολη Σερρών (2008), Μητρόπολη Καισαριανής (2012), Μητρόπολη Μαντινείας (2014). 
Επίσης, επί ημερών του νυν Μητροπολίτου Χρυσοστόμου μεταφέρθηκε – για πρώτη φορά εκτός Πατρών – στη Ρωσία ο Σταυρός του μαρτυρίου του Πρωτοκλήτου και σε μια μεγάλη περιοδεία εκτέθηκε σε προσκύνημα από τους πιστούς στην Αγία Πετρούπολη, στη Μόσχα, στο Κίεβο της Ουκρανίας και στο Μινσκ της Λευκορωσίας.



Δείτε σχετικές αναρτήσεις της Ιδιωτικής Οδού:

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Ε. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ: "ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ" (Μέρος Γ' - Ερωταποκρίσεις)


ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ 
ΥΠΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Ε. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ 
(✝) Ὁμοτίμου Καθηγητοῦ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν 
Εἰσήγηση στὴν ἐπιστημονικὴ συζήτηση ποὺ ὀργάνωσε ἡ Ἑλληνικὴ Φιλοσοφικὴ Ἑταιρεία στὴ Μεγάλη Αἴθουσα τῆς Ἀρχαιολογικῆς Ἑταιρείας (5 Δεκεμβρίου 1983, Ἀθήνα). Τὸ κείμενο δόθηκε πρὸς δημοσίευση στὸν τόμο ΜΖ' (2012) τῆς Ἐπετηρίδας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν ἀπὸ τὴν οἰκογένεια τοῦ μακαριστοῦ καθηγητοῦ. 
Γ' Μέρος 
Καταγραφὴ τῶν ἀπαντήσεων ποὺ δόθηκαν ἀπὸ τὸν καθηγητὴ Παπαπέτρου σὲ ἐρωτήσεις καὶ ἐνστάσεις ὁρισμένων, οἱ ὁποῖοι συμμετεῖχαν στὴ συζήτηση. 
* * * 
Ἐρώτηση: Σχετικὰ μὲ τὴν πορεία καὶ τὸν ἔσχατο στόχο τῆς θεολογίας καὶ τῆς φιλοσοφίας..
Ἀπάντηση: Ὡς πρὸς τὸν στόχο...Ὁ στόχος τῆς φιλοσοφικῆς ἔρευνας εἶναι νὰ δημιουργήσει μία ἀληθινὴ μεταφυσική. Καὶ ὅταν λέω μεταφυσικὴ δὲν ἐννοῶ τίποτα τὸ δογματιστικό, χρησιμοποιῶ τὴ λέξη μὲ τὴν ἔννοια ποὺ τὴ χρησιμοποιεῖ ὁ H e i d e g g e r : “Μεταφυσικὴ εἶναι ἡ ἀλήθεια τοῦ ὄντος ἐν ὅλῳ”. Αὐτὸς εἶναι ὁ σκοπὸς τῆς φιλοσοφίας τελικά. Δὲν ὑποκαθιστᾶ τὶς ἐπιμέρους ἐπιστῆμες, διότι οἱ ἐπιμέρους ἐπιστῆμες ἔχουν ὀντικὲς σχέσεις μὲ τὰ ὄντα. Ἡ φιλοσοφία θέλει νὰ καταλήξει σὲ μία μεταφυσική, δηλαδὴ νὰ μᾶς δώσει νὰ καταλάβουμε τί εἶναι ἡ σχέση τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν κόσμο στὸ ὅλο της. Δὲν νομίζω ὅτι βρισκόμαστε στὸ τέλος τῆς μεταφυσικῆς. Βρισκόμαστε στὸ τέλος μιᾶς δογματιστικῆς μεταφυσικῆς, μιᾶς μεταφυσικῆς ποὺ δὲν εἶναι κριτική. Παίρνω δύο παραδείγματα σύγχρονης φιλοσοφίας. Τὸ πρῶτο εἶναι ἡ ὀντολογικὴ διαφορὰ τοῦ H e i d e g g e r, ὅπου κατ’ ἐμὲ ὅλη ἡ θεωρία του (περὶ θεωρίας πρόκειται) περὶ τοῦ εἶναι, εἶναι μία θεολογία κατ’ οὐσίαν. Ἡ δεύτερη ἄποψη εἶναι τοῦ J a s p e r s, ἡ φιλοσοφικὴ θεολογία. Καὶ πῆρα δύο ἀνθρώπους ποὺ δὲν θὰ μποροῦσε κανεὶς νὰ τοὺς κατηγορήσει γιὰ δογματισμὸ ἢ τίποτα ἄλλο, διότι εἶναι οἱ δάσκαλοι τοῦ παρόντος καὶ τοῦ S a r t r e. Ὅταν τὸ σχεδίασμα τῆς φιλοσοφικῆς θεολογίας τοῦ J a s p e r s δείχνει καθαρὰ (παρὰ τὴν κριτικὴ ποὺ δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία πὼς κάνει στὸν χριστιανισμὸ) ὅτι καὶ μέσα ἀπὸ τὴν πιὸ ἄθρησκη, τὴν πιὸ κριτικὴ φιλοσοφικὴ σκέψη, ἡ μεταφυσικὴ ζεῖ, αὐτὴ εἶναι ἡ φιλοσοφικὴ πίστη τοῦ Jaspers. 
Διαφωνῶ μὲ τὸν ὅρο πίστη, διότι πίστη δὲν εἶναι ἡ εὐπιστία στὸν μῦθο. Πίστη εἶναι ἡ συναρπαγὴ ἀπὸ τὸ ὑπερβατικό. Καὶ ἀκριβῶς αὐτὴ ἡ συναρπαγὴ ἀπὸ τὸ ὑπερβατικὸ εἶναι κατ’ ἐξοχὴν κριτικὴ λειτουργία τοῦ ἀνθρώπου. Μὴ συγχέουμε τὴν πίστη τὴ χριστιανική, τὴν πίστη τῆς θεολογίας, μὲ τὴν εὐπιστία ἀπέναντι σὲ προκριτικὰ σχήματα. Ὅτι ἡ πίστη πολλὲς φορὲς θεωρεῖται ἔτσι, συμφωνῶ.
Πιστεύω ὅτι αὐτὸ ποὺ προσπαθεῖ ἡ φιλοσοφία νὰ κάνει εἶναι μία ἀληθινὴ μεταφυσική. Αὐτὴ ἡ ἀληθινὴ μεταφυσικὴ ἔχει ὡς περιεχόμενό της αὐτὸ ποὺ ἡ παραδεδομένη θεολογία ὀνομάζει Θεό. Καὶ αὐτὸ εἶναι τὸ ὑπερβατικὸ τοῦ ἀνθρώπου. 
Διαφωνῶ μὲ τὸ ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι δέσμιος του κόσμου. Ὁ ἄνθρωπος ἀγωνίζεται νὰ ξεπεράσει τὸν κόσμο. Κάθε πράξη αὐθυπέρβασης εἶναι ξεπέρασμα τοῦ κόσμου. Ὅταν ὁ τεχνίτης ἔφτιαξε αὐτὴν τὴν τσάντα, ξεπέρασε τὸν κόσμο. Ἡ τσάντα δὲν ἦταν δοσμένη. 
Ἡ οὐσία τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου εἶναι νὰ προχωρήσει πρὸς τὸ ὑπερβατικό. Ὅποιος μάλιστα ἔχει σπουδάσει τὸν B l o c h, πιστεύω ὅτι σ’ αὐτὸ τὸ σημεῖο τουλάχιστον πρέπει νὰ συμφωνήσει. Δηλαδὴ ἡ ὑπέρβαση τοῦ κόσμου εἶναι ἡ οὐσία τοῦ ἀνθρώπου, ὄχι ἡ παραδοχὴ τοῦ κόσμου στὸ ὅποιο εἶναι. Ἡ ἔννοια τῆς πράξης, ἡ ἔννοια τῆς δημιουργίας εἶναι ἡ οὐσία τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὑπέρβαση τοῦ κόσμου. Ἄλλο τώρα ἂν ἡ ὑπέρβαση τοῦ κόσμου δὲν γίνεται μὲ σχήματα ξεπερασμένα, δογματιστικά, μυθολογικοῦ χαρακτῆρα. 
Ὡς πρὸς τὴ δέσμευση τῆς θεολογίας. Αὐτὸ ποὺ δεσμεύει τὴ θεολογία δὲν εἶναι τὸ ἀνθρώπινο, ἀλλὰ τὸ θεῖο. Τὸ θεῖο, ὄχι τὸ ἱερὸ τῆς θρησκειολογίας, ὁ Θεός, ὄχι ὁ ἄνθρωπος. Ὄχι τὸ θρησκευτικὸ ἱερό, ὄχι αὐτό. Τὸν θεολόγο τὸν δεσμεύει τὸ θεῖο. Καὶ τὸ θεῖο δὲν τὸ διαθέτει ὁ ἄνθρωπος θετικιστικά. Δὲν μπορεῖ δηλαδὴ ὁ θεολόγος νὰ πεῖ, “ἐγὼ ξέρω τί θέλει ὁ Θεὸς τώρα, τὄχω στὴν τσέπη μου, ἔχω τὸ Εὐαγγέλιο, κατέχω τὴν ἀλήθεια”. Διότι ἀνὰ πᾶσα στιγμὴ ὁ ἄνθρωπος κάνει ἕνα βῆμα πρὸς τὰ μπρὸς καὶ αὐτὸ τὸ βῆμα πρὸς τὰ μπρὸς εἶναι ἕνα βῆμα παραπέρα, τί θὰ ψηφίσει στὶς ἐκλογές, τί θὰ κάνει ἐδῶ τί θὰ κάνει ἐκεῖ. Αὐτὸ τὸ δεδομένο ποὺ σοῦ παρέχει ἡ Ἁγία Γραφή, ἡ Παράδοση, δὲν εἶναι δεδομένο μὲ τὴν ἔννοια ὅτι τὸ διαθέτεις. Εἶναι κάτι ποὺ σὲ κάνει νὰ προχωρήσεις πέρα ἀπὸ αὐτό. Ὅλη ἡ Χριστολογία αὐτὸ ἀκριβῶς θέλει νὰ δείξει. Ὅτι ὁ ἄνθρωπος βλέπει τὸν Χριστὸ ὡς ἄνθρωπο καὶ προσπαθεῖ, μέσα ἀπὸ τὸν Χριστὸ ὡς ἄνθρωπο, νὰ φθάσει στὸν Θεό. Καὶ αὐτὴ ἡ κατανόηση εἶναι ἀτέρμων. Καὶ ὑπάρχει πρόοδος σ’ αὐτὴν τὴν κατανόηση. Δὲν εἶναι τὸ δεδομένο ἐκεῖνο ποὺ δεσμεύει τὸν θεολόγο, ἀλλὰ ὁ Θεός. Καὶ Θεὸς εἶναι ἐκεῖνο ποὺ εἶναι παραπέρα ἀπὸ αὐτὸ ποὺ ἤδη κατάλαβε. 
Ἡ κριτικὴ πάνω στὸ θέμα τῆς θρησκείας αἰσθάνομαι ὅτι δὲν μὲ ἀφορᾶ. Δεύτερον, νομίζω ὅτι τονίστηκαν μόνο τὰ ἀρνητικὰ περὶ θρησκείας. Διότι, ἂν πάει κάποιος στὸν Ἅγιο Σάββα τώρα καὶ δεῖ ἕναν ἄνθρωπο ποὺ πεθαίνει... Καὶ εἰπώθηκε ὅτι, “ὅταν ἡ πραγματικὴ βιολογικὴ δύναμη ἔχει ὑπονομευθεῖ...” ὑπάρχει βιολογικὴ δύναμη ποὺ νὰ μὴν ἔχει ὑπονομευθεῖ; Ὁ ἄνθρωπος πάνω στὴ θρησκεία βρίσκει τόσες παρηγοριές. Ὑπάρχουν δηλαδὴ ἐκτὸς ἀπὸ τὰ ἀρνητικὰ καὶ θετικὰ στοιχεῖα.
Ἐρώτηση: Πῶς γίνεται κάθε ἀλήθεια νὰ εἶναι θεολογική; Δὲν εἶναι δυνατόν. Ἡ γεωμετρική, ἡ φιλοσοφικὴ ἀλήθεια δὲν εἶναι θεολογικές... 
Ἀπάντηση: Ἔχετε μία ἀντίληψη περὶ τοῦ Θεοῦ ποὺ δὲν εἶναι ὁ Θεός. Τὸ “ἕνα καὶ ἕνα κάνει δύο” εἶναι καὶ θεολογικὴ ἀλήθεια. Καὶ ἀσφαλῶς, ὅταν θὰ πᾶτε στὴν κόλαση μαζί μου, θὰ βρεῖτε καὶ ἐκεῖ μερικοὺς ποὺ ἔχουν κάνει λάθος στὸ ἕνα σὺν ἕνα ἴσον δύο. Ὑπ’ αὐτὴν τὴν ἔποψη μπορῶ νὰ σᾶς ἀπαντήσω καὶ σὲ κάτι ἀκόμα. Ὁ διάλογος μαρξισμοῦ καὶ ὀρθοδοξίας. Ὅπου ὁ μαρξισμὸς εἶναι ἀλήθεια, ἐκεῖ εἶναι καὶ ὀρθοδοξία. 
Ἐρώτηση: Εἴπατε ὅτι ἡ φιλοσοφία δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι θρησκευτική, διότι ἔτσι θὰ περιπίπταμε σὲ ψυχολογισμό. Αὐτὸ σημαίνει σὲ τελευταία ἀνάλυση ὅτι ἡ θρησκευτικότητα ταυτίζεται μὲ τὴν ψυχολογία; 
Ἀπάντηση: Θὰ χρησιμοποιήσω ἐδῶ τὸν ὁρισμὸ τῆς θρησκείας τοῦ S c h l e i – e r m a c h e r, ποὺ εἶναι “τὸ συναίσθημα τῆς ἀπόλυτης ἐξάρτησης ἀπὸ τὸν Θεό”. Ἡ θρησκευτικότητα εἶναι συναίσθημα, ἔστω βίωμα. Τὰ λογικὰ στοιχεῖα ποὺ λειτουργοῦν μέσα στὴ θρησκευτικότητα εἶναι τὰ διαθέσιμα λογικὰ στοιχεῖα ποὺ ἔχει ὁ θρησκευόμενος ἄνθρωπος. Αὐτὰ ἔχει, αὐτὰ χρησιμοποιεῖ. Ἐν τῷ μεταξὺ τὰ διανοητικὰ στοιχεῖα ἀναπτύσσονται, αὐτονομοῦνται καὶ βρισκόμαστε σὲ μία νέα κατάσταση τοῦ πνεύματος. Βεβαίως, ἡ θρησκευτικότητα ἔχει συντηρητικὸ χαρακτῆρα. Ὁ θρησκευόμενος θὰ εἶναι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος θὰ ἐγκαταλείψει τελευταῖος τὸ θρησκευτικό του πιστεύω. Ὄχι μόνο ὁ χριστιανὸς θρησκευόμενος, καὶ ὁ μουσουλμᾶνος... Αὐτὸ εἶναι φυσικό. Κάποιος ποὺ ἔχει μία ἀξία δὲν τὴν ἐγκαταλείπει εὔκολα. Οἱ ρίζες τῆς θρησκευτικότητας εἶναι στὸ ἀσυνείδητο. Ἡ φιλοσοφία μπορεῖ νὰ μεταπηδήσει ἀπὸ ἕνα φιλοσοφικὸ ρεῦμα σὲ ἕνα ἄλλο. Εἶναι ξώπετση ὅλη αὐτὴ ἡ φιλοσοφικὴ τοποθέτηση. Ἕνα ἐπιχείρημα, τὸν ἔκανες σκόνη τὸν ἄλλον καὶ ἄλλαξε τοποθέτηση. Ἡ θρησκεία ἑδράζεται στὸ ἀσυνείδητο τοῦ ἀνθρώπου. Ἀκριβῶς γι’ αὐτὸ καὶ εἶναι δύναμη ζωῆς στὸ ἀδιέξοδο, τὸ ὑπαρξιακὸ ἀδιέξοδο ποὺ κατατείνει ὁ ἄνθρωπος, δὲν εἶναι κάτι τὸ περιστασιακό. Ὑπ’ αὐτὴν τὴν ἔννοια εἶναι γεγονὸς ὅτι ἡ θρησκευτικότητα δεσμεύει αὐτὴν τὴν αὐτονόμηση τοῦ λόγου. Ἀλλὰ ὁ ἄνθρωπος προχωράει. Ἡ σημερινὴ προβληματικὴ τῆς θεολογίας, καὶ τῆς πανεπιστημιακῆς κ.λπ., δὲν εἶναι ἡ προβληματικὴ τοῦ Μεσαίωνα. Οἱ μέθοδοι ποὺ ἀποκτᾶ ὁ ἀνθρώπινος λόγος στὴν ἐξέλιξή του, εἶναι καὶ μέθοδοι τῆς θεολογίας, ἴσως μὲ κάποια καθυστέρηση λόγῳ τῶν ἐρεισμάτων ποὺ ἔχει ἡ παραδεδομένη θρησκευτικὴ ἀντίληψη στὸ ἀσυνείδητο. 
Ἐρώτηση: Ποιός ἔχει δίκιο, ἀφοῦ καὶ ἡ δική μου συνείδηση καὶ ἡ δική σας μπορεῖ νὰ πλανηθεῖ;
Ἀπάντηση: “Ἡ παγκόσμια ἱστορία εἶναι τὸ παγκόσμιο δικαστήριο”, εἶναι ἡ περίφημη φράση τοῦ S c h i l l e r. Στὸ τέλος ἔχει ἡ ἀχλάδα τὴν οὐρά. Καθ’ ὁδὸν κάνουμε καὶ σφάλματα ὅλοι μας καὶ πολλοὶ θεολόγοι εἶναι κατ’ οὐσίαν εἰδωλολάτρες. Αὐτὸ τὸ εἴπαμε, νομίζω. 
Ἐρώτηση: Παίρνετε τὴν ὀντολογικὴ διαφορὰ τοῦ H e i d e g g e r. Ὁ H e i d e g g e r θεωρεῖ τὴν θεολογία ὡς ἀκατανοησία... 
Ἀπάντηση: Ἡ ἐρώτηση αὐτὴ εἶναι σπουδαία καὶ ἔχω νὰ πῶ τὸ ἑξῆς: Ἡ θεολογία, τὴν ὁποία ὁ H e i d e g g e r μὲ ὅλο τὸ σύστημά του καταδικάζει, εἶναι μία θεολογία ὅπου ὡς Θεὸς θεωρεῖται τὸ ὄν. Αὐτὸ ὀνομάζει ὁ H e i d e g g e r θεολογία καὶ αὐτὸ ἀπορρίπτει. Τὴ σχέση τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸ εἶναι δὲν τὴν ὀνομάζει θεολογία, ἀλλὰ μεταφυσική. Ἐγὼ ὀνομάζω θεολογία αὐτὸ ποὺ ὁ H e i d e g g e r ὀνομάζει μεταφυσική, καὶ αὐτὸ ποὺ ὁ H e i d e g g e r ἀπορρίπτει ὡς θεολογία δὲν τὸ ὀνομάζω θεολογία. 

