Δευτέρα 10 Νοεμβρίου 2008

Η ΟΡΓΑΝΟΠΛΗΞΙΑ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Τιμώ τον Χρήστο Τσιαμούλη, τον Ευγένιο Βούλγαρη, τον Σωκράτη Σινόπουλο, τον Δημήτρη Γαλάνη, ως ανθρώπους και ως μουσικούς.
Διαφωνώ οριζοντίως και καθέτως με το χθεσινό εγχείρημά τους «το εξωτερικό μέλος στην βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική παράδοση», που παρουσίασαν στο Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών στο πλαίσιο των Πρωτοκλητείων.
Δεν παρακολούθησα τη συναυλία γιατί ήμουν εκτός Πατρών. Ως εκ τούτου θεωρώ ότι το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα ήταν θαυμάσιο. Δεν το αμφισβητώ.
Αυτό που αμφισβητώ κατηγορηματικά είναι η «φιλοσοφία» του πράγματος.
Κατανοώ ότι οι άξιοι μουσικοί θέλησαν να δείξουν εμφαντικά την επιρροή του εξωτερικού, ήτοι ανατολικού μέλους στην βυζαντινή μουσική. Και αυτό είναι ένα γεγονός. Χωράει βέβαια πολλή συζήτηση το τι και το πώς, αλλά το παίρνω ως δεδομένο.
Γιατί όμως αυτό έπρεπε να γίνει με όργανα και μάλιστα με μια υπερτριακονταμελή ορχήστρα παραδοσιακών οργάνων; Ένας ψάλτης ο οποίος λέει ύμνους συνοδεία οργάνων. Κάτι που πρώτος έκανε πριν πολλά χρόνια ο Χριστόδουλος Χάλαρης και σύσσωμη η ψαλτική και μουσικολογική κοινότητα καταδίκασε κάποια στιγμή με δριμύτητα. Ποιο το νόημα; Τα μέλη αυτά, έντεχνα και «εξωτερικά» αν θέλετε, δεν γράφτηκαν για όργανα, παρά μόνο για την ανθρώπινη φωνή!
Κι ακόμα η μεγάλη ορχήστρα δεν υπήρχε τον 19ο αιώνα. Τις συνθέσεις των Ρωμηών της Πόλης παίζουν με μεγάλη ορχήστρα οι Τούρκοι εν εσχάταις ημέραις. Άρα;
Διαβάζω στο έντυπο πρόγραμμα της εκδήλωσης: «Η ερμηνεία μιας κατεξοχήν φωνητικής μουσικής μέσα από ορχηστρικές διευθετήσεις συνομιλεί ενδεχομένως με την προσωπική καλλιτεχνική έκφραση των δημιουργών της, αλλά κυρίως προβάλλει την εκκλησιαστική μουσική ως πεδίο δημιουργικής και ζωτικής συνύπαρξης ειδών, ανθρώπων και πολιτισμών».
Δηλαδή; Ομολογώ πως δεν καταλαβαίνω και πολλά. Διαβλέπω μια πρόθεση «διαλόγου» της εκκλησιαστικής μουσικής με ανθρώπους και πολιτισμούς. Μα αυτό έχει γίνει από τη στιγμή της σύνθεσης των συγκεκριμένων μελών για φωνή. Τα όργανα τι χρειάζονται; Θα προεκτείνουν τον «διάλογο»;
Τέτοιες ακροβασίες επιτείνουν, νομίζω, τη σύγχυση. Γιατί δηλ. να μην αρκεστώ στον διακο – Διονύση Φιρφιρή όταν ερμηνεύει το περίφημο κράτημα του Πέτρου Πελοποννησίου και να πρέπει να το ακούσω τη συνοδεία οργάνων; Τι προσθέτει στο μέλος; Απολύτως τίποτα. Ίσα ίσα που το μέλος αναδεικνύεται μόνο από μια εξαιρετική φωνητική ερμηνεία. Ενώ με τα όργανα το μέλος του Πέτρου είναι σα να έχει ανάγκη υποστήριξης.
Ειδικά αυτό το κράτημα, που εκτελέστηκε και στην χθεσινή εκδήλωση του Δημοτικού Ωδείου, έχει δεινοπαθήσει από αλλεπάλληλες οργανικές εκτελέσεις. Όλες ανούσιες, φλύαρες και άψυχες.
Και φυσικά δεν μπορώ να καταλάβω πως ερμηνεύτηκε ο καλοφωνικός ειρμός «Έφριξε γη» του Χαλάτζογλου. Ένα είδος, οι καλοφωνικοί ειρμοί, που είναι έντεχνο και ανεπτυγμένο (ελεύθερος ρυθμός) από τη φύση του. Τα όργανα εδώ τι εξυπηρετούσαν; Είμαι προβληματισμένος από το γεγονός. Σκέπτομαι ότι υπάρχουν τόσα εξωτερικά μέλη σε βυζαντινή σημειογραφία που δεν έχουμε ακούσει, όπως ο ύμνος για το Ραμαζάνι (βλ. φωτό), τα οποία θα μπορούσαν να είναι το πρόγραμμα μιας πρωτότυπης συναυλίας. Αν και πάλι πρέπει να καταδειχθεί η σχέση εξωτερικού και εκκλησιαστικού μέλους τι απλούστερο από το να προηγείται το μακάμι οργανικά και να έπεται ο ύμνος αυτούσιος, εν πάση τη φωνητική δόξη αυτού.
Δείτε τη συναυλία στην οποία αναφέρομαι στο www.intv.gr

