Η ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΟΥ ΤΕΡΖΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΑ ΑΡΑΒΙΚΑ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο Θόδωρος Τερζόπουλος είναι αναμφισβήτητα, πλέον, σημείο αναφοράς για το παγκόσμιο θέατρο.

Έχω παρακολουθήσει πολλές παραστάσεις του – κυρίως στους Δελφούς - αλλά συνδέθηκα ιδιαίτερα με κάποιες απ’ αυτές για προσωπικούς λόγους, όπως την «Τελευταία μάσκα - fallimento», σε κείμενο του φίλου Κώστα Λογαρά, για τον …ατυχήσαντα, γενικώς, θεσμό που έζησα από πολύ κοντά «Πάτρα, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2006». Η παράσταση του Τερζόπουλου ήταν, ίσως, το σημαντικότερο γεγονός της διοργάνωσης. 

Κι ακόμα κρατώ ζωηρά στη μνήμη μου τους «Πέρσες», με Έλληνες και Τούρκους ηθοποιούς στην Επίδαυρο πάλι το 2006. Εκεί κατάλαβα ότι το θέατρο του Τερζόπουλου μπορεί να οριστεί ως "διαπολιτισμικό", καθώς διασπά την έννοια των συνόρων ανάμεσα στους πολιτισμούς και αναδεικνύει την ιστορική διαδικασία των διαρρεόντων συνόρων του παγκόσμιου πολιτισμού. 

Αργότερα, άκουσα μια συνέντευξη του Θόδωρου Τερζόπουλου στον ιερέα και σκηνοθέτη π. Πέτρο Μινώπετρο, στο Ραδιόφωνο της Εκκλησίας 89,5, όπου ο διεθνής σκηνοθέτης μίλησε για την ιστορία και τις αρχές του θεάτρου ΑΤΤΙΣ, που ο ίδιος ίδρυσε, για την πρωτοποριακή υποκριτική μέθοδο που εφαρμόζει και το πολιτικό και τελετουργικό θέατρο. 

Το 1985 ο Τερζόπουλος αναλαμβάνει διευθυντής της Διεθνούς Συνάντησης για το Αρχαίο Δράμα στους Δελφούς. Εκεί καλεί σκηνοθέτες από όλο τον κόσμο, οι οποίοι εκφράζουν τη δική τους προσέγγιση στην αρχαία τραγωδία, μέσα από τους πολιτισμούς τους. Ο Τερζόπουλος επηρεάζεται από τα νέα αυτά ερεθίσματα κι αποφασίζει να ερευνήσει έναν νέο τρόπο προσέγγισης στο πεδίο του αρχαίου δράματος, αφετηρία του οποίου είναι οι «Βάκχες», που παρουσίασε με την ομάδα του, το καλοκαίρι του 1986. Τότε «γεννιέται» η μέθοδός του, με κυρίαρχο στοιχείο την σωματικότητα που κατατείνει στην σιωπή!... «Πιστεύω ότι η στιγμή της μεγάλης έντασης δεν έχει λόγια, δεν έχει ερμηνεία, δεν έχει αναφορές και μεταφορές», λέει ο ίδιος. 

Η περίφημη μέθοδος του Θεόδωρου Τερζόπουλου εκδόθηκε στα ελληνικά το 2015, με τίτλο «Η επιστροφή του Διονύσου» και συνοδευόταν από ένα DVD 150 λεπτών, όπου καταγράφεται όλη η βασική εκπαίδευση του ηθοποιού. 

Η μέθοδος Τερζόπουλου επηρεάστηκε από στοιχεία του παγκόσμιου πολιτισμού και τώρα ...επιστρέφει ως εγκόλπιο του παγκόσμιου θεάτρου, καθώς διδάσκεται σε πολλές ξένες ακαδημίες και μεταφράζεται σε πολλές γλώσσες και πρόσφατα στα αραβικά. 

Η έκδοση αυτή, σε μετάφραση του δόκιμου λιβανέζου μεταφραστή Roni Bou Saba, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Theater der Zeit. 

Προλογίζει η Erika Fischer-Lichte, καθηγήτρια Θεατρικών σπουδών στο Freie Universitat του Βερολίνου, με ξεχωριστό επιστημονικό και διδακτικό έργο, το οποίο την κατατάσσει διεθνώς μεταξύ των σημαντικότερων μελετητών του θεάτρου. Έργα της έχουν μεταφραστεί και στα ελληνικά. 

Στο βιβλίο συμπεριλαμβάνεται μια πολύ διαφωτιστική συνέντευξη που πήρε ο επιμελητής της έκδοσης της μεθόδου στα γερμανικά Τόρστεν Ίσραελ από τον Θεόδωρο Τερζόπουλο, σχετικά με τη μέθοδό του (βλ. Theodoros Terzopoulos, Die Rückkehr des Dionysos. Mit einem Vorwort von Erika Fischer-Lichte. Inklusive einer DVD. Berlin, Verlag Theater der Zeit 2016). 

Ο μεταφραστής και δάσκαλος της Αραβικής γλώσσας Roni Bou Saba, πτυχιούχος Αραβικής και Ελληνικής Φιλολογίας, Θεολογίας και υπ. Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, ήλθε το 2006 στην Ελλάδα και σπούδασε Ελληνική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Από την εποχή των σπουδών του στην Πάτρα, ο Ρόνι Μπου Σάμπα ασχολείται συστηματικά με τις μεταφράσεις ελλήνων ποιητών στα αραβικά και πολλές μεταφράσεις του περιλαμβάνονται σε εκδηλώσεις, δημοσιεύονται σε φιλολογικά περιοδικά και εφημερίδες. Συνεργάζεται, επίσης, με την ευρείας κυκλοφορίας στον αραβικό κόσμο εφημερίδα Al-Araby Al-Jadeed, όπου δημοσιεύει τις λογοτεχνικές μεταφράσεις του.

Τώρα ο Ρόνι Μπου Σάμπα μετέφρασε την θεατρική μέθοδο του Θ. Τερζόπουλου στα αραβικά, αφού και ο αραβικός θεατρικός κόσμος εντρυφά στην μέθοδο του έλληνα σκηνοθέτη. 

Μια «διονυσιακή» μετάφραση, αντάξια του Τερζόπουλου, ο οποίος έχει τον Διόνυσο θεό, γιατί είναι κατ’ αυτόν «ο θεός της πολυμορφίας, της ποικιλίας, της πολυγλωσσίας, της οικουμενικότητας, και προ πάντων ο θεός της ελευθερίας».