ΕΥΧΕΣ ΚΑΙ ΥΜΝΟΙ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Η ενσκήψασα πανδημία του νέου κορωνοϊού έφερε και νέα ευχογραφήματα και υμνογραφήματα στην Ορθόδοξη Εκκλησία, τα οποία στοιχούνται στην βυζαντινή υμνογραφική παράδοση.

Παρουσιάζουμε ευθύς αμέσως όσα από αυτά εντόπισε η έρευνά μας και έχουν μια ευρύτερη διάδοση. Να αρχίσουμε από το Άγιον Όρος. 

Ως γνωστόν το βράδυ της Παρασκευής 27 Μαρτίου 2020 (14 προς 15 Μαρτίου με το παλαιό ημερολόγιο που ακολουθεί το Άγιον Όρος), τελέστηκε, ύστερα από απόφαση της Ιεράς Κοινότητος, σε όλες τις Μονές και τα εξαρτήματά τους αγρυπνία προς την προστάτιδα του Αγίου Όρους, την Παναγία και τον προστάτη άγιο κατά των λοιμωδών νόσων, τον Άγιο Χαράλαμπο. Εν συνεχεία έλαβε χώρα και λιτανεία των ιερών λειψάνων και των θαυματουργών εικόνων κάθε Μονής ή εξαρτήματός της, με την ανάγνωση ειδικών ευχών, δεήσεων και κανόνων «κατά των λοιμικών ασθενειών». Οι ύμνοι, λοιπόν, αυτής της έκτακτης και «ειδικής» αγρυπνίας στο Άγιον Όρος – και μάλιστα υπερμεσούσης της Μ. Τεσσαρακοστής -, ήταν μία συρραφή από την ακολουθία του Αγίου Χαραλάμπους, την Παράκληση της Παναγίας και σχετικό κανόνα από το Μέγα Ευχολόγιο. Αναφερόμαστε στην Ακολουθία του Όρθρου. 

Η Μονή Εσφιγμένου τέλεσε την Αγρυπνία στο Αντιπροσωπείο της Μονής και μαζί με τα προαναφερθέντα προσετέθησαν λίγα τροπάρια που συνέθεσαν ειδικά για την περίσταση οι Εσφιγμενίτες πατέρες. Έτσι διαμορφώθηκε μια Ακολουθία με τον τίτλο: 

ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ 

ΕΠΙ ΤΗ ΕΠΙΣΥΜΒΑΣΕΙ ΗΜΙΝ ΣΥΜΦΟΡΑ ΤΗΣ ΛΟΙΜΙΚΗΣ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ

ΕΙΣ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟΝ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥΝ ΧΡΙΣΤΟΝ 

ΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑΝ ΑΥΤΟΥ ΑΕΙΠΑΡΘΕΝΟΝ ΜΗΤΕΡΑ ΘΕΟΤΟΚΟΝ ΜΑΡΙΑΝ 

ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΝΔΟΞΟΝ ΑΥΤΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΑ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΝ ΤΟΝ ΙΑΜΑΤΙΚΟΝ 

Στο τέλος της Ακολουθίας επισυνάπτονται «ΕΥΧΑΙ ΕΠΙ ΛΟΙΜΙΚΗι ΑΣΘΕΝΕΙΑι Ἀναγινωσκόμεναι κατά προαίρεσιν εἰς περιστάσεις λοιμοῦ» από το Ευχολόγιον.

Από το κλίμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου έχουμε μία Ευχή και έναν Παρακλητικό Κανόνα. 

Η Εὐχή εἰς λοιμικήν νόσον (τοῦ νεωστί ἐνσκήψαντος κορωνοϊοῦ), είναι ποίημα του πρωτοπρεσβυτέρου Σταύρου Κοφινά, υπευθύνου για το Δίκτυο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου διά τήν Ποιμαντικήν Διακονίαν εἰς τόν Χῶρον τῆς Ὑγείας. Αυτή η Ευχή γνώρισε γρήγορα τεράστια διάδοση. Ήδη έχει μεταφραστεί, μέχρι στιγμής, σε εφτά γλώσσες: Αγγλικά, Ρωσικά, Αραβικά, Τουρκικά, Γερμανικά, Κορεατικά και Σερβικά. 

Ο Παρακλητικός Κανόνας ΕΙΣ ΑΠΕΙΛΗΝ ΛΟΙΜΙΚΗΣ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ είναι Ποίημα του Μητροπολίτου Ρόδου Κυρίλλου, γνωστού και πολυγραφότατου υμνογράφου. Στο τέλος του Παρακλητικού Κανόνα επισυνάπτεται και Ευχή εις την ενεστώσαν λοιμικήν νόσον.
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος της Αμερικής στην πρόσφατη (31 Μαρτίου) τηλεδιάσκεψή της «ενέκρινε τον επίκαιρο ιερό Παρακλητικό Κανόνα, τον οποίο συνέταξε κατόπιν παρακλήσεως του Σεβ. Αρχιεπισκόπου Αμερικής Ελπιδοφόρου ο Μητροπολίτης Ρόδου Κύριλλος, για την προστασία του κόσμου από την πανδημία που απειλεί την ανθρωπότητα. Περαιτέρω, η Σύνοδος ανέθεσε στον Αρχιμανδρίτη Σπυρίδωνα Καίζιο την μετάφρασή του στην αγγλική. Κι ακόμα, αποφάσισε τη δημιουργία ταινίας με την εν λόγω Ιερά Ακολουθία στις δύο γλώσσες και την ανάρτησή τους στο διαδίκτυο, προς πνευματική ωφέλεια των πιστών.

