Σάββατο 28 Δεκεμβρίου 2013

"...ΚΑΙ Η ΧΙΩΝ ΕΓΙΝΕ ΣΙΝΔΩΝ, ΣΑΒΑΝΟΝ..."

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Από το Τρίτο Πρόγραμμα της πάλαι ποτέ Ελληνικής Ραδιοφωνίας άκουσα πριν χρόνια – και ευτυχώς την μαγνητοφώνησα – μια σπάνια ηχογράφηση μεγάλης αξίας: Η Σαπφώ Νοταρά διαβάζει Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Ήταν μια έμπνευση του Μάνου Χατζιδάκι, όταν ήταν διευθυντής στο Τρίτο, η οποία αποδεικνύεται με το πέρασμα του χρόνου, ιστορικής σημασίας.
Η εκπομπή που άκουσα ήταν η περίφημη "Μουσικές εξαίσιες ενός αόρατου θιάσου" του Βασίλη Νικολαϊδη, απ' όπου μεταδόθηκαν ο "Έρωτας στα χιόνια", "Το μοιρολόγι της φώκιας" και "Φώτα ολόφωτα". 
Ήταν στις αρχές της δεκαετίας του '80 (δεν έχει εντοπιστεί απ' όσο ξέρω ακριβής χρονολογία) που ηχογράφησε τον Παπαδιαμάντη η Σαπφώ Νοταρά και ήταν την ίδια περίπου εποχή που ο Μάνος Χατζιδάκις αξιοποιούσε ευφάνταστα την ιδιαίτερη φωνητική της εκφραστικότητα στη μουσικοθεατρική παράσταση "Πορνογραφία" (1982), το κύκνειο άσμα της ξεχασμένης ηθοποιού, η οποία τρία μόλις χρόνια αργότερα, στις 11 Ιουνίου 1985, βρέθηκε νεκρή, μόνη και σε προχωρημένη αποσύνθεση, στο μικρό της διαμέρισμα...


Η Σαπφώ Νοταρά, κωμικός και τραγωδός μαζί, διάβασε με συγκινητικό και κατανυκτικό τρόπο επτά συνολικά διηγήματα του κυρ Αλέξανδρου. Οι ηχοληψίες πρέπει να έγιναν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, γιατί είναι φανερή η διαφορά στην ποιότητα του ήχου.
Τα επτά διηγήματα, μοιρασμένα σε δύο ενότητες, είναι τα εξής: Μέρος 1ο: 1. Υπηρέτρα (24:02) - 2. Το σπιτάκι στο λειβάδι (24:58) - 3. Φώτα ολόφωτα (21:54) Μέρος 2ο: 4, Ωχ, βασανάκια (25:06) - 5. Το καμίνι (17:40) - 6. Το μοιρολόγι της φώκιας (11:31) - 7. Έρωτας στα χιόνια (15:55).  
Τώρα, χάρη στην τεχνολογία, παραθέτουμε εδώ την ηχογράφηση του διηγήματος "Έρωτας στα χιόνια". 
Ακούω το «Έρωτας στα χιόνια» από την Σαπφώ Νοταρά και σκέφτομαι γιατί άραγε διαβάζει τόσο συγκλονιστικά. Μονότονα - σα να μουρμουράει (όπως ακριβώς ο ήρωας μπαρμπα - Γιαννιός: "μορμυρίζων") ή σα να ισοκρατεί - μα κι απόλυτα εκφραστικά. 


