Ιδιωτική Οδός: "ΣΤΟΥ ΝΕΙΛΟΥ Τ' ΑΜΜΟΧΩΡΑΦΑ" ΜΕ ΤΗΝ ΟΥΜ ΚΑΛΣΟΥΜ, ΤΟΝ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ, ΤΟΝ ΓΚΑΤΣΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΡΟΝΙ

Δευτέρα 17 Ιανουαρίου 2022

"ΣΤΟΥ ΝΕΙΛΟΥ Τ' ΑΜΜΟΧΩΡΑΦΑ" ΜΕ ΤΗΝ ΟΥΜ ΚΑΛΣΟΥΜ, ΤΟΝ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ, ΤΟΝ ΓΚΑΤΣΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΡΟΝΙ

Εικαστικό του Γιάννη Μόραλη στο εξώφυλλο του δίσκου "Οι μύθοι μιας γυναίκας" (1988)
σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι και στίχους Νίκου Γκάτσου

Μόλις κυκλοφόρησε ο διαδικτυακός χάρτης με ένα πολύ επιμελημένο και ενδιαφέρον αφιέρωμα στον ποιητή Νίκο Γκάτσο. Την επιμέλεια είχε η ποιήτρια Αγαθή Δημητρούκα, η οποία φροντίζει και διαδίδει το έργο του «με λογισμό και μ’ όνειρο».

Πολλοί και σημαντικοί οι συμμετέχοντες στο αφιέρωμα. Ανάμεσά τους ο Λιβανέζος φιλόλογος και μεταφραστής Roni Bou Saba, ο οποίος έρχεται και μας φωτίζει το …εξωτικό τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι σε στίχους Νίκου Γκάτσου «Στου Νείλου τ’ αμμοχώραφα», από τον κύκλο «Οι μύθοι μιας γυναίκας».

Οι διαστάσεις του τραγουδιού απρόβλεπτες και …μυθικές!

Γράφει μεταξύ άλλων ο Roni Bou Saba:

"Το τραγούδι μπορεί να είναι το κατεξοχήν συνώνυμο του ταξιδιού. Στο τραγούδι δημιουργούνται κόσμοι και σχεδιάζονται οι διαδρομές ανάμεσά τους. Αν αυτό αμφισβητείται, τότε προτρέπω τους αναγνώστες να ταξιδέψουμε μαζί σε έναν συνοπτικό χάρτη από στίχους του τραγουδιού «Στου Νείλου τ’ αμμοχώραφα» που παραθέτω στη συνέχεια. Αν αυτές οι διαδρομές αναδύονται πραγματικά από τους στίχους ή πρόκειται για αντικατοπτρισμό από δικές μου προσωπικές προβολές, θα το κρίνουν οι μελετητές των χειρογράφων και βιβλίων του ποιητή. Αυτό το τραγούδι, όπως πολλά άλλα του Γκάτσου, αποτελούν πρόσφορο έδαφος για πολυδιάστατη φιλολογική μελέτη, αλλά ο γλυκός πειρασμός του ταξιδιού με κέρδισε περισσότερο.

Ο ποιητικός κόσμος του Γκάτσου είναι αχανής, εμπεριέχει μια ανθρωπότητα ολόκληρη, όχι φυλετικά αλλά πολιτισμικά. Με λόγο ελληνικό διατυπώνει τις εμπειρίες της ανθρώπινης ύπαρξης από τις γνωστές απαρχές της. Με κέντρο την Ελλάδα, κοιτάζει γύρω του και ενσωματώνεται στον περίγυρό του. Τόσο ελληνικά και τόσο πανανθρώπινα. Αυτή η διαπίστωση πηγάζει από μια γενικότερη ανάγνωση του έργου του Γκάτσου, ωστόσο οι στίχοι του τραγουδιού «Στου Νείλου τ’ αμμοχώραφα» αποτελούν για μένα ιδανική απόδειξη.

Το τραγούδι, το οποίο κυκλοφόρησε το 1988 στον δίσκο Οι μύθοι μιας γυναίκας σε μουσική του Μάνου Χατζιδάκι και με ερμηνεύτρια τη Νάνα Μούσχουρη, φέρει μια ιδιαίτερη αφιέρωση από τον ποιητή: «Μια ελεγεία για την Om Kalsoum». Ο συνθέτης γράφει στον δίσκο επίσης, με παρόμοια εκτίμηση, «η Ουμ Καλσούμ υπήρξε και γυναίκα και Μύθος». Οι δύο στενοί φίλοι μοιράζονται την ίδια αγάπη στη γυναίκα-μύθο του αραβικού κόσμου. Η Αιγύπτια τραγουδίστρια, η μεγαλύτερη διεθνώς κατά τη Φλέρυ Νταντωνάκη, έτυχε της προσοχής του ποιητή Ν. Γκάτσου χωρίς εκείνος να έχει πρόσβαση στο πρωτότυπο κείμενο των τραγουδιών της. Γι’ αυτόν αρκούσε η φωνή της. Αυτή η φωνή υπήρξε το μέλημα του συνθέτη άλλωστε, γι’ αυτό λέει «το θέμα ανήκει σ’ έναν αυτοσχεδιασμό από τραγούδι της Ουμ Καλσούμ. Και με βοήθησε πολύ να θυμίσω στο τραγούδι μου τη φωνή της». Η σπουδαία Ουμ Καλσούμ, η οποία δέσποζε στην αραβική μουσική σκηνή μεταξύ των ετών 1920 και 1975, ξεχώρισε για το ιδιαίτερο ταλέντο της από την παιδική ακόμα ηλικία και έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο. Ο χαρακτηρισμός που της αποδίδει ο Χατζιδάκις αποκαλώντας την «Μύθο» εκφράζει ανεξαιρέτως όλους τους Άραβες. Παρότι το πραγματικό της όνομα είναι Φάτιμα ωστόσο έμεινε στην ιστορία με το όνομα Ουμ Κουλθούμ που δέχτηκε διάφορες παραλλαγές − εκ των οποίων αυτή του Χατζιδάκι που θα υιοθετήσω ως επικρατέστερη και στον αραβικό κόσμο.

Η Αίγυπτος της Ουμ Καλσούμ είναι αραβική και αποτελεί βασικό πυλώνα του σύγχρoνου αραβικού κόσμου. Το γεγονός αυτό δεν αναιρεί την πρότερή της ταυτότητα, η οποία εκβάλλει μοναδικά στο σήμερα δημιουργώντας μια μαγευτική χώρα. Μια άλλη αραβική χώρα, σήμερα, αποτελεί έναν θεμέλιο λίθο του ανθρώπινου πολιτισμού: εννοώ το σημερινό Ιράκ που περιλαμβάνει την ιστορική Μεσοποταμία, τη χώρα του Κεμάλ από το ομότιτλο τραγούδι του Γκάτσου, το οποίο μας συντροφεύει σε κάθε ήττα και σε κάθε επανάσταση".

Η συναρπαστική συνέχεια στο περιοδικό χάρτης.