ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΤΟΝ ΚΟΡΩΝΟΪΟ Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΙΕΡΙΣΣΟΥ ΘΕΟΚΛΗΤΟΣ ΜΕ ΤΙΣ ΟΡΓΙΣΜΕΝΕΣ ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ

Ο Μητροπολίτης Ιερισσού Θεόκλητος είναι θετικός στον κορωνοϊό, σύμφωνα με ανακοίνωση που εξέδωσε η Μητρόπολη στην οποία, μάλιστα, αναφέρεται: 

"Νά προσέχετε τούς ἑαυτούς σας, νά φορᾶμε μάσκα ἐντός καί ἐκτός τῶν Ἱερῶν Ναῶν ἅπαντες καί ὁ Μητροπολίτης μας παρακαλεῖ ὅλους νά προσεύχεσθε ὑπέρ αὐτοῦ, ὅπως καί ἐκεῖνος δέεται ὑπέρ ὑμῶν."

Δυστυχώς, θυμόμαστε τις κορώνες που είχε εξαπολύσει τον περασμένο Απρίλιο, στο γενικό lockdown, με αφορμή τα μέτρα που πήρε η Κυβέρνηση για την αντιμετώπιση της πανδημίας: 

«Αν έχουν σκοπό να ταπεινώσουν την Εκκλησία και να ισχύσει στην Εκκλησία, στην Ελλάδα, ο καισαροπαπισμός η επιβολή του κράτους απέναντι στην Εκκλησία, δεν θα περάσει» είπε χαρακτηριστικά αναφέροντας παλιά φράση του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου πως «Όποιοι άπλωσαν χέρι στην Εκκλησία τους κόπηκε…». «Εάν έχουν σκοπό να περιφρουρήσουν τη χώρα από τον κορονοϊο μπράβο τους. Εγώ πρώτος θα βγω να τους στηρίξω. Αν όμως έχουν άλλο σκοπό και γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια έναν Αρχιεπίσκοπο, μια Σύνοδο ολόκληρη κι εμάς τους δεσποτάδες και τους παπάδες… φίδι που τους έφαγε. Το χέρι που άπλωσε στην Εκκλησία κόπηκε» τόνισε. Ενδεικτικό της συγκρουσιακής λογικής εκείνων των ημερών ήταν και η δήλωση του ίδιου μητροπολίτη πως δεν φοβάται τις συνέπειες… «Θα μου πάρουν το ωμόφορο από τη Χαλκιδική;» αναρωτήθηκε, για να απαντήσει περιπαικτικά «Τι μου λες;».

Τον Σεπτέμβριο επανήλθε με ...καυτές δηλώσεις: "Δώδεκα χιλιάδες Κληρικοί στήν Ἐλλάδα, Πρεσβύτεροι, Ἐπίσκοποι καί Διάκονοι κοινωνοῦμε τόν Λαό τοῦ Θεοῦ στίς Ἐκκλησίες καί κατόπιν καταλύουμε τό Ἃγιο Ποτήριο. Γιατί μέχρι σήμερα οὒτε ἓνα κροῦσμα Κληρικοῦ δέν ἒχει ἀναφερθῆ πού νά τοῦ μετεδόθη ἀπό τή Θεία Μετάληψη ὁ κορωναϊός;"

Φυσικά έχει κάνει και άλλες ...οργισμένες δηλώσεις πάνω στο θέμα. 

Αναρωτιέμαι αν θα έλεγε και τώρα τα ίδια στους ίδιους υψηλούς τόνους...

Σε κάθε περίπτωση ευχόμαστε περαστικά! 

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΙΑΣ ΠΑΤΡΙΝΗΣ ΚΑΤΗΧΗΤΡΙΑΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Όταν μικρό παιδί έπαιζα στην αυλή των θαυμάτων του σπιτιού που γεννήθηκα στον Παντοκράτορα, στην Άνω Πόλη της Πάτρας, έβλεπα την γηραιά κυρία Μαρία Οικονομοπούλου, παλιά δασκάλα του Αρσακείου, να περιφέρεται στον μαγικό κήπο της. Ένας μαντρότοιχος χώριζε το σπίτι μας απ' το δικό της αρχοντικό. Η μπάλα μας έπεφτε συχνά στον κατάφορτο από ψηλά δένδρα κήπο της κι έτσι την είχα δει κάποιες φορές όταν χτυπούσαμε, τα παιδιά της γειτονιάς, την πόρτα της για να "φτάσουμε" το τόπι που είχε σκαλώσει στις πυκνές φυλλωσιές ενός δέντρου.

Οι γείτονες έλεγαν ότι η κυρία Μαρία ήταν "της Εστίας". Καταλάβαινα ότι ήταν μια πολύ πιστή γυναίκα που είχε αφιερώσει τη ζωή της στο κατηχητικό έργο. Όμως τότε ήμουν μικρός... Τώρα που μεγάλωσα αρκετά, ολότελα ξαφνικά, χάρη στην εμπιστοσύνη της ανιψιάς της Μαρίας Οικονομοπούλου, της κ. Ευδοκίας, βρίσκομαι μπροστά στο αρχείο της γερόντισσας των παιδικών μου χρόνων. Κι έχω την άνεση να το μελετήσω και να οσφρανθώ τον αέρα μιας άλλης εποχής, που σημάδεψε την Πάτρα.

Τα ιδιωτικά αρχεία, μικρότερα ή μεγαλύτερα σε έκταση, είναι πλέον πολύτιμη πηγή πληροφοριών και αντικείμενο έρευνας από τους ειδικούς.

Η θεματολογία τους ποικίλλει, ανάλογα με τον δημιουργό τους. Αρχείο ενός λογοτέχνη, ενός μουσικού, ενός λαογράφου, ενός δασκάλου, αλλά και ενός απλού ανθρώπου, ο οποίος μπορεί να ήταν συλλέκτης σημαντικών για το σήμερα πραγμάτων. Από εφημερίδες μέχρι βιβλία και αντικείμενα μιας άλλης εποχής.

Μελετώντας τη ζωή και το έργο της Πατρινής μουσουργού Ελένης Οικονομοπούλου (1912 –1999), εντόπισα τη συγγένειά της με την αείμνηστη δασκάλα στο Αρσάκειο Πατρών Μαρία Οικονομοπούλου, δυναμικό στέλεχος της Χριστιανικής Εστίας.
Η ανιψιά και των δύο σημαντικών αυτών γυναικών κ. Ευδοκία Οικονομοπούλου μού εμπιστεύθηκε – και την ευχαριστώ θερμώς! - προς μελέτην και ανακοίνωσιν το άκρως ενδιαφέρον αρχείο της θείας της Μαρίας Οικονομοπούλου, το αρχείο μιας κατηχήτριας! Η αείμνηστη διδασκάλισσα ήταν ταγμένη στο κατηχητικό έργο που επιτελούσε, τουλάχιστον από την δεκαετία του 1930, η «Αναμορφωτική Οργάνωσις Πατρών – Χριστιανική Εστία», το οποίο ήταν στην ουσία το Κατηχητικό έργο της τοπικής Εκκλησίας. Στο αρχείο της Μ. Οικονομοπούλου σώζονται τα έγγραφα των Μητροπολιτών Πατρών Αντωνίου και Θεοκλήτου, δια των οποίων ανατίθεται σ’ αυτήν η διεύθυνση του Κατηχητικού σχολείου του Ι. Ναού Παντοκράτορος. Επίσης η Μαρία Οικονομοπούλου διηύθυνε και δίδασκε στο Κατηχητικό Θηλέων του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου. 

Αρκετά από τα έγγραφα του αρχείου είναι προπολεμικά, πολλά αναφέρονται στην λειτουργία των Κατηχητικών κατά τη διάρκεια της Κατοχής (γεγονός που έχει ιδιαίτερη ιστορική αξία λόγω της αθρόας συμμετοχής των νέων) και πολλά επίσης στην μεταπολεμική Πάτρα, μέχρι και τη δεκαετία του 1950.

Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει το κομμάτι του αρχείου που μας δίνει πληροφορίες για την Κατοχή. Σ' ένα δακτυλογραφημένο μονόφυλλο του 1943 διαβάζω την εξής αυτοσχέδια προσευχή, που λένε τα παιδιά στο Κατηχητικό: "Ουράνιε Πατέρα μας ομολογούμεν ότι είμεθα αμαρτωλοί και ότι δικαίως υποφέρουμε από την πείνα. Αλλά μετανοούμε με όλη μας την καρδιά και παρακαλούμεν να μας συγχωρήσης. Βοήθησέ μας Κύριε να αλλάξουμε διαγωγή και δώσε μας τον άρτον τον επιούσιον και όλα τα αγαθά σου".

Η κατηχητική κίνηση τότε στην Πάτρα ήταν πολύ ζωηρή, εξαιτίας της δράσης της Χριστιανικής Εστίας, που τελούσε υπό την ευλογία της Μητροπόλεως, και η οποία είχε στους κόλπους της τους περίφημους αρχιμανδρίτες Χριστόδουλο Παπαγιάννη, Χρυσόστομο Βενετόπουλο (μετέπειτα Μητροπολίτη Φωκίδος) και γνωστούς ευρύτερα, συν τω χρόνω, λαϊκούς θεολόγους όπως ο Κωνσταντίνος Κούρκουλας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην έκθεση της Ιεράς Μητροπόλεως Πατρών για το κατηχητικό έτος 1947 – 1948 αναγράφεται ότι λειτούργησαν 52 Κατηχητικά σχολεία με σύνολο εγγραφέντων 5290 και σύνολο «παρακολουθησάντων τακτικώς» 3760 άτομα! Ιδιαίτερα σημαντική η αναφορά των ονομάτων όλων των Κατηχητών.
Ήταν η χρυσή εποχή των κατηχητικών!

Κατά την περίοδο της Κατοχής έχουμε και ένα πρόγραμμα που καλείται «Ιεραποστολαί εις χωρία» και συνίσταται στην αποστολή κατηχητριών σε χωριά της Αχαΐας «προς τόνωσιν του θρησκευτικού συναισθήματος εις τας γυναίκας». Φυσικά, η Κυριακάτικη αυτή εξόρμησις περιελάμβανε και κατηχητικό στα παιδιά μετά την Θ. Λειτουργία.
Τότε ανέπτυξε μεγάλη δράση η Μαρία Οικονομοπούλου. Ας σημειωθεί ότι και η εξαδέλφη της Ελένη – η μετέπειτα συνθέτρια- ήταν και αυτή κατηχήτρια πριν εγκατασταθεί οριστικά στην Αθήνα.
Σημαντικό κομμάτι του αρχείου της Μ. Οικονομοπούλου είναι τα χειρόγραφά της. Έγραψε χιλιάδες σελίδες κατηχητικών μαθημάτων και διέσωσε δεκάδες τευχίδια με κατάστιχα των μαθητριών που φοιτούσαν στα Κατηχητικά Θηλέων των ενοριακών Ναών Παντοκράτορος και Αγίου Νικολάου.

Η θεματολογία των μαθημάτων ποικίλη: Εκκλησία και κοινωνία, Ιστορία του Χριστιανικού πολιτισμού, Θεός και κόσμος, Χριστιανικός ανθρωπισμός (με υποκατηγορίες όπως, π.χ., Η Χριστιανική κοινωνική πρόνοια εν τω Βυζαντίω), Αι γυναίκες εις τον προχριστιανικόν κόσμον και εν τω Χριστιανισμώ, θέματα από το Ευαγγέλιο, αναφορές στις χριστιανικές αρετές και βίοι αγίων.

Τα μαθητολόγια αποτελούν σημαντικότατη πηγή για τα κορίτσια και τις νέες που φοιτούσαν στα Κατηχητικά σχολεία της Πάτρας από το 1937 και εξής. Με τα χέρια της η Μαρία Οικονομοπούλου έγραφε χιλιάδες στοιχεία, που φωτίζουν πτυχές της τότε Πατρινής κοινωνίας: Όνομα και επώνυμο κατηχητόπουλου, διεύθυνση οικίας, σχολείο στο οποίο φοιτούσε (το Αρσάκειο δεσπόζει!) και τάξη (δημοτικού ή γυμνασίου), επάγγελμα πατρός. Δίπλα, με μεγάλη επιμέλεια, σημειώνονταν με κουκίδες ή βελάκι οι απουσίες. Η τελευταία στήλη του μαθητολογίου ήταν οι «Παρατηρήσεις», που δεν γράφονταν συστηματικά.
Στο αρχείο της Μαρίας Οικονομοπούλου υπάρχουν και διάφορα άλλα στοιχεία για τα Κατηχητικά, όπως εγκύκλιοι ή σχέδια ενός μαθήματος, πληροφορίες για το κατηχητικό έργο του αείμνηστου Αρχιμ. Γερβάσιου Παρασκευόπουλου, κι ακόμα έγγραφα που αποτελούν καταγραφή φιλανθρωπικού έργου και συγκεκριμένων δράσεων κύκλων κυριών, οικονομικοί απολογισμοί κ.α.
Ανεξάρτητα από το αν διαφωνεί κανείς με το έργο και την όλη δραστηριότητα των Χριστιανικών Οργανώσεων, πρέπει να λάβει υπ’ όψιν του ο κατά το δυνατόν αντικειμενικός ερευνητής, το συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο. Τότε η όλη πνευματική και κατηχητική κίνησις ήταν στα χέρια των Οργανώσεων. Και οι κατά τόπους Επίσκοποι επευλογούσαν, αφού δεν είχαν να αντιτάξουν τι. Μήπως ακόμα και σήμερα το ίδιο δεν συμβαίνει σε κάποιες περιπτώσεις, παρά τις ραγδαίες κοινωνικές και άλλες εξελίξεις;

Αρχεία σαν αυτό της αείμνηστης Μαρίας Οικονομοπούλου, μας δίνουν τη δυνατότητα να προσεγγίσουμε την εκκλησιαστική ιστορία της Ελλάδας των τελευταίων 80 ετών με πληρέστερο τρόπο. Αν αυτό γίνει συστηματικώ τω τρόπω, θα προβούμε σε εκτιμήσεις, παρατηρήσεις και αποτιμήσεις που θα μας οδηγήσουν σ’ ένα πιο συνειδητοποιημένο αύριο. Γιατί η Εκκλησία δεν πορεύεται ερήμην του χθες, ούτε με μισή συνείδηση του σήμερα. Αλλ’ εν επιγνώσει αληθείας, σπεύδει προς υπάντησιν του Ερχομένου, όστις διακρατεί στην παλάμη του πάντας ημάς. Ζώντες και τεθνεώτες.

"Η ΚΑΛΟΓΡΙΑ Η ΤΣΙΓΓΑΝΑ" ΤΟΥ ΛΟΡΚΑ, ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ

Η ΚΑΛΟΓΡΙΑ Η ΤΣΙΓΓΑΝΑ

Βουνά και σύγνεφα μακριά  σ' όλα τα γύρω σιγαλιά

Κάμποι και δέντρα μες στη ζέστη και τα τοιχιά μες στον ασβέστη

Σ' ένα αχερόχρωμο πανί

κεντά η καλόγρια η μικρή

Άχου τι όμορφα κεντάει

το χεράκι της πως πάει

Βάνει πουλιά βάνει δεντρά

βάνει και τ' άστρα τα χρυσά

Βάνει στις τέσσερις τις κόχες τέσσερις αγριομολόχες

Σ' ένα αχερόχρωμο πανί

κεντά η καλόγρια η μικρή

Μα κάθε τόσο αναστενάζει

και κάτι με το νου της βάζει

Λίγο το χέρι σταματά

μες στον αέρα και κοιτά

Στα μάτια της που ανοιγοκλειούν δυο καβαλάρηδες περνούν

Κι υστέρα πάλι στο πανί

κεντά η καλόγρια η μικρή

Τι ποτάμια! Τι χορτάρια!

