"Ο ΠΡΩΤΟΚΛΗΤΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ..." ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο μακαριστός Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος μας άφησε πολύτιμη παρακαταθήκη τις – ιστορικές πλέον - ηχογραφήσεις που πραγματοποίησε στο μεγάλο πρόγραμμα ηχογραφήσεων Εκκλησιαστικής Μουσική, το οποίο συνέλαβε, υλοποίησε και εξέδωσε ο φιλόλογος Μανόλης Χατζηγιακουμής. 

Από τους πρώτους ψηφιακούς δίσκους του Δεσπότη ήταν ο υπ.αρ. 4 της Σειράς Σύμμεικτα Εκκλησιαστικής Μουσικής (1999), με Ιδιόμελα και Δοξαστικά, Δύναμις και Μεγάλα Προκείμενα, τα οποία έψαλλε βιωματικά κατά τις Ακολουθίες. 

Τα Ιδιόμελα εορτών του Ενιαυτού, που περιλαμβάνονται στο cd αυτό, βασίζονται στο μουσικό κείμενο της «Μουσικής Κυψέλης» του Στεφάνου λαμπαδαρίου (Κων/πολη 1883), αλλά τα έχει επεξεργαστεί ο μακαριστός Νικόδημος, ο οποίος, ως γνωστόν, ήταν και μελοποιός. 

Ο Μανόλης Χατζηγιακουμής παρατηρεί πως «τα Ιδιόμελα αυτά, αν και ανήκουν σε διαφορετικές εορτές, έχουν μεταξύ τους συνθετική και ερμηνευτική ομοιογένεια σαν να πρόκειται για ενιαίο σύστημα. Tο ύφος σ’ αυτά είναι παντού εκφραστικό, χαρίεν και ευφρόσυνο, ενώ η εκτέλεση συλλαβική, έγχρονη, ρυθμική, με ιδιαίτερη έμφαση στον τονισμό των θέσεων, σχεδόν ορχηστική και πυρρίχεια. Στη συγκεκριμένη περίπτωση πρέπει να θεωρηθεί βέβαιο ότι ο ερμηνευτικός και εκτελεστικός τρόπος έχει επηρεάσει καθοριστικά και τη συνθετική επεξεργασία. Έτσι, όλοι οι επιμέρους καλλωπισμοί των μελών υποτάσσονται στην έγχρονη και ρυθμική ερμηνευτική αντίληψη. H ομάδα αυτή των μελών, όπως έχουν καλλωπισθεί και όπως ψάλλονται, δείχνει πόσο ζωντανή είναι ακόμη σήμερα η εκκλησιαστική ψαλτική τέχνη και παράδοση». 

Παραθέτουμε σήμερα το ιδιόμελον της Λιτής της εορτής του Αγίου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου, «Ο πρωτόκλητος μαθητής...» σε ήχο α’, το οποίο έψαλλε ο Δεσπότης στον Πανηγυρικό Εσπερινό του Αγίου.

Κατά την Ακολουθία του Εσπερινού χοροστατούσε άλλος Αρχιερεύς και εκείνος από την θέση του, ως συγχοροστατών, έψαλλε με παλμό και ενθουσιασμό το ιδιόμελο την ώρα που έπρεπε να γίνει η αρτοκλασία. Συνήθως, μετά, έλεγε και το δικό του οκτάηχον «Θεοτόκε Παρθένε...». Αυτή ήταν η δική του παρουσία στον Μέγα Εσπερινό της εορτής του πολιούχου. Ήταν αρκετή για να «στοιχειώσει» την Ακολουθία.

Το cd όπου περιλαμβάνεται το ιδιόμελο αυτό έχει μια ιδιαίτερη σημασία για μένα, καθώς ήμουν υπεύθυνος για την σήμανση των ισοκρατημάτων, συμμετείχα ως ισοκράτης και είχα την τύχη να απολαύσω όλη την σχετική διαδικασία της ηχογράφησης.