Ο ΡΟΝΙ ΜΠΟΥ ΣΑΜΠΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΣΧΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΣΤΗΝ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ

Ο θεολόγος και φιλόλογος Ρόνι Μπου Σάμπα έδωσε μεγάλη συνέντευξη στην εφημερίδα "Ορθόδοξη Αλήθεια" (φύλλο Μ. Τετάρτης 20 Απριλίου 2022) και στον Γιάννη Ζαννή, για τον τρόπο με τον οποίο γιορτάζουν οι αραβόφωνοι Ορθόδοξοι το Πάσχα. 

Ο Ρόνι Μπου Σάμπα γεννήθηκε στο Λίβανο το 1983 όπου τελείωσε τις σπουδές του. Είναι πτυχιούχος Αραβικής Φιλολογίας και Θεολογίας. Το 2006 ήρθε στην Ελλάδα και σπούδασε Ελληνική Φιλολογία. Είναι υποψήφιος διδάκτορας στο τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ. Έχει μεταφράσει το βιβλίο "Η Φύση του Ισλάμ" του Μητροπολίτη πρώην Όρους Λιβάνου Georges Khodr, εκδ. Μαΐστρος και αρθρογραφεί για θέματα που αφορούν στη χριστιανοσύνη στην Εγγύς Ανατολή. Διδάσκει την αραβική γλώσσα στο Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών του ΕΚΠΑ. Ασχολείται συστηματικά με τις μεταφράσεις Ελλήνων ποιητών στα αραβικά. Είναι συνεργάτης της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας. 

Ακολουθεί η συνέντευξη στην εφημερίδα "Ορθόδοξη Αλήθεια": 

Ο.Α.: Στον ευρύτερο ελληνικό χώρο, το Πάσχα είναι η εορτή των εορτών και γιορτάζεται από τους Ορθόδοξους Έλληνες με μεγάλη λαμπρότητα. Το ίδιο συμβαίνει και με τους ομοδόξους αδελφούς μας στον Λίβανο και την Συρία; 

Ρόνι Μπου Σάμπα: Το Πάσχα, εμπράκτως, βιώνεται ως «εορτή των εορτών» για όλους, ανεξαιρέτως, τους χριστιανούς στο Λίβανο και τη Συρία. Είναι η γιορτή που σηματοδοτεί τον χριστιανισμό, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη γιορτή. Είναι η γιορτή που βασίζεται σε ένα μοναδικό θαύμα, αυτό της Ανάστασης το οποίο κηρύττει μόνο ο Χριστιανισμός. Η γιορτή αυτή έχει προπαντός λατρευτική διάσταση, αλλά έχει αναμφίβολα και μεγάλη κοινωνική διάσταση. Στην περιοχή του Λιβάνου και της Συρίας ζουν χριστιανοί διαφόρων δογμάτων μαζί με οπαδούς άλλων θρησκειών. Μερικοί από τους χριστιανούς ακολουθούν το Ιουλιανό ημερολόγιο και άλλοι το Γρηγοριανό. Αυτό επηρεάζει τον εορτασμό του Πάσχα, όπου μερικές φορές η απόκλιση των δύο ημερολογίων είναι μεγάλη. Επίσης, οι λατρευτικές γλώσσες, όπως και τα Τυπικά διαφέρουν. Όλα αυτά δίνουν μια ιδιαίτερη λαμπρότητα στην γιορτή. 

Ο.Α.: Πώς διανύουν οι Ορθόδοξοι στον Λίβανο την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής; 

Ρόνι Μπου Σάμπα: Οι ορθόδοξοι χριστιανοί στο Λίβανο και τη Συρία, οι οποίοι ανήκουν στο παλαίφατο Πατριαρχείο Αντιοχείας, είναι ιδιαίτερα ευλαβείς. Αρκεί να πάει κανείς σε οποιονδήποτε ιερό ναό και θα διαπιστώσει ότι είναι γεμάτος με άτομα όλων των ηλικιών ειδικά με νέους. Το επισημαίνω αυτό για να πω ότι η Μεγάλη Τεσσαρακοστή διανύεται «εν προσευχή και νηστεία». Η νηστεία τηρείται από μεγάλη μερίδα των πιστών. Μερικοί επίσης, απέχουν από κάθε είδους τροφής και ποτού από το βράδυ έως το μεσημέρι της επόμενης. Αυτή η πρακτική μάλλον αντανακλά την επιρροή της ισλαμικής νηστείας στην οποία η χρονική διάρκεια αποτελεί βασικό κριτήριο. Επιπλέον η συμμετοχή στις ακολουθίες είναι τακτική και ένθερμη, με την έννοια ότι συμμετέχει όλο το εκκλησίασμα στο ψάλσιμο των γνωστών ύμνων, όπως για παράδειγμα το «Μεθ’ ημών ο Θεός», «Κύριε των δυνάμεων», και άλλα. 

