Ο ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ως γνωστόν, η Ιδιωτική Οδός έχει ανακηρύξει το 2015 Έτος Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου Βαλληνδρά (1915-2008), με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννησή του. 

Θα αναρωτηθεί κάποιος: Εκτός από τα γνωστά προσόντα του μακαριστού Μητροπολίτου (δεινός ψάλτης, υποδειγματικός λειτουργός, χαρισματικός κήρυκας, υμνογράφος, συγγραφεύς κ.α.), τι θα μπορούσε να καθιστά τον Νικόδημο Βαλληνδρά αξιομνημόνευτο σήμερα; 

Θα απαντήσω αποφατικά, και ο νοών νοείτω. Όχι τι έκανε, αλλά τι δεν έκανε, σε σχέση με την περιρρέουσα σημερινή εκκλησιαστική πραγματικότητα, στην εποχή της μιντιοκρατίας. 

Ο Πατρών Νικόδημος: 

- Δεν έδωσε ποτέ μακροσκελείς (ούτε σύντομες) συνεντεύξεις για να προβάλλει το όποιο έργο του. Δεν συναγελαζόταν με δημοσιογράφους ούτε, φυσικά, διανοούνταν να γράψει ο ίδιος ένα «δελτίο τύπου». Είχε την αρχοντιά να περιφρονεί, χωρίς διάθεση καταφρόνησης, το όλο σύστημα των ΜΜΕ. 

- Δεν κολάκευσε ποτέ το ποίμνιό του με ουρανομήκεις φράσεις, του στυλ «ευλογημένος λαός», «αγαπώ τους Πατρινούς» κ.α. παρόμοια. 

- Δεν ήταν ταχύς στο να ακούσει καταγγελίες ή σχόλια για άλλους ανθρώπους. Αντιθέτως έκοβε την συζήτηση που πήγαινε να ανοίξει με ανάλογο περιεχόμενο. Διγλωσσία και υποκρισία ήταν άγνωστες πρακτικές γι’ αυτόν. 

- Δεν «τιμούσε» τους κληρικούς, τους ψάλτες και άλλους λαϊκούς με διάφορα «οφφίκια», όπως γίνεται κατά κόρον στην εποχή μας από πολλούς και συνιστά, ουσιαστικά, μια απάτη. 

- Δεν επιθυμούσε εκκλησιαστικές φιέστες, που αφθονούν στον καιρό μας. Υποδοχή και περιφορά λειψάνων, εικόνων και άλλων κειμηλίων επί των ημερών του δεν γίνονταν. 

Αρκούμαι επί του παρόντος σε αυτά, για να περάσω και στην …κατάφαση. 

Αναμφισβήτητα οι ηχογραφήσεις του στο μεγάλο πρόγραμμα του Μανόλη Χατζηγιακουμή (Μνημεία και Σύμμεικτα Εκκλησιαστικής Μουσικής), αποτελούν σπουδαία παρακαταθήκη. Τα εκδοθέντα κηρύγματά του, όπως και οι ακολουθίες που συνέγραψε ως υμνογράφος, έχουν την αξία τους.

Υπάρχουν, όμως, και πονήματά του που προβάλλουν και σήμερα ενώπιόν μας ως μνημεία εκκλησιαστικού ήθους και σοφίας. 

Πριν ένα μήνα σχεδόν (20-4-2015) αναρτήσαμε στο Φως Φαναρίου, ένα σημαντικό κείμενο του μακαριστού Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου που αφορά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Το κείμενο αυτό αποτελεί τη συμβολή του λόγιου Μητροπολίτη στον τόμο – αφιέρωμα στον καθηγητή Κωνσταντίνο Βαβούσκο (Εκδόσεις Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη 1990) και φέρει τον τίτλο: «Το Οικουμενικόν Πατριαρχείον και αι σύγχρονοι διαστάσεις της οικουμενικότητος». 

Παραθέτουμε και εδώ την μικρή αυτή μελέτη. 

Ο Πατρών Νικόδημος για την οικουμενικότητα του Πατριαρχείου Κων/πόλεως

Το ενδιαφέρον είναι ότι την Κυριακή της Σαμαρείτιδος (10-5-2015), κατά την Πατριαρχική Θ. Λειτουργία στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι, ο Σεβ. Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως κ. Αμφιλόχιος, ομιλώντας από του άμβωνος, παρέπεμψε στην εν λόγω μελέτη, λέγοντας τα εξής:
"Γράφει ὁ ἀοίδιμος Μητροπολίτης Πατρῶν Νικόδημος ὁ Βαλληνδρᾶς: «...τὸ προβάδισμα αὐτὸ τῆς τιμῆς περιεβλήθη ἐν συνεχείᾳ μὲ τὴν σημασίαν τοῦ κέντρου ἑνότητος καὶ συμφωνίας (consensus) καὶ συντονισμοῦ καὶ συμπράξεως ὅλων τῶν ἀνὰ τὴν οἰκουμένην τμημάτων τῆς Ὀρθοδοξίας∙ (ἐξ οὗ καὶ οἱ τίτλοι «Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης» καὶ «Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον»∙ τίτλοι πάντως οὐχὶ ψιλοὶ καὶ ἄνευ οὐσιαστικοῦ περιεχομένου)». Καὶ συνεχίζει ὁ μακαριστὸς Ἱεράρχης: «...αὐτὰ ταῦτα τὰ πρεσβεῖα τιμῆς δὲν μένουν ξηρὸν γράμμα, ἀλλὰ προσδίδουν ἐν τῇ πράξει (de facto) –καὶ εἶναι τοῦτο ἀναπόφευκτον ὅσον καὶ ἀπαραίτητον- οὐσιαστικὸν νόημα καὶ κῦρος εἰς τὴν ἀρχηγικὴν ὑπόστασιν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου καὶ Πατριαρχείου»."
Πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι ο μακαριστός Νικόδημος Βαλληνδράς ούτε «πατριαρχικός» ήταν ούτε έκανε δημόσιες σχέσεις με το Φανάρι. Αυτό δεν τον εμπόδισε, όμως, στη συγκεκριμένη μελέτη να γράψει τα δέοντα από εκκλησιολογικής πλευράς κι έτσι να καταστεί διαχρονική η θεολογική του σκέψη.

ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ.