"Η πνευματική ζωή ανήκει στο χώρο του ευχολογίου και του ονειρικού απωθημένου"

ΛΟΓΟΣ ΔΙΑΛΛΑΓΗΣ ΤΟΙΣ ΕΝ ΧΡΙΣΤΩ ΑΔΕΛΦΟΙΣ

Του Κώστα Νούση, θεολόγου-φιλολόγου ΑΠΘ

Αγαπήσωμεν αλλήλους, ίνα εν ομονοία ομολογήσωμεν.

Δεν υπάρχει ίσως ωραιοτέρα συμπύκνωση και σύνθεση του ορθοδόξου δόγματος και ζωής σε μία μικρή φράση. Το δόγμα είναι πρωτίστως βεβιωμένη εμπειρία και τούμπαλιν οδηγεί στην ορθόδοξη θεωτική εμπειρία, όπερ και η ουσία της εν Χριστώ πνευματικής ζωής.
Εάν έχω πάσαν την πίστιν και πάσαν την ακρίβειαν του δόγματος, αγάπην δε μη έχω, γέγονα χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλαλάζον, προειδοποιεί ο απόστολος των εθνών. Η απόδειξη και πάλι είναι η σκληρή καθημερινή πραγματικότητα. Ιερείς ορθοδοξότατοι, καθʼημέραν σχεδόν κοινωνούντες Σάρκα Θεού και εν τέλει ουδέν ποιούντες, τουναντίον δε πόρρω απέχοντες της αγιότητας, συνηθέστατα και της στοιχειώδους ανθρωπιάς. Ανέφερα κληρικούς πρωτίστως, διότι εκ θέσεως και μόνο «αναγκάζονται» να εγγίζουν συχνότερα Χριστό. Αλλά τα ίδια και οι απλοί πιστοί. Διότι το δόγμα δε λειτουργεί μαγικά. Δε σώζει η πίστη μόνο ούτε τα έργα, αλλά ο συνδυασμός τους εν ταπεινώσει και αγάπη, λέξεις κενές αντικρύσματος στη ζωή του σύγχρονου ευσεβιστή αλλά και εκκοσμικευμένου χριστιανού.
Λέξεις χαμένες δηλούσαι τη χαμένη ουσία. Λέμε ο «άγιος τάδε» για τους επισκόπους. Λέμε «τα άγια τοις αγίοις» για όλους τους χριστιανούς. Αποκαλούμε τους αρχιμανδρίτες πανοσιολογιότατους. Αδέρφια αλληλοπροσφωνούμεθα και αισθανόμεθα ξένοι. Μπορώ να φέρω αμέτρητα παραδείγματα που αποδεικνύουν του λόγου το αληθές: μετατρέψαμε την εκκλησία από κοινωνία προσώπων εν Θεώ και ζωντανό εργαστήρι αγιότητος σε μουσειακό ιστορικό μνημείο. Αυταπατώμεθα και αλληλοεμπαιζόμεθα σε ένα ανίερο παίγνιο υποκρισίας στο οποίο συμφωνήσαμε με το νόμο της σιωπής να μη θίξουμε το νέο status quo: την εξορία του Χριστού από τη ζωή μας, ειδικά στις δυτικές κοινωνίες αλλά και στη χώρα μας σε καταθλιπτικό σημείο. Μάλιστα εμείς οι εν πολλοίς ειδωλολάτρες νεοέλληνες χριστιανοί επαναλαμβάνουμε τα τελευταία έτη και το αρχαίο αμάρτημα των Ιουδαίων: την απόκτηση της ψευδαίσθησης του νέου περιούσιου αυτάρκους λαού, του αδιαφορούντος για τη μετάδοση του ευαγγελικού μηνύματος στον κόσμο, μάλιστα και ενοχλουμένου και ενισταμένου πολλάκις κατά τις προσπάθειες πραγμάτωσής της. Μίζερος και αγενής λαός απολωλώς συν τη ορθοδόξω ευλαβεία και την ευρωπαϊκή ευγένεια (γέρων Παΐσιος).
Η εκκίνησή μου θα γίνει από τον όρο οικουμενισμός. Μια νέα εφευρεθείσα λέξη σημαίνουσα το συγκρητισμό. Μια άστοχη λέξη όμως, διότι διαβάλλει το ιεραποστολικό οικουμενικό πνεύμα του χριστιανισμού: «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη» (Ματθ. κηʼ 19). Αλλά το είπαμε: εψύγη η αγάπη των πολλών και διέστρεψε και τις θεάρεστες λέξεις και έννοιες.