Επίσης, η Σύνοδος αποφάσισε την προσθήκη των εξής αιτήσεων στα «ειρηνικά» της Θείας Λειτουργίας και όλων των Ιερών Ακολουθιών: 

«Ὑπὲρ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμᾶς ἀπὸ πάσης θλίψεως, ὀργῆς, κινδύνου καὶ ἀνάγκης, καὶ ἀπὸ τοῦ ἀπειλοῦντος ἡμᾶς λοιμοῦ τοῦ κορονοϊοῦ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν», καί 

«Ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν ἡμῶν τῶν κατὰ τῆς νόσου τοῦ κορονοϊοῦ ἀγωνιζομένων, ιατρῶν, νοσηλευτῶν καὶ ἐπιστημόνων, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν». 

Στην Εκκλησία της Ελλάδος έχουμε μια «Ειδική Δέηση προς τον Οικτίρμονα Κύριον δια την προστασίαν ημών εκ της ευρούσης ημάς λοιμικής νόσου». Η Δέησις αυτή προορίζεται να αναπέμπεται στο τέλος της Θ. Λειτουργίας. Αποτελείται από αιτήσεις (δια του «Ελέησον ημάς…») και μία σχετική Ευχή στο τέλος. 

Μία επίκαιρη ευχή για την πανδημία του κορωνοιού συνέταξε ο Σεβ. Μητροπολίτης Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας Ιωήλ. Αυτή η Ευχή του Σεβ. Εδέσσης έχει γνωρίσει επίσης μεγάλη διάδοση και έχει μεταφραστεί σε αγγλικά και ιταλικά, Επίσης, έχει ανέβει ως βίντεο στο youtube.

Έχουμε και μία Ευχή "δια λοιμικήν νόσον", ποίημα του Σεβ. Μητροπολίτου Γλυφάδας Αντωνίου. 

Από τον Δρα Χαραλάμπη Μπούσια, Υμνογράφου της των Αλεξανδρέων Εκκλησίας, έχουμε έναν Παρακλητικό Κανόνα, επίσης, «ΕΙΣ ΤΟΝ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΟΤΑΤΟΝ ΥΙΟΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΤΟΥ ΖΩΝΤΟΣ ΜΟΝΟΥ ΝΙΚΗΤΟΥ ΤΟΥ ΙΟΥ ΤΗΣ ΚΟΡΩΝΗΣ». Έχει ανέβει ολόκληρος και ως βίντεο στο youtube, καθώς και «Εὐχὴ διὰ τὴν ἐκ τοῦ κορωνοϊοῦ δοκιμασίαν». 

Αξίζει να σημειωθεί πως σε δεήσεις και άλλες Ακολουθίες για την πανδημία του κορωνοϊού, ψάλλονται και τροπάρια των σύγχρονων Αγίων Νικηφόρου του Λεπρού, Αγίου Λουκά Αρχιεπισκόπου Συμφερουπόλεως και Κριμαίας του ιατρού και Πορφυρίου του Καυσοκαλυβίτου.
Υπάρχουν και αρκετές άλλες αυτοσχέδιες ευχές που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, από λαϊκούς και κληρικούς, που έχουν, συνήθως, και ένα ιδεολογικό υπόβαθρο. Μια κριτική ματιά σε όλο αυτό το υλικό, που συνεχίζει να παράγεται, είναι υπόθεση μελλοντικού κειμένου. 

Αλλά ας δούμε και την "ιερατική ποίηση" των ημερών μας. 

Ο πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου Παναγιώτης Καποδίστριας από την Ζάκυνθο, δόκιμος και πολυβραβευμένος ποιητής, γράφει αυτόν τον καιρό της πανδημίας ή ποίηση σε καιρό Λοιμού. Ήδη ποιήματα μεταφράζονται σε άλλες γλώσσες. 

Τις τελευταίες μέρες μας έδωσε την ΑΚΑΘΙΣΤΗ ΜΑΝΑ, ένα τρίπτυχο που αποτελεί προσευχητικό ποίημα του π. Παναγιώτη Καποδίστρια και γράφτηκε στο πλαίσιο της καθ' ημέραν ποιητικής καταγραφής του έγκλειστου βίου του γράψαντος κατά τον μακρύ καιρό της Πανδημίας Covid-19. Από πλευράς στιχουργίας, το κάθε ένα από αυτά τα δεκάστιχα είναι δομημένo με την ιαπωνική τεχνική των Sedoka. Σύμφωνα με αυτήν, το καθένα αποτελείται από δύο στροφές και συγκεκριμένο σχήμα συλλαβών (5-7-5-7-7 και 5-7-5-7-7.).
Οι ευχές, οι ύμνοι και η ποίηση της πανδημίας φαίνεται πως έχουν μέλλον...
--------------

Το παραπάνω κείμενο αποτελεί εισήγηση στο διεθνές διαδικτυακό σεμινάριο με θέμα: «Θρησκευτικές Κοινότητες και Εκκλησία σε περίοδο πανδημίας», που διοργανώνει το Κέντρο Οικουμενικών, Ιεραποστολικών και Περιβαλλοντικών Μελετών (CEMES), από 6-10 Απριλίου 2020.