Τι λιοτρόπια! Τι φεγγάρια!

Πλάσματα της αρεσιάς της της ονειροφαντασιάς της.

Από το Romancero gitano του Λόρκα - Απόδοση στα νέα ελληνικά: Οδυσσέας Ελύτης

Κολάζ: Οδ. Ελύτης

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΖΙΑΣ: ΦΑΡΣΑ DEI GRECI

ΦΑΡΣΑ DEI GRECI 

Γιὰ κάθε ἐνδεχόμενο 

ἐνεργοποιεῖται ὁ συναγερμὸς 

ἀπὸ τὸ ἀσθενοφόρο τοῦ Παντός. 

Οἱ παριστάμενοι 

λουόμενοι στὸ ἀστυνομικὸ φῶς 

πίνουν γαλήνιοι τὸ τσάι τους. 

Νωθρὸς ὁ καιρὸς πάλι σήμερα 

κάτι ξεπλυμένοι ποιητές 

κάτι ἀσήμαντοι χρηματισμένοι 

τσαρλατάνοι τοῦ Παγκάλου, ἀπαγγέλλουν: 

«Τὸ μηδὲν καὶ τὸ ἄπειρον πόσο μᾶς ταιριάζουν!». 

Ἀλίμονο, ἀλίμονο, 

πλῆθος οἱ γραμματικοὶ 

ποὺ βγάζουν μεροκάματο σὰν καταθλιπτικοί. 

Ἐνόψει πανδημίας νὰ ἀποκεφαλιστοῦν 

ὁ Νεκρὸς τῆς Ἀμφιπόλεως κι ὁ ἀρχιμανδρίτης Ράμφος 

-Πολεμώντας υπό σκιάν...Ελεγεία και σάτιρες, Γιώργος Κοζίας, Περισπωμένη, 2017

ΧΩΡΙΣ ΣΗΜΑΙΕΣ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ ΠΑΡΑ ΤΗΝ ...ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ

Ο μητροπολίτης Πατρών Χρυσόστομος, με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940, έκανε μία ...δραματική έκκληση προς το ποίμνιο του, "νά ὑψώσουν στά μπαλκόνια τους τήν Ἑλληνική Σημαία, τό σύμβολο αὐτό τό ἁγιασμένο τοῦ Ἒθνους μας...". 

Παρ' ότι αυτή η έκκληση του ποιμενάρχου των Πατρών έτυχε ευρείας δημοσιότητος, φαίνεται πως δεν είχε την αναμενόμενη απήχηση στους Πατρινούς, οι οποίοι μάλλον εκώφευσαν (;), αλλιώς δεν δικαιολογείται η σχεδόν πλήρης απουσία της σημαίας από τα κτίρια της εμβληματικής πλατείας Βασ. Γεωργίου, στην καρδιά της πόλης. Ίδιο σκηνικό και στην ιστορική πλατεία των Υψηλών Αλωνίων. 

"Κρατῆστε τή Σημαία μας ψηλά", κραυγάζει ο σεβασμιώτατος, αλλά μηδαμινή ανταπόκριση των πατρινών στην έκκληση του ποιμενάρχη τους. 

Παραθέτουμε σημερινές φωτογραφίες που αποτυπώνουν την ...τραγική κατάσταση. Κρίμα...

Η ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΠΑΤΡΩΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΜΗΧΑΝΟΚΙΝΗΤΗ ΠΑΡΕΛΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ 28Η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ (BINTEO)

Ένας κληρικός της Μητροπόλεως Πατρών που ονομάζεται Θεόδωρος Μπουλιέρης καλεί τους πιστούς με βιντεάκι του στο facebook να συμμετάσχουν στην "μεγάλη μηχονοκίνητη παρέλαση", σήμερα, 28η Οκτωβρίου 2020, στις 11.30 μ.μ. στη Veso Mare, για να "τιμηθεί" η επέτειος του ΟΧΙ με αυτόν το τρόπο, μιας και δεν επιτρέπονται επίσημες παρελάσεις λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού. 

Προφανώς, λοιπόν, συμμετέχει και η Μητρόπολη Πατρών στην "μεγάλη μηχανοκίνητη" αντι-παρέλαση,. Άραγε, με κάθε μέσο, όπως προτρέπει ο κληρικός: Με αυτοκίνητο, με μηχανάκι, με ποδήλατο και με πατίνι;  Ο ποιμενάρχης, μητροπολίτης Πατρών Χρυσόστομος, τι θα προτιμήσει από όλα αυτά που προτείνει ο κληρικός του; 

Δεν θέλω να διανοηθώ ότι θα λείψει ο ποιμενάρχης από αυτό το "ραντεβού με την ιστορία", όπως το χαρακτήρισε ο κληρικός του. 

Θα πρέπει να είναι εκεί για να αναχαιτίσει με τον πατρικό του λόγο και τους αναρχικούς που ήδη έχουν συγκεντρωθεί για να ματαιώσουν αυτό το "ραντεβού με την ιστορία".

Π.Α.Α.

Από την μηχανοκίνητη παρέλαση με τη συμμετοχή της Μητροπόλεως Πατρών 

Σύμφωνα με ρεπορτάζ του flamis.gr: "Ένταση προκλήθηκε μεταξύ πολιτών που πραγματοποιούσαν παρέλαση στη συμβολή των οδών Γούναρη και Αγίου Ανδρέου και των αστυνομικών οι οποίοι προσπάθησαν να τους σταματήσουν. Η παρέλαση τελικά συνεχίστηκε στην οδό Γούναρη. Μπροστάρης ένας ιερέας με ελληνική σημαία. Ο οποίος δεν δίστασε να συνομιλήσει με αστυνομικούς… ανεβάζοντας τους τόνους."

Προσέγγιση στο έργο «anArrihhos» της Έσθερ Λέμη

Εσθήρ Λέμη

Του Δημήτρη Παπανικολάου

Γυρνάτε πείνες μου, πείνες, βοσκάτε, 

το λιβάδι των ήχων. 

Το ευχάριστο φαρμάκι ρουφάτε 

Των αναρριχητικών. 

 Α. Ρεμπώ 

Στην αγωνία της για αναζητήσεις και πειραματισμούς, με ό,τι σήμερα απασχολεί την avant-garde, η Έσθερ Λέμη με τον ηχότοπο «anArrihhos», επιδιώκει ένα παραπέρα βήμα στη διερεύνηση των ορίων της ενότητας των τεχνών. 

Εγκατέστησε ένα τρισδιάστατο γλυπτό, του οποίου οι ακμές, καθώς περιστρέφονται, δημιουργούν τριβές στο ηχητικό περιβάλλον, ενεργοποιώντας ρυθμικά σχήματα που έχουν «αποθηκευτεί» στο χώρο, έτσι ώστε να παραχθούν διαφορετικοί ρυθμικοί ηχητικοί συνδυασμοί, που καταγράφονται σε μια παρτιτούρα με το ηχητικό αντίστοιχό του. Με τους ήχους της βιόλας και μέσω μιας αφαιρετικής διαδικασίας - που ανατρέπει την Πυθαγόρεια «αρμονία των σφαιρών» - δημιουργείται με διαφορετικές χροιές, μια ατονική, υπέρκοσμη και για τούτο «μεταφυσική μουσική», οδηγώντας μας στα ενδότερα πεδία της μνήμης. 

Ένα γλυπτό, ένας ήχος, μια χωροχρονική και για τούτο μια πολύπλοκη σύνθεση απόδοσης ενός νοητικού κραδασμού και μιας ευφορίας πνευματικής, όπου η ψυχή ξεδιψά στις αρχέγονες πηγές. Από το απέραντο «λιβάδι των ήχων», το υποκείμενο της έκφρασης, ακολουθώντας την αέναη κίνηση των πολυπλόκαμων μηχανισμών του νου - ως ευθεία αντανάκλαση των απώτατων και ανεξερεύνητων περιοχών του σύμπαντος - διευρύνει τα όριά του. Διαδραστική και συνάμα πολυπρισματική δημιουργική πρόταση, για τη διερεύνηση των όσων συντελούνται εντός μας, καθώς μετέχουμε - εκόντες άκοντες - στη μυστική μεταφορά του νοήματος του Κόσμου, που όμως μας διαφεύγει.