Τετάρτη 24 Δεκεμβρίου 2014

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΓΙΑ ΚΙΘΑΡΑ ΚΑΙ ΝΕΫ (Video)


Από Χριστουγεννιάτικη Συναυλία της EBU (2010) στο Πυθαγόρειο Αμφιθέατρο - Άνοιξη, Αθήνα. 
Ο Χάρης Λαμπράκης (νέυ) και ο Κώστας Γρηγορέας (κλασική κιθάρα) αυτοσχεδιάζουν σε Ελληνικά Παραδοσιακά Κάλαντα από την Ήπειρο, την Ικαρία και σε έναν παραδοσιακό νησιώτικο μπάλο.
Τα κάλαντα από την Ήπειρο δεν είναι άλλα από τα γνωστά: "Ελάτε δω γειτόνισσες", με την επίσης γνωστή επωδό: "Τα σπάργανα για το Χριστό, ελάτε όλες σας εδώ".
Τα κάλαντα της Ικαρίας - Φούρνων είναι επίσης διαδεδομένα κυρίως ως πρωτοχρονιάτικα, με την επωδό: "Φέρτε κρασί να πιούμε και του χρόνου να σας πούμε".
Στα της Ηπείρου τον πρώτο λόγο έχει το νέυ, ενώ στης Ικαρίας η κιθάρα είναι αυτή που παίζει την κύρια μελωδία.
Μια ευφάνταστη μουσική συνύπαρξη από δύο εξαιρετικούς μουσικούς, οι οποίοι με τέτοιους πειραματισμούς αποδεικνύουν τόσο τη διαχρονική δύναμη της παράδοσης, που εξακολουθεί να αποτελεί πηγή έμπνευσης, όσο και το ταλέντο μουσικών οι οποίοι δημιουργούν "με λογισμό και μ' όνειρο", με τέχνη και με πάθος. 

 

ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΣΤΟ ΠΕΡΑΝ ΚΑΙ ΦΕΤΟΣ!

Για πέμπτη συνεχή χρονιά ο όμιλος των Καλαντιστών του Ζωγραφείου Λυκείου έδωσε σήμερα τη Ρωμαίϊκη μαρτυρία του στους δρόμους του Πέρα, ξεκινώντας από το Ζωγράφειο και καταλήγοντας στο Σισμανόγλειο Μέγαρο. 
Μαθητές, καθηγητές, απόφοιτοι και φίλοι του Ζωγραφείου, αλλά και πολλοί ομογενείς, τραγούδησαν πριν λίγο με την ψυχή τους τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης, στην πολύβουη Ιστικλάλ. 
Στις φωτογραφίες που δημοσιεύουμε εδώ, διακρίνεται ως προεξάρχων, με το ακορντεόν του, ο διευθυντής του Ζωγραφείου, ο ακάματος Γιάννης Δεμιρτζόγλου. Παρών είναι και ο φιλόλογος της Μεγάλης του Γένους Σχολής Γιάννης Γιγουρτσής. 
Και του χρόνου, αδελφοί της Πόλης.
Καλά Χριστούγεννα!

ΑΛΛΟΤΙΝΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟ


Ἐξαιρετικέ μου κ. Ἀνδριόπουλε 
Στὴν πρόσφατη, συγκινητικὴ ἀνάρτησή σας μὲ τίτλο ΤΟ ΔΟΞΑΣΤΙΚΟΝ «ΜΑΓΟΙ ΠΕΡΣΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΣ» ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ, γράφετε, μεταξὺ ἄλλων: «Τὴν ἐποχὴ ἐκείνη δὲν τὴν πρόλαβα, λόγῳ ἡλικίας, μὰ οὔτε καὶ στὸν Μητροπολιτικὸ Ναὸ Πατρῶν εἶχα τὴν ἀνάλογη ἐμπειρία, καθὼς δὲν ἐκκλησιαζόμουν ἐκεῖ». Ἐπειδὴ ὁ γράφων ὑπῆρξε ἕνας ἀπὸ ἐκείνους, τοὺς λίγους, ποὺ εἶχαν τὴν ἐμπειρία τῶν Χριστουγέννων στὸν Μητροπολιτικὸ Ναό, θέτει ὑπ’ ὄψιν Σας τὰ ὅσα εἶδε καὶ ἔζησε, καὶ Σᾶς παρακαλεῖ, ἐφ’ ὅσον τὸ κρίνετε σκόπιμο, νὰ τὰ ἐντάξετε στὶς ἀναρτήσεις ποὺ ἀφοροῦν στὸ «Ἔτος Μητροπολίτου Πατρῶν Νικοδήμου», μὲ ἀφορμὴ τὰ 100 χρόνια ἀπὸ τῆς γεννήσεώς Του. 
Τῇ ΚΕ΄ τοῦ Δεκεμβρίου μηνός, ὁπότε «ἡ κατὰ σάρκα Γέννησις τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ», οἱ πύλες τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Πατρῶν ἄνοιγαν περὶ ὥραν τετάρτην πρωινήν. Τὴν ὥρα ἐκείνη, ἀπ’ ὅλους τοὺς πέριξ δρόμους κατέφθαναν σιγά-σιγὰ κάποιοι λίγοι πιστοὶ ἐνῶ, μέσα στὸν παγωμένο Ναό, τὴν ἀπόλυτη ἡσυχία διέκοπτε ὁ ἦχος τῆς σόμπας ποὺ προσπαθοῦσε νὰ ἀνοίξει ἡ κυρα-Τασία Κυπραίου, βοηθὸς νεωκόρου – ἤ, ἀργότερα, ἡ νεωκόρος κ. Δήμητρα Στρατίκη- κι ἀπὸ τὸ «Καλημέρα, χρόνια πολλά», ποὺ ἀντήλλασσαν οἱ εἰσερχόμενοι μὲ τοὺς κ.κ. Δημήτριο Πετρόπουλο καὶ Ἠρακλῆ Σταματελᾶτο, ἐπιτρόπους τοῦ Ναοῦ ἐπὶ δεκαετίες (μαζὶ μὲ τοὺς κ.κ. Καλλίτση, Κυριακόπουλο, Καλλιβωκᾶ, Μοσχόπουλο κ.ἄ.), ποὺ στέκονταν στὴν εἴσοδο τοῦ Ναοῦ γιὰ νὰ ὑποδεχθοῦν τὸν Μητροπολίτη ἐκ μέρους τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου. Λίγο πρὶν τὶς πέντε κατέφθαναν, μεταξὺ ἄλλων, ὁ ἀρχιμανδρίτης Κωνσταντῖνος Οἰκονόμου - διπλοτριπλοτυλιγμένος πάντα στὰ παλτά, τὰ κασκόλ, τὰ χονδρὰ κοντόρασα καὶ τὰ χειρόκτιά του-, ἐπιφορτισμένος κάθε χρόνο μὲ τὴν ἀπὸ ἄμβωνος ἀνάγνωση τῆς Χριστουγεννιάτικης Ἐγκυκλίου, καθὼς καὶ ὁ κ. Κωνσταντῖνος Πανᾶς -παλαιὸς Καθηγητὴς τοῦ Ἀρσακείου, συνθέτης βυζαντινῶν ὕμνων, προσωπικὸς φίλος τοῦ Σεβασμιωτάτου καὶ σύμβουλός του σὲ θέματα «μουσικῆς ὀρθογραφίας», τῆς ὁποίας ὑπῆρξε ἄριστος γνώστης, καθὼς ἔλεγε ὁ ἴδιος ὁ Μητροπολίτης Νικόδημος. Ὁ κ. Πανᾶς κατέφθανε στηριζόμενος, ἀφ’ ἑνὸς στὴν βακτηρία του καὶ ἀφ’ ἑτέρου στὸν βραχίονα τῆς συζύγου του, καταλαμβάνοντας πάντα τὸ ἴδιο στασίδι, στὸ δεξιὸ κλῖτος τοῦ Ναοῦ. Μετὰ ταῦτα ἄρχιζε νὰ παρατηρεῖται μιὰ κάποια κινητικότητα: Ἀπὸ τὸ Ἱερὸ τῆς ἐκκλησίας ἐξέρχονταν οἱ ἱερεῖς, κατευθυνόμενοι πρὸς τὰ προπύλαια τοῦ Ναοῦ. Μαζὶ μὲ τοὺς ἱερεῖς ἐμφανίζονταν καὶ δύο ἔνστολοι ἱερόπαιδες μὲ ἀναμένες τὶς ντόρτσες τους, ποὺ στέκονταν δεξιὰ καὶ ἀριστερὰ τοῦ κεντρικοῦ διαδρόμου, στὸ ὕψος τοῦ Νάρθηκα. Τέλος, πέντε λεπτὰ πρὶν τὶς πέντε, ἔπαιρναν τὶς θέσεις τους οἱ κωδωνοκρούστες: ὁ κυρ-Μῆτσος ὁ Βρεττός, νεωκόρος γιὰ περισσότερα ἀπὸ σαράντα χρόνια, καὶ ἀργότερα ὁ κυρ-Βαγγέλης ὁ Ἀγγελόπουλος, ἀνέβαιναν στὸ καμπαναριό, γιὰ νὰ χειριστοῦν –μὲ τὰ χέρια πάντα- τὶς καμπάνες ποὺ ἀντιστοιχοῦν στὶς νότες Ρὲ καὶ Μί. Ὁ κυρ-Σπῦρος ὁ Μαζαράκης, ἰσόβιος νεωκόρος κι αὐτός, καὶ ἀργότερα ὁ κ. Βασίλειος Φελέσκουρας, ἔβγαιναν στὴν ἐσωτερικὴ αὐλὴ ἀπ’ ὅπου, μὲ τὴ βοήθεια ἑνὸς χονδροῦ σχοινιοῦ, θὰ χειρίζοταν τὸν Ντό, τὸν βαρὺ Βενετὸ κώδωνα ποὺ κατασκευάστηκε στὸ ἱστορικὸ ἐργοστάσιο τοῦ Vittorio Veneto, στὴν Ἰταλία. Καὶ τέλος, ἕνας ἐθελοντὴς στεκόταν στὸ κέντρο τοῦ Ναοῦ, σὲ σημεῖο ποὺ μποροῦσε νὰ ἔχει ὁρατότητα στὴν ἐξωτερικὴ πύλη τοῦ Ναοῦ, ἀλλὰ καὶ νὰ εἶναι ὁρατὸς ἀπὸ τὸν κωδωνοκρούστη τῆς αὐλῆς ὥστε, μόλις ὁ π. Μιχαήλ - ὁ ὁποῖος βρισκόταν στὰ προπύλαια καὶ ἔβλεπε πρῶτος τὸ αὐτοκίνητο τοῦ Μητροπολίτου ποὺ ἔστριβε ἀπὸ τὴν ὁδὸ Ἁγίου Νικολάου στὴ Μαιζῶνος - ἔκανε νεῦμα στὸν ἐθελοντή, ἐκεῖνος ἀμέσως νὰ νεύσει στὸν κωδωνοκρούστη τοῦ ἰσογείου καὶ νὰ ἀρχίσει, ὥρα πέντε ἀκριβῶς, ἡ κωδωνοκρουσία τῆς ὑποδοχῆς τοῦ Μητροπολίτου καὶ τῆς ἀναγγελίας τῶν Χριστουγέννων… 
Καὶ ἐνῶ οἱ καμπάνες ἠχοῦσαν «πανηγυρικά», δηλαδὴ ἄναρχα, ὁ Δεσπότης, συνοδευόμενος ἀπὸ τοὺς δύο διακόνους του εἰσερχόταν, ἥρεμος καὶ μεγαλοπρεπής, χωρὶς βιαστικὲς ἤ περιττὲς κινήσεις, στὸν Ναό. Ἡ ὑποδοχή του ἦταν, ὅπως πάντα, λιτή. Οἱ ἱερεῖς δὲν φοροῦσαν τίποτε πέραν τοῦ ράσου καὶ τοῦ καλυμμαυχίου τους. Μέσα σὲ ἀπόλυτη σιωπή, μὲ μόνη τὴν πανηγυρικὴ κωδωνοκρουσία νὰ σχίζει τὸν κρύο, νυκτερινὸ ἀέρα τῶν Χριστουγέννων καὶ νὰ διαχέεται στὴν πόλη, καὶ κάτω ἀπὸ τὸ λιγοστὸ φῶς ποὺ ἐξέχεαν οἱ ἀπλίκες τῶν πλαγίων κλιτῶν, σχεδὸν στὸ ἡμίφως, ὁ Ἀρχιερεὺς εἰσερχόταν στὰ ἐνδότερα χωρὶς νὰ ἐνδυθεῖ τὸν Ἀρχιερατικό του Μανδύα. Κατὰ τὸ χρονικὸ διάστημα ποὺ διαρκοῦσε ἡ ἄτυπη λιτανευτικὴ πομπὴ μὲ τὶς ὀλιγάριθμες μαῦρες σιλουέτες τῶν κληρικῶν, ποὺ πορεύονταν ἀπὸ τὸν Νάρθηκα τοῦ Ναοῦ στὸν Σολέα, προπορευομένων τῶν παιδιῶν μὲ τὶς ἀναμένες ντόρτσες, ἡ κωδωνοκρουσία εἶχε πάρει ρυθμὸ «ἐκκλησιαστικό», εἶχε δηλαδὴ προσαρμοστεῖ στὸν κλασικὸ τρόπο ποὺ χτυποῦσαν οἱ καμπάνες στὸν Μητροπολιτικὸ Ναὸ ἀνέκαθεν καὶ πού, κατὰ τὴν μαρτυρία τοῦ Γέροντος π. Μιχαήλ Καραμπατάκη, ποὺ ὑπηρετεῖ στὸν συγκεκριμένο Ναὸ ἀπὸ τὸ 1960, ἀποτελεῖ σύνθεση τοῦ ἐγκρίτου μέλους τῆς κοινωνίας τῶν Πατρῶν, ἐπιτρόπου τοῦ Ναοῦ, συνθέτη καὶ διαμορφωτῆ ἑνὸς πλήρους συστήματος τετράφωνης ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς, Διευθυντοῦ τῆς Τετραφώνου χορωδίας καὶ διατελέσαντος καὶ Δημάρχου Πατρέων κ. Γεωργίου Τριάντη: Ντό, ντό, ντό, ρέ, μί, ρέ, ντό, μί, ρέ, μί, ντό, κ.ο.κ. 
Μόλις ἡ μικρὴ πομπὴ τῶν συλλειτουργῶν ἔφθανε μπροστὰ ἀκριβῶς ἀπὸ τὰ σκαλοπάτια τοῦ Ἱεροῦ Βήματος, οἱ καμπάνες σιγοῦσαν. Καὶ ὁ Μητροπολίτης Πατρῶν, Νικόδημος ὁ πάνυ, μὲ τὴν ὡς βροντὴ φωνή του, ἀκουγόταν μέσα στὸ σκοτάδι νὰ ποιεῖ Εὐλογητόν… Εἶχε ἀρχίσει ἡ Ἀκολουθία τῆς Λιτῆς… 
Ὁ Ἀρχιδιάκονος τότε, Νικόδημος Μπαρούσης, ὁ ὁποῖος ἐναργῶς περιγράφει τὶς στιγμὲς ἐκεῖνες στὸ κείμενό του «Ἀναμνήσεις ἀπὸ τὴν λειτουργικὴ προσφορὰ τοῦ Μητροπολίτου» ποὺ εἶναι καταχωρισμένο στὸν τιμητικὸ τόμο ΕΙΚΟΣΑΕΤΗΡΟΣ ΑΡΧΙΕΡΑΤΕΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ Α΄ 1974-1994, ἦταν ἐκεῖνος ποὺ στὸ τέλος τῆς Λιτῆς ἄνοιγε τὴν Ὡραία Πύλη, γιὰ νὰ εἰσέλθει ὁ Μητροπολίτης στὸ Ἱερὸ Βῆμα, νὰ ἐνδυθεῖ, λίγο ἀργότερα, τὸν Ἀρχιερατικὸ Μανδύα καὶ νὰ χοροστατήσει ἀπὸ τοῦ Θρόνου κατὰ τὸν Ὄρθρο, ψάλλοντας τὶς Καταβασίες «Χριστὸς γεννᾶται», τὸ Ἐξαποστειλάριο «Ἐπεσκέψατο ἡμᾶς» καὶ ὅσα μόνο οἱ αὐτήκοες μποροῦν νὰ ἀνακαλέσουν, νοσταλγοῦντες… 
Ὕστερα ὅλα γίνονταν κατὰ τάξιν. Ὁ χοροστατῶν μετέβαινε ἀπὸ τὸν Θρόνο στὸν Σολέα, «ἔπαιρνε», κατὰ τὴν λειτουργικὴ ὁρολογία, «καιρόν», καὶ εἰσερχόταν καὶ πάλι στὸ Ἱερὸ Βῆμα, γιὰ νὰ ἐνδυθεῖ τὴν ἀρχιερατική του στολήν, τὴν οὐ τυχοῦσαν. Οὐ τυχοῦσαν, γιατὶ ὁ Μητροπολίτης Νικόδημος ἱεροφοροῦσε τὰ Χριστούγεννα μία συγκεκριμένη ἀρχιερατική, χρυσοφαῆ στολή. Ἦταν μιὰ χρυσοϋφὴς στολὴ ποὺ τοῦ εἶχε δωρήσει ἡ Μονὴ Ἁγίου Διονυσίου Ζακύνθου, κατὰ τὸ διάστημα τῆς ἐκεῖ τοποτηρητείας του. Εἰς τιμήν, λοιπόν, τῶν Ζακυνθίων Πατέρων καὶ τῆς κατὰ Ζάκυνθον Ἐκκλησίας, τὴν ὁποία ἰδιαιτέρως ἀγαποῦσε, δύο φορὲς τὸν χρόνο ἱερουργοῦσε μὲ τὰ συγκεκριμένα ἄμφια: μία στὶς 17 Δεκεμβρίου, μνήμη τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, διὰ τὴν ἀνάμνησιν, καὶ μία τὴν ἡμέρα τῶν Χριστουγέννων, διὰ τὸ ἐπίσημον καὶ ἔκπαγλον. Μεγαλοπρεπής, λοιπόν, ἀγέρωχος καὶ ἱεροφορῶν, ἐξήρχετο τῆς Ὡραίας Πύλης ἅμα τῷ ἀκούσματι τῶν προβλεπομένων στίχων τῆς Δοξολογίας «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ», ποὺ ἔψαλλαν ὁ ἀξέχαστος Μάκης Φόρτης ἀπὸ τοῦ Δεξιοῦ Ἀναλογίου καὶ ὁ νεαρός, τότε, γλυκύφθογγος Παναγιώτης Παπασταύρου ἀπὸ τοῦ Ἀριστεροῦ, γιὰ νὰ σταθεῖ, ἔνστολος καὶ ἔνθρονος, εἰς τύπον καὶ τόπον τοῦ Γεννηθέντος Χριστοῦ. Κι ὅλα αὐτά, περὶ ὥραν ἑβδόμην πρωινήν… 
Ὁ Μητροπολίτης Πατρῶν Νικόδημος, γεννήθηκε καὶ μεγάλωσε στο κλεινὸν ἄστυ καὶ μυήθηκε στὴ λειτουργικὴ παράδοση τῶν παλαιῶν Ἀθηνῶν καί, ἀργότερα, τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ τῆς πρωτευούσης. Ὡς ἐκ τούτου, δὲν ἐννοοῦσε Χριστούγεννα, ἄν δὲν ἱερουργοῦσε νύκτωρ. «Μὲ τὸ ξημέρωμα», ἔλεγε, «ὅλες οἱ ἐκκλησίες ἔχουν σχολάσει στὴν Ἀθήνα. Ἀκόμα καὶ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Σεραφείμ, τηρεῖ αὐτὴ τὴν παράδοση στὴν Μητρόπολη τῶν Ἀθηνῶν, ὅπου τὰ Χριστούγεννα ἡ Θεία Λειτουργία τελειώνει στὶς 8.30΄ τὸ πρωί». 
Ἀλλ’ ἐπειδή, ἐρχόμενος στὴν Πάτρα σεβάστηκε τὶς τοπικὲς παραδόσεις καὶ τὰ ἔθη τῆς πόλεως καὶ τῶν κατοίκων της, οἱ ὁποῖοι θεωροῦσαν πάντοτε τὴν Δεύτερη Θεία Λειτουργία στὸν Μητροπολιτικὸ Ναὸ σὰν ἐπισημότερη –σ’ αὐτὴν ἐξ ἄλλου ἔψαλλε καὶ ἡ χορωδία- δὲν ἐφείδετο κόπου καὶ παρέμενε, ἀμέσως μετὰ τὴν ἀπόλυση τῆς Πρώτης θείας Λειτουργίας, ὄρθιος ἐπὶ τοῦ Θρόνου, ψάλλων καὶ χοροστατῶν καὶ στὴν Δεύτερη! 


