Ο «ΜΑΤΩΜΕΝΟΣ ΓΑΜΟΣ» ΤΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ ΓΙΑ ΠΙΑΝΟ, ΤΣΕΛΟ ΚΑΙ ΦΩΝΗ (ΒΙΝΤΕΟ)

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο Μάνος Χατζιδάκις έγραψε το 1948 την μουσική και τα τραγούδια για την παράσταση του "Ματωμένου Γάμου" του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, σε στίχους Νίκου Γκάτσου. 

Η παράσταση του Θεάτρου Τέχνης, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν, ήταν αυτή που μύησε τους Έλληνες στον μαγικό κόσμο του Λόρκα. Έκτοτε ανέβηκε πολλές φορές από διάφορους θιάσους και σε διαφορετικές σκηνοθετικές εκδοχές. 

Παρ' όλα αυτά εκείνη η παράσταση του '48 στοίχειωσε το έργο, καθώς έμειναν στην ιστορία, η μετάφραση του Γκάτσου, η μουσική του Χατζιδάκι, τα σκηνικά και τα κοστούμια του Τσαρούχη. 

Η μουσική του Χατζιδάκι ακούστηκε κατόπιν σε πολλές παραστάσεις του "Ματωμένου Γάμου", με πιο σημαντικές αυτήν του θιάσου Μινωτή – Παξινού (1970) και την άλλη του Εθνικού Θεάτρου (1980), σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού. Για τις παραστάσεις αυτές ο συνθέτης ξαναείδε τη μουσική του προσθέτοντας κι άλλα μουσικά μέρη. 

Ο «Ματωμένος Γάμος» ηχογραφήθηκε τον Οκτώβριο του 1965 και κυκλοφόρησε σε δίσκο, μαζί με την μουσική του Χατζιδάκι για το «Παραμύθι χωρίς όνομα» του Ι. Καμπανέλλη, με ερμηνευτή τον Λάκη Παππά. 

Σαράντα χρόνια μετά την παράσταση του Θεάτρου Τέχνης, στα 1988, ο συνθέτης έδωσε την οριστική μορφή του έργου, όπως ο ίδιος έλεγε, για πιάνο και βιολοντσέλο, υπογράφοντας την ενορχήστρωση. 

Πιάνο ο Μάνος Χατζιδάκις, τσέλο ο Στέλιος Ταχιάτης και τραγούδι η Νένα Βενετσάνου. 

Αυτή η εκδοχή αποτυπώθηκε στο cd «Η Νένα Βενετσάνου τραγουδά Μάνο Χατζιδάκι». Είχαν προηγηθεί αρκετές συναυλίες του τρίο, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. 

Εδώ παραθέτουμε το έργο από την τηλεοπτική εκπομπή του Γιάννη Σολδάτου "Η περιπέτεια ενός ποιήματος" (ΕΡΤ 1988).

 

Ακούγοντας το πάλιν και πολλάκις, διαπιστώνουμε την ακριβή αντίληψη που είχε ο Χατζιδάκις για το τραγούδι. 

Ο ίδιος είχε την Ορχήστρα των Χρωμάτων στην πλήρη διάθεσή του, ως ιδρυτής και διευθυντής, αλλά ουδέποτε έπαιξε τραγούδια του ενορχηστρωμένα για συμφωνική ορχήστρα. Τα έπαιζε με το μουσικό σύνολο που είχε, δηλ. λίγα όργανα, όσα ο ίδιος έκρινε ότι απαιτούσε το κάθε έργο. Φυσικά από την αρχή ο Χατζιδάκις ήταν σταθερά προσανατολισμένος στην εκδοχή του τραγουδιού για φωνή και πιάνο. Όσο δε περνούσε ο καιρός, τόσο περισσότερο κατέφευγε σ’ αυτήν ακριβώς την εκδοχή (ενδεικτικό παράδειγμα Το Ρεσιτάλ με τον Σπύρο Σακκά). Μακριά απ’ αυτόν κάθε βερμπαλισμός και επιτήδευση. Το τραγούδι, όπως το υπηρέτησε ο ίδιος, δεν ήταν συμβατό με μεγάλη ορχήστρα. 

Στον «Ματωμένο Γάμο» του 1988 ο Χατζιδάκις χρησιμοποιεί το πιάνο, που τον εξέφραζε, μα κι ένα τσέλο. Και είναι το μόνο έργο που παρουσίασε σε αυτή την εκδοχή. 

Ο ίδιος στο πιάνο και το πρώτο τσέλο του, την εποχή εκείνη, ο Στέλιος Ταχιάτης. Η Νένα Βενετσάνου στο τραγούδι. 

Ο βαθιά αριστοκρατικός, μα και στιβαρός ήχος του Ταχιάτη, η ιερατική φωνή και ερμηνεία της Νένας Βενετσάνου και ο μαγευτικός χατζιδακικός ήχος του πιάνου, συνιστούν μια ερμηνεία σαν προσευχή. Όπως ακριβώς θεωρούσε ο Χατζιδάκις την μετάφραση του «Ματωμένου Γάμου» από τον Γκάτσο. 

Έγραφε στο σημείωμα το δίσκου: «Το 1945 κυκλοφορούσε σε βιβλίο η εργασία αυτή, χωρίς να πάψουμε ούτε στιγμή να τη μιλάμε και να τη λέμε σαν προσευχή, κι όλοι μαζί, στο γραφικό τότε πατάρι του Λουμίδη, με τον Ελύτη, τον Τσαρούχη, τον Μόραλη, τον Βαλαωρίτη κι άλλους φίλους συντροφιά, να ζούμε σελίδα με σελίδα ένα έργο κι έναν ποιητή». 

Έτσι, ακριβώς και μεις σήμερα. Εβδομήντα ένα χρόνια μετά την πρώτη παράσταση του Θεάτρου Τέχνης και τριάντα ένα από την οριστική εκδοχή του έργου, ζούμε νότα με νότα έναν συνθέτη κι έναν ποιητή. Η μουσική ποιητική σε μια ακριβή κορύφωσή της!