Η "ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ" ΤΟΥ ΜΑΡΙΟΥ ΒΑΡΒΟΓΛΗ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Την «Αγία Βαρβάρα» του Μάριου Βάρβογλη (1885-1967) μου την έμαθε ο Μάνος Χατζιδάκις. 

Τον Ιούλιο του 1990 ο Χατζιδάκις έδωσε με την Ορχήστρα των Χρωμάτων δυο ιστορικές συναυλίες, με το ίδιο πρόγραμμα, στο Αρχαίο Ωδείο της Πάτρας (1 Ιουλίου) και στο Ηρώδειο (3 Ιουλίου). Στο πρώτο μέρος περιλαμβάνονταν έργα τριών ελλήνων συνθετών-οι δύο βασικοί εκπρόσωποι της λεγόμενης Εθνικής Μουσικής Σχολής: Μάριου Βάρβογλη (Αγία Βαρβάρα), Πέτρου Πετρίδη (Βυζαντινή Θυσία) και Μενέλαου Παλλάντιου (Προσευχή στην Ακρόπολη). Στο δεύτερο μέρος αυτής της συναυλίας ο Χατζιδάκις συνέπραξε με τον φίλο του, τον μεγάλο Astor Piazzolla, τον συνώνυμο του Αργεντίνικου τάνγκο. Λόγω του Piazzolla ο κόσμος κατέκλυσε τα δύο Ρωμαϊκά θέατρα κι έτσι ήρθε και σε επαφή με άγνωστα στους πολλούς νεοελληνικά έργα. 

Η συναυλία άνοιξε με το έργο του Βάρβογλη. 

Ο ίδιος ο Βάρβογλης γράφει για το Πρελούντιο της Αγίας Βαρβάρας, ότι ξεκινά «από τους παλιούς και απλούς ρυθμούς της εκκλησιαστικής μουσικής και από τον μονότονο ήχο μιας καμπάνας, για να δώσει έπειτα, στο δεύτερο θέμα, που είναι ποιμενικό, περισσότερη κίνηση και χρώμα. Τα δύο αυτά θέματα προετοιμάζουν τον ακροατή στην ατμόσφαιρα του θρησκευτικού μυστικισμού, που βασιλεύει στο μικρό Ελληνικό χωριό, όπου εξελίσσεται η πρώτη πράξη του λυρικού δράματος». 

Το Πρελούδιο για ορχήστρα το έγραψε ο Βάρβογλης στο Παρίσι το 1912 και η πρώτη εκτέλεση έγινε στο Ντύσσελντορφ της Γερμανίας την ίδια χρονιά, με μαέστρο τον ίδιο τον συνθέτη. Το έργο – αφιερωμένο στον Οκτάβιο Μερλιέ – βασίζεται στο ομώνυμο «λυρικό δράμα» του Σ. Σκίππη. Κατά ορισμένες πηγές, ο Βάρβογλης κατέστρεψε την όπερα που ακολουθούσε. Κατά τον Γιώργο Λεωτσάκο (New Grove) σώζονται αποσπάσματα της γ΄πράξης. 

Την παρτιτούρα του Συμφωνικού Πρελούδιου για Ορχήστρα «Αγία Βαρβάρα» εξέδωσε το Γαλλικό Ινστιτούτο στην Αθήνα το 1948, με εγκωμιαστικό πρόλογο του διευθυντού του Οκτάβιου Μερλιέ. Στην παρτιτούρα τυπώθηκε και ένα από τα δύο σκίτσα του Μάριου Βάρβογλη που φιλοτέχνησε ο Achille Ouvré, το 1912. 

Ας μη ξεχνάμε πως ο Μάριος Βάρβογλης ήταν συνθέτης, ζωγράφος και μοντέλο! Τον ζωγράφισε ο Μοντιλιάνι, ο Περικλής Βυζάντιος, ο Σπύρος Ξένος, ο Δημήτρης Γαλάνης και ο Achille Ouvré.

Παραθέτουμε, στη συνέχεια, το σημείωμα της Αλεξάνδρας Λαλαούνη για την «Αγία Βαρβάρα», όπως δημοσιεύτηκε στο πρόγραμμα της Ορχήστρας των Χρωμάτων.