Εμπεριέχουμε την αιτία και το σκοπό της ύπαρξης και μέσω της Τέχνης, επιδιώκουμε ως πεπερασμένα όντα, την υπέρβαση των ορίων που μας εγκλωβίζουν, μετέχοντας ψυχή τε και σώματι στη δημιουργία. Το σώμα ως φθαρτό κι η ψυχή ως αιώνια, συμβολοποιούνται με την αισθητική απόδοση του τρισδιάστατου γλυπτού και των ηχητικών σημάτων, με τις ατονικές και ρυθμικές διαβαθμίσεις μιας κλίμακας που - μεταφορικά μιλώντας - εμπεριέχει αίτημα ελευθερίας και αθανασίας. 

Η δημιουργός, εμφορούμενη απο την Ηρακλείτια ρήση «ὁδὸς ἄνω κάτω μία καὶ ωὑτή», από την ενότητα σώματος και ψυχής, μικρόκοσμου και μακρόκοσμου, τα εκφράζει έτσι όπως η ενοποιημένη ως ολότητα τέχνη της, δύναται να τα αποδώσει. Αισθητοποιεί την αγωνία και την τραγικότητα της ύπαρξης, που εγκλωβισμένη σ’ ένα ανερμήνευτο σύμπαν, «αναρριχάται» την κλίμακα των πνευματικών αναζητήσεων για τη θέαση του Απολύτου. 

Μια πρωτοποριακή πρόταση αισθητικής, που κατατάσσει την Έσθερ στις πιο προωθημένες φωνές-γραφές, της σύγχρονης δημιουργίας.          

Η Εσθήρ Λέμη συμμετείχε με το έργο «anArrihhos» στην έκθεση «Τιμή στον Δάσκαλο», με έργα των μαθητών του Χαράλαμπου Θεμιστοκλέους και με επιμέλεια Κωνσταντίνας Παπακώστα, που οργανώθηκε το 2014, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Διεθνούς Φεστιβάλ Πάτρας, στον πολυχώρο του Δήμου Πατρέων «Αγορά Αργύρη», με τη συνεργασία της Ένωσης Εικαστικών Πάτρας, του Συνδέσμου Αχαΐας-Κύπρου «Αχαιών Ακτή» και τελούσε υπό την αιγίδα της Πρεσβείας την Κυπριακής Δημοκρατίας. 

Η Εσθήρ Λέμη είναι ερευνήτρια στον τομέα διαδραστικών τεχνών και ασχολείται ενεργά απο το 2000 με τη θεωρία και την κατασκευή καλλιτεχνικών έργων εστιάζοντας σε μια ηχητική και οπτική αλληλεπίδραση. Για το έργο της έχει διακριθεί στην Ελλάδα και το εξωτερικό σε διεθνείς εκθέσεις και φεστιβάλ (11η κ 12η Μπιεναλε Νέων της Ευρώπης και της Μεσογείου,3rd New Generation Festival ZKM, 3η Μπιενάλε Αθήνας κ.α.) Το 2014, ως μέλος της ομάδας Feed Europe, επιστατεί την εργασία 50 φοιτητών που παρουσίασαν το έργο τους στη Μπιενάλε Βενετίας, προτείνοντας την επανεξέταση της μεγαλούπολης σε συνύπαρξη οπωροφόρων κήπων και ωφέλιμης βλάστησης http://feed-europe.eu/feed-europe/about/.

ΤΟ ΟΡΑΤΟΡΙΟ "ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ" ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΑΣΤΡΙΝΙΔΗ - ΕΝΑ ΕΡΓΟ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΝΟΗΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

mikropragmata.lifo.gr

Το  Ορατόριο "Άγιος Δημήτριος" είναι ίσως το κορυφαίο έργο του σπουδαίου συνθέτη Νίκου Αστρινίδη (1921-2010) και μια από τις λαμπρότερες συμφωνικές σελίδες της μεταπολεμικής Ελλάδας. Ολοκληρώθηκε το 1962 ύστερα από παραγγελία του Δήμου Θεσσαλονίκης για την πεντηκοστή επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης.

Το 1966 στο πλαίσιο των Α΄ Δημητρίων ο συνθέτης παρουσίασε σε πρώτη εκτέλεση ολόκληρο το ορατόριο «Άγιος Δημήτριος», για 4 σολίστ, χορωδία και ορχήστρα, σε κείμενο του σημαντικού ποιητή Γιώργου Θέμελη. Ένα έργο μεγάλης πνοής, με θαυμάσια αρμονικά ευρήματα, έντονα δραματικό και λυρικό χρώμα με ισορροπία μεταξύ των αφηγηματικών και μουσικών μερών (δεξιοτεχνική χρησιμοποίηση των χάλκινων πνευστών), 

Ο μελετητής του έργου του συνθέτη, Ηλίας Χρυσοχοΐδης, συνεργάτης ερευνητής στο Τμήμα Μουσικής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ (Research Associate, Department of Music Academic staff, Stanford Continuing Studies Stanford University), μας πληροφορεί ότι η σύνθεση όπερας υπήρξε ο απώτερος δημιουργικός στόχος του Ν. Αστρινίδη. Το ορατόριο Άγιος Δημήτριος, για παράδειγμα, ξεκίνησε ως σχέδιο για όπερα που σύντομα ευνουχίστηκε όταν ο ανίδεος Έλληνας της Διασποράς πληροφορήθηκε ότι κανείς στην Ελλάδα δεν τα βάζει με την Εκκλησία (ένας οπερατικός Άγιος Δημήτριος τη δεκαετία του 1950 ήταν πέτρα σκανδάλου). Έτσι, ο συνθέτης ακολούθησε τον δρόμο του Ορατορίου και μας έδωσε μια λαμπρή σελίδα του είδους! Περιώνυμη είναι η επεξεργασία και εναρμόνιση του Απολυτικίου του Αγίου Δημητρίου "Μέγαν εύρατο...", που ο συνθέτης συμπεριέλαβε στο ορατόριό του. 

Ο Νίκος Αστρινίδης αποτελεί εξόχως ενδιαφέρουσα μορφή της Ελληνικής Διασποράς στα Βαλκάνια. Γεννήθηκε το 1921 στη Βεσσαραβία, μέρος τότε της Ρουμανίας, από Έλληνα πατέρα και Ρουμανορωσσίδα μητέρα. Σπούδασε μουσική και Χημεία στο Βουκουρέστι έως ότου η Σοβιετική εισβολή του 1940 διέλυσε την οικογένειά του και τον οδήγησε στη Μέση Ανατολή. Εκεί ο Αστρινίδης κατατάχτηκε στην Ελληνική Βασιλική αεροπορία και έπειτα από δύο έτη στο μέτωπο της Λιβύης, μετατέθηκε στο Κάιρο όπου συνέχισε τη μουσική του εκπαίδευση και άρχισε την καριέρα του. Με το πέρας του πολέμου μετανάστευσε στο Παρίσι τελειώνοντας τη Schola Cantorum και αρχίζοντας διεθνείς περιοδείες ως πιανίστας και συνοδός μεγάλων ονομάτων της Παρισινής σκηνής. Το 1965 εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Θεσσαλονίκη συμβάλλοντας έκτοτε στην αναβάθμιση της μουσικής ζωής της πόλης ως διευθυντής της Φιλαρμονικής του Δήμου και άλλων συγκροτημάτων, συνθέτης ορατορίων και συμφωνικών έργων, πιανίστας, και παιδαγωγός.

Ο Νίκος Αστρινίδης πέθανε στη Θεσσαλονίκη το 2010. Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος του έργου του παραμένει ανέκδοτο. 

Είναι άξιον και δίκαιον το αίτημα του Ομίλου Φίλων του Νίκου Αστρινίδη, που θέλουν το 2021 ως "Έτος Νίκου Αστρινίδη", αφού συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννησή του. 

