Ηρακλής Φίλιος
(iraklisf@theo.auth.gr)
Κάθε τι που σχετίζεται με την ομορφιά της θεολογίας της ορθόδοξης Ανατολής, δεν θα μπορούσε να μην είναι τμήμα τέχνης. Μιας τέχνης που έχει τα δικά της χαρίσματα, τα δικά της πινέλα, τις δικές της πένες, τα δικά της χρώματα, τις δικές της νότες.
Κι όταν η τέχνη αυτή, έχει να κάνει με τον πλούτο της υμνωδίας προς τον Τριαδικό Θεό, τότε γίνεται πιο μυσταγωγική, φυλάσσοντας καλά το χάρισμα της. Να είναι μυστική και συνάμα να φανερώνεται μυσταγωγικά με τρόπο φανερό, αληθινό, κρυστάλλινο, προσωπικό. Ο όρος «τέχνη» δεν είναι ξένος προς την ιδιαίτερη προσωπικότητα της θεολογίας του ορθόδοξου ανθρωπισμού. Πρώτος ο Τριαδικός Θεός είναι «αριστοτέχνης» για τον Κύριλλο Αλεξανδρέα και «καλλιτέχνης» για τον Γρηγόριο Θεολόγο. Όροι δηλωτικοί της δημιουργικής θείας ενέργειας προς την κτίση. Και κάτι παραπάνω. Διατυπωμένοι από τους άνωθεν Πατέρες, στην γλωσσολογική τους τελειότητα (-άριστος-, -κάλλος). Για τη σπουδαιότητα της βυζαντινής αυτής τέχνης, ο παν/κός καθηγητής και Μουσικολόγος Γ. Στάθης αναφέρει πως «η υμνογραφία, ντυμένη πάντοτε με τον τίμιο χιτώνα της Ελληνικής, πάλι, Ψαλτικής, είναι ο παλμός της καρδιάς της Εκκλησίας, κυριολεκτικά η ανάσα της θείας λατρείας». Η μουσική έχει πολλά είδη, διαφορετικά ακούσματα, που δημιουργούν άλλοτε χαρούμενα και άλλοτε λυπητερά συναισθήματα. Υπάρχει όμως «ανώτερη» μουσική; Ο όσιος Πορφύριος μας μιλάει γι’ αυτό, λέγοντας: «Είναι καλό ν’ ακούς μουσική. Ανώτερη απ’ όλες είναι η βυζαντινή μουσική, γιατί δεν ταράσσει την ψυχή, αλλά την ενώνει με τον Θεό και την αναπαύει τελείως. Αν όμως το θέλεις πολύ, μπορείς ν’ ακούς κοσμική μουσική, αλλά εγώ λέω, είναι προτιμότερο ν’ ακούς μουσική, που δεν έχει λόγια».
Η βυζαντινή μουσική ασκεί γοητεία στις ψυχές και της γαληνεύει μέσα από την υψηλή της πνευματική αισθητική. Μοναδική, αληθινή, υψηλή, θεία, ανεπανάληπτη, ασύγκριτη. Η τέχνη αυτή συνδέεται άρρηκτα με τη φιλοσοφία, την αναζήτηση της σοφίας, του πνεύματος και της διαμόρφωσης του χαρακτήρα και δη της ψυχής. Άλλωστε ο ιερός Χρυσόστομος σημειώνει πως «η ψαλτική τέχνη πρέπει να βοηθά στο ‘’φιλοσοφείν’’». Σαν τέχνη, όπως και όλες οι τέχνες, δεν εμπεριέχει το στοιχείο του άκρατου, του μη οριοθετημένου, του απροσδιόριστου, του άκαιρου και επιπόλαιου. Αντίθετα εκφράζεται μέσα από την ιερά παράδοση της εκκλησίας όλων των αιώνων, με τρόπο, ρυθμό, έκφραση και διακατέχεται από το δικό της ήθος. Ήθος που ενσωματωμένο στους λόγους των Πατέρων, διδάσκει, παιδαγωγεί, μεταμορφώνει και ολοκληρώνει. Με σεβασμό, με αγάπη, με πίστη και με πνεύμα μεταλαμπάδευσης.