13 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

απλά πράγματα Παναγιώτη.. όταν κάποιος ξέρει να ψάλει αλλά δεν ξέρει ούτε γενική ιστορία της μουσικής ούτε τη φιλοσοφία κάθε είδους μουσικής τέτοια αποτελέσματα βγάζει. αυτοί δεν ξέρουν, ο δεσπότης που ήταν; τι είπε; να τους καλέσουμε για μια λειτουργία; γιατί όχι; αρχιερατική λειτουργία με όργανα είναι ότι πρέπει για φεστιβάλ πρωτοκλιτείων!

Ρ.Σ.

Ανώνυμος είπε...

και ποιος σου ζητησε τη γνωμη κε Ανδριοπουλε; ποιος νομιζεις οτι εισαι; ο κριτής των πάντων; εσυ δηλαδή νομιζεις οτι εισαι τελειος; βολέψου με το ΠΟΛΥΤΟΠΟΝ σου σε καμια συναυλια της σειρας σε κανενα χωριουδάκι με 50 γριούλες και κανα δυο ετοιμοθάνατους, αντε και καμια τετραδιοπαρουσίαση και μετά αλλαξε πλευρό! ονειρα γλυκα ΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΕ!!!!!!!!

Ανώνυμος είπε...

Με δηλητηριώδη σχόλια δεν υπάρχει ούτε συζήτηση ούτε προκοπή. Ο ιδιοκτήτης του μπλογκ επιτρέπει την ελευθερία του λόγου αλλά ας μην εκτρέπονται οι χρήστες που τους παραχωρείται το βήμα να πουν τη γνώμη τους.

Και γω, λοιπόν, τη γνώμη μου θέλω να πω. Ο Π.Α. έχει ενστάσεις για το εγχείρημα βασιζόμενος σε προγενέστερες συναυλίες που λίγο πολύ, από όσο γνωρίζω έχουν καταδικαστεί από την κοινότητα των ιεροψαλτών.
Ωστόσο, αναρωτιέμαι, εάν μια παλαιότερη αρνητική κριτική σημαίνει δεν είναι γόνιμος ένας σημερινός πειραματισμός. Εννοείται δε ότι δεν μπορεί να τεθεί θέμα απαγόρευσης. Και ο καθένας κρίνεται.

Εξάλλου ο Χάλαρης πέρα από το μουσικό αποτέλεσμα, το οποίο προσωπικά με κούραζε πολύ γρήγορα, παρουσιαζόταν σα να ανακάλυψε την πυρίτιδα... θέλω να πω ειχε μια εικόνα νεοφώτιστου που μάλλον είχε ενοχλήσει τους παλαιούς...