Ο προγραμματισμός που έχει ανακοινώσει ο Όμιλος Φίλων του συνθέτη, έχει πολύ συγκεκριμένους και δίκαιους στόχους: 

- Ένταξη του έργου “Συμφωνία 1821” του Νίκου Αστρινίδη στις εκδηλώσεις για τη 200ή επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης. 

- Ενσωμάτωση των “Νεανικών χρόνων του Μ. Αλεξάνδρου” στην προβολή της Μακεδονικής Ιστορίας. - Ανάδειξη του έργου “Αγιος Δημήτριος” ως μουσικού εμβλήματος της Θεσσαλονίκης. 

- Πολυεθνικό Φεστιβάλ “Νικου Αστρινίδη” (Ρουμανία, Ουκρανία, Ισραήλ, Αίγυπτος, Κύπρος, Γαλλία, Ελλάδα), δηλ. στις χώρες όπου έζησε και δημιούργησε μουσικά ο Νίκος Αστρινίδης. 

- Ένταξη των έργων του μουσουργού σε προγράμματα των υπουργείων (Παιδείας, Εσωτερικών (Μακεδονίας – Θράκης) Αποδήμου Ελληνισμού, κ.α.).

Θα προσθέσω ότι θα πρέπει να παιχτεί και το έργο «Στο Χριστό, στο κάστρο», συμφωνικό διήγημα για αφηγητή, χορωδία και ορχήστρα (1991), βασισμένο στο ομώνυμο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, από τον θάνατο του οποίου συμπληρώνονται 110 χρόνια το 2021. Νομίζω πως δεν υπάρχει αντίστοιχο έργο λόγιας μουσικής πάνω σε Παπαδιαμαντικό κείμενο. 

Όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο Ηλίας Χρυσοχοΐδης: “Το εθνικό στοιχείο στη θεματική των έργων του Νίκου Αστρινίδη είναι έντονο κι΄ έγινε ίσως η “αιτία” για την αντιμετώπιση ως του συνθέτη που έδωσε μουσική υπόσταση σε σημαντικές στιγμές της μακεδονικής ιστορίας - τόσο ώστε να έρθει ίσως σε δεύτερη μοίρα η υψηλότατου επιπέδου μουσική του παραγωγή. Αυτό που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας είναι το ότι ο Αστρινίδης προσέγγισε την ελληνική ιστορία όπως οι Έλληνες της Διασποράς κι΄ όχι οι …”γηγενείς”. Κι αυτό το στοιχείο μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα! Η οπτική της ιστορίας από έναν Έλληνα της Διασποράς και κοσμοπολίτη, που συγκινείται πολύ από την Ελληνική ιστορία, η οποία τον συνέχει. 

Παραθέτουμε στη συνέχεια αναλυτικό κείμενο του καθηγητή Ηλία Χρυσοχοΐδη και ενδεικτικά αποσπάσματα από το Ορατόριο "Άγιος Δημήτριος". 

ΤΟ ΧΟΡΩΔΙΑΚΟ "ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ" ΤΟΥ ΘΑΝΟΥ ΜΙΚΡΟΥΤΣΙΚΟΥ ΣΕ ΠΟΙΗΣΗ ΣΥΜΕΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Του Αγίου Δημητρίου σήμερα, και θυμόμαστε ένα μάλλον άγνωστο χορωδιακό έργο του συνθέτη Θάνου Μικρούτσικου: «Άγιος Δημήτριος – Θεσσαλονίκη», το οποίο ήταν παραγγελία του Οργανισμού Θεσσαλονίκη – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1997.

Το έργο παρουσιάστηκε σε πρώτη εκτέλεση στην επίσημη τελετή των εγκαινίων του θεσμού από την χορωδία «Μακεδονία», την 1η Φεβρουαρίου 1997, υπό την διεύθυνση του αείμνηστου Αντώνη Κοντογεωργίου.

Το χορωδιακό του Θ. Μικρούτσικου συμπεριέλαβε ο Αντώνης Κοντογεωργίου στον Τόμο ΙΙ της σειράς «Για τις Χορωδίες μας» (σελ. 68-80), που εξέδωσε από τον οίκο Παπαγρηγορίου – Νάκας (2013).

Ο Θάνος Μικρούτσικος επέλεξε να επεξεργαστεί χορωδιακά ύμνους του Αγίου Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Συμεών, λόγιου ιεράρχη με πολυσχιδή κοσμική σοφία και πλούσιο συγγραφικό έργο, που ζει στο τέλος του 14ου και στις αρχές του 15ου αιώνα.

Η αρχιερατεία του Αγίου σημαδεύει και το τέλος της βυζαντινής κυριαρχίας της πόλης. Αφενός, στα μέσα της ποιμαντορίας του (1423) η Θεσσαλονίκη κατακτάται από τους Βενετούς. Αφετέρου, έξι μήνες μετά την εκδημία του (+Σεπτέμβριος 1429) αρχίζει για την ιστορία της πόλης η μακρά περίοδος του οθωμανικού ζυγού (29.3.1430 – 26.10.1912).

Τα τέσσερα τροπάρια που μελοποιεί ο Θάνος Μικρούτσικος είναι η θ’ ωδή από την Προεόρτιο Ακολουθία του Όρθρου του Αγίου Δημητρίου (Κώδικας Καυσοκαλυβίων) και συγκεκριμένα από τον Κανόνα που είναι προς το «Κύματι θαλάσσης», δηλαδή γραμμένος πάνω στην «λογική» και την μετρική του περίφημου Κανόνος του Όρθρου του Μ. Σαββάτου. Ο Μεγαλομάρτυς Δημήτριος ήταν επόμενος τοις ίχνεσι Χριστού, οπότε του πρέπουν τα ανάλογα προς τον Δεσπότη του άσματα.

Στα τροπάρια αυτά ο υμνογράφος Συμεών αναφέρεται, προφανώς, στην κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Βενετούς, επικαλούμενος τον προστάτη της πόλης Άγιο Δημήτριο για απαλλαγή και λύτρωση από την τυραννία και συντριβή των εχθρών.  
Στα τροπάρια "Μη ανιώ, ω πατρίς μου" και «Γη με καλύπτει και τάφος» ομιλεί ο ίδιος ο Άγιος Δημήτριος και διαβεβαιώνει την πόλη του, που τον τιμάει, για την τελική νίκη. Στα άλλα δύο ομιλεί η πόλις της Θεσσαλονίκης, ζητώντας την βοήθεια του Αγίου. Πρόκειται, δηλ., για ένα διάλογο του Αγίου με την πόλη του και ως διάλογο αντιμετωπίζει και την μουσική σύνθεσή του ο Θάνος Μικρούτσικος. 

Το χορωδιακό του Θάνου Μικρούτσικου κορυφώνεται με ένταση στο τέλος του τέταρτου τροπαρίου «…και κράζει τιμώσα [η Θεσσαλονίκη] χαίροις Δημήτριε»!

Παραθέτουμε το ποιητικό κείμενο του Αγίου Συμεών Θεσσαλονίκης και την πρώτη και την τελευταία σελίδα από την παρτιτούρα του Θ. Μικρούτσικου.

Μη ανιώ, ω πατρίς μου,

υπαχθείσα τυράννοις

ων δι’ εμού απαλλαγήν

ευρείν επιζητείς.

εκλυτρώσομαι γαρ και νυν εκ θλίψεων

και πληρώσω παντοίων

ενθέων αγαθών

και φυλάξω και σώσω

λέγει Δημήτριος.

Επί ταις σαις μεσιτείαις

των δεινών λυτρωθείσα

υπό τας σας διεφυλάχθην

πτέρυγας αεί

νυν δε παρά δόξαν αναμέσον των δεινών

στροβουμένη αθλίως

προστρέχω επί σε

και κραυγάζω σοι

βοήθει μοι, Δημήτριε.