Νομίζω διότι και η ίδια θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μια τραγική φιγούρα του κυρ-Αλέξανδρου. Μια θηλυκή εκδοχή, ας πούμε, του ήρωα του διηγήματος «Έρωτας στα χιόνια», του μπαρμπα-Γιαννιού. Κι αυτή, όπως και κείνος, μόνη κι έρημη στη ζωή. Ίσως έζησε κάποιες καλές στιγμές, όπως κι εκείνος στην Μασσαλία, όταν «επρωτομπαρκάρησε ναύτης εις την βομβάρδαν του εξαδέλφου του». Αλλά αφού «έφαγεν» όλα όσα είχε αποκτήσει, επέστρεψε στην πατρίδα του μόνος. «Κανένα δεν είχε εις τον κόσμον, ήτον έρημος».
Και η μακαρίτισσα η κυρά Σαπφώ μόνη έζησε και μόνη πέθανε.
Ο θεολόγος και ποιητής Ματθαίος Μουντές - που λάτρεψε τον "Έρωτα στα χιόνια" της κυρα Σαπφώς, έγραψε τον Δεκέμβριο του 1985, λίγους μήνες μετά την αναχώρηση της:  Η Νοταρά καλλιέργησε με πείσμα την ερημιά της σαν ένα φυτό εσωτερικού χώρου. Με ημίφως, άνυδρα και με μία σπαρακτική καρτερία. 
Ο μπαρμπα-Γιαννιός πέθανε μια χιονισμένη νύχτα στο κατώφλι του σπιτιού της γειτόνισσας «της πολυλογούς και ψεύτρας», χωρίς να τον πάρει κανείς είδηση. Σωριάστηκε στο χιόνι. «Και η χιών έγινε σινδών, σάβανον».


Και η κυρά Σαπφώ πέθανε μόνη διότι «εψύγη η αγάπη των πολλών». Και κανείς δεν την αναζήτησε…Ποιος να τους αγαπήσει αυτούς; Ήσαν έρημοι εις τον κόσμον… Έρημοι μα κάτασπροι, πάλλευκοι, εξαγνισμένοι απ’ τα βάσανα… 
«Και η χιών έγινε σινδών, σάβανον. Και ο μπαρμπα-Γιαννιός άσπρισεν όλος, κ’ εκοιμήθη υπό την χιόνα, δια να μη παρασταθή γυμνός και τετραχηλισμένος, αυτός και η ζωή του και αι πράξεις του, ενώπιον του Κριτού, του Παλαιού Ημερών, του Τρισαγίου».
Μία σύγχρονη τραγουδιστική προσέγγιση στίχων από τον "Έρωτα στα χιόνια" από τον Χρυσόστομο Σταμούλη, παραθέτουμε στη συνέχεια, σε μίξη με την αφήγηση της Σαπφώς Νοταρά. Τραγουδά ο Γεράσιμος Ανδρεάτος. Τον συνοδεύει η Κωνσταντίνα Τεντόγλου.
Από το μουσικό cd του Χρυσόστομου Σταμούλη: «Αγάπη σ' αγαπάω» (Εκδόσεις Αρμός, 2013). Παίζουν οι μουσικοί: Θάνος Σταυρίδης (ακορντεόν-κρουστά), Δημήτρης Λάππας (μπουζούκι-κιθάρες-μπάσο). 
Εικονοποίηση: Στάθης Λιανός-Λιάντης. 

2 σχόλια:

Konstantinos είπε...

Εδω αξιζει να γραψεις ενα σχολιο. Ειναι σα ν'. αναβεις ενα κερί σ'. αυτες τις τραγικες ψυχές, μα τοσο αγνες και τίμιες: του Παπαδιαμαντη και της Σαπφως.
Αλήθεια, πόσοι το π΄ροσεξαν οτι συνεχίζουν να μας διδάσκουν...Ο ενας με τα γραφταη αλλη μέ τή γνησιότητα που ειχε η ηθοποιητική της τέχνη. Ας ειναι αναπαμένοι. Βιωσαν κι οι δυο τη Μοναξια, ναί. Ωστοσο πιστευω οτι μεσ'. απ΄. αυτην σπουδασαν την παρουσια του Θεου στη ζωη τους . μακαρι κι εμεις π.κ.ν.καλλιανος

Ανώνυμος είπε...

ΘΕΡΜΕΣ ΕΥΧΕΣ ΓΙΑ Ο,ΤΙ ΚΑΛΛΙΤΕΡΟ.
ΝΑ ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΑΥΤΗ Η ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΜΑΣ ΑΠΟΓΕΙΩΝΕΙ.
Γ.ΑΛΑΤΖΟ.

Related Posts with Thumbnails