Εκείνο που αποτελεί πληγή για το σώμα της τέχνης αυτής, είναι το σφάλμα του αυτοπεριορισμού το οποίο συγκεντρώνει όλη την προσπάθεια για έκφραση στον εαυτό μου, ξεκινώντας παράλληλα από τον εαυτό μου. Η σύγχρονη ιεροψαλτική πραγματικότητα είναι σκληρή. Η μονωδία είναι το συστατικό στοιχείο, χωρίς την οποία δεν ευσταθεί το αναλόγιο. Η χορωδιακή συγκρότηση του αναλογίου και η σύνολη έκφραση της τέχνης της βυζαντινής μουσικής από μικρά παιδιά, νέους, νέες, ψάλτες άνδρες και γυναίκες είναι μειωμένη αισθητά έως μηδαμινή. Και απόρροια αυτής της πάγιας τακτικής, είναι να μην έχουν νέοι άνθρωποι τη δυνατότητα να μάθουν τυπικό και να μάθουν να ψάλλουν.
Συνήθως οι πρωτοψάλτες αντιμετωπίζουν καχύποπτα την εμφάνιση ενός νέου μέλους στο αναλόγιο της ενορίας (κάτι ανάλογο συμβαίνει και με ένα μεγάλο μέρος του κλήρου που καχύποπτα –όχι όμως φαινομενικά-, σκανδαλωδώς καχύποπτα πολλές φορές, αντιμετωπίζουν την είσοδο ενός νέου κληρικού, αφού τρομάζουν ακόμη και στην ιδέα μήπως ο φέρελπις νέος τους «αντικαταστήσει» στην ενορία στη διοικητική θέση από την οποία διακονούν, αλλά δεν κατέχουν).
Ένα ακόμη τραύμα είναι το γεγονός ότι το αναλόγιο έχει καταστεί η σκηνή εμφάνισης διάσημων φωνών που πρέπει και οφείλουν για τους ίδιους, να «δώσουν ρέστα», να ξεσηκώσουν το κοινό και να περιμένουν στο τέλος της θεατρικής αυτής παράστασης τους να δεχτούν χειροκροτήματα και ευφημισμούς. Επιλέγουν δε κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας, Ακολουθίας ή Μυστηρίου, να εκτελέσουν ολοένα και περισσότερο μαθήματα που είναι ικανά να αναγκάσουν την επέκταση της φωνής τους να φτάσει σε σημεία παραπάνω απ’ όσο έχουν την δυνατότητα να φτάσουν.
Ένα άλλο φαινόμενο που έχω την αίσθηση ότι επεκτείνεται, είναι εκείνο κατά το οποίο αρχίζει η «ολική έκλειψη» των ψαλτικών βιβλίων και των φωνών που κρατάνε ισοκράτημα. Έτσι τα αναλόγια κατάντησαν να κοσμούνται από πολιορκημένα όργανα – ισοκράτες (μία άλλη εκδοχή των transformers) και από tablet lectern. Ίσως το επόμενο βήμα να είναι η αντικατάσταση του ιεροψάλτη με τη διάσημη Pepper, το πρώτο ανθρωποειδές ρομπότ.
Ο μακαριστός Μητροπολίτης Κοζάνης Διονύσιος παρατηρούσε με σοφία: «Στην εκκλησιαστική σύναξη δεν ψάλλουμε για να νιώσουμε μέσα μας αυτό που λέγεται καλλιτεχνική συγκίνηση, αλλά για να ζήσουμε την ιερή κατάνυξη που γεννά στην ψυχή μας η αίσθηση από το ένα μέρος της παρουσίας του Θεού, κι από το άλλο της ανθρώπινης αθλιότητας μας».
5 σχόλια:
Αποδίδετε την μονωδία στην κακή συμπεριφορά των υπαρχόντων ψαλτών και μόνο. Εκφράζετε μονομέρεια όμως, διότι εξαρτάται και από άλλους παράγοντες, όπως η παροχή κινήτρων από την εκκλησιαστική διοίκηση για την προσέλκυση νέων ατόμων, που βέβαια εμπίπτει στην ευρύτερη ποιμαντική αποτυχία της σημερινής εκκλησιαστικής διοίκησης. Όταν η ενορία δουλεύει και την διευκολύνουν να δουλέψει θα έχει ανάλογα αποτελέσματα και στην ψαλτική πραγματικότητα, γεγονός που σήμερα δυστυχώς δεν συμβάινει. Ένας ψάλτης από μόνος του και διάθεση να έχει, δεν μπορεί να αλλάξει την κατάσταση σε ενοριακό επίπεδο.