Γη με καλύπτει και τάφος

αλλά πλήρης ό κόσμος

εμής οσμής εκ των μύρων

χάριτι Χριστού·

μη φοβού ουν, πατρίς μου, εμέ κατέχουοα·

τους εχθρούς σου γαρ πάντας

πατάξω  εν Χριστώ

και φυλάξω και σώσω

σε την τιμώσαν με.

Αγαλλιάσθω γη πάσα,

Θεσσαλονίκη χαίρε

η ευσεβής· του γάρ Χριστού

οπλίτης ο λαμπρός

μετά σού ενοικεί φυλάττων και σώζων σε

και εχθρούς σου συντρίβων

πληροί σε αγαθών

ω και κράζει τιμώσα

χαίροις Δημήτριε.

ΟΙ ΑΚΟΙΝΩΝΗΤΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΣΧΑ ΠΡΟΚΑΘΗΜΕΝΟΙ ΜΝΗΜΟΝΕΥΟΥΝ ΑΔΙΑΛΕΙΠΤΩΣ "ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΜΟΣΧΑΣ"

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Μετά την μνημόνευση του Επιφανίου Κιέβου από τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Χρυσόστομο, βγήκε ο μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίων για να μας πει ότι θα διακοπεί η μνημόνευση του Προκαθημένου της Εκκλησίας της Κύπρου, που τόλμησε να αναγνωρίσει την Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας. 

Η Εκκλησία της Ρωσίας κραδαίνει την διακοπή του μνημοσύνου σε κάθε Προκαθήμενο που θα αντιταχθεί στην βούλησή της σχετικά με το Ουκρανικό. Έτσι, μέχρι τώρα ο Μόσχας Κύριλλος δεν μνημονεύει τον Οικουμενικό Πατριάρχη, τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας, τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και τώρα πάμε και για τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου. Αυτό σημαίνει, πρακτικά, ότι από τις 14 Ορθόδοξες Εκκλησίες (η Ουκρανία δεν υπάρχει για την Ρωσία), έχουν απομείνει 10, επί του παρόντος, στα Δίπτυχα του Μόσχας Κυρίλλου. 

Τι γίνεται, όμως, στην άλλη πλευρά; Ο Μόσχας Κύριλλος μνημονεύεται κανονικότατα και αδιαλείπτως από όλους τους Προκαθημένους με τους οποίους έχει διακόψει την κοινωνία. 

Σήμερα ακούσαμε τον Οικουμενικό Πατριάρχη από την Ίμβρο να μνημονεύει στην Μεγάλη Είσοδο γεγονυία τη φωνή «Κυρίλλου Μόσχας»! 

Αλλά και ο Κιέβου Επιφάνιος μνημονεύει «Κυρίλλου Μόσχας»! Μνημονεύει, δηλαδή, ο Προκαθήμενος της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας τον Προκαθήμενο της Ρωσίας, ο οποίος θέλει να τον εξαφανίσει! Για ...χάρη του οποίου, ο Μόσχας, έχει διακόψει την κοινωνία με τέσσερις Αυτοκέφαλες Εκκλησίες! 

Άρα, εδώ έχουμε κάτι πρωτοφανές στα εκκλησιαστικά χρονικά και στο Κανονικό Δίκαιο! Δε νομίζω ότι υπάρχει κάτι αντίστοιχο. Ένας Προκαθήμενος να διακόπτει το μνημόσυνο τεσσάρων Προκαθημένων και εκείνοι να συνεχίζουν να τον μνημονεύουν. Η διακοπή του μνημοσύνου να γίνεται για την μη αναγνώριση μιας αρτιγέννητης Αυτοκέφαλης Εκκλησίας, της οποίας ο Προκαθήμενος μνημονεύει αυτόν που δεν τον αναγνωρίζει. 

Ποιος είναι, λοιπόν, ο αίτιος του σχίσματος; Αυτός που δεν μνημονεύει! Και τον οποίο καμία άλλη Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία δεν ακολουθεί στην διακοπή του μνημοσύνου! Κανείς Προκαθήμενος από όσους στηρίζουν την Μόσχα στο Ουκρανικό δεν διανοήθηκε να διακόψει το μνημόσυνο των αδελφών Προκαθημένων που κήρυξε σε ακοινωνησία ο Μόσχας Κύριλλος. 

Ο αίτιος του μονομερούς σχίσματος, επομένως, είναι μόνον ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος. Οι άλλοι Προκαθήμενοι δεν βλέπουν κανένα σχίσμα και, φυσικά, δεν συμμερίζονται την ακοινωνησία του Μόσχας σε τέσσερις Αυτοκέφαλες Εκκλησίες. 

Ο Πατριάρχης Μόσχας πρέπει να εισέλθει εις εαυτόν και να καταλάβει ότι στην πραγματικότητα «αυτοκτονεί»! Απελπισμένος από τις αναγνωρίσεις της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας, προβαίνει σε ακοινωνησία. Έχει εξορίσει την κοινωνία και την ενότητα από τη ζωή του και πορεύεται προς τον γκρεμό ενός σχίσματος που ο ίδιος έχει επινοήσει και συντηρεί και γίνεται θηλειά που θα τον πνίξει... 

Ευτυχώς οι ...ακοινώνητοι Προκαθήμενοι εξακολουθούν να μνημονεύουν διαπύρως: «Κυρίλλου Μόσχας»!

“Η Εκκλησία της Κύπρου αναγνωρίζει το Αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Ουκρανίας” δήλωσε το Σάββατο 24 Οκτωβρίου 2020, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος, μετά την χειροτονία του Επισκόπου Αρσινόης Παγκρατίου, που τελέστηκε στην Μονή Χρυσορρογιατίσσης. 

Κατά τη διάρκεια της χειροτονίας του νέου Επισκόπου Αρσινόης, ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος μνημόνευσε για πρώτη φορά, κατά την Μεγάλη Είσοδο, τον Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας κ. Επιφάνιο ως Προκαθήμενο της Ουκρανικής Εκκλησίας. Ακολούθησε, στα Δίπτυχα, και η σχετική μνημόνευση από τον διάκονο. 

Ο μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος αποχώρησε, λέει το ρεπορτάζ, λίγο πριν ολοκληρωθεί η Θεία Λειτουργία, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την απόφαση και κίνηση του Αρχιεπισκόπου να μνημονεύσει τον Κιέβου Επιφάνιο. Προκαλεί ερωτηματικά, φυσικά, η στάση του Λεμεσού Αθανασίου να αποχωρήσει από την Θ. Λειτουργία πριν τελειώσει. Ένας ιεράρχης της δικής του πνευματικότητος αφήνει χώρο σε ταραχή και σύγχυση κατά το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας; 

Πάντως, δημοσιογραφικές πληροφορίες λένε ότι ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος είχε εκδηλώσει την πρόθεσή του για αναγνώριση της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας, αφού κατά την συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Κύπρου τον Σεπτέμβριο, έφερε προς συζήτησιν σχέδιο επιστολής προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη για το θέμα. Επομένως, ο Λεμεσού δεν ήταν και τόσο ανυποψίαστος... 

Όσο για τις ...αντιδράσεις εκ μέρους Κυπρίων ιεραρχών που θρυλούνται, ας το καταλάβουν όλοι. Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω. Η αναγνώριση της Αυτοκεφαλίας της Ουκρανίας είναι μονόδρομος για όλες τις Εκκλησίες, αργά ή γρήγορα, από την στιγμή που δόθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Γι’ αυτό και ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου εξέφρασε την εκτίμηση ότι αν όχι ομοφώνως έστω και κατά πλειοψηφία η Σύνοδος θα αποδεχθεί το περιεχόμενο της επιστολής προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Γιατί, όπως εξήγησε η στάση του υπηρετεί την Εκκλησία. Μπορεί, είπε, να μην υπηρετεί άτομα αλλά υπηρετεί την Εκκλησία. 

Ο Κύπρου Χρυσόστομος κατάλαβε ότι δεν μπορεί το Ουκρανικό να χρονίζει για την Εκκλησία της Κύπρου και πήρε την ιστορική απόφαση. 

Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας με πανηγυρικό τρόπο ανακοίνωσε στα κοινωνικά δίκτυα το ιστορικό για την Ουκρανία γεγονός. 

«Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές! Είμαστε στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσουμε τα καλά νέα: 

Ο Προκαθήμενος της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου, Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστιανιανής και πάσης Κύπρου κ.κ. Χρυσόστομος Β΄, το Σάββατο 24 Οκτωβρίου, κατά τη διάρκεια της Συνοδικής Θείας Λειτουργίας στη Μονή της Παναγίας της Χρυσορροϊατίσσης στην Πάφο, για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εισόδου μνημόνευσε στα Δίπτυχα το όνομα του Μακαριωτάτου Μητροπολίτου Κίεβου και πάσης Ουκρανίας κ.κ. Επιφανίου, ως Προκαθημένου της Αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας. 

Έτσι, η Εκκλησία της Κύπρου, μία από τις αρχαιότερες τοπικές Εκκλησίες, που είχε αναγνωριστεί ως Αυτοκέφαλη από την Τρίτη Οικουμενική Σύνοδο και είναι 10η στη σειρά των Διπτύχων, προχώρησε στην αναγνώριση του Τόμου της Αυτοκεφαλίας της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας και έγινε έτσι η τέταρτη Εκκλησία που αναγνωρίζει την τοπική Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας – μετά το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την Εκκλησία της Ελλάδας και το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Ευχαριστούμε τους Ορθόδοξους αδελφούς μας και προσωπικά τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο για την υποστήριξή τους στη δύσκολη εποχή της συγκρότησης της Εκκλησίας μας και προσευχόμαστε για αυτούς, για ολόκληρη την Εκκλησία της Κύπρου και για τον ευσεβή λαό της Κύπρου.»

Η Αντιγόνη του Σοφοκλέους ως προ Χριστού παράλληλο του χριστιανικού μαρτυρίου

Το Διεθνές Φεστιβάλ ΑΝΑΛΟΓΙΟ στο πλαίσιο της διοργάνωσης με θέμα «In Memory We Trust», 21-26 Σεπτεμβρίου 2019, οργάνωσε εκπαιδευτικό πρόγραμμα με άξονα την αρχαία ελληνική τραγωδία με Εργαστήρια, Σεμινάριο Μετάφρασης και Διεθνή Συνάντηση Αρχαίου Δράματος σε συνεργασία με το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και το Διεθνές Φόρουμ Θεατρικών Συγγραφέων της Unesco. 

Στη Διεθνή Συνάντηση Αρχαίου Δράματος με τίτλο «Η Αρχαία Ελληνική Τραγωδία στο μεταίχμιο πολιτικής και παράστασης» διερευνώνται τρόποι μελέτης και σκηνικής αντιμετώπισης της αρχαίας τραγωδίας υπό το πρίσμα σύγχρονων και παλαιότερων μεταφράσεων, μεταγραφών, διασκευών, σκηνοθετικών προσεγγίσεων καθώς και πολιτικών προεκτάσεων και μηνυμάτων.

Παραθέτουμε στη συνέχεια την πολύ ενδιαφέρουσα ανακοίνωση του Αρχιμανδρίτη Μιχαήλ Σταθάκη, αρχαιολόγου, με θέμα: «Η Αντιγόνη του Σοφοκλέους ως προ Χριστού παράλληλο του χριστιανικού μαρτυρίου».

Ο π. Μιχαήλ στην εισήγησή του παρουσιάζει τα ιδεώδη, τους αγώνες για την υποστήριξή τους που οδηγούν τις περισσότερες φορές σε σφοδρή σύγκρουση με την εξουσία και αναπόδραστα στον θυσιαστικό θάνατο παραλληλίζοντας την περίπτωση της Αντιγόνης του Σοφοκλέους με τους Χριστιανούς μάρτυρες.  

Παραθέτουμε το σχετικό βίντεο. 

Ο "ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ" ΤΟΥ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΟΝ / ΝΥΝ ΚΑΙ ΑΕΙ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Η υπόθεση Επιτάφιος για τον Θεοδωράκη είναι εξαιρετικά σπουδαία! Απ’ αυτό το έργο εξακτινώνεται η λοιπή δημιουργία του, όπως κι ο ίδιος έχει σχεδιάσει (βλ. χφ. σχεδιάγραμμα).

Τον μουσικό Επιτάφιο τον γνωρίζουμε μέχρι σήμερα δισκογραφικά σε έξι βασικές εκδοχές: 

Η πρώτη ηχογράφηση και απόδοση του έργου μέσα από την ιδιαίτερη ματιά του Μάνου Χατζιδάκι με ερμηνεύτρια την Νάνα Μούσχουρη, που κυκλοφόρησε το φθινόπωρο του 1960. Η κλασική - λαϊκή και πιο γνωστή του Μίκη Θεοδωράκη με τον Μανώλη Χιώτη στο μπουζούκι και τον Γρηγόρη Μπιθικώτση στην ερμηνεία που κυκλοφόρησε σε δίσκο επίσης το φθινόπωρο του 1960.

Γιατί δυο ταυτόχρονες σχεδόν ηχογραφήσεις του έργου; 

Η Νάνα Μούσχουρη έδωσε την δική της εξήγηση σε συνέντευξή της στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία το 2007: «Ηχογραφούσαμε το άλμπουμ, όταν στο 6ο τραγούδι ο Θεοδωράκης, ο Ρίτσος και κάποιοι μουσικοί εξαφανίστηκαν. Δύο μέρες μετά, καταλάβαμε γιατί. Κυκλοφόρησε η δεύτερη version με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση. Ο Θεοδωράκης μάλιστα είπε στις εφημερίδες ότι προτιμούσε τη δική του εκδοχή με το παιδί του κάμπου, παρά εκείνη με το κορίτσι του σαλονιού. Λες και δεν ήμουν κι εγώ ένα απλό κορίτσι. Ποτέ δεν πρόκειται να ξεχάσω αυτή του την κουβέντα». 

Το 1963 κυκλοφορεί η τρίτη εκδοχή του έργου από τον ίδιο τον Μίκη. Είναι μια συμφωνική, θα λέγαμε, απόδοση με ερμηνεύτρια την Μαίρη Λίντα. Βέβαια, τα λαϊκά στοιχεία του έργου με τον Χιώτη στο μπουζούκι συνεχίζουν να υπάρχουν, μόνο που έχουν κάπως δεύτερο ή εν πάση περιπτώσει ένα διαφορετικό ρόλο. 

Σύμφωνα με δηλώσεις του Θεοδωράκη σε μία παρουσίαση του έργου το 2001, «η τρίτη ηχογράφηση του Επιταφίου έγινε τότε διότι τα τραγούδια άρχισαν να ασφυκτιούν μεσ' στον ζεϊμπέκικο ρυθμό και τον έντονο λαϊκό, ρεμπέτικο σχεδόν, ήχο της εγγραφής με τον Μπιθικώτση». 

Αξίζει να σημειωθεί πως στην ηχογράφηση αυτή συμμετείχαν τρεις μουσικοί της Πειραματικής Ορχήστρας Αθηνών που τότε διηύθυνε ο Μάνος Χατζιδάκις: Ο Δημήτρης Βράσκος στο μαντολίνο, ο Δημήτρης Φάμπας στην κιθάρα ο Δημήτρης (Δήμος) Μούτσης στη φυσαρμόνικα. 

Η τέταρτη εκδοχή του έργου έρχεται στα τέλη του 1964 από τη Χορωδία των Τρικάλων σε διασκευή της Τερψιχόρης Παπαστεφάνου. Μια εκδοχή πιο κοντά στο πνεύμα του Μάνου Χατζιδάκι.