Πάντως, θα συμφωνήσω με την άποψη περί ρεπερτορίου. Εφόσον υπάρχουν μέλη άγνωστα, ανέκδοτα και άπαιχτα, τότε ναι, ας τολμηθεί ένα πρόγραμμα που μας πάει παραπέρα και ας μη γίνεται ανακύκλωση. Μόνο που αυτό απαιτεί δουλειά και χρόνο... Και μη ξεχνἀτε ότι το κοινό κουράζεται και εχει τα όριά του.

Ανώνυμος είπε...

η επιρροή του εξωτερικού μέλους είναι δεδομένη και δεν χρειάζεται όργανα να αποδειχτεί. η βυζαντινή μουσική ως γέννημα του ανατολικού μουσικού πνεύματος έχει παρόμοιους δρόμους. αυτό που μπορεί να μελετηθεί είναι η εξέλιξη της κλασικής βυζαντινής μουσικής σε έντεχνη και κατά πόσο και πώς επιρεάστηκε από την εξωτερική μουσική. αυτό συμαίνει ότι η μεθοδολογία που πρέπει να ακολουθηθεί είναι να ψαλλεί ένα συγκεκριμένο βυζαντινό μέλος και να παιχτεί μετά ένα συγγενές τούρκικο μέλος ΄οπως προείπε ο Παναγιώτης.

Ρ.Σ.

Ανώνυμος είπε...

Τη στιγμή που διάσημοι συνθέτες συμφωνικής μουσικής έγραψαν συνθέσεις για κάποιο όργανο ή ορχήστρα και μετά οι ίδιοι ή άλλοι μεταγενέστεροι τα μετέγραψαν για άλλα όργανα ή και για ορχήστρα, δεν βρίσκω ποιο είναι το πρόβλημα της μεταγραφής ενός μέλους φωνητικού (και η φωνή ένα "όργανο"είναι)σε οτιδήποτε άλλο, χωρίς να σημαίνει ότι το νέο αντικαθιστά το παλιό. Είναι μια νέα σύνθεση, συγγενής της παλιάς, που θα κριθεί από το αποτέλεσμα.

Ν.Λ. ψάλτης

Ανώνυμος είπε...

Απόψε άκουσα σε τοπικό κανάλι τον Χρήστο Τσιαμούλη να λέει ότι για πρώτη φορά έγινε κάτι τέτοιο. Όμως δεν είναι έτσι. Το έκανε πρώτος ο Χάλαρης, όπως λέει κι ο Παναγιώτης. Και άλλοι ακόμα

Ανώνυμος είπε...

αγαπητέ Ν.Λ. η ανατολική μουσική παίζεται με πολύ λίγα όργανα τα οποία δεν παίζουν διαφορετική μουσική φράση απ' αυτή που ερμηνεύει η φωνή. οπότε είναι για πέταμα τέτοια προσπάθεια όπου έπαιξαν 30 όργανα το μέλος που έψελνε ο ψάλτης και ό ένας αποκάλυπτε τα κενά του άλλου γιατί σαφώς η φωνή δεν μπορεί να κάνει τα τακσίμια ούτε τα διαστήματα του κανονακιού π.χ. ... κάποια πράγματα απαιτούν γνώση και όχι πειραματισμό

Ανώνυμος είπε...

Άκουσα τη συναυλία. Δεν είμαι ειδικός μουσικός, ωστόσο ως ένας επαρκής, θέλω να πιστεύω, ή τουλάχιστον ευαίσθητος ακροατής, ικανοποίησε μια περιέργεια, να ακούσω τα γνωστά λειτουργικά μέλη με παραδοσιακά όργανα, αλλά από κει και πέρα, το βρήκα μάλλον συντηρητικό το όλο εγχείρημα. Ίσως είναι ενδιαφέρον για ένα μουσικό σχολείο ή για σπουδαστές μουσικολογίας. Να στοχαστούν δηλαδή επάνω σε παρόμοιες μεταγραφές ή και διασκευές οι ίδιοι οι καλλιτέχνες μουσικοί.