Όσον αφορά την τεχνολογία στο αναλόγιο. Καλώς, άριστα γράφετε για τα ψηφιακά μαραφέτια εξυπηρέτησης ψαλτικού εγωισμού, τους λεγόμενους μηχανικούς ή ψηφιακούς «ισοκράτες».
Η χρήση του tablet όμως γιατί σας ενοχλεί ώς συσκευή ανάγνωσης και μόνο; Γιατί πρέπει να κουβαλά ο ψάλτης μια τσάντα βιβλία όταν μπορεί όλα να τα έχει σε μια συσκευή ανάγνωσης, όπως ένα tablet; Χρησιμοποιείτε στο άρθρο σας μια εικόνα από οθόνη με εφαρμογή ανάγνωσης ebookdroid. Γιατί σας ενοχλεί; Το να ακουμπά επί του αναλογίου ο ψάλτης ένα tablet προκειμένου να διαβάζει από κεί, γιατί το καταδικάζετε; Πού είναι το κακό; Ούτε ηλεκτρονικά παιχνίδια παίζει, ούτε χαζεύει στο internet εν ώρα ακολουθίας. Κι αν το κάνει είναι το ίδιο πράγμα με το να χαζεύει κυττώντας το ταβάνι του ναού.
Για την χρήση του tablet ως συσκευής ανάγνωσης επί του αναλογίου νομίζω πως είστε υπερβολικός.
Αγαπητέ κ. Ανώνυμε,
Η μονωδία μπορεί να αποτελεί κατάσταση που απορρέει από πολλούς παράγοντες. Μπορεί το σύνολο όσων πλαισιώνουν το αναλόγιο να μην γνωρίζουν να εκτελέσουν τα μουσικά βυζαντινά κομμάτια ή να ξέρουν και ο πρωτοψάλτης να μην θέλει να ψάλλουν όλοι μαζί. Προσωπικά μου αρέσει όλοι μαζί να ψάλλουν όπως στο άγιον Όρος. Συμφωνώ πως σήμερα η εκκλησιαστική διοίκηση δεν έχει βρει τον τρόπο να εμφυσήσει στους νέους τον πλούτο της βυζαντινής μουσικής. Αλλά ακόμη κι αν το κατάφερνε, θα έπαυε η καχυποψία; Ή μήπως οι πρωτοψάλτες θα συγκινούνταν και θα έψαλλαν όλοι μαζί;
Ο πρωτοψάλτης της ενορίας από μόνος του, μαζί με τον ιερέα και σε συνεννόηση με τη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής, μπορούν να εμπνεύσουν τους νέους και να αναζητήσουν. Ο Θεός γράφουν οι Πατέρες είναι Καλλιτέχνης. «Αριστοτέχνης» για τον Κύριλλο Αλεξανδρέα και «Καλλιτέχνης» για τον Γρηγόριο Θεολόγο. Η αισθητική και μόνο της ύπαρξης των tablet στον αναλόγιο δεν συνάδει με την προηγούμενη ομολογία των Πατέρων ως το άριστο της τέχνης στον ιερό χώρο της Εκκλησίας. Θέλει χρόνο μία τέτοια συζήτηση που ομολογώ πως είναι ενδιαφέρουσα και πρέπει να γίνει, καθώς δεν εφαρμόστηκαν ποτέ οι απαγορεύσεις της χρήσης των ισοκρατημάτων και των tablet κι ας απασχόλησαν εγκυκλίους της Ιεράς Συνόδου.