Όχι μόνο αυτές όμως. Αλλά και οι λειτουργίες του εκκλησιαστικού σώματος ανετράπησαν, αποτελούσαι λεκτικό απολίθωμα της εκκλησιαστικής προϊστορικής δομής και ευταξίας. Η εν είδει παπικής αυθεντία ενός εκάστου αμφισβητεί ολοένα και συχνότερα ανοιχτά την κατά τάξιν ηγεσία, κινείται διορθωτικά και διδασκαλικά και επιθυμεί να την υποκαταστήσει. Ο ταπεινός «εφʼ ω ετάχθη έκαστος» αγώνας θεωρείται αδυναμία, δειλία και προδοσία. Η αποστολική προτροπή «πάντα κατά τάξιν και ευσχημόνως γινέσθω» (Αʼ Κορ. ιδʼ 40) μας αφήνει ανάλγητους.
Το μείζον: η πνευματική ζωή ανήκει στο χώρο του ευχολογίου και του ονειρικού απωθημένου. Αμφιβάλλω, και το λέω μετά λύπης, για το πόσοι όντως ιλιγγιούν για την κινδυνεύουσα πίστη μας περισσότερο από την κατά το μάλλον ή ήττον υποσυνείδητη επιθυμία της αυτοπροβολής. Το εγώ ενίοτε είναι τόσο δαιμονικό που παίρνει τεχνηέντως τη θέση της ίδιας της κατά δόκησιν ή και αληθεία διακυβευομένης ορθοδοξίας. Πόσοι εφορμούν σε ένα εξωτερικό πόλεμο, κυρίως λόγω ελλείμματος του αντίστοιχου οφειλομένου και όντως επιβεβλημένου και συμφέροντος εσωτερικού;
Είναι καλά κεκρυμμένοι οι εκ δεξιών πειρασμοί σε προσπάθειες ηρωοποίησης μέσω πνευματικών αγώνων και πάντα υφίσταται ένας πανάρχαιος πειρασμός του χριστιανού όλων των εποχών: η με ανθρώπινα μέσα μάχη κατά του κακού εν αντιθέσει με το θυσιαστικό και φαινομενικά ηττημένο προφίλ της εκκλησίας εν τω κόσμω τούτω. Η εκκλησία μάχεται πνευματικά κατά βάση και η μεγάλη και τελική της δικαίωση και επικράτηση επί των εχθρών της θα γίνει ορατή μετά την παρέλευση του σχήματος του κόσμου τούτου. Σε ειδικές βέβαια και με μέγιστη διάκριση περιπτώσεις προβαίνει και σε πιο «μαχητικές» ενέργειες. Ο κανόνας όμως είναι άλλος.
Λέει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης: «αν σκέφτεσαι κακό για τους ανθρώπους, αυτό σημαίνει πως μέσα σου ζει πονηρό πνεύμα και αυτό σου υποβάλλει πονηρές σκέψεις εναντίων των αδελφών. Ο Κύριος θέλει να αγαπούμε τον πλησίον. Και αν σκέφτεσαι για αυτόν πως ο Κύριος τον αγαπά, σημαίνει πως η αγάπη του Κυρίου είναι μαζί σου. Και αν σκέφτεσαι πως ο Κύριος αγαπά πολύ το πλάσμα του και συμπονείς και συ ο ίδιος κάθε κτίσμα και αγαπάς τους εχθρούς, ενώ τον εαυτό σου τον θεωρείς χειρότερον από όλους, αυτό σημαίνει ότι είναι μαζί σου η μεγάλη χάρη του Αγίου Πνεύματος» (κεφ. η Μετάνοια).
Ποιος τελικά είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της εκκλησίας; Οι χριστιανοί των εσχάτων, οι κατʼ όνομα και έχοντες μανία καταδιώξεως λόγω σαθρής πνευματικότητος. Ο πνευματικός νόμος επομένως δε λειτουργεί και πήραμε το νόμο στα χέρια μας.
