ΠΕΡΙ ΘΥΜΙΑΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ ΑΥΤΟΥ

ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου 

"Εἰς ὀσμὴν εὐωδίας πνευματικῆς" 

Ὡς γνωστόν, ἡ χρῆσις τοῦ θυμιάματος1 εἰς ὁρισμένας Ἀκολουθίας τῆς Ἐκκλησίας μας ἔχει ἀρχαίαν τὴν ἱστορίαν. Καὶ ἡ χρῆσις αὕτη ἐκτὸς τοῦ σημαντικοῦ συμβολισμοῦ αὐτῆς, παρουσιάζει καὶ ποικίλην ἀπὸ ἀπόψεως τεχνικῆς καὶ ἰατρικῆς προβληματολογίαν, περὶ ἧς ὁ λόγος ἐνταῦθα. 

Κατ΄ ἀρχήν, λιβάνι (ἀραβιστὶ lubban, λατινιστὶ olibanum) ὀνομάζεται ἡ ἀρωματικὴ ρητίνη ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὸν κορμὸν τοῦ θάμνου Boswelia Sacra (κομμιφόρος ἤ μύρρα), τὸ ὁποῖον φύεται εἰς τὴν Ὑεμένην, τὸ Ὀμάν, ἀλλὰ καὶ τὴν Σομαλίαν. Καλεῖται καὶ μύρον ἤ μύρρον καὶ εἰς τὴν ἀρχαιότητα σμύρνα ἤ βδέλλιον. 

Ἦτο ἓν πολὺ ἀκριβὸν ἐμπόρευμα, διὰ τοῦτο καὶ ἐδωρίσθη ἀπὸ τοὺς Τρεῖς Μάγους πρὸς τὸν Χριστὸν (χρυσός, λίβανος καὶ σμύρνα). 

Τὸ θυμίαμα κατ’ ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ ἀποτελεῖται ἐκ τεσσάρων συστατικῶν: τὴν στακτήν, τὸν ὄνυχα, τὴ χαλβάνη καὶ τὸ λίβανον (Ἔξοδ. 30, 34-38). Διὰ τοῦτο καὶ οἱ ἔννοιες "θυμίαμα" (ἢ μοσχοθυμίαμα) καὶ "λιβάνι" δὲν ταυτίζονται. Τὸ λιβάνι εἶναι ἓν ἐκ τῶν συστατικῶν τοῦ θυμιάματος. Κατὰ τὴν ἐποχὴν τοῦ Κυρίου τὸ ἑβραϊκὸν θυμίαμα ἀποτελεῖτο ἐκ δεκατριῶν ἀρωματωδῶν στοιχείων κατὰ τὸν Ἰώσηπον. Ἐπειδὴ δὲ κατὰ τὴν καῦσιν του ἀναδύει ἄρωμα, ἔχει χρησιμοποιηθεῖ παλαιόθεν διὰ λατρευτικοὺς ἀλλὰ καὶ κοσμικοὺς σκοπούς, ὅπως εἰς τοὺς ἀρχαίους Ἕλληνας, τοὺς Αἰγυπτίους, τοὺς Φοίνικας, τοὺς Ἀσσυρίους, τοὺς Βαβυλωνίους, τοὺς Ἑβραίους κλπ. 

Τοῦ ἔχουν ἀποδοθεῖ πολλαὶ θεραπευτικαὶ ἰδιότητες καὶ χρησιμοποιεῖται καὶ ἐκ τῆς Κινεζικῆς Ἰατρικῆς, τῆς ὁμοιοπαθητικῆς καὶ τῆς ἀρωματοθεραπείας. Ἡ ὀξικὴ θυμιαμίνη (incensole acetate) ἓν συστατικὸν τοῦ λιβάνου, ἔχει ἀγχολυτικὰς καὶ ἀντικαταθλιπτικὰς ἐπιδράσεις εἰς πειραματόζωα. Κατὰ καιροὺς ὅμως ἐγένετο ἐπίθεσις κατὰ τῆς ἀπόψεως αὐτῆς, ἕνεκα τῆς δῆθεν ὑπνωτικῆς της ἐνεργείας. Ἀκολούθως ὅμως ἐνεφανίσθησαν ἰατρικαὶ ὑποδείξεις διὰ θετικὰς τοιαύτας. Ἤδη ἀπὸ μακροῦ συνίστον διὰ τὴν "ἀρωματοθεραπείαν" τὴν ὀσμὴν τοῦ θυμιάματος, λόγῳ τῆς ἐνεργείας του κατὰ καταθλιπτικῶν διαθέσεων, καθὼς καὶ κατὰ ἐρεθισμάτων τῶν φωνητικῶν χορδῶν. Τραγουδισταὶ περιποιοῦνται, πρὸ τῆς ἐμφανίσεως ἐπὶ τῆς σκηνῆς, τὴν φωνήν των διὰ εἰσπνοῆς θυμιάματος, τὸ ὁποῖον "λαδώνει" τρόπον τινὰ τὰς χορδάς. Ἡ ἀπολυμαντική του ἐνέργεια φαίνεται νὰ διαδραματίζει ρόλον καὶ εἰς τὸν ναὸν τοῦ Siantago de Compostela μὲ τὰ τεράστια θυμιατήρια. Εἰς τὰς Ἰνδίας χρησιμοποιοῦν τὸ θυμίαμα ἀπὸ 3.000 ἐτῶν ἐπιτυχῶς κατὰ ἐρεθισμάτων τῶν ἀνθρώπων. Πρὸ ἐτῶν, εἰς ἓν σεμινάριον τῆς Γερμανικῆς Ρευματολογικῆς Ἑταιρείας ἀνεφέρθη, ὅτι ἀσθενεῖς μὲ μακροχρόνιους ρευματισμοὺς καὶ ἀρθρίτιδα, διὰ τῆς μακρᾶς χρήσεως θυμιάματος ἐκ ξηροῦ ἀποστάγματος, ἐνοχλήσεις ὅπως διογκώσεις ἀρθρώσεων καὶ πόνων, σημαντικῶς ὑπεχώρησαν. Οὕτω ἀποδεικνύεται τὸ ἀρχαῖον λειτουργικὸν σύμβολον ὄχι μόνον ὡς "ἱερόν", ἀλλὰ καὶ ὡς "θεραπευτικόν". Πάντως παρ’ ἡμῖν ἐπικρατεῖ ἡ γνώμη, ὅτι οἱ καπνοὶ τοῦ θυμιάματος συντελοῦν εἰς τὴν ἄμεσον διακοπὴν τῆς φωνῆς τῶν κληρικῶν καὶ ἱεροψαλτῶν. 

