ΤΟ "ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ" ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Στον περίφημο κύκλο τραγουδιών του «Μεγάλος Ερωτικός» (1972), ο Μάνος Χατζιδάκις μελοποιεί δύο τραγούδια στο αρχαιοελληνικό πρωτότυπο. 

Το τραγούδι Κέλομαί σε Γογγύλα σε ποίηση Σαπφούς που ερμήνευσε η Φλέρυ Νταντωνάκη και το Κραταιά ως θάνατος αγάπη, που ήταν η μελοποίηση ενός αποσπάσματος από το Άσμα Ασμάτων του Σολομώντος, βιβλίου της Παλαιάς Διαθήκης στη μετάφραση των Ο’ ερμηνευτών (από το εβραϊκό πρωτότυπο). Οι στίχοι που επέλεξε ο Χατζιδάκις είναι από το 7ο και 8ο Άσμα και στην ιστορική, πλέον, ηχογράφηση το τραγουδούν όλοι οι συντελεστές του «Μεγάλου Ερωτικού», δηλ. η Φλέρυ Νταντωνάκη, ο Δημήτρης Ψαριανός και η χορωδία της Έλλης Νικολαϊδη. Μάλιστα, είναι χαρακτηριστικό ότι ο Χατζιδάκις θέλησε το «Άσμα» να κλείσει τον δίσκο, μ’ ένα μάλλον θριαμβευτικό τρόπο, αφού όντως «Κραταιά ως θάνατος αγάπη». 

Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι ο Χατζιδάκις είναι, μέχρι τώρα, ο μοναδικός έλληνας συνθέτης ο οποίος μελοποίησε στο πρωτότυπο απόσπασμα από το «Άσμα Ασμάτων». 

Εξ’ όσων γνωρίζω, πολύ αργότερα, το 2009 κυκλοφόρησε δίσκος με τη μελοποίηση του «Άσματος Ασμάτων» από τον Μάριο Στρόφαλη, όπως το απέδωσε στα νέα ελληνικά ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. Το 2010 κυκλοφόρησε μια νέα μουσική εργασία πάνω στο ποίημα – πάλι στην μετάφραση Λ. Παπαδόπουλου - αυτή τη φορά από τον συνθέτη και μουσικό ερευνητή, Κώστα Μυλωνά. 

Σε μια συνέντευξη τύπου για την παρουσίαση του δίσκου του Στρόφαλη, ο Λ. Παπαδόπουλος είχε πει για την δική του μετάφραση: «Εγώ, σε αντίθεση με τον Σεφέρη, έριξα το βάρος στο ερωτικό στοιχείο. Θέλω να φθάσει τραγουδιστικά στον κόσμο». 

Νομίζω όμως ότι ακόμα δεν έχει γίνει αυτό. Η μόνη μελοποίηση που έχει περάσει στον κόσμο και τραγουδιέται συχνά – και από μαθητές – είναι αυτή του Μάνου Χατζιδάκι. Το «Κραταιά ως θάνατος αγάπη» είναι ένα κλασικό τραγούδι. 

Αυτά σκέφτηκα διαβάζοντας την πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη της Κίρκης Κεφαλέα «Κραταιά ως Θάνατος Αγάπη - Το 'Ασμα Ασμάτων στη Νεοελληνική Λογοτεχνία» (Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2015). 

Φαίνεται πως μια αντίστοιχη μελέτη για «Το 'Ασμα Ασμάτων στη νεοελληνική μουσική», δεν είναι ακόμα ώριμη, καθώς δεν ακόμα υπάρχει ανάλογο, με τη λογοτεχνία, υλικό. Πάντως ο Χατζιδάκις ήταν και εδώ πρωτοπόρος. 

Στη συνέχεια παραθέτουμε τους στίχους και την πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού «Κραταιά ως Θάνατος Αγάπη» από τον «Μεγάλο Ερωτικό». Στο βιντεάκι με το τραγούδι μπορείτε να δείτε και την μεταγραφή του από τον Γ. Σεφέρη, ο οποίος, ως γνωστόν, μετέγραψε ολόκληρο το «Άσμα ασμάτων».  

Τι ωραιώθης και τι ηδύνθης, 

αγάπη, εν τρυφαίς σου;

Τούτο μέγεθός σου, 

ωμοιώθης τω φοίνικι, 

και οι μαστοί σου τοις βότρυσιν. 

Είπα αναβήσομαι επί τω φοίνικι, 

κρατήσω των ύψεων αυτού. 

Εγώ τω αδελφιδώ μου, 

και επ’ εμέ η επιστροφή αυτού 

ευώνυμος αυτού υπό την κεφαλήν μου, 

και η δεξιά αυτού περιλήψεταί με. 

Υπό μήλον εξήγειρά σε 

εκεί ωδίνησέ σε η μήτηρ σου, 

εκεί ωδίνησέ σε η τεκούσα σε.  

Θες με ως σφραγίδα επί την καρδίαν σου, 

ως σφραγίδα επί τον βραχίονά σου 

ότι κραταιά ως θάνατος αγάπη, 

σκληρός ως Άδης ζήλος 

περίπτερα αυτής περίπτερα πυρός, 

φλόγες αυτής. 

Ύδωρ πολύ ου δυνήσεται σβέσαι την αγάπην, 

και ποταμοί ου συγκλύσουσιν αυτήν.