Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ Α'

Του Παναγιώτη Σ. Μαρτίνη
Δρ. Θεολογίας, τ. Σχολικού Συμβούλου, Άρχοντος Ιερομνήμονος της Μ.τ.Χ.Ε.

Με την ευκαιρία της επίσκεψης του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου Α’ στην πόλη μας θα αποτολμήσω να καταγράψω μερικές απόψεις μου για την προσωπικότητα και το έργο του, επειδή έχω την τιμή να τον γνωρίζω από 40ετίας και πλέον.
Ο Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος Α', κατά κόσμο Δημήτριος Αρχοντώνης, γεννήθηκε στο χωριό Άγιοι Θεόδωροι της Ίμβρου στις 29 Φεβρουαρίου 1940.
Διδάχτηκε τα πρώτα γράμματα στην ιδιαίτερή του πατρίδα και στη συνέχεια ήλθε στην Κωνσταντινούπολη για τις εγκύκλιες σπουδές. Στη συνέχεια διακρίθηκε ως σπουδαστής στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και αναδείχτηκε πτυχιούχος της το 1961. Στις 13 Αυγούστου 1961 χειροτονήθηκε διάκονος από τον τότε Μητροπολίτη Ίμβρου και Τενέδου Μελίτωνα, που του έδωσε το όνομα Βαρθολομαίος, τιμώντας τον Ίμβριο μοναχό Βαρθολομαίο τον Κουτλουμουσιανό, διορθωτή και εκδότη των Μηναίων της Εκκλησίας και άλλων λειτουργικών βιβλίων.

Η πρώτη μας γνωριμία έγινε το Δεκέμβριο του 1963 στη Ρώμη. Διάκονος, υπότροφος του Οικουμενικού Πατριαρχείου τότε, ο νυν Πατριάρχης Βαρθολομαίος, παρακολουθούσε μεταπτυχιακά μαθήματα Κανονικού Δικαίου στο Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών του Γρηγοριανού Πανεπιστημίου, μαθήματα Πατρολογίας και Λειτουργικής στο ίδιο Ινστιτούτο ο υπογράφων. Είμαστε μόνο τρεις Έλληνες Ορθόδοξοι που πραγματοποιούσαμε μεταπτυχιακές σπουδές στο παραπάνω Ινστιτούτο και συνδεθήκαμε με μια στενή φιλία. Είναι αλήθεια πως από την αρχή της γνωριμίας μας μου έκαναν εντύπωση πολλά χαρισματικά στοιχεία της προσωπικότητας του νεαρού τότε διακόνου – ήταν μόλις 23 ετών. Σεμνός, προσεκτικός στα λόγια και τις κινήσεις του σε ένα αμιγώς καθολικό περιβάλλον, συγχρόνως όμως κοινωνικός και φιλικός. Διέθετε τη γοητεία του Φαναριώτη ιερωμένου, που «κουβαλάει» την παράδοση της Ορθοδοξίας μαζί με την Οικουμενικότητα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, μ’ ένα σύγχρονο τρόπο, σ’ ένα σύγχρονο κόσμο. Υπήρχαν σ’ αυτό το νεαρό Ίμβριο – Κωνσταντινουπολίτη μια καταπληκτική ιεροπρέπεια, ένα έντονο ορθόδοξο ήθος και εκκλησιαστικό φρόνημα.

Έτσι, από την πρώτη στιγμή, σ’ έκανε δικό του, φίλο του, αποζητούσες τη συντροφιά του. Στις φιλικές μας συναντήσεις του άρεσε να εξιστορεί τα παιδικά του χρόνια στο χωριό του, τους Αγ. Θεοδώρους της Ίμβρου, τα εφηβικά και Γυμνασιακά του στην Πόλη. Όμως ήταν το «κάτι άλλο» γι’ αυτόν, μια λαχτάρα και μια νοσταλγία, τα φοιτητικά του χρόνια, η ζωή του στο μοναστήρι της Αγ. Τριάδας, εκεί που στεγάζεται η περίφημη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, πάνω στο λόφο της Ελπίδας. Πολλές φορές οι συζητήσεις μας μ’ έκαναν να στοχάζομαι πόσο στενή, μίζερη, επαρχιώτικη ήταν η δική μου Ορθοδοξία, αυτή που διδασκόμαστε στις Ακαδημαϊκές θεολογικές σχολές και ζούμε στον Ελλαδικό χώρο, σε σύγκριση με τη δική του. Αυτός έκλεινε μέσα του την Ορθοδοξία της παράδοσης του Γένους, με τις οικουμενικές της διαστάσεις.