Ἀγαπητέ μου κ. Ἀνδριόπουλε. 
Ὅπως καταλαβαίνετε, ὅλα αὐτὰ ἅπτονται τῆς «προσωπικῆς μου, νεανικῆς μυθολογίας». Γι’ αὐτό, ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ, τελειώνοντας, καὶ ἐνῶ χτυποῦν καὶ πάλι οἱ καμπάνες γιὰ νὰ σημάνουν τὴν ἔναρξη τῆς Δεύτερης Θείας Λειτουργίας, μιὰ πρωθύστερη περάτωση τῆς διηγήσεως, δανεισμένη ἀπὸ τὸ βιβλίο ΠΡΙΜΑΡΟΛΙΑ τῆς κ. Ἀθηνᾶς Κακούρη: «Οἱ καμπάνες τῆς Εὐαγγελίστριας χτυποῦσαν ὅταν ἐκείνη ἔστριβε ἀπὸ τὴν Κολοκοτρώνη καὶ ἔμπαινε στὴν Μαιζῶνος. Ἀπ’ ὅλες τὶς μεριὲς πλησίαζε τὴν ἐκκλησία κόσμος –οἱ Ροῦφοι λίγο μπροστά της, οἱ Γεροκωστόπουλοι ἀπὸ τὴν Ἑρμοῦ, οἱ Παναγουλαῖοι ἀπὸ τὴν Καραϊσκάκη, ὁ Κόλλας μαζὶ μὲ τὸν στενό του φίλο τὸν Φραγκόπουλο καὶ τὶς οἰκογένειές τους ἀνηφόριζαν τὴν Ἑρμοῦ, οἱ Κρεμμυδαῖοι καὶ οἱ Τζιναῖοι ἕνα τετράγωνο δῶθε ἀπὸ τὴν ἐκκλησία, οἱ Τριανταῖοι, ὁ γείτονάς της ὁ Πράτσικας μὲ τὸν σώγαμπρό του τὸν Φιλόπουλο, οἱ Πετραλαῖοι, ὁ γιατρὸς ὁ Γερούσης, ὁ Γαζετόπουλος… 
Στὴν ἐνορία τῆς Εὐαγγελίστριας ἀνῆκαν τὰ περισσότερα μεγάλα σπίτια τῶν Πατρῶν, καὶ ἀπὸ μερικά, ποὺ οὐσιατικὰ ὑπάγονταν σὲ ἄλλες ἐνορίες, οἱ ἰδιοκτῆτες ἐρχόνταν κι αὐτοὶ ἐδῶ, στὴν Εὐαγγελίστρια, σὰν πιὸ ἐπίσημη ποὺ ἦταν». ( Ἀθηνᾶ Κακούρη ΠΡΙΜΑΡΟΛΙΑ, ἐκδ. ΕΣΤΙΑ, 1988, σελ. 44-45) 
Σᾶς εὐχαριστῶ γιὰ τὴ φιλοξενία 
Ἕνας αὐτόπτης

Τρίτη 23 Δεκεμβρίου 2014

"Σ' ευχαριστώ, σ' ευχαριστώ ήσουν παιδί σαν τον Χριστό"


Το 2015 θα είναι επίσης Έτος Μάνου Χατζιδάκι για την Ιδιωτική Οδό, αφού συμπληρώνονται 90 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου συνθέτη. 
Το 2015 γίνεται πενήντα χρονών και η αξεπέραστη Μυθολογία του Μάνου Χατζιδάκι. 
Πρόκειται για το Έργο 23, για φωνή και σύνολο οργάνων, ήτοι 12 λαϊκές μπαλάντες του Νίκου Γκάτσου με τον Γιώργο Ρωμανό. 
Ο Χατζιδάκις λέει γι’ αυτόν τον δίσκο που τον θεωρούσε σταθμό στην όλη πορεία του: 
Ο ΑΠΡΟΟΠΤΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΜΙΑΣ «ΜΥΘΟΛΟΓΙΑΣ» ΔΥΟ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ ΤΗ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 
Σαν γνήσιος στρατηγός το ΄65 θέλησα να κάνω στην Ελλάδα μια επανάσταση. Αντί για τανκ, πήρα ένα παιδί – έφηβο μελαχρινό και όμορφο απ΄ την παιδική χορωδία των ανακτόρων και του είπα να τραγουδήσει. 
Μου λέει: «για να τραγουδήσω χρειάζομαι καινούργιους ΜΥΘΟΥΣ». 
– Πολύ σωστά, σκέφθηκα. 
Και με τον Γκάτσο αρχίσαμε να κατασκευάζουμε μύθους τον έναν μετά τον άλλο, με κοπέλες που ΄χαναν τα κλειδιά από τη Θήβα, με Ιρλανδούς και Ιουδαίους που ψάχναν στην έρημο για γάμους και χαρά, μ΄ ευαίσθητους ληστές στην τελευταία τους στιγμή, μ΄ ένα παιδί που σφάζει φίλους κι αδελφούς γιατί ποτέ κανείς δεν του ΄δωσε την σημασία την πρέπουσα, με τον Ορέστη που έγινε πουλί στο δάσος για να ξεφύγει από τη μοίρα του, μ΄ ένα παιδί που ΄μοιαζε του Χριστού κι άλλα πολλά. 
Κι ο ένας μύθος έμπαινε πάνω στον άλλο κι έγιναν τόσοι πολλοί και τόσοι δυνατοί που τρόμαξε το παιδί, τρόμαξε το παιδί, τρόμαξε ο κόσμος, τρόμαξε και η εταιρία που θα έβγαζε τον δίσκο. 
Όλοι τρομάξανε εκτός απ΄ τον Γκάτσο κι εμένα που εξακολουθήσαμε με περισσότερο πάθος την κατασκευή και σύνθεση των μύθων, ξεχνώντας εντελώς την επανάσταση που είχα προγραμματίσει...
Αυτά έγραφε Χατζιδάκις και όσοι λευκοφόροι εννοήτωσαν. 
Επιλέγω σήμερα από τη Μυθολογία των Χατζιδάκι – Γκάτσου το «Ήσουν παιδί σαν τον Χριστό».



Έμπαινες κι έλαμπε το σπίτι 
σαν το τριφύλλι τ' ανοιχτό 
κι είχες το φως τ' Αποσπερίτη 
στα δυο σου μάτια φυλαχτό 

Άφηνες πάνω στο τραπέζι 
γάλα και μέλι και ψωμί 
κι έβλεπα τ' όνειρο να παίζει 
στο πελαγίσιο σου κορμί 

Σ' ευχαριστώ, σ' ευχαριστώ 
ήσουν παιδί σαν τον Χριστό 

Κύμα και βότσαλο κι αλμύρα 
και καλοκαίρι μου ζεστό 
ούτε ένα δάκρυ σου δεν πήρα 
στην παγωνιά για να λουστώ 

Σ' ευχαριστώ, σ' ευχαριστώ 
ήσουν παιδί σαν τον Χριστό

Δευτέρα 22 Δεκεμβρίου 2014

ΤΟ ΔΟΞΑΣΤΙΚΟΝ "ΜΑΓΟΙ ΠΕΡΣΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΣ" ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ


Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Στον τιμητικό τόμο για τον μακαριστό Μητροπολίτη Πατρών Νικόδημο (1915-2008) με τίτλο "Εικοσαέτηρος Αρχιερατεία" (1974-1994), που εκδόθηκε στην Πάτρα το 1994, ο Αρχιμανδρίτης Νικόδημος Μπαρούσης, Ηγούμενος της Ι. Μονής Χρυσοποδαριτίσσης Νεζερών, ο χρηματίσας και πρώτος αρχιδιάκονος του Πατρών Νικοδήμου, έγραψε ένα κείμενο με τίτλο: "Αναμνήσεις από την λειτουργικήν προσφοράν του Μητροπολίτου". 
Στο κείμενό του αυτό ο σεβαστός ηγούμενος περιγράφει τις λειτουργικές εμπειρίες του κοντά στον ανεπανάληπτο Δεσπότη. Ειδικότερα για τα Χριστούγεννα σημειώνει: 
Οι μεγάλες Δεσποτικές εορτές ήσαν για τον Μητροπολίτη τα σημαντικώτερα γεγονότα του έτους. Η ακολουθία των Μεγάλων Ωρών ήταν υπόθεσις ζωής. Παρίστατο εξ αρχής επί του θρόνου, ψάλλων τα τροπάρια, κατά την τάξιν, «από διφθέρας», μολονότι το εκκλησίασμα, ειδικώς τας παραμονάς Χριστουγέννων ή των Θεοφανείων, ήταν σχετικώς αραιό. Ήθελε και τον αναγνώστη ευκρινή, με ύφος εκκλησιαστικό και σεμνοπρεπές, και την θυμίασι με το κατζί, κατά την ακρίβεια της τάξεως. Η μεγαλοπρεπής παρουσία του εις τις μεγάλες εορτές, είχε κάτι το πηγαίο και αρχοντικό. Ενθυμούμαι καλώς τον θρησκευτικό ενθουσιασμό που προκαλούσε η παρουσία του εις την ακολουθία της Λιτής, πριν την έναρξι του Όρθρου των Χριστουγέννων. Λίγο προ της πέμπτης πρωινής ώρας, εις το μέσον του σολέα του Μητροπολιτικού ναού, έψαλλε από καρδίας, με ύφος βυζαντινού ηγεμόνος, το «Μάγοι περσών βασιλείς...», καίτοι το εκκλησίασμα εκείνη την στιγμή δεν απετελείτο παρά από ελαχίστους φιλακολούθους. Ακουσίως μετεφέρεσο εις την «εκκλησία του χρυσού Τρικλινίου», και ανέμενες την εξέλιξι της ιεράς πανηγύρεως κατά την περιγραφή του «ψευδο-Κωδινού». Το εκκλησίασμα «εκρέματο» κυριολεκτικώς από τα χείλη του ψάλλοντος Μητροπολίτου.
Αυτή την εμπειρία του Αρχιμ. Νικοδήμου την έζησαν και πολλοί Αθηναίοι, την εποχή που ο μακαριστός Νικόδημος Βαλληνδράς ήταν αρχιμανδρίτης ακόμα, στον Άγιο Γεώργιο Καρύτση στην Αθήνα. Μου είπαν κάποιοι απ' αυτούς που εκκλησιάζονταν στον Άγιο Γεώργιο, ότι πήγαιναν στην εκκλησία όρθρου βαθέως τα Χριστούγεννα, για να ακούσουν αυτό το περίφημο δοξαστικό της Λιτής "Μάγοι Περσών βασιλείς" σε ήχο πλ. α', από τον καλλικέλαδο π. Νικόδημο. Εικάζω ότι το ίδιο θα έκανε και στις ενορίες που υπηρέτησε ως εφημέριος πριν τον Άγιο Γεώργιο Καρύτση. 
Την εποχή εκείνη δεν την πρόλαβα, λόγω ηλικίας, μα ούτε και στον Μητροπολιτικό Ναό Πατρών είχα την ανάλογη εμπειρία, καθώς δεν εκκλησιαζόμουν εκεί. Έτσι, μια φορά παρακάλεσα τον Δεσπότη να μου το ψάλλει για να το ακούσω κι εγώ απ’ τα χείλη του. Μου το είπε φυσικά από μνήμης, και διεπίστωσα ότι δεν έλεγε κάτι άλλο από το κλασικό κείμενο της Κυψέλης – εδώ παραθέτω την επεξεργασία του Χουρμουζίου – αλλά με ύφος ηγεμονικόν και με όλα τα σχετικά ποικίλματα που βοηθούσαν στην απόδοση των νοημάτων. 



