Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΑΛΤΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΑΝΘΟΛΟΓΙΕΣ ΡΩΣΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

Δημήτρης Μπαλτᾶς 

Ἀνθολογίες ρωσσικῆς ποίησης 

Ἡ σημερινή μου κατάθεση γίνεται ἐξ ἀφορμῆς τῆς ἔκδοσης δύο τόμων μέ μεταφράσεις ἀνθολογημένων ποιημάτων Ρώσσων ποιητῶν τοῦ 19ου καί τοῦ 20οῦ αἰ. Οἱ τόμοι ἐκδόθηκαν ἤ ἐπανεκδόθηκαν προσφάτως ἀπό τούς γνωστούς Ἐκδοτικούς Οἴκους τοῦ ἐξωτερικοῦ Penguin καί Gallimard, ἀντιστοίχως. 

Ὁπωσδήποτε δέν εἶναι ἡ πρώτη φορά πού ξένοι Ἐκδοτικοί Οἴκοι προβαίνουν σ’ αὐτές τίς ἐκδόσεις, ἀφοῦ τό ἐνδιαφέρον τοῦ ἀναγνωστικοῦ κοινοῦ γιά τήν ρωσσική λογοτεχνία στίς χῶρες τους παραμένει ἀμείωτο. Ὑπενθυμίζω ὅτι στά δύσκολα, ἀπό κάθε ἄποψη, χρόνια 1946-1948 ὁ ἐκδοτικός οἶκος Stock εἶχε ἐκδώσει δύο τόμους μέ μεταφρασμένα ποιήματα Ρώσσων ποιητῶν, καί μάλιστα κατά χρονολογική σειρά (1740-1900 καί 1900-1948), μέ ἐπιλογή, μετάφραση καί σχόλια τοῦ Jacques David. Εἶναι εὐνόητο ὅτι αὐτή ἡ ἔκδοση εἶναι σήμερα πιά δυσέρευτη. 

Λίγο ἀργότερα, τό 1961, ὁ γνωστός Ἐκδοτικός Οἶκος Gallimard ἐξέδωσε μία ἀνθολογία ρωσσικῆς ποίησης, ἐπίσης κατά χρονολογική σειρά (1743-1954;), μέ ἐπιλογή καί εἰσαγωγικά σημειώματα γιά τούς ἀνθολογούμενους ποιητές τῆς Κatia Granoff. Ἡ ἔκδοση αὐτή συμπληρώθηκε διαδοχικά τό 1974 καί τό 1980. Ἀντιθέτως μέ τήν ἔκδοση τοῦ Stock, ὁ ἐνδιαφερόμενος ἀναγνώστης μπορεῖ νά προμηθευτεῖ εὐκολότερα τήν ἔκδοση αὐτή, ἡ τελευταία ἀνατύπωση τῆς ὁποίας ἔγινε σχετικά πρόσφατα (Gallimard, Παρίσι, 2011, σελ. 537). 

Ἡ δεύτερη ἔκδοση τῆς ὁποίας μνεία θά κάνω σήμερα, εἶναι τοῦ ‘Eκδοτικοῦ Οἴκου Penguin (Λονδίνο 2015, σελ. 597). Πρόκειται γιά μία φιλόδοξη μεταφραστική προσπάθεια τοῦ Robert Chandler, σέ συνεργασία μέ τόν B. Dralyuk καί τήν I. Mashinski. Ὁ τόμος αὐτός περιλαμβάνει ποιήματα τῶν κυριωτέρων Ρώσσων ποιητῶν τοῦ 19ου καί τοῦ 20οῦ αἰ., ἀπό τόν Πούσκιν μέχρι τήν Ἀχμάτοβα. 

Γιά τήν ἱστορία, θά ἀναφέρω ὅτι καί στήν Ἑλλάδα ἐπιχειρήθηκε κατά καιρούς ἡ ἔκδοση ἀνθολογημένων ποιημάτων Ρώσσων ποιητῶν τοῦ 19ου καί τοῦ 20οῦ αἰ. Εἶναι γνωστή ἡ παλαιότερη «Νέα Παγκόσμια Ποιητική Ἀνθολογία» μέ ἐπιλογή, εἰσαγωγικά σημειώματα καί μετάφραση τῆς Ρἰτας Μπούμη καί τοῦ Νίκου Παππᾶ τῆς ὁποίας ὁλόκληρος ὁ 6ος τόμος ἀφορᾶ τήν ρωσσική ποίηση τοῦ 19ου καί τοῦ 20οῦ αἰ. Ἡ ἐν λόγῳ ἀνθολογία ξεκινᾶ μέ τόν Πούσκιν καί φθάνει μέχρι τόν Γιεφτουσένκο. 

Ἀργότερα, ἀπό τίς ἀξιόλογες προσπάθειες θά ἀναφερθοῦν ἡ Ἀνθολογία ρωσσικῆς ποιήσεως μέ ἐπιλογή καί μετάφραση τῆς Ἑλένης Δημητρίου (Ἀθήνα 1973) καί τό βιβλίο Ρῶσσοι ποιητές τοῦ 20οῦ αἰ., μέ εἰσαγωγή, μετάφραση καί σχόλια τοῦ Γιώργου Μολέσκη (Ἐκδόσεις Μεσόγειος, Ἀθήνα, 2004). Στήν περίπτωση τῶν δύο τελευταίων ἀνθολογιῶν θά σημειώσω ὅτι ἡ μετάφραση γίνεται ἀπό τό ρωσσικό πρωτότυπο. 

Εἶναι γεγονός ὅτι οἱ προσπάθειες ἀνθολογημένων ποιημάτων Ρώσσων ποιητῶν στίς εὐρωπαϊκές γλῶσσες, ὅπως καί στήν ἑλληνική, δίνουν μία σφαιρική εἰκόνα τῶν ποιητικῶν πραγμάτων στήν Ρωσσία τοῦ 19ου καί τοῦ 20οῦ αἰ. Ἄν καί οἱ μεταφράσεις τῶν δύο ἐκδόσεων πού παρουσιάζω σήμερα ἔχουν ὡς βάση τό ρωσσικό πρωτότυπο, παραμένουν, νομίζω, συζητήσιμα τά κριτήρια, πέραν τῆς χρονολογικῆς σειρᾶς καί τῆς ἱστορικῆς ἀξίας, τῆς ἐπιλογῆς τῶν συγκεκριμένων ποιημάτων. Ἀσφαλῶς ὁ κάθε ἀνθολόγος καί μεταφραστής διαμορφώνει κατά κανόνα τά δικά του κριτήρια, πού συνήθως διαφέρουν ἀπό ἄλλους, στήν ἐπιλογή τῶν ποιημάτων. 

Σέ τελική ἀνάλυση, αὐτό πού ἔχει σημασία εἶναι ὅτι καί μέ τίς ἐκδοθεῖσες καί ἐπανεκδοθεῖσες ἀνθολογίες ἡ ρωσσική λογοτεχνία, καί συγκεριμένα ἡ ρωσσική ποιητική παραγωγή, γίνεται ἀκόμη πιό προσιτή στό εὐρωπαϊκό, ἐνδεχομένως καί στό ἑλληνικό, ἀναγνωστικό κοινό. Εἶναι δέ ἰδιαιτέρως ἀξιοσημείωτο τό ἀνά τόν κόσμο ἐνδιαφέρον ἐκ μέρους τῶν ἐκδοτῶν ἀλλά καί τοῦ ἀναγνωστικοῦ κοινοῦ γιά τήν ρωσσική λογοτεχνική παραγωγή.