ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ: Ν’ αναφλεγείς ήθελα, όχι να σε διδάξω

Φωτό: Μάριος Βαλασόπουλος

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Η Αττική γη δέχτηκε σήμερα στα σπλάχνα της τον μέγα Βασίλη Παπαβασιλείου!

Αυτόν που ήξερε πολύ καλά τι σημαίνει το Γραφικόν: "Χοῦς εἶ καί εἰς χοῦν ἀπελεύσει…". 

Αυτόν που γνώριζε απ' έξω την Νεκρώσιμη Ακολουθία, όπως και πολλά άλλα...

Ευτυχώς τον κατευόδωσε - στον Ιερό Ναό Αγίας Σοφίας Μεροπείου Ιδρύματος, υπό την σκέπη της Ακρόπολης - με την ψαλμωδία του, ο γλυκύφθογγος τενόρος της Ε.Λ.Σ. Γιάννης Χριστόπουλος, εγκρατής και της βυζαντινής μουσικής. 

Θυμάμαι τώρα πώς η έξοχη περσόνα που δημιούργησε στη σκηνή της Φρυνίχου του Θεάτρου Τέχνης, πριν 10 χρόνια, το 2015, κατέκτησε και τους Γάλλους. Διοργανώθηκε, λοιπόν, ημερίδα στο Γαλλικό Ινστιτούτο με αφορμή την παράσταση «Σιχτίρ ευρώ, μπουντρούμ δραχμή θα πεις κι ένα τραγούδι» και θέμα την επικαιρότητα της πολιτικής στο σύγχρονο θέατρο (ο τίτλος της ημερίδας ήταν: "Πολιτικό Θέατρο ή Θέατρο του Ωραίου;). Το ίδιο βράδυ η παράσταση παρουσιάστηκε στο θέατρο της Φρυνίχου με γαλλικούς υπέρτιτλους, αφού πολλοί καλεσμένοι ήσαν Γάλλοι, ανάμεσά τους καλλιτεχνικοί διευθυντές θεάτρων της Λυών και του Παρισιού. Στον δε Βασίλη Παπαβασιλείου απονεμήθηκε τιμητικά το μετάλλιο του Ιππότη Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας. Φυσικά και το άξιζε αυτός ο μεγάλος θεατράνθρωπος, τον οποίο παρακολουθούσα από το 1988. 

Τη διετία 1988 - 1990, με τον θεατρικό οργανισμό "Εποχή", ο Βασίλης Παπαβασιλείου, στο σημερινό θέατρο «Πορεία», στην Πλατεία Βικτωρίας, παρουσίασε εξαιρετικές παραστάσεις ευρωπαϊκού δραματολογίου, τις οποίες ρούφαγα κυριολεκτικά. Θυμάμαι σαν τώρα, την "Κληρονομιά του Μαριβώ", το "Πίστη, αγάπη, ελπίδα" του Έντεν Φον Χόρβατ (για τον ρόλο της στην παράσταση η Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου βραβεύτηκε με το βραβείο Κάρολος Κούν Α’ γυναικείου ρόλου), το "Να βρείς τον εαυτό σου" του Λουίτζι Πιραντέλλο, το "Καλοκαίρι" του Έντουαρτ Μπόντ κ.ά. 

Θυμάμαι, επίσης, τις παραστάσεις του Βασίλη Παπαβασιλείου στο ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, την διετία 2004-2006: τον ανεπανάληπτο μονόλογό του «Ελένη» του Γιάννη Ρίτσου. την «Ψευτοϋπηρέτρια» του Μαριβώ (θεωρώ ότι στον Μαριβώ σκίζει!), «Αν μια νύχτα του χειμώνα», μια παράσταση βασισμένη στο έργο του Εντουάρντο ντε Φιλίπο «Ανθρωπος και αρχοντάνθρωπος» (που διασκεύασε και σκηνοθέτησε), το «Τέλος Καρναβαλιού» του Γκολντόνι.

Το ομολογούσε ο ίδιος: "Έχω σταθερές αγάπες, ας πούμε εμμονές. Η μία είναι ο Μαριβώ, η άλλη ο Γκολντόνι. Πιστεύω ότι μπορεί κανείς να είναι άτακτος σε ότι αφορά την ερωτική του ζωή αλλά όχι σε ότι αφορά στην ψυχοδιανοητική του σύνθεση. Η θητεία στο μέτωπο της σταθερής αγάπης είναι προσοδοφόρος γιατί σε αυτές υπάρχει πάντα ο πειρασμός του ανεξάντλητου, ψάχνεις διαρκώς να βρεις «τι άλλο έχει αυτός». Π.χ. η αγάπη για τον Σαίξπηρ, για τον Γκολντόνι, τον Μαριβώ δεν τελειώνει. Και αυτή η σχέση με αυτά τα «θηρία» καθορίζει και το μέτωπο της δουλειάς σου". 

Ανασκαλεύοντας τη μνήμη, συνειδητοποιώ ότι το θέατρο του Βασίλη Παπαβασιλείου είναι ακριβό, γιατί ο ίδιος αμφισβητεί κάθε φορά τον εαυτό του και τον ρόλο του. Τα είχε πει σε μια παλιότερη συνέντευξή του: 

«Ανήκω σε εκείνους που συνεχίζουν να δυσπιστούν ενώ γνέφω καταφατικά στη δύναμη του θεάτρου. Το ερώτημα "πώς συμβαίνει θέατρο;" τίθεται για μένα κάθε φορά. Αυτός άλλωστε είναι ο λόγος ύπαρξης της τέχνης: να δημιουργεί τη θερμοκρασία και να προκαλεί την απόλαυση της ερώτησης. Αν υπάρχει ένα στοιχείο που προσδίδει μια ένταση σε αυτό που κάνω, είναι ο αγώνας για το ξεπέρασμα της δυσπιστίας... Και από προέλευση και από χαρακτήρα έχω τις προϋποθέσεις του (ασφυκτικά ενίοτε) διανοητικού ελέγχου αυτού που κάνω. Το θέατρο με δίδαξε κάτι: μπορεί να αθωώνει τον υποψιασμένο και να υποψιάζει τον αθώο. H ικανότητα προς παίγνιο, αυτό είναι το πιο σημαντικό στο θέατρο αλλά και στη ζωή». 

Άρα, το ερώτημα και το παιχνίδι πάνε μαζί! Μια ασυνήθιστη πρόκληση για ισορροπία. 

Ο Βασίλης Παπαβασιλείου ήταν, θαρρώ, σαν τον σχοινοβάτη του Ζενέ, ο οποίος στο τέλος κάθε παράστασής του μας λέει: "Ήθελα μόνο να γράψω για την τέχνη σου ένα ποίημα που θα σε θερμάνει ολόκληρο, απ’ την κορφή ως τα νύχια. Ν’ αναφλεγείς ήθελα, όχι να σε διδάξω."