Μετά τη Ρώμη, βρεθήκαμε και πάλι την Ελλάδα, στο Μπωσσαί της Ελβετίας και στην Πόλη. Διατηρήσαμε μια σχεδόν συχνή και φιλική αλληλογραφία. Μου έγραψε από το Μπωσσαί και το Μόναχο, όπου συνέχιζε τις σπουδές του, από τα διάφορα διορθόδοξα και διεκκλησιαστικά κέντρα στα οποία συμμετείχε ως μέλος της αντιπροσωπείας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Πολύ σύντομα διακρίθηκε για τη θεολογική – επιστημονική του κατάρτιση και έγινε Διδάκτωρ του Γρηγοριανού Πανεπιστημίου της Ρώμης, παρουσιάζοντας τη διατριβή του με θέμα : "Περί την κωδικοποίησιν των ιερών κανόνων και των κανονικών διατάξεων εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία".
Μετά τις σπουδές του, επιστρέφοντας στην Κων/λη (1968) διορίστηκε βοηθός Σχολάρχης στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και χειροτονήθηκε πρεσβύτερος με το οφφίκιο του Αρχιμανδρίτη από τον Πατριάρχη Αθηναγόρα.
Το 1972 εκλέγεται Μητροπολίτης Φιλαδελφείας και τοποθετείται επικεφαλής του ιδιαίτερου Γραφείου του Πατριάρχη Δημητρίου. Το 1990, μετά το θάνατο του γέροντά του Μητροπολίτη Χαλκηδόνος Μελίτωνα, εκλέγεται Γέρων Μητροπολίτης Χαλκηδόνος και γίνεται ο πρώτος «τη τάξει» του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Τέλος, στις 22 Οκτωβρίου 1991, μετά το θάνατο του Πατριάρχη Δημητρίου, εκλέγεται παμψηφεί Πατριάρχης από την Αγία και Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Έτσι βραβεύεται ένας κληρικός με πολλά έμφυτα και επίκτητα πνευματικά προσόντα.

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος γνωρίζει και μιλάει, εκτός από την Ελληνική και Τουρκική γλώσσα, την Ιταλική, Γαλλική, Αγγλική και Γερμανική. Διαθέτει ένα πλούσιο συγγραφικό έργο, που περιλαμβάνει πολυάριθμες μελέτες πάνω σε θέματα Κανονικού Δικαίου, άρθρα και λόγους που έχουν δημοσιευθεί σε πολλά περιοδικά και εφημερίδες.
Ως Πατριάρχης έχει θέσει πολλούς στόχους : Την ενότητα των Ορθοδόξων Εκκλησιών και την προβολή της Ορθοδοξίας γενικότερα στον κόσμο, καθώς και την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.
Για τον πρώτο του στόχο περιοδεύει διαρκώς επισκεπτόμενος τα ορθόδοξα Πατριαρχεία και τις Αυτοκέφαλες Εκκλησίες, τις Εκκλησίες της δικής του πνευματικής δικαιοδοσίας: Κρήτη, Δωδεκάνησα, Ευρώπη, Αμερική, Αυστραλία, Άγ. Όρος, Κορέα και όπου γης ελληνισμός και ορθοδοξία. Συγκαλεί πολύ συχνά συνάξεις των Πατριαρχών και των αρχηγών των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών στον Πατριαρχικό Οίκο. Επίσης, με σύνεση και προσοχή, συνεχίζεται ο διάλογος με τις ετερόδοξες εκκλησίες: Ρωμαιοκαθολική, Παλαιοκαθολική, Αγγλικανική και με τους Προ-Χαλκηδονίους. Ακόμα η Ορθοδοξία έχει να δώσει το δικό της μήνυμα σε θέματα κοινωνικά, οικολογικά κ.λ.π.
Για το δεύτερο στόχο του, το άνοιγμα της θεολογικής Σχολής της Χάλκης, έχει κάνει πολλά διαβήματα, έχει πάρει υποσχέσεις, ελπίζει και περιμένει! Για την αντιμετώπιση όλων αυτών των προβλημάτων εργάζονται σκληρά ο Πατριάρχης και οι συνεργάτες του. Είναι αφάνταστα εργατικός και τελειομανής. Δεν θα ήθελε να του ξεφύγει και η πιο μικρή λεπτομέρεια στον τομέα της εργασίας του. Όμως "ο θερισμός πολύς και οι εργάται ολίγοι".

Είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω το πρόγραμμά του, καθώς και των συνεργατών του, σε επισκέψεις μου στο Φανάρι. Κατ’ αρχήν πρέπει να διευκρινίσω ότι το Πατριαρχείο είναι ένα κοινόβιο μοναστήρι, αφού στεγάζεται στη Μονή Αγ. Γεωργίου στο Φανάρι. Ο Πατριάρχης, ως ηγούμενος της Μονής, παρακολουθεί και συμμετέχει στις καθημερινές ακολουθίες με τους κληρικούς συνεργάτες του. Μετά την πρωινή ακολουθία, Όρθρο ή θ. Λειτουργία, ο καθένας προσέρχεται στον τομέα εργασίας του: Πατριαρχικά και Συνοδικά Γραφεία, Βιβλιοθήκη, Αρχείο κ.λ.π. Ο Πατριάρχης ολόκληρο το πρωινό το αφιερώνει σε ακροάσεις, επισκέψεις, συσκέψεις κ.λ.π. Πρέπει ακόμα να ετοιμαστούν τα προγράμματα, οι προσφωνήσεις, οι ομιλίες για τα ταξίδια του στο εξωτερικό ή για τα διάφορα συνέδρια. Όλα τα παραπάνω απαιτούν σοβαρή δουλειά και λεπτούς χειρισμούς.
Το ταπεινό Φανάρι εργάζεται. Ο Πατριάρχης διαρκώς συντονίζει. Παρ’ όλα αυτά εξακολουθεί να είναι απλός, φιλικός, οικείος, φιλόξενος. Με τα παιδιά παίζει και τραγουδάει μαζί τους, με τους απλοϊκούς γίνεται απλοϊκός, σοβαρός και υπεύθυνος για τα μεγάλα προβλήματα.
Με λίγα λόγια είναι πολύ ανθρώπινος! Μέσα στο Φανάρι ζεις τη ζεστασιά και το άρωμα της Ορθοδοξίας. Η σκιά του Πατριάρχη δημιουργεί σε όλους μια μοναδική ασφάλεια. Ο ίδιος κυκλοφορεί παντού χωρίς φρουρά με μια σιγουριά αξιοθαύμαστη. Ταξιδέψαμε μαζί στην Πρίγκηπο, όπου βρίσκεται το μοναστήρι του Αγ. Γεωργίου του Κουδουνά, άλλη μέρα στη Μονή της Παναγίας του Μπαλουκλή. Με δική του φροντίδα τελείως ανακαινισμένες και επανδρωμένες οι μονές, με μοναχούς και μοναχές από την Ελλάδα. Η Σχολή της Χάλκης στο λόφο της Ελπίδας δίνει πολλές ελπίδες ότι σύντομα θα ξαναγίνει το πνευματικό και θεολογικό φυτώριο για την άντληση στελεχών, όχι μόνο για τις ανάγκες του Πατριαρχείου, αλλά και της Ορθόδοξης Εκκλησίας γενικότερα.
Ας ευχηθούμε οι στόχοι του Πατριάρχη να πραγματοποιηθούν, για το καλό του Γένους και της Ορθοδοξίας.
Αυτές τις ελάχιστες «πινελιές» επιθυμούσα να προσθέσω στο πορτραίτο ενός σύγχρονου εκκλησιαστικού ηγέτη, του από Χαλκηδόνος Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου Α’, του κατά κόσμον Δημητρίου Αρχοντώνη. Αυτού του ταγού της Ορθοδοξίας, που ως primus inter pares μεταξύ των συνεπισκόπων του, πρέπει να εξασφαλίζει την ενότητα των Ορθοδόξων Εκκλησιών, την παράδοση της Μητρός και «Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας», από την οποία έλαβαν την Πατριαρχική τιμή και το αυτοκέφαλο όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες, εκτός από τα Πρεσβυγενή Πατριαρχεία (Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, Ιεροσολύμων).
Ιδιαίτερα ως Πατριάρχης της Ρωμιοσύνης πρέπει να διαφυλάσσει την ενότητα του Γένους, με βάση πάντοτε την ιστορία του, τον πολιτισμό του και την πατερική του παράδοση.
Κλείνοντας θεωρώ πολύ σωστή τη σκέψη και την απόφαση τόσο της Τοπικής Εκκλησίας, όσο και της Δημοτικής Αρχής, να προσκαλέσουν τον Οικουμενικό Πατριάρχη στην πόλη μας για να ευλογήσει την έναρξη των Πρωτοκλητείων.

- Το κείμενο του Π. Μαρτίνη δημοσιεύθηκε σήμερα στην ημερήσια εφημερίδα της Πάτρας

Η ΓΝΩΜΗ.

- Οι φωτογραφίες από την πρώτη Πατριαρχική επίσκεψη στην Πάτρα (21/10/2000)