"Ο ΠΛΑΤΕΡΟ ΚΙ ΕΓΩ" ΤΩΝ JIMENEZ ΚΑΙ TEDESCO

Platero Y Yo για κιθάρα και αφηγητή και κιθάρα 

M. C. Tedesco συνθέτης/ J. R. Jimenez -συγγραφέας 

Αφήγηση – τραγούδι: Δάφνη Πανουργιά 

Κιθάρα: Αλεξάνδρα Χριστοδήμου 

Video Art: Κωστής Παπαδόπουλος 

Ο Ισπανός νομπελίστας ποιητής Juan Ramón Jiménez (1881-1958), γεννημένος στο Μογέρ της Ανδαλουσίας, έγραψε το έργο του «Ο Πλατέρο κι εγώ» σε νεανική ηλικία (1914). Με υπότιτλο «Ελεγείο της Ανδαλουσίας», το βιβλίο περιγράφει σε 138 κεφάλαια μια λυρική απεικόνιση της ζωής του ποιητή στην πόλη και τις εξοχές του Μογέρ, συντροφιά με τον αγαπημένο του γαϊδαράκο, τον Πλατέρο, όνομα που στα ισπανικά σημαίνει ασημένιος: «Ο Πλατέρο είναι μικρός, μαλλιαρούλης, τρυφερός. Και μαλακός πολύ, που θα ‘λεγες από μπαμπάκι, δίχως κόκκαλα». Πρόκειται για ένα έργο που στην ουσία είναι εσωτερικοί ποιητικοί μονόλογοι του ποιητή με το γαϊδουράκι του. 

Η πρώτη έκδοση του Πλατέρο (1914) 

Σ’ αυτό το ξεχωριστό έργο "η χαρά και η στενοχώρια είναι δίδυμες αδερφές", γράφει ο Χιμένεθ. Ο νομπελίστας, μέσα από αυτή την πολύχρωμη ελεγεία, αποτυπώνει τη λυρική αυτοβιογραφία της νιότης του, και δημιουργεί έναν παντοτινό μύθο, τον μύθο του τετράποδου και ασημόγκριζου Πλατέρο, τον μύθο ενός αγαπημένου και πιστού συντρόφου. Καθένα από τα εκατόν τριάντα οκτώ σύντομα κεφάλαια του έργου, το οποίο αποτελεί και το αντιπροσωπευτικότερο δείγμα πεζοποιήματος στη μακρά ισπανική παράδοση, συνθέτει έναν ανάγλυφο πίνακα ζωγραφικής, με φόντο πάντοτε το τοπίο της Ανδαλουσίας, που το βλέπουμε να ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας, με θέματα όπως η φιλία ανάμεσα στον ποιητή και τον Πλατέρο, η ζωή στην ύπαιθρο, η αλλαγή των εποχών, η σκληρότητα των παιδιών, η ομορφιά της φύσης, ο φόβος, ο θάνατος. Ο γάιδαρος θεωρείται σύμβολο τρυφερότητας, αγνότητας και αφέλειας.

Ο συγγραφέας τον χρησιμοποιεί ως μέσο για να τονίσει τις απλές χαρές της ζωής, τις αναμνήσεις και την περιγραφή των χαρακτήρων και των τρόπων ζωής τους. Η ιστορία αναγνωρίζεται και ως εξαιρετικό παράδειγμα στη συγκριτική λογοτεχνία. Ένα εμβληματικό κείμενο της παγκόσμιας λογοτεχνίας, με τις περισσότερες επανεκδόσεις, μεταφράσεις και εικονογραφήσεις μετά τον Δον Κιχώτη του Θερβάντες. Έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 100 γλώσσες. 

Το έργο πρωτοκυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Δίφρος το 1956 σε μετάφραση από τα ισπανικά της Ιουλίας Ιατρίδη, αλλά υπάρχει και σε νεότερη εικονογραφημένη έκδοση από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος το 2006. 

Το καλοκαίρι του 1957 ο Ιταλός συνθέτης Mario Castelnuovo-Tedesco (1895-1968) επισκέπτεται την Ισπανία και έρχεται σε επαφή με το έργο του Jiménez ο οποίος έχει πρόσφατα (1956) βραβευτεί με την ύψιστη λογοτεχνική διάκριση. Ο εγκατεστημένος στο Beverly Hills Mario Castelnuovo-Tedesco, έχοντας αποκτήσει αξιοζήλευτη ικανότητα στη δημιουργία μουσικών εικόνων μέσα από την εικοσαετή καριέρα του ως συνθέτης σε περισσότερες από 150 ταινίες για τα κινηματογραφικά στούντιο του Hollywood, εμπνευσμένος και γοητευμένος από το συγκεκριμένο έργο, συνέθεσε το 1960 το έργο Platero y Yo, op. 190, για κιθάρα και αφηγητή ντύνοντας μουσικά 28 κεφάλαια του βιβλίου.