Το tablet στη χώρα μας μέχρι στιγμής δόξα τω Θεώ, δεν είναι χρήσιμο. Χρήσιμο είναι σε χώρες όπου πρακτικά (και αφορά το εύρος των θεμάτων της ποιμαντικής) είναι όχι χρήσιμο, αλλά ΑΝΑΓΚΑΙΟ. Στο Χονγκ Κονγκ (αν θυμάμαι καλά) για παράδειγμα όπως μου είπε και ο φίλος μου ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος, έγινε εξομολόγηση μέσω tablet. Μπορεί εκεί να βοηθήσει και είναι αναγκαίο. Ή εκεί όπου δεν υπάρχουν Μηναία, Ωρολόγιο, Παρακλητική, μπορεί πάλι να βοηθήσει. Για κάθε πράγμα (αυτό ισχύει και για την ανθρώπινη συμπεριφορά), ισχύει η ΠΡΟΑΙΡΕΣΗ. Με ποια προδιάθεση κάνεις κάτι και γιατί. Στη χώρα μας δόξα τω Θεώ δεν έχουμε έλλειψη βιβλίων μουσικών. Και να κάθεται ο ψάλτης να κουνάει το δάχτυλο πάνω κάτω στο αναλόγιο, σαν εικόνα είναι κακοτεχνία όπως και η χρήση του κάθε λίγο και λιγάκι. Ας καταργήσουμε και το ΤΥΠΙΚΟ τότε και να μην ψάχνουμε.
Άλλη η χάρη που έχιε η αναζήτηση. Ψάλλεις την δ’ Ωδή από την Παρακλητική την Κυριακή και κάνεις κατάληξη. Όσο ο ιερέας λέει την αίτηση, αναζητάς το Αναστάσιμο Κοντάκιο, τον Οίκο από την Παρακλητική και μετά πας στο Μηναία για να πεις το Συναξάριο. Εν συνεχεία Καταβασίες από το Εγκόλπιο, μετά Εξαποστειλάριο από το πίσω μέρος της Παρακλητικής. Λοιπόν γιατί να υπάρχει το tablet; Για διευκόλυνση; Κάποια στοιχεία είναι στοιχεία και τμήματα της παράδοσης. Η παράδοση δεν είναι συντήρηση. Και αν είναι συντήρηση, τι σημαίνει συντήρηση; Κάτι οπισθοδρομικό κατ’ ανάγκη; Όχι βέβαια, αλλά κάτι που κρατάει ζωντανό αυτό που συντηρείς, για να υπάρξει και αύριο. Και αυτή είναι η παράδοση της Εκκλησίας. Δεν είμαι εναντίον του tablet, αλλά είναι χρήσιμο και αναγκαίο εκεί όπου εντοπίζεται και αναδύονται συν τω χρόνω ποιμαντικά προβλήματα.
Μου λέτε γιατί να κουβαλά μία τσάντα βιβλία ο ψάλτης. Άρα στην άκρη τα βιβλία. Οι εκδόσεις, οι επανεκδόσεις, όλα δεν έχουν λόγο ύπαρξης. Και γιατί οι πιστοί να πάνε στην εκκλησία; Αφού μπορούν και από την τηλεόραση να βιώσουν το θρησκευτικό συναίσθημα και να πάμε την ώρα που είναι να κοινωνήσουν. Πολλά μπορούν να γίνουν. Και γιατί να υπάρχει το ράσο; Ας βγει. Οι οποιεσδήποτε αλλαγές οφείλουν αν σέβονται το πνεύμα της παράδοσης.
Η εικόνα του άρθρου δεν είναι δική μου επιλογή, όμως συμφωνώ με την ανάρτηση της. Είναι το ίδιο ο ψάλτης να είναι στο Internet διά μέσου tablet με το κοίταγμα του ταβανιού του ναού;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;
ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΧΟΡΩΔΙΑΚΩΣ ΨΑΛΛΕΙΝ ΦΤΑΙΕΙ ΠΡΩΤΙΣΤΩΣ Ο ΕΓΩΪΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΔΕΥΤΕΡΟ ΛΟΓΟ Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΒΟΗΘΩΝ ΚΛΠ....ΟΜΗΡΙΚΟΙ ΚΑΒΓΑΔΕΣ ΑΝΑ ΤΑ ΨΑΛΤΗΡΙΑ ,ΤΩΡΑ ΜΑΛΙΣΤΑ ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΑΜΠΟΛΛΟΙ ΜΕ ΔΙΠΛΩΜΑΤΑ ...
