Ο ...ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Η εκδημία του δασκάλου Χρήστου Γιανναρά πυροδότησε έναν πολύ ενδιαφέροντα διάλογο στο διαδίκτυο – συχνά έντονο – σε σχέση με την προσφορά του, η οποία βέβαια είναι αδιαμφισβήτητη, σε πολλά επίπεδα. Εδώ δεν θα γίνει λόγος για τους «αρνητές» του, αλλά για τους «υποστηρικτές» του. 

Η εκκλησιαστική κοινότητα όλων των αποχρώσεων (οργανωσιακοί και μη, δεξιοί, κεντρώοι και αριστεροί), πένθησε την απώλειά του και εξήρε τη συμβολή του στην ανανέωση της θεολογίας στην σύγχρονη Ελλάδα. 

Για τους ανθρώπους της Εκκλησίας ο Γιανναράς ήταν μία λύτρωση! Οι οργανωσιακοί, που απομακρύνθηκαν από τις εκκλησιαστικές οργανώσεις (μετά το περίφημο «Καταφύγιο ιδεών» του), απενοχοποιήθηκαν – σε ένα βαθμό τουλάχιστον - και μπήκαν σε τροχιά αναζήτησης μιας άλλης Ορθοδοξίας. Εκείνης που πρόβαλε ο Γιανναράς: της ελευθερίας, του προσώπου, του έρωτα. 

Ωστόσο δεν ήταν δυνατόν να τον παρακολουθήσουν πάντα, καθώς εκείνος διέθετε και μια τόλμη που μάλλον δεν την απέκτησαν: τον δημόσιο λόγο, που δημιουργούσε εντάσεις, συγκρούσεις και αμφισβητήσεις έντονες. 

Ο Αλέξης Παπαχελάς σε κείμενό του in memoriam, έγραψε μια σκληρή αλήθιεια: 

«Καθώς τον αποχαιρετίζαμε ανακαλούσα στη μνήμη μου μερικά γραπτά του που έσπαγαν κόκαλα και εξαγρίωναν πολλούς πολιτικούς μας. Οι πιο αστείοι ήταν εκείνοι που τον εκθείαζαν πριν αναλάβουν θέσεις εξουσίας και έλεγαν συχνά «μπράβο για τον Γιανναρά, σπουδαία πένα». Μόλις αποκτούσαν κάποια θέση και τους καταχέριαζε σε κάποιο άρθρο, οι ίδιοι άνθρωποι μας έλεγαν «μα τι τον θέλετε τον Γιανναρά;». 

Πόσοι, άραγε, «μαθητές» του Γιανναρά έχουν ανάλογη τόλμη στην πορεία του δημόσιου βίου τους; Ίσως τελικά γι’ αυτόν τον θαυμάζουν περισσότερο από όλα. 

Κάποιοι αριστερίζοντες θεολόγοι διετύπωσαν την γνώμη ότι ο Γιανναράς ήταν «συντηρητικός» και όχι «εξεγερτικός»! Όμως, ποιος από αυτούς σήκωσε το βάρος των λόγων του, όπως ο Χ. Γιανναράς, επί δεκαετίες; Γιατί ο Γιανναράς εκφραζόταν και για την πολιτική και για την εκκλησία και για την παιδεία και για τον πολιτισμό. Κι αυτός ο λόγος του ήταν, πολλές φορές, συναρπαστικός! Ηρπάγημεν από τον οξυγράφο κάλαμό του, αλλά πόσοι είχαμε – αναλογικά έστω – την ανδρεία του; Επομένως, ο Γιανναράς υπήρξε πιο «αριστερός» από τους κενού περιεχομένου «αριστερούς», που απλώς εξέφραζαν έναν παραληρηματικό λόγο, άνευ αντικρίσματος. 

Ο λόγος του Γιανναρά ήταν τολμηρός, αληθινός αλλά και επιδραστικός! Γι’ αυτό και διεμβόλισε τον δημόσιο βίο, χωρίς να έχει ποτέ δημόσιες θέσεις και αξιώματα. 

Πριν από μερικά χρόνια ο καθηγητής Χρήστος Γιανναράς έγραψε ένα άρθρο για τον «επικίνδυνο Ελύτη». Και διατύπωνε το ερώτημα: «Τι νόημα έχει να συναχθεί το φιλόλογο κοινό να τιμήσει την μνήμη τού Ελύτη ακούγοντας απαγγελίες στίχων του; Η σύναξη στην μνήμη αυτού τού μεγάλου Έλληνα μας θέλει πολίτες, όχι ποσοτικό άθροισμα από ιδιώτες καταναλωτές συγκινήσεων. Η «προοδευτική» μας διανόηση θαυμάζει ή αυθυποβάλλεται ότι θαυμάζει τον Ελύτη και δεν συμφωνεί σε τίποτα μαζί του». 

Νομίζω πως αυτός ο πέρα ως πέρα αληθινός προβληματισμός του Χ. Γιανναρά, ταιριάζει γάντι και στην δική του περίπτωση!