 

Στην αυτοβιογραφία του γράφει μεταφορικά: «στον κήπο μου φυτρώνουν πράσινα λαχανικά, η κινηματογραφική μου μουσική, και λουλούδια σε αφθονία, η μουσική που γράφω για μένα». Λαμβάνοντας το χειρόγραφο με τα 28 μέρη του έργου ο Ισπανός κιθαριστής Αντρές Σεγκόβια, εγκάρδιος φίλος και μοναδικός πρεσβευτής των πολυάριθμων συνθέσεων του Μάριο Καστελνουόβο-Τεντέσκο για κιθάρα, του έγραψε: «Ο Πλατέρο κι εγώ είναι μια ευτυχής ιδέα, και η μουσική δημιουργία ένα αριστούργημα… ένα από τα πιο πρωτότυπα και σημαντικά έργα στην ιστορία της κιθάρας». Ο συνθέτης σε μια επιστολή του, τον Οκτώβριο του 1967, στον Ιταλό κιθαριστή Άντζελο Τζιλαρντίνο (μετέπειτα επιμελητή της έκδοσης του έργου σε τέσσερις τόμους στις εκδόσεις Berben το 1973) αξιολογούσε τους καρπούς της τριανταπεντάχρονης συνεργασίας του με τον Σεγκόβια: «ανάμεσα στα καλύτερα έργα μου θα τοποθετούσα το πρώτο Κοντσέρτο, το Κουιντέτο, το Romancero Gitano, το δεύτερο Κοντσέρτο, το Πλατέρο κι εγώ…». 

Το έργο παρουσιάστηκε στην Ελλάδα για πρώτη φορά, το 2017, στο Θέατρο Τέχνης, με τον Νίκο Ζάρκο στην κιθάρα και τον Σπύρο Σακκά στην αφήγηση και στο τραγούδι. Τώρα παρουσιάζεται για δεύτερη φορά από την Αλεξάνδρα Χριστοδήμου στην κιθάρα και την Δάφνη Πανουργιά στην αφήγηση και το τραγούδι. 

Η ιδιαιτερότητα αυτής της παραγωγής είναι η χρήση video art, μια δημιουργία του εικαστικού Κωστή Παπαδόπουλου, ο οποίος γράφει για το εγχείρημά του αυτό: 

«Ένας συγγραφέας γράφει ιστορίες, χρόνια αργότερα, ένας συνθέτης γράφει μουσική για κιθάρα πάνω σε αυτές τις ιστορίες και πολλά ακόμα χρόνια αργότερα τρεις καλλιτέχνες του δίνουν μια σύγχρονη όψη, μιας και οι ιστορίες του J.R. Jiménez και οι μουσικές του M.C.Tedesco έχουν μια διαχρονική πλευρά. Ήταν μια πρόκληση για μένα, να οπτικοποιήσω μουσικοποιημένες ιστορίες (!) …3 σε 1. Προσπάθησα να αναδείξω τον τρυφερό-γλαφυρό τρόπο που ο Jiménez καταγράφει μνήμες της νιότης του από την ισπανική φύση και την τοπική κοινωνία του Moguer (γενέτειρά του), τις δίδυμες αδερφές - χαρά και λύπη - καθώς και το έντονο συναίσθημα που υπάρχει στη σχέση του ανθρώπου με τους τετράποδους φίλους του, “βγάζοντας” μια παιδικότητα και προσθέτοντας μια μικρή δόση χιούμορ στις πιο φωτεινές ιστορίες ενώ κράτησα πιο χαμηλούς τόνους καθώς και μια δόση abstract μινιμαλισμού στις πιο σκοτεινές, εκεί που κυριαρχούσε η θλίψη. Χρησιμοποίησα τεχνικές κολλάζ, animation και σχεδίου επεξεργασμένα σε Premiere (video) και Photoshop (image - animation)». 

Ο Πλατέρο κι εγώ της Αλεξάνδρας Χριστοδήμου, της Δάφνης Πανουργιά και του Κωστή Παπαδόπουλου, θα παρουσιαστεί το Σάββατο 8 Μαρτίου στις 8 το βράδυ, στο «Ερευνητικό Ωδείο Χαλκίδας» (Μιχ. Κακαρά 38 και Αγγελάτου) και στον Πολυχώρο «Πόλις» (Μαρίνου Αντύπα 62-66 και Φιλοθέης 69Β), στο Νέο Ηράκλειο, την Κυριακή 16 Μαρτίου, επίσης στις 8 το βράδυ.