Ο.Α.: Πώς τελούνται οι ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδος; 

Ρόνι Μπου Σάμπα: Οι ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας αποτελούν την κορύφωση της πορείας προς την Ανάσταση. Σηματοδοτούν την έλευσή της και μας προετοιμάζουν γι’ αυτήν. Όλοι οι πιστοί, κληρικοί και λαϊκοί, ο καθένας από τη θέση του μετέχει της ιερότητας των ημερών. Οι ακολουθίες τηρούνται όπως ορίζει το Τυπικό της Εκκλησίας. Ξεκινώντας από το βράδυ της Κυριακής των Βαΐων, τελείται η ακολουθία του όρθρου της Μεγάλης Δευτέρας, και ούτω καθεξής. Σε όλους τους ναούς πραγματοποιούνται όλες οι ακολουθίες, ακόμα και όσες συμπίπτουν με τα ωράρια εργασίας, με μεγάλη συμμετοχή όπως για παράδειγμα ο εσπερινός των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων, δεδομένου ότι στην Αντιόχεια οι χριστιανοί κοινωνούν σε κάθε Θεία Λειτουργία. Οι ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας περιβάλλονται και από εθιμοτυπικό χαρακτήρα στο οποίο συμβάλλει η τακτική παρουσία των προσκόπων, με τις στολές τους και τις μουσικές τους, και η βοήθεια που παρέχουν όπου υπάρχει ανάγκη, όπως στην περιφορά του Επιταφίου. 

Ο.Α.: Ποιες είναι οι σχέσεις των Ορθοδόξων στο Λίβανο με τις άλλες θρησκείες και ομολογίες; Υπάρχουν δυσκολίες για την τέλεση των ακολουθιών; 

Ρόνι Μπου Σάμπα: Δίνεται η εντύπωση, μερικές φορές ότι η συνύπαρξη πολλών και διαφορετικών θρησκειών είναι αιτία για έριδα και διχόνοια. Στην πραγματικότητα η συνύπαρξη, ακόμα μετά από δύσκολες στιγμές, καταλήγει να γίνει συμβίωση. Στο πλαίσιο αυτό, οι χριστιανοί του Λιβάνου και της Συρίας, πέραν από κάθε δόγμα, το ίδιο και οι μουσουλμάνοι, χαίρουν του δικαιώματος της ελεύθερης λατρείας. Αυτό ισχύει προφανώς για όλες τις λατρευτικές τελετές, εντός των ιερών χώρων και εκτός αυτών. 

Ο.Α. Πώς γίνεται η περιφορά του Επιταφίου; 

Ρόνι Μπου Σάμπα: Την Κυριακή των Βαΐων, μετά την Θεία Λειτουργία, γίνεται μια πρώτη περιφορά, με τα βάϊα. Ο ιερέας κρατάει το ιερό Ευαγγέλιο και το εκκλησίασμα κρατάει βάϊα, κλαδιά ελιάς και λαμπάδες. Γίνεται μια μεγάλη περιφορά στους δρόμους των πόλεων και των χωριών, όμοια με εκείνη του Επιταφίου. Φτάνοντας κανείς στη Μεγάλη Παρασκευή, αντικρίζει την ασύλληπτη Θεία Οικονομία. Η σωτηρία του ανθρώπου περνάει από εκείνο το στάδιο το οποίο φοβίζει περισσότερο τον άνθρωπο, εννοώ τον θάνατο. Ο Χριστός σαβανωμένος στολίζεται ευλαβικά από όλα τα μέλη του εκκλησιασιάσματος, τα οποία θα έρθουν φέροντας ο καθένας από ένα άνθος. Περιφέρεται ο Επιτάφιος για να δει ο κόσμος τον βέβαιο θάνατο το οποίο θα γίνει ζωή. Για να είναι μάρτυρες του θανάτου που θα φέρει αθανασία. Η περιφορά αποτελεί ένα γεγονός το οποίο τυγχάνει ιδιαίτερου ενδιαφέροντος όλων των κοινωνικών ομάδων. Οι πιστοί θα περιφέρονται ψάλλοντας τα Εγκώμια. Οι υπόλοιποι θα παρακολουθήσουν είτε από τα μπαλκόνια είτε από το δρόμο από περιέργεια. Αξιοπρόσεκτο είναι το γεγονός ότι στις περιοχές στις οποίες υπάρχουν πολλές εκκλησίες, ορθόδοξες ή και άλλες, συμμετέχουν σε μια κοινή περιφορά, η οποία θα καταλήξει όπως ξεκίνησε στους διαφορετικούς κατά τόπους ναούς.