Ηχογράφηση – δυστυχώς – δεν έχω. Σκέπτομαι τώρα, ότι αυτός ο μύστης της λειτουργικής ζωής, έψαλλε με ιερό πάθος την Λιτή των Χριστουγέννων, που πια δεν τελείται στους ενοριακούς ναούς. Για δε τους Αρχιερείς ούτε λόγος να γίνεται. Δε νομίζω ότι γνωρίζει κανείς το «Μάγοι Περσών βασιλείς» που είναι μάλιστα και ποίημα Ιωάννου μοναχού, δηλ. του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού. 
Το κείμενο του ύμνου έχει ως εξής: 
Μάγοι Περσῶν Βασιλεῖς, ἐπιγνόντες σαφῶς, τὸν ἐπὶ γῆς τεχθέντα, Βασιλέα οὐράνιον, ὑπὸ λαμπροῦ ἀστέρος ἑλκόμενοι, ἔφθασαν ἐν Βηθλεέμ, δῶρα προσφέροντες ἔγκριτα, χρυσὸν καὶ λίβανον καὶ σμύρναν, καὶ πεσόντες προσεκύνησαν· εἶδον γὰρ ἐν τῷ Σπηλαίῳ, βρέφος κείμενον τὸν Ἄχρονον.

Η Δρ. ΕΛΕΝΑ ΧΑΤΖΟΓΛΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΓΕΡΑΣΙΜΟ ΠΑΛΛΑΔΑ