Μιλώ προσωπικά. Εννοείται ότι για μένα δεν τίθεται ταμπού ούτε υπάρχει θέμα άρνησης μιας τέτοιας προσπάθειας. Αμφισβήτηση, και κριτική, ναι.Βοηθάει και συμβάλλει στον αναστοχασμό όσων συνέβαλαν στη δουλειά, ιδίως των εμπνευστών και ιθυνόντων νοών... Αλλά όχι θεσμοθέτηση απαγόρευσης τέτοιων προσπαθειών από κάποιο ιερατείο. Υπάρχει χώρος για όλους. ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ.

Εμένα, όπως έχω ξαναπεί, θα με μαγνήτιζαν παρουσιάσεις ανεκδότων ή αγνώστων μελών από την σουλτανική αυλή που είναι δυσπρόσιτα στους πολλούς. Δηλαδή φρέσκα πράγματα κι όχι επαναλήψεις.

panagiotisandriopoulos είπε...

Aγαπητέ μου ardalion,

Σ' ευχαριστώ από καρδιάς για τις ουσιαστικότατες παρεμβάσεις σου.
Με καλύπτεις απόλυτα!
Θέλω απλώς να τονίσω ότι το τοιούτο οργανικό εγχείρημα είναι όπως το λες: "συντηρητικό", αλλά και παρωχημένο!
Ανάλογα έχουν γίνει πολλά χρόνια πριν. Και εξαφανίστηκαν γιατί δεν άντεξαν στο χρόνο.
Περί απαγορεύσεως ούτε λόγος. Άλλωστε το "ιερατείο" δεν ασχολείται με τα θέματα αυτά.

Ανώνυμος είπε...

Αγαπητέ κ. Ανδριόπουλε,
Νομίζω πως υπερβάλεις όταν μιλάς σα να πρόκειται να καταστραφεί η μουσική παράδοση, αν κάποιος επιχειρήσει να τη δει δημιουργικά και να εκφραστεί σε ενεστώτα χρόνο. Μου θυμίζεις τους αρχαιολάτρες που διαμαρτύρονται γιατί η εκκλησία επηρεάστηκε από τις αρχαίες ελληνικές τέχνες. Επειδή, δηλαδή, δανείστηκε πεδία από την αρχαία ελληνική τέχνη, για να δώσει τη δική της εκδοχή και πάνω απ' όλα για να εκφράσει τη νέα πίστη. Θέλω μ' αυτά να σου πω πως αυτοί οι άνθρωποι δουλεύουν, χρόνια τώρα, με πολύ σεβασμό αυτό το μουσικό είδος και έδωσαν μια καταπληκτική συναυλία που αποτελεί μια ιδιαίτερη χροιά, χωρίς αλλαγή του μουσικού μέλους, που πιστεύω πως θα ικανοποιούσε ακόμα και τους συνθέτες αυτών των μουσικών μελών. Συμφωνώ, δηλαδή, που επιτέλους, έγινε αυτό το επιτυχές τόλμημα σε επίπεδο κοσμικής συναυλίας στο αμφιθέατρο ενός πανεπιστημίου. Ίσως να διαφωνούσα αν αυτό γινόταν στα πλαίσια κάποιας ιερής ακολουθίας. Αλλά και πάλι πιθανόν να μην με ενοχλούσε αν αυτή η εκδοχή της μουσικής εκτέλεσης, γινόταν αφορμή για καρδιακή προσευχή. Το λέω αυτό γιατί σπάνια, δυστυχώς, οι ψάλτες μας με τις ακριβείς εκτελέσεις τους το πετυχαίνουν….
Δ.Τ.

Ανώνυμος είπε...