Ο.Α.: Πώς γιορτάζεται η ημέρα του Πάσχα; 

Ρόνι Μπου Σάμπα: Σε μια θρησκευτικά μεικτή κοινωνία, όπως είναι ο Λίβανος και η Συρία, το Πάσχα αποτελεί πάντα αφορμή για χαρά, αλλά και αφορμή για προβληματισμούς σχετικά με την ενότητα των χριστιανών. Τέτοιες στιγμές χαράς και προβληματισμού βιώνονται ιδίως στις μεικτές οικογένειες όπου μπορεί ο ένας γονέας να είναι ορθόδοξος και ο άλλος καθολικός. Αξίζει να σημειωθεί ότι η γιορτή του Πάσχα είναι επίσημη γιορτή στο Λίβανο και τη Συρία, ακόμα και όταν δεν συμπίπτουν οι ημερομηνίες στο Ιουλιανό ημερολόγιο και το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Οι ύμνοι της ορθόδοξης εκκλησίας είναι ιδιαίτερα αγαπητοί στον κόσμο. Το ίδιο και το Τυπικό που ακολουθεί για την τέλεση της Ανάστασης. Τα χαράματα, κατά τις 3 ή 4 π.μ., ακούγεται το Χριστός Ανέστη, όπως συνηθιζόταν στην Αντιόχεια από αρχαιοτάτων χρόνων, τότε που τελούνταν η παννυχίδα του Πάσχα, όπως μαρτυρούν κείμενα ήδη από τον 4ο αιώνα. Άλλο ένα στοιχείο που ξεχωρίζει το Τυπικό της ορθόδοξης εκκλησίας της Αντιόχειας είναι το απόσπασμα από την «ακολουθία εις εγκαίνια ναού», γνωστό ως «άρατε πύλας οι άρχοντες υμών». Στο σημείο αυτό να πω ότι αυτός ο διάλογος ο οποίος στην αρχική ακολουθία εκφωνείται από τον αρχιερέα και τον ιερέα, την Κυριακή του Πάσχα αποκτά μια παραστατικότητα: τα του αρχιερέα τα εκφωνεί ο ιερέας, τα του ιερέα οι καντηλανάφτες οι οποίοι μετακινούν τις καρέκλες και κουνάνε τους πολυελαίους. Έτσι προκαλούν λίγη φασαρία εντός του ναού στον οποίο θα εισέλθει ο ιερέας με τους πιστούς ψάλλοντας το επινίκιο άσμα «Χριστός Ανέστη». 

Ο.Α.: Τι θα είχατε να πείτε στους Έλληνες Ορθοδόξους, ως επίλογο της συνεντεύξεως; 

Ρόνι Μπου Σάμπα: Με αφορμή την ευγενική φιλοξενία σας να μιλήσω για το Πάσχα στο Λίβανο και τη Συρία, θα καλούσα τους εκλεκτούς αναγνώστες της Ορθόδοξης Αλήθειας να δουν την ομορφιά της ορθοδοξίας η οποία απλώνεται εις όλη την οικουμένη, αγκαλιάζει και αλληλεπιδρά με διαφορετικές τοπικές παραδόσεις. Με τον τρόπο αυτό διαπιστώνουμε όλη τη σημασία του σωτήριου μηνύματος το οποίο παιανίζει σε όλα τα έθνη.