Ο πέμπτος Επιτάφιος είναι κατά Σταύρο Ξαρχάκο, με την Κρατική Ορχήστρα Ελληνικής Μουσικής (ηχογράφηση από το Ηρώδειο, 2-10-2000). Μια ερμηνευτική πρόταση που προσωπικά δεν με αγγίζει, παρ' ότι χαρακτηρίστηκε ως "ρέκβιεμ". Την θεωρώ βερμπαλιστική, χωρίς να παραθεωρώ την σημαντική Μαρία Σουλτάτου ως ερμηνεύτρια. 

Τέλος, το 2000 κυκλοφορεί ένας ιδιαίτερος δίσκος με την σπουδαία Νένα Βενετσάνου να τραγουδά Μίκη Θεοδωράκη: Τα Eluard και τον Επιτάφιο, αμφότερα γραμμένα το 1958 στο Παρίσι, για φωνή και πιάνο. Στα Εluard πιάνο η Έλενα Μουζάλα και στον Επιτάφιο ο Σαράντης Κασσάρας. 

Η Νένα Βενετσάνου είχε ερμηνεύσει τον Επιτάφιο και στον Σείριο του Μάνου Χατζιδάκι, με τον Τάσο Καρακατσάνη στο πιάνο. 

Η εκδοχή αυτή με ενδιαφέρει πολύ, αν και προτιμώ τον Επιτάφιο από την Μαρία Φαραντούρη, η οποία δεν το έχει ηχογραφήσει παρά αποσπασματικά. Η ιέρεια του Μίκη δεν μας έχει χαρίσει τον δικό της Επιτάφιο! Πάντως είμαι πια πεπεισμένος ότι το έργο μας ενδιαφέρει ως λυρικό και γνησίως λαϊκό, κι όχι σκέτο λαϊκό, ήτοι με μπόλικο μπουζούκι.

Ο Μάνος Χατζιδάκις επανήλθε στο, λυρικό κατ' αυτόν, αγαπημένο έργο τού συναδέλφου του. Το 1970 στο σπίτι του στη Νέα Υόρκη ηχογράφησε για πιάνο και φωνή εφτά από τα οχτώ τραγούδια με την μεγάλη Φλέρυ Νταντωνάκη.

Ο Χατζιδάκις είχε ...προσχωρήσει στην αντίληψη/lied για τον Επιτάφιο - και όχι μόνο - οπότε ένα πιάνο και μια φωνή σαν της Φλέρυς του ήταν αρκετά. 

Γνωρίζουμε αυτές τις καταπληκτικές ηχογραφήσεις από το youtube και είναι απορίας άξιον γιατί δεν εκδόθηκαν σε δίσκο.

   

Στην αισθητική γραμμή του Χατζιδάκι κινούνται και οι στενοί συνεργάτες του, ο Σπύρος Σακκάς και ο Γιώργος Κουρουπός, που ηχογράφησαν κάποια τραγούδια από τον Επιτάφιο, για φωνή και πιάνο.

Πρόσφατα έχουμε άλλη μια εκδοχή που κυκλοφορήθηκε και σε δίσκο, με ερμηνευτές τον Παναγιώτη Καραδημήτρη (φωνή) και τον Μιχαηλάγγελο Τουμανίδη (κλασική κιθάρα). Προσωπικά δεν μου λέει πολλά πράγματα, αν και εκτιμώ τη λιτότητα. Προτιμώ ασυζητητί την υψηλού επιπέδου διασκευή και ερμηνεία του Ιάκωβου Κολανιάν για σόλο κιθάρα, η οποία έχει βγει και σε δίσκο. 

Ο Επιτάφιος έχει γνωρίσει άπειρες ζωντανές εκτελέσεις, σε διάφορες εκδοχές.

Η πιο πρόσφατη είναι αυτή της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, που παρουσιάστηκε την Τετάρτη 21 Οκτωβρίου 2020, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.  

Η διασκευή - ενορχήστρωση του Γιάννη Μπελώνη είχε σίγουρα "συμφωνικές" φιλοδοξίες, οι οποίες, όμως, θεωρώ ότι δεν κομίζουν κάτι αληθινά καινούργιο στο έργο. Αντιθέτως! Θα έλεγα ότι το καθιστούν πολύ "πλουμιστό" - κάτι που έκανε δι' άλλης οδού και ο Ξαρχάκος - αφαιρώντας του την ουσία, την οποία θα υπηρετούσε ...αλλιώς ωραία η άξια ερμηνεύτρια Μπέττυ Χαρλαύτη. 

Το ενδιαφέρον, πάντως, είναι ότι ο Επιτάφιος του Θεοδωράκη ανθεί και φέρει κι άλλο, 62 χρόνια μετά την σύνθεσή του. Δεν είναι λίγο πράγμα...

Αδαμαντία Μαρκαναστασάκη: "Το πλάνεμα των ρόδων" και "Κοιμισμένες αλήθειες"

Το πλάνεμα των ρόδων… 

Ξυπόλητες μοίρες 

φτιασίδια στις γύρες 

γυρνάω στους δρόμους 

φτωχή… 

πουλάω φτιασίδια 

στενά μου σανίδια 

να φάω ζητάω λίγο ψωμί… 

Ροδιές που κυλάνε 

σοκάκια τρυπάνε, 

οι τύχες κοιμούνται βαθιά την αυγή… 

Κι εγώ να λυπάμαι 

να μην με βοηθάνε 

ξανά να πουλήσω μία ζωή… 

Ρόδια ραμμένα κρατώ 

σε χούφτες βαθιά τα φυλώ, 

πάρτε ζητιάνοι και φτύστε στα δυο 

της μάγισσας ψέμα το ριζικό… 

Με άμαξα ξένη 

ταξίδεμα χτένι 

στον τόπο αυτό θα σταθώ… 

φορέστε λιακάδες 

τραγούδια να πω, 

γιομίστε κουβάδες, 

ξεμείναν οι βρύσες από νερό… 

Πλάνεμα - ρόδα πουλώ- 

ξυπόλητη φόδρα από καιρό, 

αιώνα για σένα 

θα κρύψω το κέρμα αυτό, 

συχώριο να φτιάξεις 

να μοιραστώ… 

Αύριο ίσως και ναν αργητό 

αφέντες να έχω για να μιλώ, 

σε πέτρες ξυσμένες 

δίχως παπούτσια 

λυγάω απόψε σε κάποιο σταθμό… 

Ελάτε και πάρτε 

ρόδα πουλώ, 

πλανεύτρες – απάτες- γιρλάντες σωρό, 

δώστε κι εμένα λίγο χορό, 

ξυπολησιάς το δάκρυ 

με λένε ζητιάνα στον ήλιο αυτό… 

ελάτε και πάρτε-ρόδα πουλώ, 

αφέντες μου είναι όσα θρηνώ, 

κατάχαμα όλα μ’ ένα φευγιό, 

δώστε κι εμένα μικρά σας κουρέλια 

τριμμένα-λιωμένα 

από τον ίδιο για όλους ουρανό… 

Αδαμαντία Μαρκαναστασάκη 

6/9/2020

Κοιμισμένες αλήθειες 

Σ’ όλα τα χτες σ’ αναζητούσα 

παντού σε ψάχνω, 

σαν από πάντα να σε κοιτούσα... 

σε δρόμους που δεν συναντιούνται, 

σε κόσμους που δεν αγαπιούνται, 

σε πρόσωπα με ψέματα σωρό. 

Κι εγώ εκεί ν’ ανταμώνω 

αλήθειες που λείπουν καιρό, 

ζωές που νομίζω πως ζω. 

Κι όμως τίποτα απ’ όλα 

δεν γεύομαι στο φως 

γιατί εσένα προσμένω 

κι εσένα θωρώ 

σαν από πάντα 

σαν από χτες 

σαν όλα μ’ εσένα 

κι εσένα να λες 

τ’ όνομά μου 

μ’ αντίλαλο και ήχο με θηλειές, 

τ’ όνομά μου τ’ απομεσήμερο, 

τις Κυριακές και τις γιορτές. 

Αδαμαντία Μαρκαναστασάκη 

Συλλογή "Χνάρια στο Φως"

Ποιήματα της Αδαμαντίας Μαρκαναστασάκη εδώ