Ἕλενα Χατζόγλου 
Ἅγιος Γεράσιμος Παλλαδᾶς 
Μαρτυρίες καὶ κρίσεις ἀπὸ συγχρόνους του
Ἡ σημερινὴ μέρα ἀποτελεῖ ἀπόδοση τιμῆς στὴν μνήμη ἑνὸς πολὺ ταπεινοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος διακρίθηκε στὴν ζωή του γιὰ τὴν σεμνότητα καὶ τὴν μετριοπάθεια. Ὅλη ἡ μελέτη τοῦ βίου καὶ τοῦ ἔργου του, τὴν ὁποία ἐπιχείρησα κατὰ τὴν διδακτορικὴ[1] καὶ μεταδιδακτορική μου ἔρευνα, ἐπιτρέπει τὸν ἰσχυρισμὸ ὅτι ὁ προσανατολισμός του ἦταν ἡ προσφορὰ καὶ ἡ ἐργατικότητα μακριὰ ἀπὸ ὁποιαδήποτε ὑπόνοια αὐτοπροβολῆς ἢ ἀκόμη καὶ ἀναγνώρισης. 
Ὡστόσο, ἐφόσον κάθε φωτεινὴ προσωπικότητα δὲν μπορεῖ νὰ παραμείνει «ὑπὸ τὸν μόδιον» γιὰ πολύ, ἀλλὰ ἀργὰ ἢ γρήγορα τίθεται «ἐπὶ τὴν λυχνίαν», ἔτσι καὶ ὁ ἴδιος τόσο κατὰ τὸν ἐπίγειο βίο του, ὅσο καὶ μετὰ θάνατον ἐπαινέθηκε καὶ ἀναγνωρίστηκε. Σκοπὸς τῆς ὁμιλίας μου αὐτῆς εἶναι νὰ ἀναδειχθοῦν οἱ μαρτυρίες περὶ τοῦ προσώπου του, θετικὲς κατὰ κανόνα, ἀλλὰ καὶ ὁρισμένες ἀρνητικὲς ἕως καὶ συκοφαντικές, ὅσο ἦταν ἐν ζωῇ. 
Κατ’ ἀρχάς, πρὶν ἀπὸ τὴν πατριαρχική του ἐκλογή, τὸ 1688, ὁ Γεράσιμος ἐργάστηκε ὡς δάσκαλος τοῦ Γένους σὲ τουρκοκρατούμενες περιοχές, ὅπως στὴν Πελοπόννησο καὶ τὴν Ἤπειρο. Συνδέθηκε μάλιστα, στὰ Ἰωάννινα, μὲ συνεργάτες καὶ μαθητὲς τῆς ὀνομαστῆς Σχολῆς τοῦ Ἐπιφανίου, ποὺ λειτούργησε ὡς κοιτίδα τῆς νεοελληνικῆς ἐκπαίδευσης, σὲ μία περίοδο σχετικῆς ἀλλὰ καὶ ἐλεγχόμενης «αὐτονομίας» στὰ ἐκπαιδευτικὰ πράγματα ἐπὶ τουρκοκρατίας. Ἕνα ἀπὸ τὰ πρόσωπα ποὺ συμμετεῖχαν στὴν ἐκπαιδευτικὴ αὐτὴ κίνηση, ὁ Κρητικὸς Γρηγόριος Μελισσηνός, ἀνηψιὸς τοῦ σπουδαίου γιὰ τὴν λογιοσύνη του Γερασίμου Βλάχου, τὸ ἔτος 1660 ζήτησε ἀπὸ τόν, ἱερομόναχο τότε, Γεράσιμο νὰ τοῦ ἀποστείλει δέκα ἀπὸ τὶς Διδαχές του, προκειμένου νὰ τὶς χρησιμοποιήσει ὡς δείγματα προτύπου ἐκκλησιαστικοῦ κηρύγματος. Ὁ Γρηγόριος, ἀπευθυνόμενος στὴν ἐπιστολή του[2] πρὸς τὸν Γεράσιμο, ἀναφέρεται στὸ νόημα τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς γνώσης, ὑπονοώντας ὅτι αὐτὰ τὰ γνωρίσματα κοσμοῦσαν τὸν παραλήπτη τῆς ἐπιστολῆς του. 
Η Δρ. Έλενα  Χατζόγλου
Λίγο ἀργότερα, ὁ Γεράσιμος ἐξελέγη μητροπολίτης Καστορίας ἀπὸ τὴν σύνοδο τοῦ πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Στὴν θέση αὐτὴ ὅμως παρέμεινε ἐπὶ μικρὸ χρονικὸ διάστημα, διότι καθαιρέθηκε ὡς «ἐπιβάτης» τοῦ μητροπολιτικοῦ θρόνου ἀπὸ τὴν Σύνοδο τῆς ἀρχιεπισκοπῆς Ἀχρίδος, σὲ ἔνδειξη τῆς ἄρνησής της νὰ δεχθεῖ μία ἀπόφαση ποὺ κατευθυνόταν ἀπὸ τὸ Φανάρι. Οἱ κρίσεις γιὰ τὸ πρόσωπό του ποὺ περιέχονται στὸ ἔγγραφο τῆς καθαιρέσεως ἀποτελοῦν τὸ πρῶτο πλῆγμα ποὺ δέχθηκε, ἐμπλεκόμενος σὲ ἕνα δυσλειτουργικὸ γιὰ τὴν συγκεκριμένη μητρόπολη ἐκκλησιαστικὸ καθεστώς. 
Ὕστερα ἀπὸ τὴν σύντομη παραμονή του ὡς τοποτηρητῆ στὴν μητρόπολη Ἀδριανουπόλεως καὶ ἐπειδὴ ἀπὸ ἕναν συνταρακτικὸ σεισμὸ ἐπῆλθε ὁ αἰφνίδιος θάνατος τοῦ τότε πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Παρθενίου, ὁ Γεράσιμος ἐξελέγη -καὶ μάλιστα ὁμόφωνα- ἀπὸ τὸ πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως πατριάρχης στὸν χηρεύοντα θρόνο. Ὁ τότε οἰκουμενικὸς πατριάρχης Καλλίνικος Ἀκαρνὰν σὲ ἐπιστολή του πρὸς τὸν κλῆρο καὶ τὸν λαὸ τοῦ πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας ἀπαριθμεῖ μὲ εὔγλωττο καὶ παραστατικὸ τρόπο τὰ γνωρίσματα τοῦ νέου ἐψηφισμένου πατριάρχη. Ἡ συγκεκριμένη ἐπιστολὴ ἀποτελεῖ πολύτιμη ἱστορικὴ καὶ ἁγιολογικὴ πηγή, ποὺ συγκεφαλαιώνει τὰ γνωρίσματα τῆς προσωπικότητας τοῦ Γερασίμου στὰ ἀκόλουθα λόγια, ὅπως ἀποδίδονται στὰ νέα ἑλληνικά: «(ὁ Γεράσιμος) εἶναι ἄνδρας θεοσεβὴς καὶ εὐπρεπής, ὁ ὁποῖος διακρίνεται γιὰ τὴν μεγάλη του σοφία καὶ κοσμεῖται μὲ ἐπιδόσεις τόσο στὸν πρακτικὸ ὅσο καὶ στὸν θεωρητικὸ βίο· ἀκτινοβολεῖ μάλιστα γιὰ τὰ σωματικὰ καὶ τὰ ψυχικά του προτερήματα, εἶναι στολισμένος μὲ μεθόδους ἐπιστημονικές ... καὶ ἀνθισμένος μὲ πολλὲς κατὰ Θεὸν ἀρετές· σχετικὰ μὲ τὴν θεολογία, ἔχει πολὺ καλὴ παιδεία, ἐμπειρικὴ καὶ θεωρητική, γι’ αὐτὸ καὶ διετέλεσε ... φλογερὸς κήρυκας τῆς εὐαγγελικῆς διδασκαλίας. Συμπληρωματικὰ ἀναφέρω τὴν συνυφασμένη μὲ τὸν χαρακτήρα του γλυκύτητα καὶ τὴν κατὰ Θεὸν πραότητα»[3]. 
Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς πατριαρχίας του, ὁ ἅγιος ἀντάλλαξε ἐπιστολὲς μὲ διάφορα σημαίνοντα πρόσωπα τῆς ἐποχῆς, ἕνα ἐκ τῶν ὁποίων ἦταν ὁ Ἰωάννης Καρυοφύλλης, ποὺ διετέλεσε διευθυντὴς στὴν Πατριαρχικὴ Ἀκαδημία τῆς Κωνσταντινούπολης καὶ ἐπέδειξε πολύπλευρη ἐκπαιδευτικὴ ἀλλὰ καὶ πολιτικὴ δράση. Σὲ ἐπιστολή του, τοῦ ἔτους 1690, ἐξαίρει τὴν πνευματικὴ ἀκτινοβολία τοῦ πατριάρχη Γερασίμου καὶ τονίζει ὅτι ἡ κατὰ Θεὸν σπουδὴ καὶ ἐμπειρία του τὸν ὁδήγησαν σὲ «ὕψος ὑπερκόσμιον». Θεωρεῖ μάλιστα ἰδιαίτερη ἐπίσκεψη τῆς θείας πρόνοιας τὴν ἑδραίωσή του στὸν πατριαρχικὸ θρόνο, ἐνθυμεῖται τοὺς «ζωηροὺς ῥύακας τῆς εὐσεβοῦς διδασκαλίας» του καὶ ἐπικαλεῖται τὴν «ὑψίνοον πνευματικήν του ἀξίαν»[4]. 
Ὁ συνδεόμενος μὲ φιλικοὺς δεσμοὺς μὲ τὸν ἅγιο, οἰκουμενικὸς πατριάρχης Διονύσιος Μουσελίμης, ἀνακαλεῖ στὴν μνήμη του, σὲ ἐπιστολή του τοῦ ἔτους 1693, τὴν περίοδο τῶν «ἀγχινουστάτων τους συνομιλιῶν», ὅπου ἀναδύονταν «φωτίσματα ἀκτινοβόλα» τοῦ «σοφωτάτου ἀνδρὸς»[5] Γερασίμου. 
Ὁ λόγιος Ἀναστάσιος Μιχαὴλ Ναουσαῖος, ποὺ διέπρεψε στὴν Γερμανία, μακαρίζει τὸν «πολυύμνητον» Γεράσιμο γιὰ «τὸν τρόπον, τὸν βίον, τὴν παιδείαν καὶ θεοσέβειάν»[6] του. Ὁ ἴδιος παραδίδει ὅτι ὁ Γερμανὸς πανεπιστημιακὸς καθηγητὴς Anhard Adelung, κατὰ τὴν περιήγησή του στὴν Ἀνατολὴ μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1700 καὶ 1706, ἐντυπωσιάστηκε ἀπὸ τὴν ἁπλότητα καὶ ἁγιότητα τοῦ πατριάρχη καὶ τὸν χαρακτήρισε ὡς «ἐπίγειον ἄγγελον»[7]. 
Ὁ διαπρεπὴς Φαναριώτης, διπλωμάτης καὶ λόγιος, Ἀλέξανδρος Μαυροκορδάτος ὁ ἐξ ἀπορρήτων γνώριζε τὸν ἅγιο Γεράσιμο καὶ ἐκφραζόταν πάντοτε θετικὰ γιὰ τὸ πρόσωπό του. Ἠταν αὐτὸς ποὺ ἀναγνωρίζοντας τὴν φερεγγυότητα καὶ τὸ κύρος του μεσολάβησε ὥστε νὰ προαχθεῖ σὲ μητροπολίτη Ἀδριανουπόλεως, γιὰ νὰ διευθετηθοῦν κρίσιμα ζητήματα καὶ νὰ ρυθμιστοῦν ἰσορροπίες στὶς σχέσεις τῆς ὀρθόδοξης ἐκκλησίας μὲ τὴν Ὑψηλὴ Πύλη. Σὲ ἐπιστολή του, τοῦ 1709, προβάλλονται οἱ ἀρετὲς τῆς καλῆς προαιρέσεως, τῆς ταπεινοφροσύνης καὶ τοῦ ἤθους[8] ἑνὸς ἀξιολογωτάτου ἱεράρχη, ποὺ ὑπερέβη τὰ κοινὰ ἀνθρώπινα μέτρα. 
Τὴν πιὸ ἰσχυρὴ ὅμως, ἂν καὶ ἀνώνυμη, μαρτυρία[9] γιὰ τὸ ποιὸν τοῦ γηραιοῦ ποιμενάρχη τους κατέθεσαν σύσσωμοι ὁ κλῆρος καὶ ὁ λαὸς τοῦ πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας, στὸ ἄκουσμα τῆς οἰκειοθελοῦς του παραιτήσεως ἀπὸ τὸν θρόνο, τὸ ἔτος 1710. Τὰ δάκρυα, οἱ ἐκκλήσεις τους νὰ παραμείνει στὴν θέση του καὶ νὰ μὴν τοὺς ἐγκαταλείψει, εἶναι οἱ πιὸ ἀψευδεῖς μάρτυρες τῆς ἀπήχησης ποὺ εἶχε στὶς ψυχὲς καὶ τὶς συνειδήσεις ὅλου τοῦ λαοῦ. 
Ὁ γιὸς τοῦ Ἀλεξάνδρου Μαυροκορδάτου Νικόλαος, ποὺ διετέλεσε ἡγεμόνας στὶς παραδουνάβιες ἡγεμονίες τῆς Βλαχίας καὶ τῆς Μολδαβίας, ἔτρεφε βαθὺ σεβασμὸ πρὸς τὸ πρόσωπο τοῦ Γερασίμου. Στὴν ἀλληλογραφία ποὺ ἀνταλλάσσουν ἀναφέρεται στὴν «ἀξιοτίμητον καὶ ἀξιάγαστον» εἰκόνα του καὶ θαυμάζει τὴν ψυχή του, ποὺ εἶναι «καθωραϊσμένη» μὲ ποικίλες ἀρετές, ὅπως τὸ «πρᾶον καὶ ἐπιεικὲς καὶ φιλάνθρωπον». Στὴν τελευταία ἐπιστολὴ ποὺ ἔλαβε ὁ ἅγιος, εὑρισκόμενος στὴν Ἱερὰ Μονὴ Βατοπαιδίου Ἁγίου Ὄρους, τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1714, ὁ ἀποστολέας της Νικόλαος Μαυροκορδάτος περικλείει σὲ μία ρητορικὴ ἐρώτηση ὅλα ἐκεῖνα τὰ γνωρίσματα ποὺ συγκροτοῦν τὸ εἶδος τῆς ἐμπειρικῆς θεολογίας τοῦ ἱεράρχη. Ἀναφέρει χαρακτηριστικά, σὲ νεοελληνικὴ ἀπόδοση: «Ποιά μεγαλύτερη εὐεργεσία θὰ μπορούσαμε νὰ συναντήσουμε παρὰ τὶς εὐχὲς καὶ εὐλογίες ποὺ πηγάζουν ἀπὸ τὴν ψυχὴ ἑνὸς ἱεράρχη, ὁ ὁποῖος καταλαμπρύνει μὲ μύριες ἀρετὲς ὅλη τὴν κατάληξη τῶν ὀρθοδόξων –ὄχι κατὰ τὸν κοινὸ ἀνθρώπινο νόμο, ἀλλὰ στεφανωμένος μέχρι θαυμαστοῦ σημείου– καὶ ὁ ὁποῖος μὲ καταρρακωμένο τὸ ζωντανὸ σῶμα ἀλλὰ φλογερὸ τὸ πνεῦμα ἐξιλεώνει καὶ ἐξευμενίζει τὸ θεῖο, ποὺ ὑποκινεῖται πρὸς ὀργὴ ἀπὸ τὰ δικά μας πλημμελήματα;» Ἡ ἐπιστολὴ αὐτὴ δίνει πληροφορίες γιὰ τὸ «ἔνθεον σκῆνος», δηλαδὴ τὸ θεοφόρο, ἂν καὶ καταρρακωμένο, σῶμα τοῦ γηραιοῦ πατριάρχη, ἀλλὰ παράλληλα γιὰ τὴν πνευματική του θεωρία καὶ ἔλλαμψη λίγο πρὶν ἀπὸ τὴν κοίμησή του. Ἐκφράζει δὲ τὴν πεποίθηση ὅτι ὁ ἱεράρχης θὰ παρασταθεῖ «στὸν ὑπέρλαμπρο θρόνο (τοῦ Θεοῦ) ... μαζὶ μὲ τὸν ὑπόλοιπο χορὸ τῶν ἁγίων ψυχῶν»[10]. 
Ὁ πολυμαθὴς Δημήτριος Προκοπίου (ἢ Προκόπιος κατὰ τὸ μοναχικό του ὄνομα) Παμπέρης ἦταν λόγιος καὶ γιατρός, ποὺ ὑπηρέτησε ὡς γραμματέας κοντὰ στὴν οἰκογένεια τοῦ Ἀλεξάνδρου Μαυροκορδάτου καὶ μετέπειτα τῶν υἱῶν του. Στὸ κυριότερο ἀπὸ τὰ ἔργα του, ποὺ ἐπιγράφεται «Ἐπιτετμημένη ἐπαρίθμησις τῶν κατὰ τὸν παρελθόντα αἰῶνα λογίων Γραικῶν», παρουσιάζει σύντομα προσωπογραφικὰ σημειώματα γιὰ διάφορες ἐξέχουσες μορφὲς τῆς ἐποχῆς του, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ τοῦ Γερασίμου Παλλαδᾶ. Παραθέτω τὸ σχετικὸ σημείωμα σὲ νεοελληνικὴ ἀπόδοση: «Ὑπῆρξε ἄνδρας πράγματι σοφώτατος καὶ ἁγιώτατος, θεολόγος, φιλόσοφος καὶ ἐρευνητὴς τοῦ βάθους τῶν ἁγίων Γραφῶν. Ἀναδείχθηκε κατὰ τὴν ἐποχή μας (κι ἐδῶ ἂς μείνει μακριὰ ἀπὸ τὸν λόγο μου ἡ κολακεία, καθὼς καὶ τὸ νὰ μιλῶ πρὸς εὐχαρίστηση) λαμπρότατος ἀστέρας τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, ποιμαίνοντας θεοφιλῶς καὶ καταρτίζοντας στὴν εὐσέβεια καὶ τὴν χρηστότητα τῶν τρόπων ὄχι μόνον τὸ δικό του ποίμνιο, ἀλλὰ καὶ ὅλο τὸ χριστεπώνυμο πλήρωμα τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας. Συνεισφέροντας πολλὰ ἐκ τῶν ἰδίων, ἀντλώντας ἀπὸ τὶς ἀθάνατες πηγὲς τῆς προσωπικῆς του σοφίας, συνέγραψε πολλὰ συγγράμματα, καὶ μάλιστα κρίσεις καὶ ἑρμηνεῖες τῆς Ἁγίας Γραφῆς, πρὸς Ἰουδαίους καὶ ἄλλα πάμπολλα, τὰ ὁποῖα φυλάσσονται ὡς πολύτιμα κειμήλια καί, Θεοῦ θέλοντος, θὰ παραδοθοῦν καὶ ἐντύπως»[11].
Ὅμως, ὅπως οἱ περισσότεροι ἅγιοι, ἔτσι καὶ ὁ πατριάρχης Γεράσιμος δέχθηκε συκοφαντία καὶ ἄδικη ἐπίκριση. Ὁ πρωτοσύγκελλος τοῦ πατριαρχείου καὶ μετέπειτα διάδοχός του Σαμουὴλ Καπασούλης διέσπειρε ἀρνητικὲς φῆμες εἰς βάρος του, ὅτι δῆθεν καινοτομεῖ κατὰ τὴν τέλεση τοῦ μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας, ἐπειδὴ κατὰ τὴν ἀνάγνωση τῆς εὐχῆς τῆς ἁγίας Ἀναφορᾶς ἐκφωνοῦσε χαμηλοφώνως τὰ Κυριακὰ λόγια καὶ μεγαλοφώνως τὴν ἐπίκληση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Σκοπὸς τοῦ Γερασίμου ἦταν νὰ δώσει ἔμφαση στὸν ἀκριβῆ χρόνο μεταβολῆς τῶν τιμίων Δώρων, γιὰ νὰ ἀντιμετωπιστεῖ ἡ γενικευμένη τότε ρωμαιοκαθολικὴ προπαγάνδα[12]. 
Ὅμως, λόγῳ τῆς ἐπικριτικῆς διαστρέβλωσης τῶν πραγμάτων ἀπὸ τὸν Καπασούλη, ὁ ἅγιος ἔτυχε τῆς ἐπιπλήξεως τοῦ τότε οἰκουμενικοῦ πατριάρχη Γαβριὴλ τοῦ Γ΄, ὁ ὁποῖος μὲ δύο ἐπιστολές του, τὸ ἔτος 1702, τοῦ ζήτησε αὐστηρὰ νὰ ἄρει τὴν ἐφαρμογὴ αὐτή. 
Ὅταν ὁ πατριάρχης ταξίδεψε γιὰ δεύτερη φορὰ στὴν Βλαχία, μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1707 καὶ 1709, πῆρε μαζί του τρεῖς ὀγκώδεις τόμους μὲ τὶς διδαχές του, προκειμένου νὰ τὶς ὑποβάλει πρὸς ἔκδοση στὸ ἡγεμονικὸ τυπογραφεῖο τοῦ Βουκουρεστίου. Τὰ κείμενα ἐτέθησαν ὑπὸ τὴν κρίση τοῦ ὑπευθύνου τοῦ τυπογραφείου, τοῦ Κυπρίου Μάρκου Πορφυρόπουλου, ἀλλὰ ἀπορρίφθηκαν, μὲ τὴν αἰτιολογία ὅτι ἐμπεριεῖχαν δογματικὲς ἀνακρίβειες, ποὺ προσιδίαζαν πρὸς τὸ καθολικὸ δόγμα. Ὁ πατριάρχης, πικραμένος ἀπὸ τὴν ἀπόρριψη, ἀποφάνθηκε ὅτι, ἂν ὄντως ἀληθεύει ἡ κρίση αὐτή, ἔχει καλῶς, ἂν ὅμως ὄχι, τότε νὰ ἐπέλθει ἡ θεία δίκη. Ἔκτοτε διάφορα σοβαρὰ προβλήματα ὑγείας τοῦ Πορφυρόπουλου ἀποδόθηκαν στὴν πατριαρχικὴ ἀρά[13]. 
Ὁ Σαμουὴλ Καπασούλης συνέχισε τὴν ἐμπαθῆ κριτική του, ὅπως προκύπτει ἀπὸ τὴν ἀλληλογραφία[14] του μὲ τὸν πατριάρχη Ἱεροσολύμων Χρύσανθο Νοταρᾶ, πρὶν ἀλλὰ καὶ μετὰ τὴν διαδοχὴ τοῦ Γερασίμου. Συγκεκριμένα, σχολίαζε ἀρνητικά, ἕως καὶ ἐπιτιμητικά, ὁρισμένες ἐπὶ μέρους ἐπιλογὲς καὶ ἀποφάσεις τοῦ ἁγίου. Γιὰ παράδειγμα, ὁ Σαμουὴλ δὲν ἐμπιστεύθηκε τὸν πατριάρχη Γεράσιμο, ὅταν τὸν κάλεσε στὴν Αἴγυπτο ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη γιὰ νὰ τὸν διαδεχθεῖ. Θεώρησε ὅτι «ἔφθειρε τὴν ζωή του» ἐμπιστευόμενος τὸν Γέροντά του καὶ ὑποψιάστηκε ὅτι ἡ πρόσκληση εἶναι δοκιμαστικὴ καὶ ὅτι ἡ παραίτηση εἶναι ἀπόφαση ἕωλη. Ὅταν ὁ ἅγιος ἀνέβαλε γιὰ λίγο καιρὸ τὴν μετάβασή του στὸ Ἅγιον Ὄρος, προκειμένου νὰ στερεωθεῖ στὸν θρόνο ὁ Σαμουήλ, κατηγορήθηκε ἀπὸ τὸν ἴδιο ὡς δίβουλος καὶ ἀσταθής. Ὅταν ἀρνήθηκε νὰ δανείσει χρήματα στὸν Σαμουήλ, θεωρήθηκε ἀπὸ ἐκεῖνον ὡς φειδωλός, ἐνῶ ταυτόχρονα ὡς κακὸς διαχειριστὴς τῶν οἰκονομικῶν, ἀλλὰ καὶ σπάταλος κατὰ περίπτωση. Στὶς ἐπιστολὲς αὐτὲς ὁ Παλλαδᾶς κατηγορήθηκε ἐπίσης γιὰ δεισιδαιμονία καὶ «δοκοφροσύνη». Καὶ ὅλα αὐτὰ ἐκφράζονταν ἐν ἀγνοίᾳ του, ἀπὸ ἕναν ἄνθρωπο ποὺ εὐεργετήθηκε καὶ μάλιστα προήχθη ἀπὸ ἐκεῖνον. 
Εἶναι ὅμως γνωστὸ ὅτι τὴν ἐπίγεια ζωὴ πολλῶν ἁγίων, κατὰ κανόνα βαραίνουν οἱ διάφορες ἐπικρίσεις καὶ δοκιμασίες, ὅπως καὶ οἱ παραπάνω. Ἐπισυμβαίνουν δὲ σὲ ὅλες τὶς ἐποχὲς καὶ δοκιμάζουν τὴν ὑπομονὴ καὶ τὴν ταπείνωσή τους, ἐνῶ ἀποτελοῦν τὸ πιὸ ἐναργὲς μήνυμα τῆς σταυρικῆς πορείας τους. Αὐτὴ ἡ πορεία καὶ αὐτὲς οἱ προσωπικότητες, ὅσο καὶ ἂν παραγνωριστοῦν ἢ μείνουν στὴν ἀφάνεια, δέχονται ἐν τέλει τὴν ἀναγνώριση ἀπὸ τὸν Δικαιοκρίτη Θεό, ὅπως ἀναγνωρίστηκε καὶ ὁ σήμερα τιμώμενος ἅγιος Γεράσιμος Παλλαδᾶς. 
___________________________________________    
[1] Ἡ ἐνασχόληση μὲ τὴν ζωὴ καὶ τὸ ἔργο τοῦ λογίου Γερασίμου Παλλαδᾶ σὲ ἐπίπεδο διδακτορικῆς διατριβῆς ξεκίνησε τὸ ἔτος 1999, ὅταν ἀκόμη δὲν ἦταν γνωστὴ ἡ διαδικασία ἁγιοκατατάξεώς του. Ἡ ἀπόφαση ἁγιοποιήσεως ἐλήφθη ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας τὸ 2002 καί ἡ ὑποστήριξη τῆς Διατριβῆς ἔγινε τὸ 2005 στὸ Τμῆμα Φιλολογίας τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ. 
[2] Παναγιώτου Ἀραβαντινοῦ (Εἰσαγωγὴ - ἐπιμέλεια Κ. Θ. Δημαρᾶ), Βιογραφικὴ συλλογὴ λογίων τῆς Τουρκοκρατίας, Ἰωάννινα 1960, σ. 203. 
[3] Ἑλένης Σωτ. Χατζόγλου - Μπαλτᾶ, Γεράσιμος Β΄ Παλλαδᾶς Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας (± 1625/30-1714). Ὁ Βίος καὶ τὸ συγγραφικόν του ἔργον, Ἀθῆναι 2005, σ. 424. 
[4] Ἑλ. Χατζόγλου, ὅπ. π., σ. 426. 
[5] Ὅπ. π., σ. 432. 
[6] Μιχαὴλ Ἀναστασίου τοῦ Ἀναστασίου, Περιηγηματικὸν Πυκτάτιον, ἤτοι Περιήγησις τῆς Εὐρώπης, ἐν Ἀμστελοδάμῳ 1706, σ. 45. 
[7] Ὅπ. π., σ. 25. 
[8] Θεαγένους Λιβαδᾶ, Ἀλεξάνδρου Μαυροκορδάτου τοῦ ἐξ ἀπορρήτων Ἐπιστολαὶ Ρ΄, Τεργέστῃ 1879, σ. 110. 
[9] Γερασίμου Μαζαράκη, «Συμβολὴ εἰς τὴν ἱστορίαν τῆς ἐν Αἰγύπτῳ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Ἐκκλησιαστικὸς Φάρος 28 (1929), σσ. 446-447. 
[10] Θ. Λιβαδᾶ, ὅπ. π., σ. 106. 
[11] Δημητρίου Προκοπίου [Παμπέρη], «Ἐπιτετμημένη ἐπαρίθμησις τῶν κατὰ τὸν παρελθόντα αἰῶνα λογίων Γραικῶν», στὸ Κωνσταντίνου Σάθα, Μεσαιωνικὴ Βιβλιοθήκη, τόμ. Γ΄, Βενετίᾳ 1782 (φωτοτυπ. ἀνατύπ. Βασ. Γρηγοριάδη Ἀθῆναι 1972), σσ. 481-482. 
[12] Ἑλένης Σ. Χατζόγλου - Μπαλτᾶ, «Ἡ ἐπιστολιμαία διατριβὴ τοῦ Γερασίμου Παλλαδᾶ περὶ τοῦ ἀκριβοῦς χρόνου καθαγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων», Ἐπετηρὶς τῆς Ἑταιρείας Βυζαντινῶν Σπουδῶν ΝΒ́ (2004-2006), σσ. 251-322. 
[13] Καισαρίου Δαπόντε, «Ἱστορικὸς Κατάλογος ἀνδρῶν ἐπισήμων Ρωμαίων (1700-1784)», στὸ Κ. Ν. Σάθα, Μεσαιωνικὴ Βιβλιοθήκη, τόμ. Γ΄, ἐν Βενετίᾳ 1872, σ. 192. 
[14] Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου, Σαμουὴλ Καπασούλης, Πάπας καὶ Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας (1661-1723), ἐν Ἀλεξανδρείᾳ 1912, (Ἀνάτυπο: «Ἐκκλησιαστικὸς Φάρος» τόμ. Η΄, σ. 241 - τόμ. Θ΄, σ. 330), σσ. 60-72. 
(Ὁμιλία τῆς κ. Ἕλενας Χατζόγλου, δρος φιλολογίας, στὴν ἐπετειακὴ ἐκδήλωση ποὺ ἔγινε στὶς 13-11-2014 στὸ ξενοδοχεῖο Caravel, μέ ἀφορμή τήν συμπλήρωση 300 ἐτῶν ἀπὸ τῆς κοιμήσεως τοῦ Ἁγίου Γερασίμου Παλλαδᾶ (1714-2014).
Δείτε και την σχετική ανάρτηση:

Κυριακή 21 Δεκεμβρίου 2014

ΜΙΑ ΓΙΟΡΤΙΝΗ ...ΝΟΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ


Μια γιορτινή ...νότα από την Χριστουγεννιάτικη Κωνσταντινούπολη.

Σάββατο 20 Δεκεμβρίου 2014

ΜΕ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΤΑΤΙΑΝΑΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Σήμερα Σάββατο 20 Δεκεμβρίου το μεσημέρι, μικρά και μεγάλα παιδιά τραγουδήσαμε τα αγαπημένα τραγούδια της Τατιάνας Ζωγράφου στο Εμπορικό κέντρο Αtrium, στο κέντρο της Αθήνας, σε μια χριστουγεννιάτικη γιορτή για την επανέκδοση του πρώτου της δίσκου με τίτλο «Πετώντας πας στην Πόλη», από τις εκδόσεις Εν πλω.
Συνοδοιπόροι της Τατιάνας Ζωγράφου σ’ αυτή τη γιορτινή πτήση οι «Κόκκινοι γάτοι»: 
Λευτέρης Γρίβας (ακορντεόν), Βαγγέλης Ζωγράφος (κοντραμπάσο), Πάνος Κανελλόπουλος (μαντολίνο), Δημήτρης Μπουζάνης (πιάνο), αλλά και ο βαρύτονος Κωστής Ρασιδάκης, ο οποίος περνώντας τυχαία, μπήκε για λίγο στην γιορτινή παρέα μας. 
Καλά Χριστούγεννα σε όλους. 

ΜΙΛΤΙΑΔΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ: Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΛΑΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Η Ρίζα του Ιεσσαί - Ι. Ναός Αγίου Νικολάου Τσαριτσάνης Ελασσόνας (17ος αι.)

Του Καθηγητή Μιλτιάδη Κωνσταντίνου, Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ.