ΜΑΛΛΟΝ ΥΠΕΡΒΑΛΕΙ Ο Η.ΦΙΛΙΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΜΜΟΝΗ ΣΤΑ ΨΑΛΤΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ.ΜΗΠΩΣ ΣΥΝΤΡΕΧΕΙ ΠΑΡΑΔΟΣΟ-ΠΛΗΞΙΑ ?ΝΑ ΜΗΝ ΒΑΖΟΥΜΕ ΣΤΟ ΚΙΝΗΤΟ ΕΠΑΦΕΣ ,ΑΛΛΑ ΜΙΑ ΑΝΤΖΕΝΤΑ ΣΤΗΝ ΤΣΕΠΗ ,ΝΑ ΚΑΤΑΡΓΗΘΟΥΝ ΤΑ ΦΡΙΚΤΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΕΓΑΦΩΝΑ ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΨΑΛΤΑΔΕΣ ΒΑΖΟΥΝ ΤΟ ΜΙΚΡΟΦΩΝΟ ΣΤΙΣ ΑΜΥΓΔΑΛΕΣ ,ΝΑ ΚΑΤΑΡΓΗΘΟΥΝ ΤΑ ΚΑΘΕ ΕΙΔΟΥΣ ΔΙΑΠΑΣΩΝ ΚΑΙ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ ΤΟ ΚΛΑΣΣΙΚΟ (ΔΙΧΑΛΑ),ΤΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Θ.ΜΕΤΑΛΗΨΗΣ -ΡΑΣΟΥ ΑΣΧΕΤΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΩΝΙΑ ΤΩΝ ΑΠΛΩΝ ΨΑΛΤΑΔΩΝ ΝΑ ΒΡΟΥΝ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ,ΤΗΝ ΣΕΛΙΔΑ ΚΛΠ,ΜΗΠΩΣ Η ΑΚΡΙΤΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΟΜΑΝΙΑ ΔΕΝ ΕΦΤΙΑΞΕ ΤΟΝ ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΙΣΜΟ ? Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΣΚΟΠΟΣ .
ΕΝΑ ΑΝΕΚΔΟΤΟ :Ο ΨΑΛΤΗΣ ΜΗ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΣ ΤΟ ΤΡΟΠΑΡΙΟ ΕΜΜΕΛΩΣ ΛΕΕΙ ....ΠΟΥΝΤΟ,ΠΟΥΝΤΟ ΤΟ ΄ΧΑΣΑ...ΚΑΙ Ο ΙΕΡΕΑΣ ΕΜΜΕΛΩΣ ΑΠΑΝΤΑ....ΣΤΗΝ 42 ΣΕΛΙΔΑ ΚΑΙ ΜΑΣ ΡΕΖΙΛΕΨΕΣ..
Στο Άγιον Όρος ψάλλουν όλοι μαζί γιατί εκεί όσοι μπορούν ασχολούνται με την ψαλτική και περνούν πολύ χρόνο στο ναό και σε ακολουθίες, ώστε σχεδόν όλοι μαθαίνουν και βοηθούν ή συμψάλλουν. Αυτό δεν συμβαίνει στον κόσμο γιατί απλά οι ενορίες δεν λειτουργούν, νέοι άνθρωποι για ποιμαντικούς λόγους δεκαετιών δεν προσέρχονται στο ναό ή έρχονται προς το τέλος. Πως ο ψάλτης μιάς ενορίας θα εμπνεύσει νέους ανθρώπους να προσέλθουν στο αναλόγιο από τις 07.00, έχοντας κοιμηθεί νωρίς αποβραδίς ώστε να συμμετέχουν στην ψαλμωδία; Η προσέλευση και στο αναλόγιο είναι πρώτα θέμα ποιμαντικό και στη συνέχεια θέμα οργάνωσης, συνεννόησης. Και σας πληροφορώ ότι υπάρχουν και ψάλτες πρόθυμοι όπως και απρόθυμοι, ας μην χαρακτηρίζουμε συλλήβδην.
