Άη-Γιάννης Πρόδρομος Σουνίου

Αριστείδης Γ. Κανατούρης

29 Αυγούστου 2024 

Στην καρδιά του Σουνίου, αντικρυστά με τον αρχαίο Ναό του Ποσειδώνος, στέκεται το μικρό χαριτωμένο εκκλησάκι του Άη-Γιάννη Πρόδρομου, ρημαγμένο και λεηλατημένο από βάνδαλα και ιερόσυλα χέρια, που δεν τους φάνηκε αρκετό να γκρεμίσουν το απέριττο μικρό καμπαναριό του και να το απογυμνώσουν από τους σοβάδες εξωτερικά και από όλες τις εικόνες και τα ιερά σκεύη του εσωτερικά, αλλά έφθασαν μέχρι να σκάψουν το ιερό του, ψάχνοντας να βρουν ένα θησαυρό! (Εφημ. Πρώτο Θέμα 4/11/2014) (φωτ.1). 

Είναι ένα εκκλησάκι που κάποτε, μέχρι πριν από χρόνια ως τις αρχές του αιώνα μας, αποτελούσε ένα κόσμημα της περιοχής, κι’ ας βρισκόταν άλλοτε – πριν τη μεγάλη πυρκαγιά του 1994 – κρυμμένο ανάμεσα στα πεύκα. Ένα εκκλησάκι χτισμένο το 1919 με δαπάνη της Καλούλας Ι. Βατίστα, όπως γράφει η μαρμάρινη επιγραφή πάνω από την πόρτα του (φωτ.2). 

Ένα εκκλησάκι με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική αξία, που του αξίζει και θάπρεπε να είχε κηρυχθεί νεώτερο μνημείο από την πολιτεία. Ένα εκκλησάκι που τόσο όμορφα απεικόνισε το 1933 η καλλιτέχνιδα Mary Peters σε κεραμικό πιάτο του «ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΥ» (φωτ.3). 

Η κτήτωρ του ναού, Καλλιόπη (Καλούλα), κόρη του γιατρού Νικολάου Ξάνθου, ήταν σύζυγος του Ιωάννη Νικ. Βατίστα (Πειραιάς, 1869-1934), ο πατέρας του οποίου – προερχόμενος από το Λάχι Λακωνίας – υπήρξε ένας από τους πρώτους οικιστές του Πειραιά. Ο Ιωάννης Βατίστας ήταν δικηγόρος, βιομήχανος, μέτοχος και σημαντικό στέλεχος σε διάφορες οινοποιητικές εταιρείες, και τραπεζίτης. Διετέλεσε επίσης δημοτικός σύμβουλος και για πολλά χρόνια βουλευτής Πειραιώς, γι’αυτό και η πόλη του τον τίμησε αποδίδοντας το όνομά του σε ένα δρόμο της. Απέκτησε ακίνητη περιουσία και στο Σούνιο όπου, γύρω από το εκκλησάκι έχτισε την έπαυλή του, που αργότερα μετατράπηκε σε ξενοδοχείο, και τα λοιπά κτίσματα που σήμερα είναι ερείπια, για να χρησιμεύσουν ως καταλύματα στους κυνηγούς που έρχονταν τότε στην περιοχή, φημισμένη για το κυνήγι της. 

Το εκκλησάκι χτίστηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα Εμμανουήλ Παπακωνσταντίνου, μηχανικού του Δήμου Πειραιώς, ο οποίος είχε σχεδιάσει στον Πειραιά και το κτήριο της Δημοτικής Πινακοθήκης που χτίστηκε το 1899 για να στεγάσει τα Τ-Τ-Τ (Ταχυδρομείο-Τηλέγραφος-Τηλέφωνο). Την κατασκευή του ναού ανέλαβε ο Νικόλαος Παχούλης, τεχνίτης οικοδόμος από το Λαύριο, υπό την επίβλεψη του παραπάνω αρχιτέκτονος, ο οποίος έμεινε τόσο πολύ ικανοποιημένος ώστε να του χορηγήσει ένα πολύ θερμό πιστοποιητικό καλής εκτέλεσης (φωτ.4). 

Τα εγκαίνιά του έγιναν επίσημα σύμφωνα με την τάξη της Εκκλησίας, ανήμερα της γιορτής του, στις 29 Αυγούστου 1919, από τον τότε Μητροπολίτη Αθηνών Μελέτιο Μεταξάκη (1918-1920), όπως πιστοποιεί το «αντιμήνσιον» που σώζεται στον Ιερό Ναό Ευαγγελιστρίας Λαυρίου (φωτ.5). 

Αυτό το εκκλησάκι μού φέρνει στο νου τα παιδικά μου χρόνια, όταν ανήμερα της γιορτής του (29 Αυγούστου, η Εκκλησία μας τιμά την «Μνήμη της αποτομής της τιμίας κεφαλής του Προφήτου Προδρόμου»), πρωί-πρωί παίρναμε το λεωφορείο για το Σούνιο μαζί με άλλα συγγενικά και φιλικά πρόσωπα και πηγαίναμε σ’ αυτό για να λειτουργηθούμε και να περάσουμε την υπόλοιπη μέρα κάτω από τα πυκνά πεύκα που το περιτριγύριζαν, έχοντας μαζί μας και τα απαραίτητα εφόδια: ψωμί, ντομάτες, ελιές, σταφύλια και σύκα (νηστεία γαρ!). Και κατά το σούρουπο, παίρναμε το λεωφορείο για την επιστροφή στο Λαύριο. 

Φέτος όμως, όπως και εδώ και πολλά χρόνια, το εκκλησάκι του Άη-Γιάννη παρέμεινε αλειτούργητο, σιωπηλό, χωρίς παπά και πιστούς, χωρίς εικόνες και καντήλια αναμμένα (δεν άφησαν τίποτε οι ιερόσυλοι, τα έχουν κλέψει όλα). Στέκει εκεί όρθιο (για πόσο καιρό ακόμη;) για να αποτελεί ένα όνειδος εις βάρος των τωρινών ιδιοκτητών στα μάτια των εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων και ξένων επισκεπτών που περνούν απ’εκεί πηγαίνοντας στο Ναό του Ποσειδώνος! Κι αφού οι ιδιοκτήτες του δεν ενδιαφέρονται να το διασώσουν, δεν θα ‘πρεπε να φροντίσει η Μητρόπολη, ο Δήμος, το Υπουργείο Πολιτισμού ή κάποιος άλλος κρατικός ή ιδιωτικός φορέας; 

Σημ. Μια συντομότερη αναφορά μου στο θέμα έχει δημοσιευθεί στην τοπική εφημερίδα «ΝΤΕΛΑΛΗΣ Σαρωνικού και Λαυρεωτικής», Σεπτ.-Οκτ.2018, σ.18. Δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει καμμιά πρόοδος. 

Φωτογραφίες: 

Οι φωτ.1 & 2 ανήκουν στον Γιώργο Γιατράκο 

Η φωτ.3 (πιάτο Κεραμεικού) από το διαδίκτυο 

Η φωτ. 4 (πιστοποιητικό) ανήκει στην κα Σούλα Αργυροπούλου, εγγονή του Νικ.Παχούλη 

Η φωτ. 5 (αντιμήνσιον) ανήκει στον Αρχιμ. Τιμόθεο Αγγελή