Δ.Τ.,
η σύγκρισή σου είναι ατυχής κατά την άποψή μου γιατί η σχέση αρχαιοελληνικής θρησκείας και χριστιανισμού διαφέρει σε πολλά σημεία από την συναυλεία αυτή καθώς η συναυλία δεν σκοπεύει να αντικατιστά την βυζαντινή μουσική ούτε την θεωρεί παλαιά μόδα!! στην βυζαντινή μουσική τίθεται το θέμα της εξέλιξης σε χρόνο ενεστώτα στο ίδιο το πλαίσιο της βυζαντινής όχι θύραθεν, και εννοώ με όργανα. η βυζαντινή μουσική έχει εξελιχτεί και εξελίσσεται συνεχώς με κάθε καινούργιο μέλος που γράφεται. η συναυλία δεν είχε σκοπό την εξέλιξη της μουσικής απ' ό,τι κατάλαβα, και αν κάνω λάθος ας το πει κανένας τους. είναι καθώς λες σοβαροί μουσικοί που σίγουρα δεν έχουν τέτοια αντίληψη. στην εκκλησία νομίζω δεν τίθεται ζήτημα καρδιακής προσευχής με αυτό το τρόπο που θέτεις γιατί αλλιως ας πάμε να ακούσουμε τα αριστουργήματα του Μπάχ ας πούμε. και καρδιακή προσευχή και κατάνηξη και λοιπά μου φαίνεται να είναι οργανωσιακές κρυφές επιρροές. συμφωνώ ότι οι ψάλτες κάποιες φορές δεν πετυγχαίνουν το σκοπό τους, τι να κάνουμε; άνθρωποι και αυτοί, καλύτερο να τους κάνουμε μια παρατήρηση παρά να τρέξουμε στα όργανα. αυτό νομίζω
ευχαριστώ

Ανώνυμος είπε...

Αγαπητέ κ. Ανδριόπουλε,

Νομίζω πως υπερβάλεις όταν μιλάς σα να πρόκειται να καταστραφεί η μουσική παράδοση, αν κάποιος επιχειρήσει να τη δει δημιουργικά και να εκφραστεί σε ενεστώτα χρόνο. Μου θυμίζεις τους αρχαιολάτρες που διαμαρτύρονται γιατί η εκκλησία επηρεάστηκε από τις αρχαίες ελληνικές τέχνες. Επειδή, δηλαδή, δανείστηκε πεδία από την αρχαία ελληνική τέχνη, για να δώσει τη δική της εκδοχή και πάνω απ' όλα για να εκφράσει τη νέα πίστη. Θέλω μ' αυτά να σου πω πως αυτοί οι άνθρωποι δουλεύουν, χρόνια τώρα, με πολύ σεβασμό αυτό το μουσικό είδος και έδωσαν μια καταπληκτική συναυλία που αποτελεί μια ιδιαίτερη χροιά, χωρίς αλλαγή του μουσικού μέλους, που πιστεύω πως θα ικανοποιούσε ακόμα και τους συνθέτες αυτών των μουσικών μελών. Συμφωνώ, δηλαδή, που επιτέλους, έγινε αυτό το επιτυχές τόλμημα σε επίπεδο κοσμικής συναυλίας στο αμφιθέατρο ενός πανεπιστημίου. Ίσως να διαφωνούσα αν αυτό γινόταν στα πλαίσια κάποιας ιερής ακολουθίας. Αλλά και πάλι πιθανόν να μην με ενοχλούσε αν αυτή η εκδοχή της μουσικής εκτέλεσης, γινόταν αφορμή για καρδιακή προσευχή. Το λέω αυτό γιατί σπάνια, δυστυχώς, οι ψάλτες μας με τις ακριβείς εκτελέσεις τους το πετυχαίνουν….

Ανώνυμος είπε...

Ο σπουδαίος μουσικοδιδάσκαλος Βασίλειος Κατσιφής στον πρόλογο της εργασίας του ΨΑΛΤΟΤΡΑΓΟΥΔΑ λέει καθαρά:
"Υποστηρίζω ότι μιά σύμπραξη ψάλτη με παραδοσιακά όργανα σε κείμενα εξωεκκλησιαστικά, θα βοηθούσε πάρα πολύ, στην επιβίωση της βυζαντινής μουσικής. Αυτό θα γινόταν αφορμή να περάσει μέσα στον λαό αυτή η άλλη διάστασή της και να αγαπηθεί γιατί πιστεύω ότι η μεγάλη μερίδα του ελληνικού λαού, δεν την έχει γνωρίσει σε βάθος παρ' ότι είναι η εθνική του μουσική".
'Αρα τι κακό έκαναν ο Χρήστος Τσιαμούλης και ο Δημ. Γαλάνης; Πρόκειται για διαδεδομένη άποψη.

Related Posts with Thumbnails