Τα tablet δεν έχουν απαγορευθεί με συνοδική εγκύκλιο αλλά μόνον οι μηχανικοί- ψηφιακοί «ισοκράτες». Και γιατί τα tablet απαγορευτούν; Χρησιμοποιούνται για ανάγνωση και τίποτε άλλο.
Όσο για την αισθητική. Νομίζω πως υπερβάλετε. Γιατί διαφωνείτε να έχουμε συγκεντρωμένα τα μέλη και τα κείμενα που απαιτούνται κάθε φορά στην ακολουθία σε ΕΝΑ ψηφιακό αρχείο, δεν το αντιλαμβάνομαι. Πρέπει δηλαδή κάθε Κυριακή να έχω μαζί μου Ειρμολόγιο, δύο βιβλία με μαθήματα Θ. Λειτουργίας, βιβλίο Όρθρου (για αργή δοξολογία αν επιτρέπει ο χρόνος), Καλοφωνικό Ειρμολόγιο (αν έχω έμπνευση να ψάλλω καλοφωνικό ειρμό στο τέλος), μαζί με κάποιες φωτοτυπίες; Έλλειψη μουσικών βιβλίων δεν έχουμε, αλλά όταν μπορώ να έχω μαζί μου όλη την βιβλιοθήκη μου και μεγαλύτερη δυνατότητα επιλογών, χωρίς να κουβαλάω μαζί μου διάφορους ευμεγέθεις τόμους παρά μόνο μια ελαφρύτατη συσκευή εντός διακριτικής θήκης, γιατί να μην το κάνω; Βιβλία μπορούν να εκδίδονται αλλά ως ψηφιακά βιβλία και όχι με χαρτί, μειώνοντας και την κατανάλωσή του με περιβαλλοντικά οφέλη.
Όσο για το δάκτυλο πάνω κάτω να σας θυμίσω την παλαιά συνήθεια «φτου» και γύρνα την σελίδα, για να μου πείτε ποιο είναι αντιαισθητικότερο.
Όσο για την χάρη της αναζήτησης, που την βλέπετε; Λίγο να αφαιρεθείς και να μην σημαδέψεις την σελίδα του βιβλίου, γίνεσαι ρεζίλι γυρίζοντας σαν μανιακός το αναλόγιο ψάχνοντας να βρεις το Κοντάκιο ή το εορταζόμενο απολυτίκιο.
Δεν καταλαβαίνω πως συσχετίζεται την υποτιθέμενη κατάργηση της παράδοσης με την χρήση ενός εργαλείου, όπως το tablet. Μάλλον τα ίδια θα λέγονταν όταν ο «μοντέρνος» κώδικας αντικατέστησε το «παλιομοδίτικο» ειλητάριο.
Και μην ανησυχείτε. Η παράδοση κινδυνεύει από την ποιμαντική αδιαφορία των επισκόπων, τον επακόλουθο μαρασμό των ενοριών, την αποξένωση του ποιμνίου και την ταυτόχρονη αρρωστημένη ανάδειξη των μοναστηριών σε ένα ρόλο, που πόρρω απέχει από τις πνευματικές ανάγκες του κόσμου. Τα εργαλεία δεν φταίνε. Προσωπικά, το χρησιμοποιώ ανελλιπώς με τεράστια διευκόλυνση και δεν προκαλώ ούτε σκανδαλίζω κανένα. Όπως ακριβώς χρησιμοποιούσα τα βιβλία έτσι ακριβώς χρησιμοποιώ και το ψηφιακό μου βιβλία.
Να είστε καλά.
"Η βυζαντινή μουσική ασκεί γοητεία στις ψυχές και της γαληνεύει μέσα από την υψηλή της πνευματική αισθητική" Δεν ισχυει για ολους μας ομως. Εμενα πχ Καποια ειδη μουσικης μου προκαλουν τρομο. Η Βυζαντινη, η Γρηγοριανη, Και η μουσικη των Evannesense, παραδοξως με εξαιρεση του τραγουδιου, My immortal. Δεν ξερω πως τις αντεχει κανεις. Αντιθετος η κλασσικη μουσικη και ιδιαιτερως η οπερα ειναι το κατι αλλο.
Δημοσίευση σχολίου