Τι θα δώσω, αν δεν έχω; Τι θα ομολογήσω, αν δεν το βιώνω; Θα ομολογήσω αυταπατώμενος εις μάτην για μένα πρωτίστως και κυρίως και εν συνεχεία θα προκαλέσω γενικότερη ταραχή άνευ ουσιαστικού αποτελέσματος. Μάλλον ακούγομαι ουτοπικός, αν και καταθέτω τα αυτονόητα. Ομολογία έργοις πρωτίστως και ουχί μόνον λόγοις. Αύτη εστίν η αληθής και αγία.
Η εν Χριστώ ενότητα αποτελεί και αυτή σήμερα για τους πολλούς νεκρό γράμμα - ψιλό μνημείο σε λειτουργικά, αγιογραφικά και πατερικά κείμενα. Όμως θα οφείλαμε να βιώνουμε αυτό που έλεγε ο π. Πορφύριος: «όταν προσεύχεσαι για τους άλλους, δε θα λες ελέησον ημάς αλλά ελέησόν με».
Εν κατακλείδι θα ήθελα εν όψει και των εορτών να ζητήσω συγγνώμη αν πίκρανα ή έθιξα κάποιους υπερβαίνων τα όρια ενίοτε. Από την άλλη εύχομαι να προβληματίσω άπαντας τους εν Χριστώ αδελφούς μου σε όσα σημεία καλοπροαιρέτως κύπτοντας έκαστος διαπιστώσει αλήθειες, έστω και οδυνηρές. Έχω τη γνώμη, η οποία πηγάζει από την ορθόδοξη παράδοση, ότι οιαδήποτε ενέργεια απάγουσα εμφανώς ή αφανώς σε σχίσμα συνιστά πνευματική πλάνη. Και όπως όλες οι αντίστοιχες πλάνες είναι εκ φύσεως λεπτοτάτη, δυναμένη πλανήσαι, ει δυνατόν, και τους εκλεκτούς.
Οι καιροί ου μενετοί. Ενωμένοι μόνο και συναγμένοι γύρω από το φοβερό θυσιαστήριο μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα επερχόμενα δεινά.
«Υπάρχουν άνθρωποι που εύχονται για τους εχθρούς τους ή για τους εχθρούς της Εκκλησίας την απώλεια και τα βάσανα στη φωτιά της κολάσεως. Σκέφτονται έτσι, γιατί δεν εδιδάχθηκαν από το Άγιο Πνεύμα την αγάπη του Θεού. Όποιος την εδιδάχθηκε πραγματικά, αυτός χύνει δάκρυα για όλο τον κόσμο.
Λέγεις ότι είναι κακούργος και ας καεί στη φωτιά του άδη. Σε ερωτώ όμως: αν ο Θεός δώσει σε σένα μια καλή θέση στον παράδεισο και δεις πεταμένο στις φλόγες εκείνον για τον οποίο τα ευχόσουν αυτά, άραγε δεν θα λυπηθείς τότε γιʼ αυτόν, όποιος και αν ήταν, έστω και εχθρός της Εκκλησίας;
Ή μήπως έχεις καρδιά από σίδερο; Στον παράδεισο όμως δεν χρειάζεται σίδερο. Εκεί χρειάζεται ταπείνωση και αγάπη Χριστού, η οποία σπλαγχνίζεται τους πάντες.
Όποιος δεν αγαπά τους εχθρούς, σʼ αυτόν δεν έχει κατοικήσει ακόμη η χάρη του Θεού.
Ελεήμων Κύριε, δίδαξέ μας με το Πνεύμα σου το Άγιο να αγαπούμε τους εχθρούς και να προσευχόμαστε με δάκρυα για αυτούς.
Κύριε, δώσε Πνεύμα Άγιο στη γη, για να σε γνωρίσουν όλοι οι λαοί και να μάθουν την αγάπη Σου» (Άγιος Σιλουανός, λόγος περί Δίψας Θεού).
Είθε το άκτιστο φως που σκορπίστηκε στην κτίση το βράδυ της γέννησης του Σωτήρος να θεραπεύσει τα εκκλησιαστικά και προσωπικά εκάστου ασθενήματα. Αμήν.

Κ.Ν.

Πίνακας, Εκκλησία, του Σπύρου Παπαλουκά