[Με αφορμή το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα της Κυριακής προ της Χριστού Γεννήσεως - Ματθ. α' 1-25]
Η γενεαλογία και η γέννηση του Ιησού Χριστού

Η εισαγωγή του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου προσομοιάζει γλωσσικά το βιβλίο της Γενέσεως. Ο όρος "γένεσις" σημαίνει δημιουργία, και ανταποκρίνεται πλήρως στο περιεχόμενο του πρώτου βιβλίου της Αγίας Γραφής που περιγράφει μια διπλή δημιουργία, τη δημιουργία του κόσμου και τη δημιουργία του λαού του Ισραήλ.
Το πρώτο μέρος του βιβλίου αυτού συγκροτείται από διάφορες αφηγήσεις που αναφέρονται σε επεισόδια της προϊστορίας της ανθρωπότητας, συνδεδεμένες μεταξύ τους με γενεαλογικούς καταλόγους, ώστε να προκύπτει μια ενιαία περιγραφή της πορείας του ανθρώπου από τη δημιουργία μέχρι την εποχή του γενάρχη των Ισραηλιτών, Αβραάμ. Στόχος των αφηγήσεων είναι να καταδειχτεί το πώς ο άνθρωπος, διασπώντας την κοινωνία του με τον Θεό, επιτρέπει την είσοδο του κακού στον κόσμο, για να οδηγηθεί σταδιακά στην πλήρη διάσπαση της κοινωνίας των ανθρώπων μεταξύ τους. Το δεύτερο μέρος του βιβλίου της Γενέσεως αφηγείται την ιστορία των πατριαρχών του Ισραήλ με τη μορφή της εξιστόρησης διάφορων επεισοδίων από την οικογενειακή ιστορία τριών γενεών (Αβραάμ - Σάρρα, Ισαάκ - Ρεβέκκα, Ιακώβ - Λεία / Ραχήλ). Ο Αβραάμ επιδεικνύει απόλυτη πίστη και υπακοή στο θείο θέλημα και ο Θεός κάνει μαζί του μια νέα αρχή· από τον άνθρωπο αυτόν θα προέλθει ένας λαός, ο οποίος θα καταστεί φορέας της θείας ευλογίας προς όλους τους λαούς της γης, με σκοπό την τελική πλήρη αποκατάσταση των σχέσεων Θεού και ανθρώπου. Αρχίζοντας, λοιπόν, το πρώτο βιβλίο της Καινής Διαθήκης με τη φράση «Βίβλος γενέσεως» και ξεκινώντας τον γενεαλογικό κατάλογο με τα ονόματα των τριών πατριαρχών (Αβραάμ, Ισαάκ και Ιακώβ), παραπέμπει συνειρμικά τον αναγνώστη να συσχετίσει το περιεχόμενο του βιβλίου αυτού με εκείνο του πρώτου βιβλίου της Αγίας Γραφής, και να το κατανοήσει ως εξαγγελία μιας νέας διπλής δημιουργίας: του καινούργιου κόσμου, αυτού που αποκαλείται "Βασιλεία του Θεού", και του καινούργιου Ισραήλ, της Εκκλησίας. Έτσι, η επιγραφή «Βίβλος γενέσεως» φαίνεται να μην αφορά μόνον στον Ιησού Χριστό, αλλά και σε όλους όσοι ποιώντας «καρπὸν ἄξιον τῆς μετανοίας» θα καταστούν «τέκνα Ἀβραάμ», «κατὰ Ἰσαὰκ ἐπαγγελίας τέκνα», και «κληρονόμοι μὲν Θεοῦ, συγκληρονόμοι δὲ Χριστοῦ». 
Όμως ο γενεαλογικός κατάλογος του Ιησού με την μορφή που παρατίθεται από τον ευαγγελιστή Ματθαίο εξυπηρετεί και έναν άλλο στόχο που είχε ιδιαίτερη σημασία για την πρώτη χριστιανική κοινότητα στην οποία απευθύνεται ο ευαγγελιστής. Σύμφωνα με τον Ιουδαίο ιστορικό Ιώσηπο, από την περίοδο της βαβυλώνιας αιχμαλωσίας και εξής οι Ιουδαίοι συνήθιζαν να διατηρούν εκτεταμένους γενεαλογικούς καταλόγους, προκειμένου να κατοχυρώσουν την καταγωγή τους, την ταυτότητά τους και τα κληρονομικά τους δικαιώματα στη γη των προγόνων τους. Τα βιβλία των Παραλειπομένων, που προέρχονται από αυτήν την περίοδο, διασώζουν πλήθος τέτοιων καταλόγων. Στόχος, λοιπόν, του καταλόγου που παραθέτει ο ευαγγελιστής Ματθαίος, καθώς απευθύνεται σε χριστιανούς που ήταν προηγουμένως Ιουδαίοι, είναι να καταδείξει ότι ο Ιησούς είναι νόμιμος απόγονος του Αβραάμ, του γενάρχη του Ισραήλ, και νόμιμος απόγονος του Δαβίδ, του βασιλιά στον οποίο ο Θεός υποσχέθηκε ότι από τη γενιά του θα προέλθει ο σωτήρας. Αυτό το επιτυγχάνει με τη συμβολική των αριθμών, που συχνά παίζει σημαντικό ρόλο στη βιβλική γραμματεία. Αν για τον σύγχρονο ερευνητή το κυρίαρχο ερώτημα, όταν πρόκειται για αριθμητικά δεδομένα, είναι το αν αυτά ευσταθούν, για τον αρχαίο ανατολίτη το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο τι οι συγκεκριμένοι αριθμοί μπορεί να σημαίνουν. Έτσι, οι αριθμοί κατανοούνται, σχεδόν πάντοτε, ως σύμβολα που υποκρύπτουν κάποιο μήνυμα, το οποίο ο αναγνώστης καλείται να αποκρυπτογραφήσει. Αυτός είναι ο λόγος που το γενεαλογικό δένδρο του Ιησού, όπως παρατίθεται στο Κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιον διαιρείται σε τρεις δεκατετράδες γενεών. Ο αριθμός 14 προκύπτει από το άθροισμα της αριθμητικής αξίας των εβραϊκών γραμμάτων του ονόματος του Δαβίδ (4+6+4=14). Πολλαπλασιαζόμενος ο αριθμός αυτός επί τον επιβεβαιωτικό αριθμό 3 αποδεικνύει ότι ο Ιησούς είναι γόνος Δαβίδ, άρα μεσσίας. 
Αλλά και για τον σύγχρονο αναγνώστη η γενεαλογία του Ιησού, παρά το ανιαρό και μονότονο ύφος της, περιέχει ένα ξεχωριστό μήνυμα. Διαβάζοντας κανείς τον κατάλογο των προγόνων του Ιησού θα διαπιστώσει με έκπληξη ότι, παρ᾽ όλο που περιέχει και ονόματα γυναικών, κάτι μη αναμενόμενο για τα δεδομένα μιας ανδροκρατούμενης κοινωνίας, απουσιάζουν από αυτόν τα ονόματα των μητέρων του Ισραήλ, της Σάρρας, της Ρεβέκκας, της Ραχήλ. Ακόμη μεγαλύτερη όμως έκπληξη θα δοκιμάσει κανείς όταν διαπιστώσει πως, σε μια εποχή που ο Ισραήλ υπερηφανευόταν για τη φυλετική και ηθική του καθαρότητα, οι γυναίκες που περιλαμβάνονται στον γενεαλογικό κατάλογο του Ιησού δεν θα μπορούσαν να περιγραφούν με αυτά τα χαρακτηριστικά. Η Θάμαρ υποδύθηκε την πόρνη προκειμένου να αποκτήσει παιδί από τον πεθερό της, η Ραχάβ ήταν Χανααναία πόρνη, η Ρουθ, η προγιαγιά του Δαβίδ, ήταν Μωαβίτισσα που με συμβουλή της πεθεράς της προκάλεσε ερωτικά τον Βοόζ προκειμένου να την παντρευτεί και η Βηρσαβεέ, ήταν σύζυγος του Χετταίου Ουρία και δέχτηκε να γίνει ερωμένη του Δαβίδ. Με αυτόν τον γλαφυρό τρόπο καθίσταται από την πρώτη στιγμή σαφές ότι η πρόσκληση για μετοχή στον νέο λαό του Θεού είναι ανοιχτή για όλους και η αποδοχή της δεν προϋποθέτει κανένα ειδικό "προσόν", παρά μόνον την πίστη πως το παιδί που η Μαρία φέρει στα σπλάχνα της προέρχεται από το Άγιο Πνεύμα και αυτός θα σώσει τον λαό του από τις αμαρτίες του.

Παρασκευή 19 Δεκεμβρίου 2014

ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΑΝ ΤΑ ΔΟΚΙΜΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΥΤΗ ΤΗΣ ΙΟΥΛΙΤΑΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ


Η Ιουλίτα Ηλιοπούλου – ακούραστη θηρευτής της ομορφιάς – κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο της από τις εκδόσεις ύψιλον με δοκίμια για τον Ελύτη: «Αναζητώντας τη Δέκατη Τέταρτη Ομορφιά». Ο τίτλος προφανώς εμπνευσμένος από την συλλογή του ποιητή «Το Φωτόδεντρο και η Δέκατη Τέταρτη Ομορφιά». 
Η ομορφιά που είναι στο απόθετον κάλλος και ζητείται μόνον μανικά. 
Η ίδια σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου: «Θέλω να πιστεύω ότι το βιβλίο αυτό αποτελεί μια αφετηρία στη δική μου περιπέτεια κατανόησης και ερμηνείας του πολύπτυχου έργου του Οδυσσέα Ελύτη, ένα σημείο εκκίνησης στην αναζήτηση της σοφίας του λόγου του, στην αναζήτηση της Δέκατης Τέταρτης Ομορφιάς της ποίησής του». 
Το βιβλίο περιλαμβάνει τριάντα ένα δοκίμια της Ιουλίτας Ηλιοπούλου για τον Οδυσσέα Ελύτη. Παρουσιάζονται γενικές αρχές της ποίησής του, ερμηνευτικές προσεγγίσεις ποιημάτων του, ο διάλογος του Ελύτη με τα ευρωπαϊκά καλλιτεχνικά ρεύματα, αλλά και η παρουσία του στον ευρωπαϊκό χώρο· ανιχνεύεται η λειτουργία διαφορετικών εννοιών στο έργο του, όπως ελληνικότητα, ιερότητα, καθώς επίσης η σχέση της ποίησής του με τη ζωγραφική, την ιστορία, τη γλώσσα, το θέατρο, την εκπαίδευση. 
Εδώ παραθέτουμε το βίντεο με την ομιλία που πραγματοποίησε η Ιουλίτα Ηλιοπούλου στο Πολιτιστικό Κέντρο της Ι. Αρχιεπισκοπής Αθηνών (29-3-2014), με θέμα: «Η ιερότητα στον Ελύτη». Η ομιλία αυτή έγινε και στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών τον Οκτώβριο του 2012. Το κείμενο της ομιλίας περιλαμβάνεται στο βιβλίο που παρουσιάζουμε, υποθέτω στην τελική μορφή του.



Αναλυτικά τα περιεχόμενα του βιβλίου είναι: 
Εισαγωγικό 
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ 
Στοιχεία μιας ποιητικής ταυτότητας 
Αναζητώντας τις βασικές αρχές της ποίησης του Οδυσσέα Ελύτη 
Παρουσίαση της συγκεντρωτικής έκδοσης Ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη 
ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ 
"Περί Πολιτείας" 
Άερτον ή Χαρταετός 
Για ένα μικρό μονοπάτι-ποίημα 
Άξιον Εστί ή Το ταξίδι στην παρ' ολίγον Ελλάδα 
Για το Μονόγραμμα 
ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ 
Οδυσσέας Ελύτης - Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας 
Ut picture poesis 
"Το ελάχιστο θέλησα..." 
"Στις εξοχές της ποίησης δεν έχουνε πια στέγες τα σπίτια" 
Ο ΕΛΥΤΗΣ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΗ 
Shelley-Ελύτης: Ένας διάλογος 
Ο Ελύτης της Ευρώπης. Η Ευρώπη του Ελύτη 
Η οικουμενική διάσταση της ποίησης του Ελύτη 
Ο Ελύτης και η Ισπανία 
Το ευρωπαϊκό ταμείο κατά τον Ελύτη 
ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΣΧΕΣΕΙΣ 
Το νόημα της ποίησης στον Ελύτη 
Η μυστική συνομιλία των πραγμάτων 
Ο Ελύτης και η εκπαίδευση 
Η "θεατρική" διάσταση του ποιητικού λόγου του Οδυσσέα Ελύτη 
Η έννοια της ελληνικότητας στον Ελύτη 
Ο Ελύτης και η Ιστορία 
Ο Ελύτης και η γλώσσα 
Η ιερότητα στον Ελύτη 
Η Σαπφώ του Ελύτη 
Μικρή αναφορά στην Κρήτη του Οδυσσέα Ελύτη 
Νύχτα άνοιξης στην Άνδρο με τον Ελύτη 
"Όποιο φεγγάρι θέλησε να βγει, δεκτόν" 
ΕΠΙΛΟΓΟΣ 
Οδυσσέας Ελύτης. Ο Ναύτιλος του Αιώνα 
Δείτε την σχετική ανάρτηση της Ιδιωτικής Οδού
Ιουλίτα Ηλιοπούλου: «Αναζητώντας τη Δέκατη Τέταρτη Ομορφιά» στο έργο του Ελύτη

Προμετωπίδα του Οδυσσέα Ελύτη για τα «Ρω του έρωτα» (1972)
Related Posts with Thumbnails