ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ ΜΑΡΙΩ-ΦΩΣΚΑΡΙΝΑ (Παρίσι, 21/1/1850 – 1/7/1921) - ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΗΣ

Του Θωμά Ταμβάκου

Ιδρυτού του Αρχείου Ελλήνων Μουσουργών ΘΤ

Κριτικού - Μουσικογράφου

Ελάχιστος φόρος τιμής στη μνήμη της σημαντικής συνθέτριας της διασποράς, με αφορμή τη συμπλήρωση των 100 ετών από την εκδημία της. 

Γνωστή ως Mario Foscarina (όπως υπέγραφε τις συνθέσεις της) αποτελεί μία μεγάλη ανακάλυψη του Θ. Ταμβάκου και του Γ. Κωνστάντζου. 

Αδελφή του διάσημου τότε γιατρού παθολόγου Θεόδωρου-Φραγκίσκου Δαμασκηνού, είναι άγνωστο γιατί υπέγραψε ως Φωσκαρίνα τις συνθέσεις της που είναι το δεύτερο βαφτιστικό της όνομα, από την πλευρά της μητέρας της, και όχι το επώνυμό της. Ίσως για να μη συνδεθεί η καλλιτεχνική πορεία της με τα ιατρικά επιτεύγματα του αδελφού της. 

Ήταν κόρη μεγαλέμπορου, του Κερκυραίου Σπυρίδωνος Δαμασκηνού που προμήθευε το γαλλικό εκστρατευτικό σώμα στην Πελοπόννησο την περίοδο 1826-1829. Σπούδασε σύνθεση με τον Jacques Herz, στο Ωδείο Παρισιού (η πρώτη Ελληνίδα που σπούδασε εκεί). 

Άρχισε να συνθέτει από τα είκοσι χρόνια της. Εντοπίστηκαν περισσότερες από 60 συνθέσεις της, για ορχήστρα, μουσικής δωματίου και φωνητικές. Όλες γράφτηκαν από το 1870 μέχρι το 1891 και εκδόθηκαν από γαλλικούς μουσικούς οίκους. Ανάμεσά τους υπάρχουν έργα αφιερωμένα σε συγγενικά της πρόσωπα. Άγνωστο γιατί σταμάτησε να συνθέτει μετά το 1891 ή μάλλον δεν βρέθηκε έργο της μετά από αυτή τη χρονολογία. Δεν άφησε απογόνους και δεν είναι γνωστή η τύχη του προσωπικού της αρχείου.

Μετά από τριετή περίπου επίμονη έρευνα, συλλέχθηκε από τον Θ. Ταμβάκο και τον Γ. Κωνστάντζο όλο το υλικό που την αφορά από διάφορες βιβλιοθήκες και κρατικά αρχεία της Γαλλίας. Ήδη έργα της έχουν ερμηνευθεί συναυλιακά και έχουν δισκογραφηθεί από την Κ.Ο.Α. («Βενετσιάνικη Σουίτα») και από σπουδαίες πιανίστριες (Έφη Αγραφιώτη και Ντιάνα Βρανούση) («Φύλλα λευκώματος», «Το παιδί κοιμάται…», για πιάνο). Στις συνθέσεις της ανήκουν η «Thessalienne» ελεγεία για ορχήστρα, το «Adieu», το «Apparition» και το «A une femme» για φωνή και πιάνο, το «La Aldeana» και το «Νανούρισμα» (αφιερωμένο σε κάποια Ελένη Κυριαζή) για πιάνο. 

Η Μαριώ-Φωσκαρίνα Δαμασκηνού δεν ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη μουσική. Συνέθετε ερασιτεχνικά για τη δική της ευχαρίστηση και για να ψυχαγωγεί ανθρώπους του περιβάλλοντός της. 

Σε ηλικία 25 ετών έλαβε μέρος στον Ζάππειο μουσικό διαγωνισμό των Τρίτων Ολυμπίων του 1875 στην Αθήνα με 4 έργα, όλα με ελληνικούς τίτλους: Νανούρισμα, Φίλημα, Το ορφανό, και Σύντροφος. Αν και βραβεύθηκαν με το αργυρούν νομισματόσημο πρώτης τάξεως, όπως βλέπετε και από το σχετικό απόσπασμα της μελέτης «Η Ελληνική Μουσική στους Ολυμπιακούς Αγώνες και τις Ολυμπιάδες», είναι δυστυχώς από τα έργα που δεν εντοπίσαμε. Η μουσική δημιουργία της μπορεί να μην είναι του επιπέδου των συγχρόνων της, Faure και Saint-Saens. Είναι όμως καλογραμμένη και υπηρετεί χωρίς εκτροπές τον αμιγή ρομαντισμό. Αρκετοί την ονομάζουν «μουσική του σαλονιού». Εξάλλου στο μεγαλοαστικό και μεσοαστικό περιβάλλον με γυναίκες μουσικούς αυτό το είδος κυριαρχούσε σε ολόκληρο τον 19ο αιώνα. Πάντως από την ακρόαση των λίγων έργων της που ερμηνεύθηκαν εμφαίνεται ότι ήταν μεγάλο ταλέντο. 

Δυστυχώς δεν εντοπίσθηκε φωτογραφικό ή εικαστικό πορτρέτο της. 

Παραθέτουμε εδώ δύο προγράμματα συναυλιών (28/2/1882 και 22/5/1883) που διοργάνωσε ο Μουσικός και Δραματικός Σύλλογος στο Ωδείο Αθηνών. Στις συναυλίες εκτελέστηκαν τα έργα της "Le recret des Hellenes" και "Χελιδών" για φωνή και πιάνο.