ΜΕ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ, ΤΟΥΣ ΑΓΓΕΛΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΘΕΝΟ ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ

Ολοκληρώθηκε σήμερα, Σάββατο 30 Νοεμβρίου 2019, το Συνέδριο με θέμα: "Οδυσσέας Ελύτης. Σαράντα χρόνια από την απονομή του Νόμπελ", που διοργάνωσαν το Μορφωτικό Γραφείο της Κυπριακής Πρεσβείας-Σπίτι της Κύπρου και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και πραγματοποιήθηκε στο Σπίτι της Κύπρου, στο Σύνταγμα. 

Ανάμεσα στις σημερινές εισηγήσεις: 

- Ελένα Κουτριάνου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: Θεωρίας της Λογοτεχνίας - Συγκριτικής Γραμματολογίας Πανεπιστημίου Πελοποννήσου 

"Η μετατόπιση του ονείρου στη γραφική παράστασή του: Τα «σήματα-κοσμήματα» στο Σηματολόγιον και οι ρήσεις από τη Μαρία Νεφέλη"

- Ιουλίτα Ηλιοπούλου, Ποιήτρια 

"Το καλοκαίρι ως μεταφορά στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη"

- Αντώνης Κωτίδης Ομότιμος Καθηγητής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, Ιστορικός της Τέχνης

«Κατά δω θα πνεύσει μια αιωνιότητα»: ο Ελύτης και οι τύχες ενός κοσμοειδώλου 

- Χριστίνα Ντουνιά, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών 

"Αγγέλων όψεις στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη" 

- Χρήστος Νίκου Διδάκτωρ Συγκριτικής Φιλολογίας Sorbonne Université – Faculté des Lettres, Πρόεδρος της ελληνικής αντιπροσωπείας του Διεθνούς Πολιτιστικού Οργανισμού La Renaissance Française 

«Στηθήτω μία Παρθένος κατάστικτη φιλιών η αμώμητος»: η μορφή της Παναγίας στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη

Στην ποιητική, θα λέγαμε, εισήγησή της η Ιουλίτα Ηλιοπούλου, μας μίλησε και μας μύησε στα σύμβολα και σημεία ενός προσωπικού κώδικα, μετωνυμίες αξιών, αλλά και όργανα μαγείας και αποκάλυψης τα στοιχεία του θέρους που επιστρατεύει ο Ελύτης προκειμένου να μιλήσει για το ορατό και το αόρατο, για το μυστήριο αλλά και για το έρεβος, για τη ζωή και το επέκεινα.
Είπε, μεταξύ άλλων, η Ιουλίτα Ηλιοπούλου: 

"Το καλοκαίρι των Ελυτικών αξιών δεν τοποθετείται ημερολογιακά σε κάποιους μήνες, εγγράφεται μέσα σε κάποιες δυνατότητες των οποίων την ανάπτυξη προκαλεί. Είναι πολύ λιγότερο φυσικό και πολύ περισσότερο νοητό ή και μεταφυσικό. 

Με στέρεο άξονα το φως και μέσα από την μεσογειακή αίσθηση, ο Ελύτης ζήτησε να μιλήσει για τις πιο αυστηρές ή ακόμα και σκοτεινές έννοιες: Τη ζωή αλλά και τον θάνατο, την δικαιοσύνη αλλά και το άδικο, την ειρήνη αλλά και τον πόλεμο, την ελευθερία αλλά και την στέρησή της, τη χαρά αλλά και το πένθος. Χωρίς προκατάληψη, χωρίς δεσμεύσεις του παρελθόντος επεδίωξε,όχι την καταγραφή αλλά την δυναμική ανασύνθεση, όχι την άρνηση αλλά την νέα θέση να διατυπώσει. Σκοπός του: να συλλάβει και να πει έναν άλλο, δεύτερο κόσμο πού φτάνει πάντα πρώτος μέσα του. 

Αυτόν τον δεύτερο κόσμο, τον κεκαλυμμένο από την συνήθεια και την φθορά, θέλησε ο Ελύτης να αποκαλύψει, προβάλλοντας τα χαρακτηριστικά του, δομώντας από ψήγματα νέες επιφάνειες, αρθρώνοντας τις λέξεις του."

Στην εισήγησή της η Καθηγήτρια Χριστίνα Ντουνιά επιχείρησε μια αδρομερή καταγραφή της παρουσίας των «αγγέλων» στο έργο του Ελύτη. Από τους νεανικούς Προσανατολισμούς έως τα ώριμα Ελεγεία της Οξώπετρας, από τα «αγγελοποιημένα φάσματα κοριτσιών» και τις χαρμόσυνες «μηνύτριες» του φωτός έως τη βυζαντινή εικονοποιία και τους μυστικούς του ρομαντισμούς, οι άγγελοι του Ελύτη δεν αποτελούν διακοσμητικό στοιχείο μιας συμβολοποιημένης ωραιότητας, αλλά συμβάλλουν στην ερμηνεία και στη μελέτη της ποιητικής του. Η Χ. Ντουνιά μας έδωσε αντιπροσωπευτικά παραδείγματα από τα ποιήματα του Ελύτη, τα οποία εξέτασε σε συνδυασμό με τα δοκίμιά του, αλλά και με τις εικαστικές του συνθέσεις. 

Ο Δρ Συγκριτικής Φιλολογίας Χρήστος Νίκου, μας ανέλυσε πώς η Παρθένος αποτελεί ένα ιδιαίτερο σύμβολο τόσο στην ποίηση όσο και στις συνεικόνες (κολάζ) του Οδυσσέα Ελύτη. Αποστασιοποιημένος από την αυστηρότητα του χριστιανισμού, ο Ελύτης συνθέτει με τον λόγο του έναν κόσμο ο οποίος είναι «εξαποθρησκευμένος». Μέσα σε αυτόν τον κόσμο, η Παναγία, η οποία ξεφεύγει από το σχηματοποιημένο χριστιανισμό, γίνεται μια πολυσήμαντη μονάδα και αποτελεί για τον Ελύτη σύμβολο το οποίο μορφοποιεί την ποιητική του ιδέα: το πνευματικό στοιχείο (θρησκευτική διάσταση), το φυσικό στοιχείο (φύση) και η ελληνική αίσθηση δένονται αξεδιάλυτα. Η ανέγερση και η τοποθεσία της μικρής εκκλησίας του Ελύτη στη Σίκινο συνοψίζουν μάλιστα τις έννοιες αυτές. Ο ποιητής αξιοποιεί και εκφράζει όλη την ελληνική ποιητική φιλοσοφία και την εκκλησιαστική παράδοση, η οποία εμποτίζει την ελληνική ταυτότητα και γλώσσα. Μέσω της αποκαλυπτικής λειτουργίας, ο ποιητής ψάχνει να βρει το δρόμο που θα τον οδηγήσει στην κατανόηση του κόσμου μέσω των αισθήσεων και στην πραγμάτωση του μυστηρίου της ύπαρξης. Η βιβλική εικονοποιία και ιδιαιτέρως το σύμβολο της Παρθένου συμπεριλαμβάνει το δικαίωμα στην ομορφιά και την πληρότητα, την αγιοποίηση των αισθήσεων, τη διαρκή νεότητα, εν τέλει το δικαίωμα της ζωής.