Ο Ελύτης στο φακό του Vitti

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Μνήμη Οδυσσέα Ελύτη σήμερα.

Πριν 24 χρόνια (18-3-1996), ο ποιητής απέδρασε για μέρη "όπου δεν έχει καθημερινές και σκόλες"...

Αίφνης θυμάμαι πως στο πλαίσιο της επετείου για τα 100 χρόνια από την γέννησή του (1911-2011), πραγματοποιήθηκε ένα τριήμερο αφιέρωμα στον ποιητή στο Ηράκλειο της Κρήτης (11-13/2011), που περιλάμβανε συμπόσιο, εκθέσεις, συναυλία, αλλά και μία φωτογραφική έκθεση με θέμα «Ο Ελύτης στο φακό του Vitti», στο φουαγιέ του δευτέρου επιπέδου του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης.

Ο Ιταλός, με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη, σπουδαίος νεοελληνιστής Μάριος Vitti, μας έχει κληροδοτήσει και ιστορικές, πια, φωτογραφίες, καλλιτεχνών και πνευματικών ανθρώπων κυρίως της λεγομένης γενιάς του '30. 
Ο Vitti  φαίνεται πως αγάπησε ιδιαιτέρως τον Ελύτη, για τον οποίο έγραψε πολλά σημαντικά άρθρα και πραγματοποίησε πάμπολλες ομιλίες και στην Ιταλία, όπου συνέβαλε στο να γίνει γνωστή η Ελυτική ποίηση. 

Mario Vitti

Η έκθεση αντλούσε το υλικό της από το βιβλίο του Mario Vitti Γραφείο με θέα. Φωτογραφίες 1948-1981, που εκδόθηκε το 2007 από το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, στο οποίο ο Vitti έχει παραχωρήσει το σχετικό υλικό. 

Στην συγκεκριμένη έκθεση παρουσιάζονται και οι έξι ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Ελύτη, που τράβηξε ο Vitti στο Παρίσι το 1951. Είναι η χρονιά της γνωριμίας τους. Ο Vitti έχει πει για εκείνη την συνάντηση:

«Συναντηθήκαμε στο ξενοδοχείο του, το Τριανόν, μια μέρα του Απριλίου του 1951, με μια άχνα στον ουρανό που φίλτραρε τον ήλιο. Φορούσε παπιγιόν γραβάτα. Δεν μπόρεσα να του πάρω πολλά λόγια. Μου μιλούσε αόριστα για βυζαντινή υμνογραφία – τα μόνα βιβλία που είχε πάρει μαζί του, έλεγε, ήταν αυτά. Αδύνατον να βγάλω συμπέρασμα για τα σχέδιά του. Αργότερα κατάλαβα ότι ετοιμαζόταν για το Άξιον εστί».

Οι Ελυτικές φωτογραφίες του Vitti εκτέθηκαν στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης λιτά αλλά με ατμόσφαιρα.

Ο Mario Vitti συμμετείχε στις εργασίες του Συμποσίου και μίλησε με θέμα: "Γραπτά και προφορικά. Συνομιλώντας με τον Οδυσσέα Ελύτη". Παρέστη, φυσικά, και στα εγκαίνια της έκθεσης των φωτογραφιών του, τις οποίες όταν τις έπαιρνε - πριν σχεδόν 70 χρόνια! - δεν φανταζόταν ίσως την σημερινή απήχησή τους. 
Οι φωτογραφίες  του Ελύτη από Ρώμη και Αθήνα ήταν σε οθόνες, σε διάφορες μεριές της αίθουσας. 

Και μία φωτογραφία του Ελύτη από τον Vitti στα 1973, στο σπίτι του ποιητή. 

Στον πρόλογο της κριτικής μελέτης του για τον Ελύτη (εκδ. Ερμής, 2000 - πρώτη δημοσίευση 1984), ο Vitti γράφει: 

"Η πρώτη μου γνωριμία με την ποίηση του Ελύτη δεν έγινε μέσα από τις δύο πρώτες συλλογές του, εκείνα τα χρόνια εξαντλημένες από τον καιρό, αλλά χάρη στον τόμο μεταφράσεων στα γαλλικά που είχε κάνει ο Robert Levesque και που παρουσίαζε μια επιλογή, εννιά ποιήματα από τους "Προσανατολισμούς", επτά από τον "Ήλιο τον πρώτο". Το ελληνικό πρωτότυπο βρισκόταν απέναντι από την μετάφραση, κι ήταν αυτό ακριβώς που με ενδιέφερε. Λίγο αργότερα απόκτησα το "Τετράδιο Δεύτερο" με το "Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας", δεν θυμάμαι με ποιο μέσον. Φαίνεται παράδοξο βέβαια σήμερα, αλλά να έρθει στα χέρια σου το έργο του Ελύτη, ήταν αμοιβή υπομονετικών και πεισματικών αναζητήσεων."