Ὅμως ὀφείλομεν ἐνταῦθα νὰ τονίσωμεν, ὅτι σήμερον τὸ κυκλοφοροῦν θυμίαμα, καὶ ἀκόμη τὸ φημιζόμενον τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἀποτελεῖται διὰ λόγους οἰκονομικοὺς ἐκ ρητίνης δένδρων κατωτέρας ποιότητος ὡς πεύκων, ἀλλὰ καὶ ἄλλων τοιούτων ὡς εὐκαλύπτου, καὶ κυρίως χημικῶν συστατικῶν, τὰ ὁποῖα ἐπικάθηνται ἐπὶ τοῦ λάρυγγος, καίτοι "εὐωδιάζουν" ὡς "ἐκκλησιαστικὰ καλλυντικά", τῶν ὁποίων τὰ κοσμικὰ ἀπαντῶσιν, ὡς μὴ ὤφελε καὶ εἴς τινας μάλιστα δὲ ὑψηλοβάθμους κληρικοὺς κατὰ τὴν μόδαν! Δὲν ἀποκλείεται δὲ τὸ "νεότερον" τοῦτο θυμίαμα νὰ ἔχει τὰς ἀνωτέρῳ ἐπιπτώσεις. 

Ἐκτὸς δὲ αὐτοῦ, τὸ θυμίαμα τοῦτο χρησιμοποιεῖται εἰς μεγάλας ποσότητας, "ἵνα εὐφρανθεῖ τὸ θεῖον", παρὰ τὰς γενομένας ἐνίοτε πρὸς τοὺς κατωτέρους κυρίως κληρικοὺς καὶ νεωκόρους παρατηρήσεις, συντελεῖ δὲ μετὰ τῶν ὡσαύτως κακῆς ποιότητος κηρίων, εἰς τὴν ἐπικάλυψιν τῶν ἱερῶν εἰκόνων καὶ οὐχὶ μόνον, δι’ αἰθάλης καὶ τὴν μεταβολὴν αὐτῶν εἰς "μαῦρα ξύλα", πολλὰ τῶν ὁποίων ἐκαίοντο κατὰ τὴν παρασκευὴν τοῦ Ἁγίου Μύρου ὑπὸ τοῦ Θρόνου καὶ τὰ ὁποῖα εὐτυχῶς σήμερον καθαρίζονται, προβάλλοντα τὴν παλαιὰν αἴγλην αὐτῶν. 

Προσθετέον εἰς τὴν κατεύθυνσιν ταύτην, ὅτι κατὰ τὴν προετοιμασίαν τοῦ θυμιατοῦ μὲ τὰ ἐν χρήσει "καρβουνάκια", ἀπαιτεῖται προσοχή, διότι κατὰ τὸ ἄναμμα ἐκπέμπουν ἀποπνικτικὸν καπνόν, ὁ ὁποῖος ἐνοχλεῖ. Διὸ καὶ δέον νὰ ἀνάπτωνται μακρὰν τοῦ κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ, εἴτε εἰς μίαν ἄκραν τοῦ Ἱεροῦ, εἴτε ἐκτὸς αὐτοῦ. Ἐπίσης χρειάζεται προσοχὴ κατὰ τὸ ἄναμμα, διότι ἐκσφενδονίζονται μικραὶ καῦτραι, αἱ ὁποῖαι ἠμποροῦν νὰ προκαλέσουν ζημίας εἰς τραπεζομάνδηλα καὶ τοὺς τάπητας. Προτιμοτέρα εἶναι ἡ χρῆσις καρβουνόσκονης, ἡ ὁποία οὔτε "πετάει" καύτρας, οὔτε ἐκπέμπει καπνούς. 

"Εἴπατε τῷ βασιλῇ, χαμαὶ πέσε δαίδαλος αὐλά· οὐκέτι Φοῖβος ἔχει καλύβαν, οὐ μάντιδα δάφνην, οὐ παγάν λαλέουσαν· ἀπέσβετο καὶ λάλον ὕδωρ". 

_____________________________________ 

1- –, Λιβάνι, Wikipedia. –,Μύρο, Ἔργ. μνημ. F. Kohlschein, Auch "heilsam", Gottesdienst ἀρ. 2. 26.11.29 (1995) 16. Χριστοδούλου, Ἀθηνῶν, Ἡ προσφορὰ τοῦ θυμιάματος, Ἐφημέριος, Μάρτιος (2007).