Η "Φιλοσοφία της οικονομίας" του Σέργιου Μπουλγκάκωφ σε μετάφραση Δ. Μπαλτά

Σ. Μπουλγκάκωφ, Φιλοσοφία τῆς οἰκονομίας. Ὁ κόσμος ὡς οἰκονομία, εἰσ.μετ.-σχόλ. Δημ. Μπαλτᾶς, Ἀθήνα 2024, σελ. 334. 

Τήν «Φιλοσοφία τῆς οἰκονομίας» ὑποστήριξε ὁ Ρῶσος οἰκονομολόγος καί φιλόσοφος Σέργιος Μπουλγκάκωφ τό 1912. Ἔχει ἐνδιαφέρον ὅτι τό ἔργο μεταφράστηκε τό 1928 στά ἰαπωνικά, ἀλλά γιά πολλές δεκαετίες παρέμεινε ἀμετάφραστο στίς εὐρωπαϊκές γλῶσσες. Τό 1987 παρουσιάστηκε σέ γαλλική, τό 2000 σέ ἀγγλική καί τό 2014 σέ γερμανική μετάφραση. 

Στήν «Φιλοσοφία τῆς οἰκονομίας» ὁ Σ. Μπουλγκάκωφ προέβη σέ μία εὐρύτατη κριτική τοῦ ὑλισμοῦ καί εἰδικότερα τοῦ οἰκονομικοῦ ὑλισμοῦ. Ἐπειδή ἡ οἰκονομία κατά τόν Μπουλγκάκωφ εἶναι ἕνα φαινόμενο τῆς πνευματικῆς ζωῆς, ὁ οἰκονομικός ὑλισμός δέν ἔχει μόνο ὑλικό ἀλλά καί πνευματικό περιεχόμενο. Προβληματική γιά τόν Μπουλγκάκωφ εἶναι κυρίως ἡ γνωσιολογία τοῦ οἰκονομικοῦ ὑλισμοῦ καί ὄχι ἡ ἠθική του. Μάλιστα συνδεόμενος ὁ οἰκονομικός ὑλισμός μέ τόν σοσιαλισμό ἐκφράζει, σύμφωνα με τον συγγραφέα, καλύτερα αὐτήν τήν ἠθική ἀντίληψη. 

Σέργιος Μπουλγκάκωφ 

Ἐπειδή δέ ὁ οἰκονομικός ὑλισμός εἶναι ἡ κυρίαρχη τάση στην Πολιτική Οἰκονομία, ὁ Ρῶσος φιλόσοφος ἑστιάζει σέ πολλά σημεῖα τῆς διατριβῆς του στόν κοινωνιολογικό ντετερμινισμό τῆς Πολιτικῆς Οἰκονομίας, ἐξαιτίας τοῦ ὁποίου ἡ ἀτομικότητα τοῦ ἀνθρώπου χάνεται στό πλαίσιο τῆς κοινωνικῆς τάξης ἤ τῆς κοινωνικῆς ὁμάδας. Αὐτό τό τελευταῖο σημεῖο ἀποτελεῖ μία ἀπό τίς περισσότερο προβαλλόμενες τοποθετήσεις στόν χῶρο τῆς ἐν γένει ρωσικῆς θρησκευτικῆς φιλοσοφίας. Σέ μία περαιτέρω ἑρμηνευτική ἀνάλυση, ὁ Μπουλγκάκωφ θά τονίσει ὅτι τό αἴτημα γιά τήν μετάβαση ἀπό τήν ἀναγκαιότητα στήν ἐλευθερία δέν μπορεῖ νά ἐπιτευχθεῖ οὔτε γενικά στό πλαίσιο τοῦ οἰκονομικοῦ ὑλισμοῦ οὔτε στίς σχετικές θεωρήσεις τοῦ ἰδίου τοῦ Μάρξ. 

Κριτική ἐκτενέστατη θά ἀσκήσει ὁ Σ. Μπουλγκάκωφ καί στήν Κοινωνιολογία, τήν ἐπιστημονικότητα τῆς ὁποίας μάλιστα ἀμφισβητεῖ. Κυρίως ἐπικριτικά προσεγγίζει ὁ Σ. Μπουλγκάκωφ τήν χρήση τῆς στατιστικῆς μεθόδου, ἀκριβῶς λόγῳ τοῦ γενικευτικοῦ χαρακτήρα της, πού κάνει ἡ Κοινωνιολογία. 

Ἡ παροῦσα μεταάφραση συνοδεύεται ἀπό σημειώσεις τοῦ συγγραφέα καί εἰσαγωγή-σχόλια τοῦ μεταφραστῆ. 

(Τό βιβλίο «Φιλοσοφία τῆς οἰκονομίας» τοῦ Σ. Μπουλγκάκωφ διατίθεται στά βιβλιοπωλεῖα Ναυτίλος καί Ἀλφειός, στήν Ἀθήνα)